Ndi Ama Ọfiọk?

Jesus ndikọdọhọ owo asan̄a itiat iba ọwọrọ nso?

▪ Jesus ọkọdọhọ ke ọwọrọetop Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, ete: “Edieke owo emi enyenede odudu enyịkde fi ete asan̄a itiat kiet, san̄a itiat iba ye enye.” (Matthew 5:41) Etie nte mbon emi ẹkekopde ikọ Jesus ẹma ẹdiọn̄ọ ke enye eketịn̄ aban̄a utom emi owo ukara ekemede ndinyịk owo anam.

Mbon Rome ẹkekara Israel ke eyo mme apostle. Mmọ ẹma ẹsinyịk mme owo m̀mê ufene ẹnam utom mîdịghe ẹnam se ededi oro mmọ ẹmade ke enyịn̄ ukara. Ke uwụtn̄kpọ, mbonekọn̄ Rome ẹma ẹnyịk Simon eyen Cyrene ẹte obiom eto ndutụhọ Jesus aka itie emi ẹkeyomde ndiwot Jesus. (Matthew 27:32) Utọ utom oro ẹketie ufịk ufịk, mme Jew ẹma ẹsinyụn̄ ẹsua enye idiọk idiọk.

Nnyịn idiọn̄ọke m̀mê mbon ukara ẹkesidọhọ ẹbiom utọ mbiomo oro oyom usụn̄ adan̄a didie. Edi imekere ke owo ikpenyịmeke ndibiom ikpat kiet mbe itie emi ẹkedọhọde enye obiom etre. Ntem ke ini Jesus ọkọdọhọde mbon oro ẹkekopde ikọ esie ete ẹsan̄a itiat iba, enye ọkọdọhọ mmọ ẹnam se ededi oro mbon ukara ẹkedọhọde mmọ ẹnam, ẹkûnyụn̄ ẹyat esịt.—Mark 12:17.

Anie ekedi Annas oro ẹsiakde ke Gospel?

▪ Ẹdọhọ ke Annas (Ananus) ekedi “ọbọn̄ oku” ke ini ẹkekpede ikpe Jesus. (Luke 3:2; John 18:13; Utom 4:6) Ke akpanikọ, enye ekedi ete an̄wan Caiaphas emi ekedide akwa oku Israel, ndien enye ke idemesie ama edi akwa oku ke n̄kpọ nte isua itiokiet m̀mê itiaba ke Jesus ama akamana tutu Jesus esịm isua 15. Isua oro ke owo ukara Rome emi ekekerede Valerius Gratus ọkọbọ Annas itie akwa oku. Kpa ye oro, nte owo emi ama ekededi akwa oku, Annas okosụk enyenyene akwa odudu ke Israel. Nditọ esie ition ye ebe eyen esie ẹma ẹtiene ẹdi akwa oku n̄ko.

Adan̄a nte Israel akadade ke idem, owo ikesisioho akwa oku ke utom tutu enye akpa. (Numbers 35:25) Edi, ke ini mbon Rome ẹkekarade Israel, owo ekededi oro mbon ukara Rome ẹkemade ke ẹkemek akwa oku, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkeme ndibọ enye itie ini ekededi. Flavius Josephus emi edide ewet mbụkeset ọdọhọ ke Quirinius, owo ukara Rome emi akakarade Syria ama ọbọ Joazar itie nte akwa oku ke ini Jesus ekedide n̄kpọ nte isua itiokiet m̀mê itiaba onyụn̄ emek Annas akwa oku. Etie nte mme andikara emi ẹkesụk ẹmek mme akwa oku ẹsio ke otu mme oku.

Mbonufọk Annas ẹma ẹdiọk itọn̄ etieti kpa ye emi mmọ ẹkenen̄erede ẹforo. Etie nte se ikanamde mmọ ẹforo ekedi mme n̄kpọ oro ẹkenyamde ke temple, utọ nte ibiom, erọn̄, aran, ye wine, emi ẹkesidepde ẹda ẹnam uwa. Josephus ọdọhọ ke ‘nditọ ufọk Ananus (Ananias) eyen Annas ẹkedi ata mbukpo owo, ke mmọ ẹma ẹsinyịk mme owo ẹbọ ọyọhọ mbak duop oro ẹkesinọde mme oku, ẹnyụn̄ ẹmia mbon oro mîkamaha ndinọ.’