Modernong mga Aztec Nahimong Tinuod nga Kristohanon

“Ang mga templo nangagun-ob, nahimong abog ug abo, ang mga idolo nangadugmok, ug ang sagradong mga basahon nangasunog, apan ang karaang mga diyos nagpabiling buhi sa kasingkasing sa mga Indian.”—Las antiguas culturas mexicanas (Ang Kultura sa Karaang Mexico).

ANG Mexico maoy pinuy-anan sa mga Aztec, kinsa sa sinugdan maoy gamay nga tribong tiglalin niadtong ika-13ng siglo ug nahimong imperyo nga sama kagamhanan sa mga Inca sa Peru. Bisag ang imperyo sa Aztec napukan niadtong 1521 sa dihang gisakop sa Katsilang si Hernán Cortés ang Tenochtitlán, ang ilang pinulongang Nahuatl nagpabilin. * Kini gisulti gihapon sa mga usa ka milyon ug tunga nga mga nitibo diha sa labing menos 15 ka estado sa Mexico. Tungod niini, nagpabilin ang pipila ka tradisyon sa mga Aztec, sumala sa tigdukiduki nga si Walter Krickeberg. Unsa ang pipila niadto?

Mga Tradisyong Katingad-an Apan Pamilyar

Tingali ang labing nailhang tradisyon sa mga Aztec mao ang paghalad ug mga tawo. Kini gipasukad sa pagtuo nga ang adlaw mamatay kon dili pakan-og kasingkasing ug dugo sa mga tawo. Niadtong 1487, sa dihang gipahinungod ang dakong piramideng templo sa Tenochtitlán, kapig 80,000 ka biktima ang gihalad sulod sa upat ka adlaw, sumala sa Katsilang prayle nga si Diego Durán.

Bisag nalisang niini ang mga Katsila, sila natingala sa pagkahibalo nga daghang uban pang tradisyon sa mga Aztec ang susama nianang sa Katoliko. Pananglitan, gihimo sa mga Aztec ang usa ka matang sa pangalawat diin ilang kaonon ang imahen sa ilang mga diyos nga gama sa mais. Usahay kaonon sab nila ang unod sa mga tawong ilang gihalad. Gigamit sab nila ang krus ug gibatasan ang pagpangumpisal ug ang pagbunyag sa masuso. Tingali ang labing makapakurat nga kaamgiran mao ang pagsimba kang Tonantzin, usa ka birhen nga “Inahan sa mga Diyos,” nga gianggaan sa mga Aztec ug Among Gamayng Inahan.

Sa bungtod diin ang mga Aztec nagsimba kang Tonantzin, ang itom nga Katolikong Birhen sa Guadalupe nga nagsultig Nahuatl gikaingong nagpakita sa usa ka Aztec nga Indian sa 1531. Tungod niini, daling nakombertir ang mga Aztec sa Katolisismo. Usa ka simbahan alang niini nga birhen ang gitukod diha sa pundasyon sa templo ni Tonantzin. Kada Disyembre 12, kini nga basilika ginaduaw sa gatosan ka libo ka debotadong Mexicano, nga kadaghanan nagsultig Nahuatl.

Sa hilit nga mga komunidad sa bukid, ang mga Nahuatl nagsaulog ug mga pista alang sa ilang mga patron, ang uban mokabat ug mga adlaw o mga semana pa gani. Ang librong El  universo de los aztecas (Ang Uniberso sa mga Aztec) nag-ingong “gilangkit [sa mga nitibo] ang pagsimba sa mga santos sa Katoliko nianang sa mga seremonyas nga gihimo sa wala pa sila sakopa ni Cortés.” Ang mga Nahuatl nagumon sab pag-ayo sa espiritismo. Kon masakit, sila moadto sa mga tambalan nga maghimog rituwal nga paghinlo ug maghalad ug mga mananap. Dugang pa, daghan ang iliteret; kadaghanan dili makabasag Kinatsila o Nahuatl. Tungod sa pagpabilin sa ilang tradisyon ug pinulongan ug sa tumang kakabos, sila gisalikway sa katilingban.

Ang Kamatuoran sa Bibliya Nakaabot sa Modernong mga Aztec

Sa daghang katuigan, ang mga Saksi ni Jehova sa Mexico naningkamot nga masangyawan ang tanang tawo sa “maayong balita sa gingharian.” (Mateo 24:14) Niadtong 2000, gisugdan sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Mexico ang proyekto sa pagsangyaw sa tanang nagsultig Nahuatl diha sa ilang pinulongan ug sa pagtukod ug Nahuatl nga mga kongregasyon alang niadtong nagatambong ug tigom sa Kinatsila. Usa ka grupo sa tighubad ang giorganisar aron makapatik ug Nahuatl nga mga literatura sa Bibliya. Gipaningkamotan usab nga matudloan ang mga nagsultig Nahuatl sa pagbasa ug pagsulat diha sa ilang pinulongan. Unsay resulta? Tagda kini nga mga eksperyensiya.

Sa dihang nadunggan sa usa ka nitibong babaye ang usa ka pakigpulong sa Bibliya diha sa Nahuatl sa unang higayon, siya nakaingon: “Napulo ka tuig na ming nagatambong ug tigom pero maglabad ang among ulo kay dili kaayo mi kasabot ug Kinatsila. Apan karon daw bag-o na usab kini nga kasinatian alang namo!” Ang 60-anyos nga si Juan walo ka tuig nang nagtuon sa Bibliya ug tigtambongan ug tigom sa Kinatsila uban sa pamilya apan wala gayod mouswag. Dayon siya nagtuon ug Bibliya sa Nahuatl. Wala dangtig tuig, siya nabawtismohan ingong Saksi!

Ingon sa gipakita niini nga mga eksperyensiya, daghan ang unang nagtuon ug Bibliya sa Kinatsila, apan wala kaayo sila makasabot niana. Kay duna nay mga tigom, asembliya, ug mga publikasyon sa ilang pinulongan, sila natabangan sa pagdawat sa kamatuoran sa Bibliya ug sa pagkasabot sa ilang Kristohanong responsabilidad.

Pagbuntog sa mga Babag

Ang espirituwal nga pag-uswag sa mga Nahuatl inubanag kababagan. Pananglitan, gipit-os sila pag-ayo sa pag-apil sa mga pista. Sa San Agustín Oapan, ang mga Saksi ni Jehova wala tugoting mosangyaw sa balay ug balay. Nahadlok silang basig dili na moamot ang mga tawo alang sa mga selebrasyon. Sa dihang nagsangyaw si Florencio ug ang usa ka gamayng grupo sa mga Saksi nga Nahuatl, tulo kanila ang gidakop. Sulod lamang sa 20 minutos, nagtapok ang mga tawo aron desisyonan kon unsay himoon kanila.

“Gusto mi nilang patyon dihadiha,” matod ni Florencio. “Ang uban misugyot nga gaposon mi ug ilabay sa suba aron malumos! Nianang gabhiona, gipriso mi. Pagkaugma, usa ka Saksi nga abogado ug duha pa ka igsoon sa pagtuo ang miabot sa pagtabang unta kanamo. Apan sila usab gipriso. Sa kataposan, gibuhian ming tanan sa kondisyon nga mopahawa mi sa lungsod.” Bisan pa sa maong kasinatian, natukod didto ang usa ka kongregasyon paglabayg usa ka tuig, nga may 17 ka bawtismadong Saksi ug mga 50 nga tigtambongan sa mga tigom.

Sa Nahuatl nga komunidad sa Coapala, si Alberto, nga usa ka Saksi ni Jehova, gidapit sa pag-apil sa pista. Siya midumili ug gipriso. Usa ka dakong miting ang gihimo, ug ang pipila naninggit nga ibitay siya aron mahadlok ang uban nga gustong moanib sa iyang relihiyon ug motalikod sa ilang mga kostumbre. Ang ubang Saksi naningkamot aron mabuhian siya, apan sila usab gidakop. Human sa usa ka semanang pista, silang tanan gibuhian. Samtang nagpadayon ang pagsupak, gikinahanglan ang pagpangayog tabang sa mas taas nga opisyales, ug nakuha ang mando nga taposon ang paglutos. Makapainteres nga sa wala madugay ang pangunang  maglulutos midawat sa kamatuoran sa Bibliya ug nabawtismohan. Karon duna nay kongregasyon nianang lungsora.

Hinog na ang Alanihon

Kay nakita ang posibilidad sa pag-uswag diha sa Nahuatl nga teritoryo, daghang Saksi ang nagtuon niana nga pinulongan. Apan, dili kini sayon. Ang mga Nahuatl maulawon kaayo ug magpanuko sa pagsulti sa ilang pinulongan tungod sa dili maayong pagtratar kanila. Ang ilang pinulongan daghan usab ug diyalekto.

Si Sonia, usa ka bug-os-panahong alagad, nagsaysay kon unsay nakatukmod niya sa pagtuon ug Nahuatl. “Mga duha ra ka oras gikan sa akong balay, dunay mga 6,000 ka lalin nga trabahanteng Nahuatl nga nagpuyo sa mga balay dangpanan nga may mga guwardiya. Ang mga tawo didto sayon rang daogdaogon ug pakaulawan,” matod ni Sonia. “Naluoy kaayo ko nila kay mapasigarbohon kanhi ang mga Nahuatl, ang sinugdanan sa among kultura. Bayente ka tuig na ming nagsangyaw nila sa Kinatsila, apan wala kaayo sila makasabot, ni sila mainteres. Apan, sa dihang nakakat-on kog diyutay sa ilang pinulongan, nabuksan ang kahigayonan. Nag-alirong sila nako aron sa pagpamati. Akong giingnan ang usa ka babaye nga tudloan nako siya sa pagbasa ug pagsulat kon tudloan ko niyag Nahuatl. Karon gidungog ko sa tanang balay dangpanan ingong babayeng makasultig Nahuatl. Mora kog misyonarya sa akong kaugalingong nasod.” Karon, duna nay Nahuatl nga kongregasyon nianang dapita.

Si Maricela, laing bug-os-panahong alagad, naningkamot sab sa pagtuon ug Nahuatl. Sa sinugdan, siya nagdumalag pagtuon sa Bibliya diha sa Kinatsila uban sa 70-anyos nga si Félix. Samtang nagkadaghan ang iyang nakat-onang Nahuatl, makasaysay na si Maricela ug pipila ka butang diha sa maong pinulongan. Maayo kinig epekto. Natandog kaayo siya sa dihang si Félix nangutana, “Mamati ba si Jehova nako kon moampo ko niya sa Nahuatl?” Nalipay si Félix sa pagkahibalo nga si Jehova makasabot sa tanang pinulongan. Siya tigtambongan na sa mga tigom bisag magbaktas siyag usa ka oras ug tunga, ug karon bawtismado na siya. Si Maricela miingon, “Nalipay kaayo ko sa pagpakigkooperar sa anghel nga nagdalag maayong balita alang sa tanang katawhan!”—Pinadayag 14:6, 7.

Sa pagkatinuod, ang Nahuatl nga teritoryo “puti na aron anihon.” (Juan 4:35) Manghinaot ta nga si Jehova padayong magdapit sa mga tawo sa tanang kanasoran, lakip na sa buotan nga modernong mga Aztec, sa pag-adto sa iyang bukid aron matudloan sa iyang mga dalan.—Isaias 2:2, 3.

[Footnote]

[Mapa sa panid 13]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

MEXICO CITY

MGA AZTEC SA MATAG PROBINSIYA

150,000

UBOS SA 1,000