Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe ca cine ukuti ilyo Yesu ali pano calo abantu balelisha imitoolilo pa fililo?

Baibolo ilanda ukuti abantu balelisha imitoolilo nelyo ifimpeeta pa mitebeto. (1 Ishamfumu 1:40; Esaya 5:12; 30:29) Ilanda no kuti abantu balelisha imitoolilo pa fililo. Imitoolilo fye e yo balelisha pa fililo. Mwi buuku lya Mbila Nsuma ilya kwa Mateo, mwalembwa ukuti intungulushi ya baYuda yaebele Yesu ukuti aye ondape umwana wakwe umukashana uwalwele nga nshi. Lelo ilyo Yesu afikile ku ng’anda ya ntungulushi, ‘amwene abalelisha imitoolilo ne bumba ilyalekafya icongo,’ pantu umukashana alifwile.—Mateo 9:18, 23.

Bushe ifi Mateo alembele e fyalecitika pa cililo? Kalemba wa lyashi lya kale William Barclay atile: “Mu fyalo ifingi ifya kale, pamo nga ku Roma, ku Grisi, ku Foinike, ku Asiria, e lyo na ku Palestine, caliseekele ukulisha imitoolilo pa cililo na lintu kwacitika cimo ica bulanda. Balelisha imitoolilo kwati muntu uuleloosha.” Mu citabo ca Talmud umo balemba amafunde ya baYuda, batila mu nshita ya batumwa, no muYuda umupiina nga afwilwa umukashi wakwe alelipila abantu babili aba kulisha imitoolilo e lyo no mwanakashi uwa kuloosha umukashi wakwe. Kalemba wa lyashi Flavius Josephus, uwaliko mu nshita ya batumwa atile, mu mwaka wa 67 C.E. ilyo imbila yafikile mu Yerusalemu ukuti abena Roma nabacimfya no kwipaya abantu abengi nga nshi mu musumba wa Jotapata, uwali mu Galili, “abengi abaleloosha balilipile aba kulisha imitoolilo ukuti ilyo bena baleimba inyimbo sha bulanda nabo balelisha imitoolilo yabo.”

Bushe intalamisoka isho baipaile pamo na Yesu shacitile mulandu nshi?

▪ Baibolo ita ishi ntalamisoka ukuti “ifipondo.” (Mateo 27:38; Marko 15:27) Ifitabo fimo ifilondolola amashiwi ya mu Baibolo fitila, mu Baibolo, pa kulanda pa fipondo babomfya amashiwi ayapusanapusana ukulingana no musango wa ntalamisoka balelandapo. Ishiwi lya ciGriki ilya kuti kleptes balelibomfya nga balelanda pa mupuupu uwaleiba mu bucenjeshi pa kuti tabamwishibe. Ili e shiwi ilingabomfiwa kuli Yuda Iskariote uwaleiba indalama mu kabokoshi ka basambi mu bucenjeshi. (Yohane 12:6) Lelo ishiwi lya kuti lestes, balelibomfya nga balelanda pa mupuupu uwalebomfya ulukakaala pa kwiba e lyo na pa ntalamisoka ishaleimina ubuteko nelyo abaleleta ifimfulunganya mu calo. Ili e shiwi bengabomfya kuli balya bantalamisoka abo baipaile pamo na Yesu. Na kuba, ntalamisoka umo atile: “Ifwe nacilinga ukukandwa, pantu ifwe baletukandila pa fintu twacita.” (Luka 23:41) Ici cilanga ukuti umulandu bacitile walicilile pa bupuupu.

Ukupala filya fipondo fibili, Baraba ali ni lestes. (Yohane 18:40) Icilanga ukuti Baraba tali fye mupuupu, fintu Luka 23:19 ilanda ukuti, “bamupoosele mu cifungo pa mulandu wa kwimina ubuteko mu musumba, na pa mulandu wa kwipaya.”

Kanshi nangu ca kutila bantalamisoka abo baipaile pamo na Yesu bali bapuupu, bafwile baleimina ubuteko nelyo fye ukwipaya abantu. Te mulandu ne fyo bacitile, Kateka wa bena Roma, Ponti Pilato abapingwile ukuti balingile ukwipaiwa.