“Vana Ni Xivindzi, U Tiya Ngopfu”
“Vana Ni Xivindzi, U Tiya Ngopfu”
“Vana ni xivindzi, u tiya ngopfu . . . Yehovha Xikwembu xa wena u na wena.”—YOX. 1:7-9.
A WU TA HLAMULA NJHANI?
Enoko na Nowa va kombise xivindzi hi tindlela tihi?
Vavasati van’wana va le minkarhini ya khale va ri kombise njhani ripfumelo ni xivindzi lexi hi nga xi tekelelaka?
Hi swihi swikombiso swin’wana swa vantshwa lava kombiseke xivindzi leswi ku tsakisaka?
1, 2. (a) I yini lexi minkarhi yin’wana hi xi lavaka leswaku hi hambeta hi endla leswinene evuton’wini? (b) Hi ta dyondza yini exihlokweni lexi?
XIVINDZI i rito-fularha ra ku chava, tingana ni vutoya. Hi nga ha ehleketa leswaku munhu loyi a nga ni xivindzi hi loyi a titshembaka, loyi a nga ni vurhena ni loyi a nga nghwazi. Hambiswiritano, minkarhi yin’wana hi fanele hi va ni xivindzi leswaku hi hambeta hi endla leswinene evuton’wini.
2 Vanhu van’wana lava ku vulavuriwaka ha vona eBibeleni va kombise xivindzi loko va ri ehansi ka swiyimo swo tika swinene. Kasi van’wanyana va kombise xivindzi ehansi ka swiyimo leswi fanaka ni leswi malandza ya Yehovha ya namuntlha ma langutanaka na swona siku ni siku. Hi nga dyondza yini eka vanhu va le Bibeleni lava kombiseke xivindzi? Hi nga va ni xivindzi hi ndlela yihi?
TIMBHONI LETI KOMBISEKE XIVINDZI EMISAVENI LEYI NGA XI XIXIMIKI XIKWEMBU
3. I yini leswi Enoko a swi profeteke malunghana ni vanhu lava nga xi xiximiki Xikwembu?
3 A swi lava xivindzi ku va munhu a va mbhoni ya Yehovha exikarhi ka vanhu vo homboloka emisaveni ya le mahlweni ka Ndhambi ya Nowa. Kambe Enoko, “lowa vunkombo enxaxamelweni lowu sukelaka eka Adamu,” u huwelele rungula ra vuprofeta hi xivindzi a ku: “Maswivo! Yehovha u fikile ni timiriyadi takwe to kwetsima, a ta avanyisa hinkwavo, ni ku va vona nandzu hinkwavo lava nga xiximiki Xikwembu malunghana ni swiendlo swa vona hinkwaswo swa ku ka va nga xiximi Xikwembu leswi va swi endleke hi ndlela ya ku ka va nga xiximi Xikwembu, ni malunghana ni swilo hinkwaswo leswi tsemaka nhlana leswi vadyohi lava nga xiximiki Xikwembu va xi lumbeteke swona.” (Yudha 14, 15) Enoko u vulavule onge hiloko swilo leswi se swi endlekile hikuva a a tiyiseka leswaku hambi ko ba lexi dumaka vuprofeta byebyo a byi ta hetiseka. Hakunene vanhu vo homboloka va lovisiwile eka ndhambi leyi veke kona emisaveni hinkwayo!
4. Nowa ‘u fambe ni Xikwembu’ ku nga khathariseki swiyimo swihi swa le nkarhini wakwe?
4 Ndhambi yi fike hi lembe ra 2370 B.C.E., endzhaku ka malembe lama tlulaka 650 Enoko a file. Hi nkarhi wolowo, Nowa u velekiwile, u ve ni ndyangu naswona yena ni vana vakwe va ake ngalava. Tintsumi to homboloka ti tihundzule vanhu, ti teka vavasati vo saseka kutani ti va ni vana lava vuriweke Manefilimi. Ku tlula kwalaho, vubihi bya vanhu a byi tele naswona misava a yi tele madzolonga. (Gen. 6:1-5, 9, 11) Ku nga khathariseki swiyimo sweswo, “Nowa [u fambe] ni Xikwembu xa ntiyiso” naswona u chumayele hi xivindzi tanihi “muchumayeri wa leswo lulama.” (Hlaya 2 Petro 2:4, 5.) Na hina hi lava xivindzi lexi fanaka emasikwini lawa yo hetelela.
VA KOMBISE RIPFUMELO NI XIVINDZI
5. Muxe u ri kombise njhani ripfumelo ni xivindzi?
5 Muxe u kombise ripfumelo ni xivindzi naswona hi fanele hi n’wi tekelela. (Hev. 11:24-27) Ku sukela hi 1513-1473 B.C.E., Xikwembu xi n’wi tirhisile leswaku a humesa Vaisrayele etikweni ra Egipta ni ku va rhangela emananga. Muxe a a ehleketa leswaku a nga na byona vuswikoti byo endla ntirho wolowo, kambe u wu amukerile. (Eks. 6:12) Yena swin’we ni makwavo wakwe, Aroni, va vulavule na Faro lowa tihanyi minkarhi yo hlayanyana naswona hi xivindzi va n’wi byele leswaku Yehovha a a ta tirhisa Makhombo ya Khume leswaku a tsongahata swikwembu swa Vaegipta ni ku kutsula vanhu vakwe. (Eks. tindzima 7-12) Muxe u kombise ripfumelo ni xivindzi hileswi Xikwembu a xi tshamela ku n’wi pfuna, hilaha na hina xi hi pfunaka hakona.—Det. 33:27.
6. Loko hi konanisiwa hi valawuri, hi ta swi kotisa ku yini ku chumayela hi xivindzi?
6 Hi lava xivindzi lexi fanaka ni xa Muxe hikuva Yesu u te: “Mi ta huduleriwa emahlweni ka tindhuna-nkulu ni tihosi hikwalaho ka mina, leswaku byi va vumbhoni eka vona ni le ka matiko. Hambiswiritano, loko va mi nyiketa, mi nga vileli leswaku mi ta vulavurisa ku yini kumbe mi ta vulavula yini; hikuva leswi mi nga ta swi vulavula, mi ta nyikiwa swona hi nkarhi wolowo; hikuva lava vulavulaka a ko va n’wina ntsena, kambe i moya wa Tata wa n’wina lowu vulavulaka ha n’wina.” (Mat. 10:18-20) Loko hi konanisiwa hi valawuri, moya wa Yehovha wu ta hi pfuna leswaku hi vulavula hi xichavo loko hi chumayela hi ripfumelo ni hi xivindzi.—Hlaya Luka 12:11, 12.
7. Ha yini Yoxuwa a a ri ni xivindzi naswona swilo swi n’wi fambele kahle?
7 Yoxuwa, loyi a tlhandlameke Muxe, u tiyise ripfumelo ni xivindzi xakwe hi ku hlaya Nawu wa Xikwembu minkarhi hinkwayo. Hi 1473 B.C.E., loko Vaisrayele va lunghekele ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Xikwembu xi lerise Yoxuwa xi ku: “Vana ni xivindzi, u tiya ngopfu.” A a ta endla hi vutlhari ni ku humelela loko a yingisa Nawu. Xi tlhele xi ku: “U nga rhurhumeli kumbe u chava, hikuva Yehovha Xikwembu xa wena u na wena kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona.” (Yox. 1:7-9) Hakunene marito wolawo ma fanele ma n’wi tiyise nhlana! Entiyisweni, Xikwembu xi ve na yena hikuva hi 1467 B.C.E.—endzhaku ka malembe ya tsevu ntsena—se a a hlule tihosi to tala leti a ti tshama eTikweni leri Tshembisiweke.
VAVASATI LAVA TIRHELEKE XIKWEMBU HI XIVINDZI
8. Ha yini Rahava a ri xikombiso lexinene emhakeni yo kombisa ripfumelo ni xivindzi?
8 Enkarhini lowu hundzeke, vavasati vo tala va kombise xivindzi loko va tirhela Yehovha. Hi xikombiso, Rahava, nghwavava ya le Yeriko, u kombise ripfumelo eka Xikwembu a tlhela a kombisa xivindzi hi ku fihla tinhlori timbirhi leti a ti rhumiwe hi Yoxuwa ivi a hambukisa vavanuna lava a va rhumiwe hi hosi ya muti wolowo leswaku va ya ti lava. Yena swin’we ni vandyangu wakwe va ponisiwile loko Vaisrayele va lovisa muti wa Yeriko. Rahava u tshike vunghwavava ivi a va mugandzeri wa Yehovha wo tshembeka naswona u ve kokwa wa Mesiya. (Yox. 2:1-6; 6:22, 23; Mat. 1:1, 5) Mawaku ndlela leyi a katekisiweke ha yona hileswi a kombiseke ripfumelo ni xivindzi!
9. Debora, Baraka na Yayele va xi kombise njhani xivindzi?
9 Endzhaku ka loko Yoxuwa a file hi lembe ra 1450 B.C.E., Xikwembu xi hlawule vavanuna lava a va ta va vaavanyisi etikweni ra Israyele. Yabini, Hosi ya Vakanana, se a a ri ni malembe ya 20 a ri karhi a tshikilela Vaisrayele loko Xikwembu xi rhuma muprofeta wa xisati Debora ku ya byela Muavanyisi Baraka leswaku a ya lwa na yena. Baraka u hlengelete vavanuna va 10 000 eNtshaveni ya Taboro naswona a va lunghekele ku lwa ni vuthu ra Yabini leri a ri rhangeriwe hi Sisera, loyi se a a nghene enkoveni wa Kixoni lowu omeke ni vuthu rakwe swin’we ni makalichi ya rona ya nyimpi ya 900. Loko Vaisrayele va kongome enkoveni wolowo, Xikwembu xi vange ndhambi hi xitshuketa leyi endleke leswaku ndhawu yoleyo yi va ni ndzhope swinene lerova makalichi ya Vakanana ma tsandzeka ku famba. Vavanuna va Baraka va hlule nyimpi yoleyo kutani “nxaxa hinkwawo wa Sisera wu dlayiwa hi banga.” Sisera u tumbele entsongeni wa Yayele, kambe wansati yoloye u n’wi dlayile loko a ha etlele. Hi ku pfumelelana ni marito ya vuprofeta lawa Debora a ma byeleke Baraka, “xilo xo saseka” hi ku hlula koloko xi ye eka Yayele. Kutani leswi Debora, Baraka na Yayele va veke ni xivindzi, tiko ra Israyele “a ra ha kavanyetiwanga emalembeni ya 40 lama landzeleke.” (Vaav. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Vavanuna ni vavasati vo tala lava chavaka Xikwembu va kombise ripfumelo ni xivindzi lexi fanaka.
MARITO YA HINA MA NGA SUSUMETELA VAN’WANA LESWAKU VA VA NI XIVINDZI
10. Hi swi tiva njhani leswaku marito ya hina ma nga pfuna van’wana leswaku va va ni xivindzi?
10 Marito ya hina ma nga susumetela vagandzeri-kulorhi leswaku va va ni xivindzi. Hi lembe-xidzana ra vu-11 B.C.E., Hosi Davhida u byele n’wana wakwe Solomoni a ku: “Vana ni xivindzi, u tiya naswona u teka goza. U nga tshuki u chava kumbe u tshukisiwa, hikuva Yehovha Xikwembu, Xikwembu xanga, u na wena. A nge ku tshiki kumbe ku ku siya kukondza ntirho hinkwawo wa yindlu ya Yehovha wu hela.” (1 Tikr. 28:20) Solomoni u kombise xivindzi naswona u akele Yehovha tempele yo saseka eYerusalema.
11. Marito lama vuriweke hi xinhwanyetana xa Muisrayele ma n’wi pfune njhani Namani?
11 Hi lembe-xidzana ra vukhume B.C.E., marito lama vuriweke hi xinhwanyetana xa Muisrayele ma pfune wanuna un’wana loyi a a ri ni nhlokonho leswaku a tshunguriwa a tlhela a tiva Yehovha. Xinhwanyetana xexo a xi tekiwe hi vuthu ra vaphangi ra Vasiriya naswona xi ve nandza endlwini ya Namani, ndhuna ya vuthu ra Vasiriya. Leswi a xi tiva masingita lawa Yehovha a ma endleke hi ku tirhisa Elixa, xi byele nsati wa Namani leswaku loko nuna wakwe o ya eIsrayele, Elixa a a ta n’wi tshungula. Namani u yile eIsrayele naswona u tshunguriwile hi singita a tlhela a sungula ku gandzela Yehovha. (2 Tih. 5:1-3, 10-17) Loko u ri muntshwa loyi a rhandzaka Xikwembu ku fana ni xinhwanyetana xexo, Xikwembu xi nga ku nyika xivindzi xo chumayela vadyondzisi va wena, swichudeni-kuloni ni vanhu van’wana.
12. Marito ya Hosi Hezekiya ma va khutaze njhani vanhu vakwe?
12 Marito lama khutazaka ma nga pfuna munhu leswaku a va ni xivindzi loko a langutane ni khombo. Loko vuthu ra Vaasiriya ri gwirime ri kongoma emutini wa Yerusalema hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., Hosi Hezekiya u byele vanhu vakwe a ku: “Vanani ni xivindzi mi tiya. Mi nga tshuki mi chava kumbe mi chavisiwa hi hosi ya Asiriya ni hi ntshungu hinkwawo lowu nga na yona; hikuva hina hi ni vo tala ku tlula lava yona yi nga na vona. Yena u ni voko ra nyama, kambe hina hi na Yehovha Xikwembu xa hina loyi a nga ta hi pfuna ni ku hi lwela tinyimpi.” Ma va khumbe njhani marito wolawo? Bibele yi ri: “Vanhu va sungula ku titshega hi marito ya Hezekiya.” (2 Tikr. 32:7, 8) Marito lama khutazaka lama fanaka ni lawa ma vuriweke hi Hezekiya ma nga ha pfuna hina swin’we ni Vakreste van’wana leswaku hi va ni xivindzi loko hi xanisiwa.
13. Hi xihi xikombiso lexi Obadiya, nandza wa Hosi Akabu, a hi vekeleke xona malunghana ni xivindzi?
13 Minkarhi yin’wana hi kombisa xivindzi hi swiendlo swa hina. Hi lembe-xidzana ra vukhume B.C.E., Obadiya, nandza wa Hosi Akabu, hi xivindzi u fihle vaprofeta va Yehovha va dzana “ebakweni hi mintlawa ya vanhu va 50” leswaku va nga dlayiwi hi Yezabele, Hosi ya Xisati leyo homboloka. (1 Tih. 18:4) Ku fana na Obadiya loyi a a chava Xikwembu, malandza ya xona yo tala yo tshembeka namuntlha ma sirhelela malandza-kulobye eka vaxanisi hi ku nga va byeli mavito ya wona ni lomu ma tshama kona.
ESTERE—HOSI YA XISATI LEYI KOMBISEKE XIVINDZI
14, 15. Estere u ri kombise njhani ripfumelo ni xivindzi naswona ku ve ni vuyelo byihi?
14 Hi lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E., Hosi ya Xisati Estere u kombise xivindzi ni ripfumelo leri tiyeke loko Hamani lowo homboloka a endle kungu ra leswaku ku dlayeteriwa Vayuda hinkwavo eMfun’weni wa Peresiya. A swi hlamarisi leswi Vayuda va rileke va tlhela va titsona swakudya loko va twa hi ta kungu rero. Nakambe va fanele va khongele hi timbilu ta vona hinkwato. (Est. 4:1-3) Estere u karhateke ngopfu. Muzala wakwe Mordekayi u n’wi rhumelele kopi ya nawu lowu pfumelelaka ku yayarheriwa ka Vayuda naswona u n’wi lerise leswaku a ya eka hosi a ya kombelela Vayuda-kulobye tintswalo. Kambe munhu un’wana ni un’wana loyi a a ya eka hosi yi nga n’wi vitananga a a dlayiwa.—Est. 4:4-11.
15 Kambe Mordekayi u byele Estere a ku: ‘Loko u miyela hi mhaka leyi, nkutsulo wu ta huma endhawini yin’wana. Kambe i mani loyi a swi tivaka loko lowu ku ri wona nkarhi wa leswaku u kuma ku fundzheka ka le vuhosini?’ Kutani Estere u kombele Mordekayi leswaku a hlengeleta Vayuda eXuxani kutani va titsona swakudya hikwalaho ka yena. U te: “Na mina . . . ndzi ta titsona swakudya hilaha ku fanaka, kutani ndzi ta [ya] eka hosi, ku nga leswi swi nga pfumelelaniki ni nawu; loko ndzi fanele ndzi lova, ndzi fanele ndzi lova.” (Est. 4:12-17) Estere u kombise xivindzi naswona buku ya Bibele leyi vitaniwaka hi vito rakwe yi kombisa leswaku Xikwembu xi kutsule vanhu va xona. Namuntlha, Vakreste lava totiweke ni lava tinyimpfu tin’wana va kombisa xivindzi lexi fanaka loko va langutane ni miringo naswona Xikwembu lexi nga “Mutwi wa xikhongelo” xa va pfuna minkarhi hinkwayo.—Hlaya Pisalema 65:2; 118:6.
“TIYA MBILU”
16. Hi xihi xikombiso lexi Yesu a xi vekeleke vantshwa?
16 Siku rin’wana hi lembe-xidzana ro sungula C.E., loko Yesu a ri ni malembe ya 12, vatswari vakwe va n’wi kume etempeleni “a tshame exikarhi ka vadyondzisi, a va yingisela ni ku va vutisa.” Ku tlula kwalaho, “hinkwavo lava a va n’wi yingisile a va hlamala va nga heti hikwalaho ka ku twisisa kakwe ni tinhlamulo takwe.” (Luka 2:41-50) Hambileswi a a ri ntsongo, a a ri ni ripfumelo ni xivindzi lerova u kote ku vutisa vadyondzisi lavakulu etempeleni. Ku anakanyisisa hi xikombiso xa Yesu swi ta pfuna vantshwa evandlheni leswaku va tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu va pfulekelaka leswaku va “tihlamulela emahlweni ka mani na mani la lavaka ku tiva hi ta ntshembo lowu [va] nga na wona.”—1 Pet. 3:15.
17. Ha yini Yesu a khutaze vadyondzisiwa vakwe leswaku va “tiya mbilu” naswona ha yini na hina hi fanele hi tiya mbilu?
17 Yesu u khutaze van’wana leswaku va “tiya mbilu.” (Mat. 9:2, 22) U byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Maswivo! Nkarhi wa ta, hakunene, wu tile, lowu mi nga ta hangalakela etindlwini ta n’wina naswona mi ta ndzi siya ndzi ri swanga; kambe a ndzi swanga, hikuva Tatana u na mina. Ndzi mi byele swilo leswi leswaku hikwalaho ka mina mi va ni ku rhula. Emisaveni mi ni nhlomulo, kambe tiyani timbilu! Misava ndzi yi hlurile.” (Yoh. 16:32, 33) Ku fana ni valandzeri va Yesu vo sungula, misava ya hi venga kambe hi nga pfumeli ku va xiphemu xa yona. Loko hi anakanyisisa hi xivindzi lexi Yesu a xi kombiseke, swi nga hi endla hi va ni xivindzi xo papalata ku nyamisiwa hi misava leyi. U yi hlurile misava naswona na hina hi nga yi hlula.—Yoh. 17:16; Yak. 1:27.
“VANA NI XIVINDZI LEXI TIYEKE!”
18, 19. Ripfumelo ni xivindzi lexi Pawulo a xi kombiseke swi nyikele vumbhoni byihi?
18 Muapostola Pawulo u tiyiselele miringo yo tala. Siku rin’wana, Vayuda eYerusalema a va ta va va n’wi dlele loko masocha ya Varhoma a ma nga n’wi ponisanga. Nivusiku “Hosi yi [yime] ekusuhi na yena yi ku: ‘Vana ni xivindzi lexi tiyeke! Hikuva leswi a wu nyikela vumbhoni bya rixaladza hi swilo leswi khumbaka mina eYerusalema, u fanele ku nyikela vumbhoni ni le Rhoma.’” (Mint. 23:11) Pawulo u endle tano.
19 Pawulo u va tshinye hi xivindzi ‘vaapostola lavanene ngopfu,’ lava a va lava ku thyakisa vandlha ra le Korinto. (2 Kor. 11:5; 12:11) Ku hambana ni vaapostola volavo va mavunwa, yena a a ri ni vumbhoni bya leswaku u rhumiwe hi Yesu hikwalaho ka swilo hinkwaswo leswi a bohekeke ku swi tiyiselela swo fana ni ku khotsiwa, ku bukuteriwa, maendzo lama nga ni khombo, swiphiqo, ndlala, torha, ku va ni nkelunkelu swin’we ni ku karhateka hi vapfumeri-kulobye. (Hlaya 2 Vakorinto 11:23-28.) Ripfumelo ni xivindzi lexikulu xa Pawulo swi kombise leswaku matimba yakwe a ma huma eka Xikwembu.
20, 21. (a) Nyika xikombiso lexi kombisaka leswaku hi fanele hi va ni xivindzi leswaku hi kota ku tiyiselela swiyimo swo tika evuton’wini. (b) Hi le ka swiyimo swihi leswi nga ha lavaka leswaku hi kombisa xivindzi eka swona naswona i yini leswi hi nga tiyisekaka ha swona?
20 A hi Vakreste hinkwavo lava nga ta xanisiwa hi ndlela ya tihanyi. Kambe hinkwavo va fanele va va ni xivindzi leswaku va kota ku langutana ni swiphiqo swa vutomi. Hi xikombiso: Muntshwa un’wana wa le Brazil a a ri xirho xa ntlawa wa tinsulavoya. Endzhaku ko dyondza Bibele, u xiye leswaku u fanele a cinca vutomi byakwe, kambe hi ntolovelo munhu loyi a a tshika ku va xirho xa ntlawa wolowo a a dlayiwa. U khongerile kutani a tirhisa matsalwa ku hlamusela murhangeri wa ntlawa leswaku ha yini a a fanele a tshika ku va xirho xa ntlawa wolowo. Muntshwa yoloye u pfumeleriwile ku nga ha vi xirho xa ntlawa handle ko xupuriwa naswona u ve muhuweleri.
21 Hi lava xivindzi leswaku hi kota ku chumayela mahungu lamanene. Vantshwa va lava xivindzi leswaku va tshama va tshembekile exikolweni. Ku laveka xivindzi leswaku hi kota ku kombela masiku entirhweni yo va kona eka masiku hamanharhu ya ntsombano. Nakambe xivindzi xa laveka ni le ka swiyimo swin’wana. Hambiswiritano, Yehovha u ta twa ‘swikhongelo swa hina swa ripfumelo’ ku nga khathariseki swiphiqo leswi hi nga langutanaka na swona. (Yak. 5:15) Entiyisweni, a nga hi nyika moya wakwe lowo kwetsima leswaku hi ‘va ni xivindzi hi tiya ngopfu.’
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]
Enoko u chumayele hi xivindzi emisaveni leyi nga xi xiximiki Xikwembu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Yayele a a ri ni xivindzi
