Skip to content

Skip to table of contents

‘Unu‘unu Ofi ki he ‘Otuá

“Kātaki Tuku Mu‘a ke Mau Foki Mai”

“Kātaki Tuku Mu‘a ke Mau Foki Mai”

Na‘e ‘i ai ha taimi na‘á ke tauhi ai kia Sihova? Kuó ke fakakaukau fekau‘aki mo ha toe tauhi kiate ia ka ‘okú ke fifili pe te ne talitali lelei nai ha‘o toe foki mai? Kātaki ‘o lau fakalelei ‘a e kupu ko ení pea mo ia ka hoko maí. Na‘e teuteu‘i ia fakataha mo e fakakaukau atu tautautefito kiate koe.

“NA‘Á KU lotu kia Sihova ke kātaki ‘o tuku mu‘a ke u foki mai pea fakamolemole‘i au ‘i he‘eku fakalotomamahi‘i iá.” Ko e lea ia ‘a ha fefine ‘e taha na‘á ne hē mama‘o mei hono ‘alunga faka-Kalisitiane na‘e ‘ohake aí. ‘Okú ke ma‘u nai ha kaungāongo‘i ki he tuofefine ko ení? ‘Okú ke fifili: ‘‘Oku anga-fēfē ‘a e ongo‘i ‘a e ‘Otuá fekau‘aki mo e fa‘ahinga ko ia na‘a nau tauhi kiate ia ki mu‘á? ‘Okú ne manatu‘i kinautolu? ‘Okú ne loto ke nau “foki mai”?’ Ke tali ‘a e ngaahi fehu‘i ko iá, tau sivisivi‘i angé ‘a e ngaahi lea na‘e lēkooti ‘e Selemaiá. Ko e ngaahi talí ‘oku ‘ikai ha toe veiveiua ‘e māfana ai ho lotó.—Lau ‘a e Selemaia 31:18-20, PM.

Fakakaukau ki he puipuitu‘a ‘o e ngaahi lea ‘a Selemaiá. ‘I he 740 K.M., ko e laui hongofulu‘i ta‘u ki mu‘a he ngaahi ‘aho ‘o Selemaiá, na‘e faka‘atā ‘e Sihova ‘a e pule‘anga matakali ‘e hongofulu ‘o ‘Isilelí ke taki pōpula ‘e he kau ‘Asīliá. * Na‘e faka‘atā ‘e he ‘Otuá ‘a e fakatamakí ni ko hano akonekina ia ‘ene kakaí koe‘uhí na‘e kamata ke nau fakahoko ‘a e ngaahi angahala mamafa, ‘o tukunoa‘i ‘a e ngaahi toutou fakatokanga mei he‘ene kau palōfitá. (2 Tu‘i 17:5-18) Na‘e liliu ‘a e ‘ulungaanga ‘o e kakaí koe‘uhi ko e ngaahi faingata‘a na‘a nau hokosia ‘i honau fakahē‘í, ‘i he taimi na‘a nau mavahe ai mei honau ‘Otuá pea mama‘o mei honau fonua tupu‘angá? Na‘e ngalo ‘aupito kinautolu ia ‘ia Sihova? ‘E faifai ange peá ne toe talitali lelei mai kinautolu?

“Naaku Fakatomala Mooni”

Na‘e foki mai e loto ‘o e kakaí ‘i he‘enau nofo pōpulá pea na‘e ue‘i kinautolu ke nau fakatomala. Na‘e ‘ikai puli meia Sihova ‘enau fakatomala loto-mo‘oní. Fanongo angé ki hono fakamatala‘i ‘e Sihova ‘a e tō‘onga mo e ngaahi ongo‘i ‘a e kau ‘Isileli na‘e fakahē‘í, ‘a ē ‘oku lave fakalūkufua ki ai ko e kau ‘Ifalemí.

“Koe mooni kuou fanogo kia Ifalemi oku ne fakamamahi eia ia,” ko e folofola ia ‘a Sihová. (Veesi 18) Na‘á ne fanongo ki he kau ‘Isilelí ‘i he‘enau tangilāulau he ngaahi nunu‘a ‘o ‘enau ‘alunga angahala‘iá. Ko e kupu‘i lea “fakamamahi eia ia” ‘oku lava ke ‘uhinga “ko ha kalokalo pe malemale‘ei,” ko e lau ia ‘a ha mataotao ‘e taha. Na‘a nau hangē ha foha talangata‘a ‘okú ne kalokalo hono ‘ulú ‘i he fakatomala ‘i he‘ene fakakaukau atu ki he ngaahi faingata‘a kuó ne ‘omi kiate iá pea faka‘amu ki he mo‘ui na‘á ne ma‘u ‘i ‘apí. (Luke 15:11-17) Ko e hā na‘e lea‘aki ‘e he kakaí?

“Kuo ke valoki mai . . . o hage koe bulu oku tae maheni [ai] moe haamoga.” (Veesi 18) Na‘e ‘ilo‘i ‘e he kakaí na‘a nau tuha mo honau akonekiná. He ko ē, na‘a nau hangē ha pulu na‘e ‘ikai ako‘í. Ko e fakafehoanaki ko ení ‘oku lava ke ‘uhinga nai na‘a nau hangē ha pulu ‘a ia na‘e ‘ikai ‘aupito ke ne mei “ongo‘i ‘a e tau ‘a e tao fakateka pulú kapau na‘e ‘ikai ke ne ‘uluaki angatu‘u ki he ‘ioké,” ko e lau ia ‘a e ma‘u‘anga fakamatala ‘e taha.

“Fakatafoki au bea teu tafoki; he ko koe ko Jihova ko hoku Otua.” (Veesi 18) Na‘e vaivai honau lotó, pea ui e kakaí ki he ‘Otuá. Na‘a nau hē ‘i ha ‘alunga angahala, ka ‘i he taimi ko ení na‘a nau kōlenga ki ha tokoni ke nau toe foki ai ‘o ma‘u ‘ene hōifuá. ‘Oku pehē ‘e ha liliu ‘e taha: “Ko koe homau ‘Otuá—kātaki tuku mu‘a ke mau foki mai.”—Contemporary English Version.

“Naaku fakatomala mooni . . . naaku ma, io mo bubutuu.” (Veesi 19) Na‘e ongo‘i fakatomala ‘a e kakaí koe‘uhí na‘a nau faiangahala. Na‘a nau tali ‘a e tukuaki‘í pea fakahaa‘i ‘enau halaiá. ‘I he hangē hano tuki honau fatafatá, na‘a nau toe ongo‘i mā mo ongo‘i mafasia.—Luke 15:18, 19, 21.

Na‘e fakatomala ‘a e kau ‘Isilelí. Na‘a nau fonu ‘i he mamahi, vete ‘enau ngaahi angahalá ki he ‘Otuá, pea tafoki mei he‘enau ngaahi founga koví. ‘E fakamolū hifo nai ‘e he‘enau fakatomalá ‘a e loto ‘o e ‘Otuá? Te ne tuku kinautolu ke nau foki mai?

“Koe Mooni Teu Ofa Kiate Ia”

Na‘e ma‘u ‘e Sihova ha ongo‘i makehe ki he kau ‘Isilelí. Na‘á ne pehē: “Kuo u hoko ko e tamai ki Isileli, pea ko Ifalemi ko hoku ‘uluaki.” (Selemaia 31:9) ‘E lava fēfē ki ha tamai ‘ofa ke ne fakatale‘i hano talitali lelei mai ha foha ‘a ia ko hono lotó ‘oku fonu he ongo‘i loto-lavea mo‘oni? Fakatokanga‘i ‘a e founga hono fakahāhā ‘e Sihova ‘a ‘ene ngaahi ongo‘i Fakaetamai ki hono kakaí.

“Ikai ko hoku foha ofeina a Ifalemi? Ikai koe tamajii fakaofoofa ia? he kuo talu eku lea kiate ia, oku ou kei manatu lahi kiate ia.” (Veesi 20) He manava‘ofa ē ko e ngaahi lea ko iá! ‘I he hangē ha mātu‘a ‘oku tu‘uma‘u kae anga-‘ofá, na‘e pau ki he ‘Otuá ke ne lea ki he‘ene fānaú, ‘o toutou fakatokanga kia kinautolu fekau‘aki mo ‘enau ngaahi founga angahala‘iá. ‘I he taimi na‘a nau fakafisi loto-fefeka ai ke fanongó, na‘á ne tukuange kinautolu ke fakahee‘i—‘o ‘ai mo‘oni ai kinautolu ke nau mavahe mei honau ‘apí. Ka neongo na‘e pau ke ne tautea kinautolu, na‘e ‘ikai ke ngalo kinautolu ‘iate ia. ‘E ‘ikai ‘aupito lava ke ne fai ia. Ko ha tamai ‘ofa ‘oku ‘ikai ngalo ‘iate ia ‘ene fānaú. Neongo ia, na‘e anga-fēfē ongo‘i ‘a Sihová ‘i he taimi na‘á ne sio ai ki he fakatomala loto-mo‘oni ‘a ‘ene fānaú?

“Oku mamahi hoku fatu koeuhi ko ia; koe mooni teu ofa kiate ia.” (Veesi 20) Na‘e ongo‘i ‘e Sihova ha holi mālohi ki he‘ene fānaú. Ko ‘enau fakatomala loto-mo‘oní na‘e maongo ia ki hono lotó, pea na‘á ne faka‘amu lahi ke nau foki kiate ia. ‘I he hangē ko e tamai ‘i he pealapeli ‘a Sīsū fekau‘aki mo e foha maumau-koloá, ko Sihová “na‘e ue‘i ia ‘e he faka‘ofa‘iá” pea vēkeveke ke talitali ‘ene fānaú ‘i he‘enau toe foki maí.—Luke 15:20.

“Tuku ‘e Sihova Ke U Foki Maí!”

Ko e ngaahi lea ‘i he Selemaia 31:18-20 (PM) ‘okú ne ‘omai kiate kitautolu ‘a e vavanga ki he manava‘ofa kaungāongo‘i mo e meesi ‘a Sihová. ‘Oku ‘ikai ke ngalo ‘i he ‘Otuá ‘a e fa‘ahinga na‘e ‘i ai ‘a e taimi na‘a nau tauhi ai kiate iá. Fēfē kapau ko e fa‘ahinga peheé ‘oku nau loto ke toe foki kiate ia? Ko e ‘Otuá ‘oku “fa‘a fakamolemole.” (Saame 86:5) ‘E ‘ikai ‘aupito te ne fakatale‘i ‘a e fa‘ahinga ‘oku omi kiate ia fakataha mo e loto fakatomalá. (Saame 51:17) ‘I hono kehé, ‘okú ne fiefia ke talitali lelei kinautolu.—Luke 15:22-24.

Ko e fefine na‘e lave ki ai ‘i he kamata‘angá na‘á ne tamu‘omu‘a ke foki kia Sihova ‘o ne ‘a‘ahi ki ha fakataha‘anga ‘o e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihova ‘i hono feitu‘ú. ‘I he ‘uluaki taimí, na‘e pau ke ne iku‘i ‘ene ngaahi ongo‘i kovi tonu ‘a‘aná. “Na‘á ku ongo‘i ta‘efe‘unga mo‘oni,” ko ‘ene manatú ia. Ka ko e kau mātu‘a ‘i he fakataha‘angá na‘a nau fai ha fakalototo‘a mo tokoni‘i ia ke ne toe ma‘u ‘a e mālohi fakalaumālie. ‘I ha loto ‘oku fonu ‘i he hounga‘iá, ‘okú ne pehē, “He me‘a lelei mo‘oni ko hono tuku ‘e Sihova ke u foki maí!”

Kapau na‘á ke tauhi kia Sihova ‘i ha taimi pea kuó ke fakakaukau ke toe tauhi kiate ia, ‘oku mau fakaafe‘i atu koe ke ke ‘a‘ahi ki he fakataha‘anga ‘o e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihova ‘i ho feitu‘ú. Manatu‘i ‘oku fakafeangai ‘a Sihova ‘i he manava‘ofa mo e meesi ‘i he taimi ‘oku lea hake ai ‘a e fa‘ahinga fakatomalá kiate ia, “Kātaki tuku mu‘a ke mau foki mai.”

[Fakamatala ‘i lalo]

^ pal. 2 ‘I he ngaahi senituli ki mu‘á, ‘i he 997 K.M., na‘e mavaeua ‘a ‘Isileli ki he ongo pule‘anga ‘e ua. Ko e taha ko e pule‘anga matakali ‘e ua fakatonga ‘o Siutá. Ko e taha leva ko e pule‘anga matakali ‘e hongofulu fakatokelau ‘o ‘Isilelí, ‘a ia ‘oku toe ui ko ‘Ifalemi, he ko e matakali tu‘u-ki-mu‘a tahá ia.