Skip to content

Skip to table of contents

ʻOku Kalisitiane Moʻoni ʻa e “Kau Kalisitiane” Kotoa Pē?

ʻOku Kalisitiane Moʻoni ʻa e “Kau Kalisitiane” Kotoa Pē?

ʻOku Kalisitiane Moʻoni ʻa e “Kau Kalisitiane” Kotoa Pē?

KO E hā ʻa e tokolahi ʻo e kau Kalisitiané? Fakatatau ki he Atlas of Global Christianity, ʻi he 2010 naʻe meimei toko 2.3 piliona ʻa e tokolahi ʻo e kau Kalisitiané ʻi he māmaní. Ka ʻoku toe fakahaaʻi ʻi he tohí ni ko e kau Kalisitiane ko iá ʻoku nau kau ki ha ngaahi kulupu lotu ʻe 41,000 tupu​—ʻa ia ʻoku taki taha ʻi ai pē ʻenau ngaahi tokāteline mo e lao tonu ki he tuʻunga fakaeʻulungāngá. ʻI he fehangahangai mo e ngaahi lotu “faka-Kalisitiane” fakapuputuʻu kehekehe ko ení, ʻoku lava ke tau mahinoʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻoku puputuʻu pe aʻu ʻo loto-mamahi ai ʻa e faʻahinga ʻe niʻihi. Te nau fifili nai, ‘Ko e kau Kalisitiane moʻoni koā ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau taku ko e kau Kalisitiané?’

Tau sio angé ki he meʻá ni mei ha tafaʻaki ʻe taha. Ko ha tokotaha folau ʻoku faʻa fiemaʻu kiate ia ke ne fakahaaʻi hono tangataʻifonuá ki ha ʻōfisa ʻi he kauʻāfonuá. ʻOku toe fiemaʻu foki ke ne fakamoʻoniʻi ko ia moʻoni pē ia ʻaki hono ʻoatu ha meʻa ʻe ʻiloʻiʻaki iá, hangē nai ko ha paasipooti. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha Kalisitiane moʻoni ʻoku fiemaʻu ke ne fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono fakahaaʻi pē ʻene tui kia Kalaisí. ʻOku fiemaʻu ke ne maʻu mo ha toe fakamoʻoni ʻe taha ke ʻiloʻiʻaki ia. Ko e hā nai ia?

Ko e kupuʻi lea “Kalisitiane” naʻe kamata ngāueʻaki ia ʻi ha taimi ʻi he hili ʻa e 44 T.S. Naʻe līpooti ʻe he faihisitōlia Tohi Tapu ko Luké: “ʻI he tataki fakaʻotuá naʻe fuofua ui ai ʻi ʻAniteoke ʻa e kau ākongá ko e kau Kalisitiane.” (Ngāue 11:26) Fakatokangaʻi ko e faʻahinga naʻe ui ko e kau Kalisitiané ko e kau ākonga kinautolu ʻo Kalaisi. Ko e hā ʻokú ne ʻai ha tokotaha ke hoko ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisí? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he The New International Dictionary of New Testament Theology: “Ko e muimui ʻia Kalaisi ko ha ākongá ʻoku ʻuhingá ko hono feilaulauʻi kakato ʻe ha [taha] ʻene moʻuí . . . ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí.” Ko ia ai, ko ha Kalisitiane moʻoni, ko ha tokotaha ia ʻokú ne muimui kakato ʻi he ngaahi akonaki mo e fakahinohino ʻa Sīsuú, ʻa e tokotaha naʻá ne fokotuʻu ʻa e lotu faka-Kalisitiané.

ʻOku malava ke maʻu ha kakai pehē ʻi he lotolotonga ʻo e fuʻu tokolahi ʻoku nau taku ko e kau Kalisitiane he ʻaho ní? Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Sīsū tonu ʻe ʻiloʻiʻaki ʻa hono kau muimui moʻoní? ʻOku mau fakaafeʻi koe ke ke vakai ki he anga hono tali ʻe he Tohi Tapú ʻa e ongo fehuʻi ko ení. ʻI he ngaahi kupu hokó, te tau sivisiviʻi ai ʻa e ngaahi lea ʻe nima ʻa Sīsū te ne tokoniʻi kitautolu ke ʻiloʻi hono kau muimui moʻoní. Te tau lāulea ki he founga hono fakahaaʻi moʻoni eni ʻe he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí. Pea te tau feinga ke vakai pe ko hai ʻi he fuʻu tokolahi ʻoku nau taku ko e kau Kalisitiane he ʻaho ní ʻoku feʻungamālie mo e sīpinga ko iá.