¿Yacharqankichu?

¿Jesuspa tiemponpi wañusqasta pʼampanapaj qenasta tocajchu kanku?

▪ Bibliaqa, ñaupa tiempopi wakin fiestaspi qenata tocasqankuta nin (1 Reyes 1:40; Isaías 5:12; 30:29). Wañusqasta pʼampanankupajpis qenasllata tocasqankuta nillantaj. Mateo libropi, uj judío kamachej, Jesusmanta wawanta sanoyachipunanta mañakusqanta nin, wawan wañuy patapi kashasqanrayku. Chaywanpis Jesús chay runajpa wasinman chayashaspa, “qena tocajkunata, ashkha runastataj chʼajwashajta” rikorqa imillita wañupusqanrayku (Mateo 9:18, 23).

Mateoj nisqan, ¿cheqapunichu karqa? Bibliata tijrachej William Barclay nerqa: “Unayqa Romapi, Greciapi, Feniciapi, Asiriapi, Palestinapi ima, pillapis wañupojtin, llakiy kajtin ima, qenata tocaj kanku”, nispa. Talmud nisqanman jinataj, ñaupa cristianospa tiemponkupi, wajcha judiosqa warminku wañupojtin, uj warmita waqananpaj, iskay qena tocajkunata ima contratakoj kanku. Ñaupa tiempomanta, historiador Flavio Josefoqa, romanos Galileaj Jotapata llajtitanta japʼikapusqankuta, chay llajtitapi tiyakojkunata 67 watapi wañurachisqankuta ima, Jerusalenpi yachasqankutawan, “ashkha runas wañusqasta pʼampanankupaj qena tocajkunata contratasqankumanta qhelqarqa”.

Jesuswan khuska wañojkuna, ¿imaspi juchachakorqanku?

▪ Bibliaqa chay runas “suwas[...]” kasqankuta nin (Mateo 27:38; Marcos 15:27). Bibliamanta sutʼinchaj wakin diccionariosqa, Biblia, suwasmanta parlanapaj waj rimaykunata oqharisqanta ninku. Griego qallupi kleptes rimaytaqa, uj suwa, pakayllamanta suwasqanta parlanapaj oqharikun. Kay rimayllatataj Judas Iscariotemanta parlanapaj oqharikun, pakayllamanta discipulospa qolqe jallchʼanankumanta suwasqanrayku (Juan 12:6). Chantá lestes rimayta, maqaspa suwaj runamanta, chʼajwata jatarichej runamanta, kamachejkunaj contranpi oqharikoj runamanta, maqanakupi satʼikoj runamanta ima parlanapaj oqharikullantaj. Jesuswan khuska wañojkunaqa, ajina sajra runas karqanku. Chayrayku ujnin nerqa: “Noqanchejqa [...] sajra ruwasqasninchejmanta ñakʼarishanchej”, nispa (Lucas 23:41). Chaytaj mana suwasllachu kasqankuta rikuchin.

Kay lestes, rimayllatataj Barrabasmanta parlanapaj oqharikun (Juan 18:40). Lucas 23:19 nisqanman jinaqa, Barrabasta “presochasqanku, runasta tantaykuspa kamachejpa contranta oqharikusqanmanta, runata wañuchisqanmanta” ima.

Jesuswan wañojkuna, suwas kasqankuta Biblia nejtinpis, ichá chay runasqa reypa contranpi oqharikusqankumanta, runata wañuchisqankumanta ima juchachasqas karqanku. Jina kajtin chayri manapis, Romata kamachej Poncio Pilatoqa, iskayninku wañuchisqas kanankuta nerqa.