“Kopwe Apöchökülok o Tipepwora”
“Kopwe Apöchökülok o Tipepwora”
‘Kopwe apöchökülok o tipepwora . . . ewe Samol mi Lapalap om Kot epwe etuk.’—JOS. 1:9.
IFA USUN KOPWE PÖLÜWENI?
Ifa usun Inok me Noa ra pwäraatä pwora?
Ifa usun ekkoch fefin loom, iir leenien äppirü mi mürinnö ren ar lükü me pwora?
Ikkefa ekkoch pworausen ekkewe kükkün me säräfö ka ingeiti?
1, 2. (a) Met a lamot ngenikich fän ekkoch ren ach sipwe föfföri minne mi pwüng iteiten rän? (b) Met sipwele käeö lon ei lesen?
PWORA a mwäälfesen me niuokkus, säw, me nissimwa. Neman sipwe ekieki pwe emön mi pwora a pöchökkül me ese niuokkus. Iwe nge, fän ekkoch a lamot pwora ren ach sipwe föfföri minne mi pwüng iteiten rän.
2 Ekkoch aramas mi mak pworauser lon Paipel ra pwora fän watteen weires. Ekkoch ra pwäraatä pwora lupwen ra küna ekkewe mettoch mi kan tottori nöün Jiowa aramas iteiten rän. Met sipwe tongeni käeö seni ekkeei pworausen aramas mi pwora lon Paipel? Ifa usun sipwe pwal tongeni pwora?
CHON PWÄRAATÄ MI PWORA LON EI FÖNÜFAN MI NGAW
3. Met Inok a oesini usun minne epwe fis ngeni ekkewe mi ngaw?
3 A lamot emön Chon Pwäraatä Jiowa mi nom lein ekkewe mi ngaw mwen ewe Noter lon fansoun Noa, an epwe pwora. Inok, “ewe afümanün täppin aramas seni Atam,” a apasawu ei oesini fän pwora: “Ewe Samol epwe feito fiti ngeröün chon läng mi pin pwe epwe apwüngü aramas meinisin, epwe pwal atipisiir meinisin pokiten ar kewe föför ra föri ren ar resap meniniti Kot, pwal pokiten ekewe kapas mi fokun ngau ekewe chon tipis resap meniniti Kot ra apasatä lon ar ü ngeni.” (Juta 14, 15) A pöchökkül än Inok lükü pwe ekkeei mettoch repwe wesewesen fis. Iwe, ekkewe aramas mi ngaw ra wesewesen mälo lon ewe noter!
4. Met sokkun mettoch a fiffis lon fansoun Noa we, nge i a chüen “chiechifengen me Kot”?
4 Ewe Noter a fis lon ewe ier 2370 mwen Kraist, lap seni 650 ier mwirin mäloon Inok. Lefilen mwirin än Inok mälo me an a fis ewe Noter, Noa a uputiw, a famili, me i me nöün kewe ra falei ewe waimw. Ekkewe chonläng mi ngaw ra ewili inisiir ngeni inisin aramas me pwülüweni ekkewe fefin mi liöch me nöüni ekkewe mwänemmong. Pwal och, aramas ra ngangawolo me fönüfan a urolo ren föfförün akkachofesä. (Ken. 6:1-5, 9, 11) Inaamwo ika a ina usun nonnomun fönüfan, nge Noa a “chiechifengen me Kot” me i emön “chon afalafala usun pwüng” fän pwora. (Älleani 2 Piter 2:5.) A pwal lamot ngenikich ena esin pwora lon ekkeei ränin le sopwoloon.
RA PWÄRAATÄ AR LÜKÜ ME PWORA
5. Ifa usun Moses a pwäraatä lükü me pwora?
5 Moses a fokkun pwora me a pöchökkül an lükü. (Ipru 11:24-27) Seni ewe ier 1513 tori ewe ier 1473 mwen Kraist, Kot a nöünöü i le angasaalo Chon Israel seni Isip me emmweniir lon ewe fönüpöön. Inaamwo ika Moses a meefi pwe a lipwäkingaw lon ei angang, nge a chüen etiwa. (Eks. 6:12) Fän fite, iir me pwiin we Aaron ra chuuri ewe Farao mi kirikiringaw. Ra pwora le esile ngeni ekkewe Engol Riäfföü epwe ässäwa ekkewe koten Isip me angasaalo nöün Kot kewe aramas. (Eks. 7–12) Moses a pwäraatä lükü me pwora pun Jiowa a äkkälisi, usun chök kich ikenäi.—Tut. 33:27.
6. Ika ekkewe meilap are nöüwisin mwu ra kapas eis ngenikich, ifa usun sipwe tongeni afalafal ngeniir fän pwora?
6 A lamot ngenikich ena esin pwora ren Moses pun Jises a erä: ‘Repwe emwenikemiila mwen ekewe kepina me king pokiten itei, pwe oupwe apworausa ewe Pworaus Allim ngeniir, pwal ngeni ekewe chon lükün Israel. Iwe, lupwen repwe emwenikemiila ngeni kapwüng, ousap öüreki ämi kapas are mine oupwe apasa, pun ekewe kapas oupwe apasa repwe torikemi lupwen a tori ena otun. Pun sap ämi oupwe kapas, nge än Sememi manaman mi fel epwe ngenikemi mine oupwe apasa.’ (Mt. 10:18-20) Ika ekkewe meilap are nöüwisin mwu ra kapas eis ngenikich usun ach angang ngeni Kot, än Jiowa we manaman mi fel epwe atufichikich le afalafaler fän süföl eti lükü me pwora.—Älleani Luk 12:11, 12.
7. Pwata Josua a pwora me sopwöch lon an angang?
7 Josua, ewe a wii Moses a käkkäeö än Kot allük iteitan, ina met a apöchökküla an lükü me apworai. Lon ewe ier 1473 mwen Kraist, Israel epwele tolong lon ewe Fönüen Pwon. Kot a allükü ngeni Josua: “Kopwe chök apöchökülok o tipepwora.” Kot a apasa pwe ika epwe akkapwönüetä an we Allük, epwe tipächem me sopwöch lon an angang. A pwal apasa: “Kosap niuokus, kosap pwal rükö, pun ngang ewe Samol mi Lapalap om Kot üpwe etuk ekis meinisin ia kopwe feila ie.” (Jos. 1:7-9) Ese mwääl, ekkeei kapas ra fokkun apöchökküla Josua! A ffat pwe Kot a nonnom ren pun ra akkufu lap ngeni ekkewe fönü lon ewe Fönüen Pwon lon ükükün chök wonu ier, lon ewe ier 1467 mwen Kraist.
EKKEWE FEFIN MI ANGANG NGENI KOT FÄN PWORA
8. Pwata a fokkun mürinnö än Rahap lükü me an pwora?
8 Loom loom, chommong fefin ra pwäraatä pwora lon ar angang ngeni Jiowa. Äwewe chök, Rahap ewe fin lisowu lon Jeriko a lükü an Jiowa tümün, iwe a pwora le aopaalo ekkewe rüüemön spai Josua a tiiniireto lon Jeriko. Mwirin Rahap a erikalo ekkewe mwän mi kükkütta ekkewe spai ngeni pwal eü leeni. I me an famili ra küna manau lupwen ekkewe chon Israel ra akkufu Jeriko. Rahap a siwili manauan mi ngaw, poputä le fel ngeni Jiowa fän tüppwöl, pwal mwo nge wiliti tettelin inen ewe Messaia! (Jos. 2:1-6; 6:22, 23; Mt. 1:1, 5) A küna watteen feiöch ren an lükü me pwora.
9. Ifa usun Tepora, Parak me Jael ra pwäraatä pwora?
9 Mwirin mäloon Josua orun ewe ier 1450 mwen Kraist, Kot a seikaatä ekkoch mwän ar repwe wisen sou kapwüng lon Israel. King Japin seni Kanaan a fokkun kirikiringaw ngeni chon Israel ükükün 20 ier. Kot a nöünöü ewe finesoufos Tepora an epwe ereni ewe sou kapwüng Parak le maun ngeni ena king. Parak a amwichafengeni 10,000 mwän woon ewe Chukun Tapor, iwe ra mmolnetä le maun ngeni Sisera, nöün Japin we meilapen sounfiu. Sisera me nöün kewe sounfiu ra tolong lon ewe chanpupu mi pwas lon Kison fän waar kewe 900 woken mi fför seni mechä. Lupwen ekkewe chon Israel ra feitiw lon ewe lemoolun chuuk, Kot a efisi eü pupummongun konik. Ewe pwül a pwakak me a mwöchülo waan chon Kanaan kewe woken. Chon Parak ra win me meinisin nöün Sisera sounfiu ra ninniilo. Sisera a opolong lon ewe imw mangaku, imwen emön fefin itan Jael, nge Jael a nielo lupwen a annut. Usun met Tepora a oesini, lingen ewe win woon ekkewe chon Kanaan a lo ngeni emön fefin, ina i Jael. Pokiten Tepora, Parak me Jael ra pwora, chon Kanaan rese chüen aosukosuka Israel ükükün 40 ier. (Souk. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Chommong mwän me fefin ra pwal pwäraatä ena esin lükü me pwora.
ACH KAPAS A TONGENI APWORAI EKKOCH
10. Pwata sia silei pwe ach kapas a tongeni apworai ekkewe ekkoch?
10 Minne sia apasa a tongeni apworai chienach kewe chon fel ngeni Jiowa. Engeröü ier mwen Kraist, King Tafit a ereni nöün we Salomon: “Kopwe pöchökül o tipepwora, pwe kopwe föri ei angang. Kosap niuokus, kosap pwal tipemwaramwar, pun Kot ewe Samol mi Lapalap ai we Kot epwe etuk. I esap tümwününgau ngonuk, esap pwal likituk tori angangen imwan imwenfel epwe wes.” (1 Kron. 28:20) Fän pwora, Salomon a aüetä ewe imwen felin Jiowa mi ling lon Jerusalem.
11. Ifa usun alon emön nengnginin Israel mi pwora a älisi emön?
11 Tiupükü som ier mwen Kraist, alon emön nengnginin Israel mi pwora a älisi emön mi rupun pwötür an epwe chikar me silei Jiowa. Chon Siria ra liapeni ei nengngin me a wiliti chon angang lon imwen ewe meilapen sounfiu mi üri rupun pwötür, itan Naeman. Ewe nengngin a silei usun än Jiowa kewe manaman a föri me ren ewe soufos Elisa. Iwe a ereni pwülüwen Naeman we pwe ika Naeman epwe lo Israel, Elisa epwe echikaraatä. Naeman a föri minne ewe nengngin a apasa, iwe, a chikarsefäl ren än Kot föri eü manaman, me a wiliti chon fel ngeni Jiowa. (2 King 5:1-3, 10-17) Ika en emön kükkün mi tongei Jiowa usun ena nengngin, Jiowa a tongeni apworak pwe kopwe afalafal ngeni noum kewe sense, chienom chon sukul pwal ekkewe ekkoch.
12. Ifa usun alon King Hiskia a älisi ekkewe aramas?
12 Kapas mi mürinnö a tongeni apworai emön mi nom fän watteen efeiengaw. Lupwen ekkewe chon Asiria repwele maun ngeni Jerusalem füpükü som ier mwen Kraist, King Hiskia a ereni nöün kewe aramas: “Oupwe apöchökülakemi o tipepwora. Ousap niuokus ika apilükingau me mwen ewe kingen Asiria me ewe mwichemongun sounfiu mi nom ren. Pun mi wor eman mi manaman a nom rech, lap seni ewe mi eti ätenan. Pöchökülen aramas echök a nom ren, nge ewe mi nom rech ewe Samol mi Lapalap ach we Kot, i epwe alisikich o eäni ach ei maun.” Ifa usun ekkena kapas a älisi ekkewe chon Juta? A alapaalo ar pwora. Ewe Paipel a erä: “Ekewe aramas ra apilükoch ren än Hiskia ewe kingen Juta kewe kapas.” (2 Kron. 32:7, 8) Ekkewe esin kapas mi apöchökkül usun än Hiskia na, ra tongeni älisikich me pwal ekkoch Chon Kraist an epwe lapolo ach pwora lupwen sia küna riäfföü mwääl.
13. Pwata nöün King Ahap we chon angang Opatia, a fokkun pwora?
13 Fän ekkoch, ach pwora a pwälo lon minne sise apasa. Tiupükü som ier mwen Kraist, Opatia nöün King Ahap chon angang a pwora le angei ipükü nöün Jiowa soufos me aoper “akalime lon eu föimw,” pwe Kiwin Isipel, ewe mi fokkun ngaw esap nirelo. (1 King 18:4) Usun chök Opatia, ewe mi niuokkusiti Kot, chommong nöün Jiowa kewe chon angang ikenäi ra pwal pwora le tümünü pwiir kewe ren ar resap pwäri pworauser ngeni chon eriäfföür.
KIWIN ESTER A PWORA
14, 15. Ifa usun Kiwin Ester a pwäraatä an lükü me pwora? Iwe, ifa mwiriloon?
14 Kiwin Ester a pwäraatä watteen lükü me pwora. Orun nimepükü ier mwen Kraist, emön mwän mi kirikiringaw itan Haman a akkota pwe epwe nielo meinisin chon Jus mi nom fän nemenien Persia. Lupwen ekkewe chon Jus ra rongorong pwe repwele ninniilo, ra ngüngüres me echikefel. Ese mwääl ra fokkun iotek seni unusen letiper. (Est. 4:1-3) Kiwin Ester a fokkun lolileniesini ekkewe chon Jus. Tettelin mwongean we, Mortokai, a tiinaalo ngeni echö kapiin ewe allük usun ninniiloon chon Jus me ereni an epwe chuuri ewe king me tingormaü ngeni an epwe älisi nöün kewe aramas. Nge, ika emön a chuuri ewe king nge ese ketiw me ren, iwe, epwe tongeni ninniilo.—Est. 4:4-11.
15 Mortokai a ereni Ester pwe ika ese chuuri ewe king, Jiowa epwe amanaua ekkewe chon Jus lon pwal eü napanap. A erä pwe eli ina popun a wiliti emön kiwin pwe epwe älisi nöün Jiowa kewe aramas. Iwe, Ester a tingorei Mortokai an epwe amwichafengeni ekkewe chon Jus lon Susa pwe repwe echikefel. A erä: ‘Ngang me nei chon angang fefin aupwe echikefel usun ämi. Mürin üpwe feila ren ewe king, inamwo ika üpwe püratiu ewe allük. Iwe, ika üpwe mäla, üpwe chök mäla.’ (Est. 4:12-17) Ester a pwora, me ewe Paipel lon puken Ester a apworausa än Kot amanaua nöün kewe aramas. Ikenäi, ekkewe Chon Kraist mi kepit me ekkewe ekkoch siip ra pwal pwäraatä ena esin pwora lupwen ra küna weires. Me Jiowa, ewe chon “aüselinga iotek” a älisiir iteitan.—Älleani Kölfel 65:2; 118:6.
KOPWE TIPEPWORA
16. Ifa ewe leenien äppirü Jises a isetiw fän iten ekkewe kükkün?
16 Lon eü fansoun lupwen a engol me ruu ierin Jises, inan kewe me seman ra küna i me lon ewe imwen fel an “a mot lein ekewe sense, a aüseling ngeniir o kapas ais ngeniir,” me “ir meinisin mi rongorong ngeni ewe ät ra mwar ren an weweöch me an silelap le pölüeni ekewe kapas ais.” (Luk 2:41-50) Inaamwo ika a chök kükkün ierin Jises, nge a wor an lükü me a pwora le kapas eis ngeni ekkewe sense mi äsimaü lon ewe imwen fel. Ekkewe kükkün me säräfö lon än Chon Kraist mwichefel repwe chechchemeni än Jises leenien äppirü. Ei mettoch epwe älisiir le äweweei ngeni ekkewe ekkoch usun ar lükü iteiten fansoun mi suuk ngeniir.—1 Pit. 3:15.
17. Pwata Jises a ereni nöün kewe chon käeö ar repwe pwora? Pwata a lamot ach sipwe pwal pwora?
17 Jises a pesei nöün kewe chon käeö ar repwe pwora. Iei alon: “Nengeni, ewe fansoun epwe feito, nge a fen tori, pwe oupwe kupetfesen ngeni en me leenian, nge oupwe chok likitieilo alaemon. Nge usap fakkun alaemon, pun Semei a nom rei. Iwe, ua fen apasa ekkeei kapas ngenikemi pwe epwe wor ami kinamwe lon ngang. Mi wor ami riaffou me lon fonufan, nge oupwe chok apilukuluk allim, ngang ua fen pworacho ngeni fonufan.” (Jon 16:32, 33, TF) Ei fönüfan a oput kich usun chök an oput nöün Jises kewe chon käeö lon ena fansoun, nge sise mochen wiliti chon ei fönüfan. Ika sia ekilonei än Jises leenien äppirü ren an pwora, iwe, sia pwal tongeni pwora le imulo seni ei fönüfan. Jises a pworacho ngeni fönüfan, iwe sia pwal tongeni pworacho ngeni.—Jon 17:16; Jem. 1:27.
“KOSAP NIUOKUS!”
18, 19. Ifa usun Paul a pwäraatä lükü me pwora?
18 Ewe aposel Paul a likiitü fän chommong sossot. Lon eü fansoun, lupwen ekkewe chon Jus lon Jerusalem repwele nielo Paul, ekkewe sounfiun Rom ra seläni. Lon ewe pwinin mwirin ena, “ewe Samol a üta ren Paulus o a üreni, ‘Kosap niuokus! Ka pwäriei ikei lon Jerusalem, iei usun kopwe pwal fokun pwäriei lon Rom.’” (Fof. 23:11) Paul a apwönüetäöchü minne Jises a ereni.
19 Paul ese niuokkus le apwüngü ekkewe “soukünö mi lap,” iir kewe mi sotun angawalo ewe mwichefelin Korint. (2 Kor. 11:5; 12:11) Ekkeei mwän, iir aposel mi chofona. Paul a tongeni ännetatä pwe a titiito me ren Jises ren ekkewe mettoch a fen likiitü faar, äwewe chök ren kalapus, kawet, chommong feiengaw atun an säifeil, weires, echik, kaka, ese möür fän chommong, me an aüreki ekkewe mwichefel. (Älleani 2 Korint 11:23-28.) Än Paul leenien äppirü mi fokkun mürinnö ren an lükü me pwora, a ännetatä pwe an pöchökkül a feito seni Kot!
20, 21. (a) Apworausa eü pworaus mi äiti ngenikich lamoten pwora ren ach sipwe tongeni likiitü fän weires. (b) Ineet atun eli epwe lamot ach sipwe pwora? Nge met sipwe tongeni lükülük woon?
20 Esap meinisin Chon Kraist ra küna weiresin riäfföü mwääl. Nge mi lamot ngenikich meinisin ach sipwe pwora pwe sipwe likiitü fän sokkopaten weires lon manauach. Äwewe chök, emön alüwöl lon Brazil a fiti eü gang. Mwirin an käeö ewe Paipel, a mirititi pwe a lamot an epwe siwili manauan, nge fän chommong chokkewe mi sotun towu seni ena gang ra ninniilo. A iotek me a äiti ngeni ewe meilap seni Paipel ewe popun esap chüen fiti ewe gang. Iwe, a mut ngeni an epwe towu nge rese eriäfföü. Iwe, a wiliti emön chon afalafal.
21 A lamot ngenikich pwora fän chommong, äwewe chök, lon ewe angangen afalafala ewe kapas allim. Mi pwal lamot pwora ngeni ekkewe kükkün me säräfö pwe repwe amwöchü ar tüppwöl lon sukul. A pwal lamot pwora pwe sipwe tingor ach sisap angang pwe sipwe fiti unusen ewe mwichelap. Mei pwal wor ekkoch popun a lamot pwora. Nge, ese lifilifil ineet atun sia osupwangen pwora, Jiowa epwe aüselinga ach “iotekin lükülük.” (Jem. 5:15) Sipwe fokkun lükülük pwe a tongeni fang ngenikich an we manaman mi fel pwe sipwe pöchökkül me tipepwora!
[Sasing lon pekin taropwe 19]
Inok a afalafala ekkewe aramas mi ngaw fän pwora
[Sasing lon pekin taropwe 20]
Jael, emön mi pwora me pöchökkül
