Be ne Ing’eyo?

Dhiyo mael ariyo ma Yesu nowacho tiende en ang’o?

▪ Kane Yesu golo Twak mar Got, ma en twak mong’ere ahinya, nojiwo niya: “Ka ng’ato ochuni mondo ikowe mael achiel to dhi kode mael ariyo.” (Mathayo 5:41, The Bible in Luo, 2003) Nyaka bed ni jowinjo mag Yesu nokawo ni Yesu ne wuoyo kuom tich michunogo ng’ato ma joloch ne chunogo joma nie bwogi.

E senchari mokwongo E Ndalowa, joma ne locho e wi Israel ne gin Jo-Rumi. Ne githoro chuno ji kata tiyo gi jamni mag ji gi thuon mondo gichop tich moro amora mar sirkal. Kuom ranyisi, jolweny ma Jo-Rumi nochuno Simon ma ja Kurene mondo oting’ yadh sand mar Yesu nyaka kama ne idhi gurie Yesu. (Mathayo 27:32) Tije mag achune kaka mago ne diyo Jo-Yahudi ahinya, nosinogi, kendo ne miyo giwinjo malit ahinya e chunygi.

Ok wang’eyo ni ne inyalo chun-gi dhi mabor maromo nade ka giting’o osigo. Kata kamano, nenore ni ne en gima tek ahinya mondo Ja-Yahudi ochiwre dhi mabor moloyo kama ne owachne. Omiyo, kane Yesu ojiwo jolupne e yor ranyisi ni odhi mael ariyo, ne onyisogi ni mondo gitim gi chuny maler tije ma ne owinjore gitim ne joloch.—Mariko 12:17.

Annas miwuoyo kuome e buge Injili sama ing’ado ne Yesu bura ne en ng’a?

▪ Sama ne ing’ado ne Yesu bura, Annas (Ananus) ne en ‘jadolo maduong’.’ (Luka 3:2; Johana 18:13; Tich 4:6) Kendo nyare ne en chi Kaiafa jadolo maduong’ mar Israel, kendo Annas owuon noyudo osetiyo kaka jadolo maduong’ kar higa mar 6 kata 7 E.N. nyaka chiegni higa mar 15 E.N., kane Ofisa ma Ja-Rumi Valerius Gratus, oriembe e ofis. Kata kamano, kaka jadolo maduong’ machon, Annas pod ne nigi teko ahinya e wi Israel. Abich kuom yawuote kaachiel gi chwor nyare bende notiyo kaka jodolo madongo bang’e.

Kinde duto ma Israel ne ok ni e bwo loch machielo, jadolo maduong’ ne bedo e kom nyaka thone. (Kwan 35:25) Kata kamano, kane Jo-Rumi locho e wi Jo-Israel, jadolo maduong’ ne bedo e komno mana ka joloch koda ruodhi mag Rumi oyiene, kendo ne ginyalo gole ka gihero. Ja-histori miluongo ni Flavius Josephus wacho ni Quirinius ma ne en Ja-Rumi malocho e wi Suria, nogolo jal miluongo ni Joazar e kom jadolo maduong’ e higa mar 6 kata 7 E.N. moketo Annas (Ananus) e komno. Kata kamano, nenore ni jolochgi ma ne ok lam Nyasaye madier ne temo neno ni giyiero jodolo manyien mana kuom dhood jodolo.

Joodgi Annas ne gin joguondo ma ne pok odwar one, kendo ne gin gi mwandu miwuoro. Nenore ni gin kendgi ema ne gimako ohala duto mag gik ma ne dwarore e timo misengini e hekalu, gik moko kaka akuche, rombe, mo, koda divai. Josephus wacho ni Ananus (Ananias), ma wuod Annas ne nigi “jotich ma timbegi ouch kendo ma jo mibadhi kendo ne ginyalo kawo gi thuon mich ma ne ichiwo ne jodolo; kendo ne ok giluor goyo joma tamore miyogi michgo.”