Owe Wẹndagbe Tọn He Ma Yin Gbigbọdo lẹ—Be Yé Dọ Nugbo Delẹ Gando Jesu Go Wẹ Ya?
Owe Wẹndagbe Tọn He Ma Yin Gbigbọdo lẹ—Be Yé Dọ Nugbo Delẹ Gando Jesu Go Wẹ Ya?
“ONÚ he yin mimọ ehe jẹna ayidego taun. Mẹsusu wẹ na biọ bẹwlu mẹ.” “Ehe diọ nukunnumọjẹnumẹ mítọn gando sinsẹ̀n Klistiani dowhenu tọn go.” Hogbe enẹlẹ yin yiyizan gbọn weyọnẹntọ he jaya to whenue owe “Wẹndagbe Juda tọn” yin didetọn lẹ dali, yèdọ owe de he mẹdelẹ lẹndọ e bu sọn owhe kanweko 16 linlán die (yẹdide lọ to aga).
Mẹsusu dogọ wẹ jẹ ojlo tindo ji to owe wẹndagbe tọn he ma yin gbigbọdo mọnkọtọn lẹ mẹ. Mẹdelẹ sọalọakọ́n dọ kandai enẹlẹ hùngona nujijọ po nuplọnmẹ ayidego tọn lẹ po to gbẹzan Jesu tọn mẹ, ehe ko yin whiwhla sọn ojlẹ dindẹn die. Ṣigba, etẹwẹ owe wẹndagbe tọn he ma yin gbigbọdo lẹ yin? Be yé sọgan plọn mí nugbo lẹ gando Jesu po sinsẹ̀n Klistiani tọn po go, ehe mí ma sọgan mọ to Biblu mẹ ya?
Owe Wẹndagbe Tọn He Yin Gbigbọdo po Dehe Ma Yin Gbigbọdo po Lẹ
To owhe 41 po 98 W.M. po gblamẹ, Matiu, Malku, Luku po Johanu po wlan “otàn Jesu Klisti” tọn. (Matiu 1:1) Kandai ehelẹ nọ yin yiylọ to whedelẹnu dọ wẹndagbe lẹ, enẹ wẹ “wẹndagbe” he gando Jesu Klisti go lẹ.—Malku 1:1.
Dile etlẹ yindọ otàn nùmẹ tọn lẹ po kandai devo lẹ po sọgan ko tin gando Jesu go, owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ ehelẹ kẹdẹ wẹ yin gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè bo jẹ nado yin apadewhe Owe-wiwe lẹ tọn—gbọnmọ dali, yé bẹ “nugbo lọ” gando gbẹzan aigba ji tọn Jesu tọn po nuplọnmẹ etọn lẹ po go hẹn. (Luku 1:1-4; Owalọ lẹ 1:1, 2; 2 Timoti 3:16, 17) Owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ ehe lẹpo wẹ yin sislẹ to todohukanji dowhenu tọn Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ mẹ. Ayihaawe depope ma tin gando gbọdo-yinyin yetọn go podọ yé dona yin pinpọnhlan taidi apadewhe Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn.
Ṣigba dile ojlẹ to yìyì, kandai devo lẹ jẹ awusọhia ji ehe mẹdelẹ sọ nọ ylọdọ owe wẹndagbe tọn lẹ. Owe wẹndagbe tọn devo enẹlẹ wẹ nọ yin yiylọdọ kandai he ma yin gbigbọdo lẹ. a
To vivọnu owhe kanweko awetọ tọn, Irénée Lyon tọn wlan dọ mẹhe ṣiatẹ bo jo sinsẹ̀n Klistiani tọn do lẹ tindo “kandai he ma yin gbigbọdo po kandai lalo susugege lẹ po,” gọna owe wẹndagbe tọn lẹ he “yelọsu wleawuna nado wlu apọ̀nmẹ na nulunọ lẹ.” Enẹwutu, gbẹtọ lẹ wá mọdọ owùnu wẹ e yin nado nọ hia owe wẹndagbe tọn he ma yin gbigbọdo lẹ kavi tlẹ tindo yé.
Ṣigba, yẹwhenọ pamẹnọtọ hohowhenu tọn lẹ po wekantọ lẹ po zindonukọn nado nọ vọ́ owe enẹlẹ kàn bo gbọnmọ dali basi hihọ́na yé. To owhe kanweko 19tọ mẹ, mẹsusu dogọ wẹ tindo ojlo to whẹho lọ mẹ podọ owe voovo lẹ gọna vọkan owe he ma yin gbigbọdo bo yin vivọjlado lẹ tọn wẹ yin mimọ. Ehelẹ bẹ owe wẹndagbe tọn lẹ hẹn. Delẹ to owe enẹlẹ mẹ ko yin zinzinjẹgbonu to ogbè tangan delẹ mẹ to egbehe.
Owe Wẹndagbe Tọn He Ma Yin Gbigbọdo lẹ: Hopàdọ lẹ Gando Jesu Go
Owe wẹndagbe tọn he ma yin gbigbọdo lẹ nọ saba dọhodo mẹhe go owe Wẹndagbe tọn he yin gbigbọdo lẹ ma dọ nususu kavi nudepope gando lẹ ji. Kavi yé nọ pàhodọ gando ovu whenu Jesu tọn go. Pọ́n apajlẹ delẹ.
◼ “Wẹndagbe Jakọbu Tọn” he sọ nọ yin yiylọdọ “Jiji Malia Tọn” basi zẹẹmẹ jiji po ovu whenu Malia tọn po tọn, gọna alọwle etọn hẹ Josẹfu. Po gbesisọ po, kandai enẹ yin zẹẹmẹ basina taidi otangblo sinsẹ̀n tọn de. E nọgodona linlẹn lọ dọ Malia gbọṣi alọji kakadoi podọ e họnwun dọ owe lọ yin kinkan nado pagigona ẹn.—Matiu 1:24, 25; 13:55, 56.
◼ “Wẹndagbe Tọmasi Tọn” dọhodo ovu whenu Jesu tọn ji—to whenue e tindo owhe 5 jẹ 12—bo dohia dọ e wà azọ́njiawu voovo he vẹawu nado yise lẹ. (Pọ́n Johanu 2:11.) Jesu yin didohia di ovi tolivẹtọ de he nọ yawu gblehomẹ bosọ nọ víhlọ̀n, podọ e nọ zan huhlọn azọ́njiawu tọn etọn nado yiahọsu to mẹplọntọ lẹ, kọmẹnu lẹ po ovi devo lẹ po go bo nọ hẹn delẹ to yé mẹ zun nukuntọ́nnọ, sẹkunọ kavi tlẹ hù yé.
◼ “Wẹndagbe Pita Tọn” dọhodo whenue Jesu tin to owhẹ̀ nukọn, gọna okú po fọnsọnku etọn po ji. Devo lẹ taidi “Owalọ Pilati Tọn Lẹ” he yin apadewhe “Wẹndagbe Nikodẹmi Tọn” dọhodo mẹhe go nujijọ enẹlẹ gando lẹ ji. Na kandai enẹlẹ bẹ hodidọ he ma yin nugbo lẹ hẹn bo dọhodo mẹhe ma nọgbẹ̀ pọ́n lẹ ji wutu, e ma jẹ dọ yè ni dejido yé go. “Wẹndagbe Pita Tọn” yiavùnlọna Pọntiu Pilati bo dọhodo fọnsọnku Jesu tọn ji to aliho he dọnmẹdogo de mẹ.
Owe Wẹndagbe Tọn He Ma Yin Gbigbọdo lẹ po Atẹṣiṣi sọn Sinsẹ̀n Klistiani Tọn mẹ Po
To décembre 1945, mẹhe nọ nọ̀ fie sẹpọ Nag Hammadi to Agawaji Egipti tọn lẹ mọ alọnuwe-hihia papyrus tọn 13 he bẹ kandai 52 hẹn. E ko yin didọ dọ pipli sinsẹ̀n po tamẹnuplọnmẹtọ lẹ po tọn de he nọ yin Gnosticisme wẹ basi kandai ehelẹ to owhe kanweko ẹnẹtọ mẹ. Na pipli lọ ṣaka nuyise voovo lẹ dopọ sọn otangblo lẹ, aṣa kosi tọn lẹ, tamẹnuplọnmẹ Glẹki tọn lẹ gọna sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Ju po Klistiani po tọn lẹ mẹ wutu, e tindo nuyiwadomẹji agọ̀ do mẹdelẹ he ylọ yede dọ Klistiani ji.—1 Timoti 6:20, 21.
“Wẹndagbe Tọmasi Tọn,” “Wẹndagbe Filippi Tọn” po “Wẹndagbe Nugbo Tọn” po he yin mimọ to alọnuwe-hihia 13 lọ lẹ mẹ ze otangblo lẹ donukọnnamẹ taidi dọ Jesu wẹ dọ yé nkọ. “Wẹndagbe Juda Tọn” he yin mimọ to agọe sọ yin dopo to wẹndagbe he pipli lọ kàn lẹ mẹ. E do Juda hia taidi apọsteli dopo gee he yọ́n mẹhe Jesu yin taun. Mẹhe basi dodinnanu do wẹndagbe ehe ji de mọdọ e basi zẹẹmẹ Jesu tọn taidi “mẹplọntọ de podọ mẹhe nọ do nuyọnẹn po oyọnẹn po hia, e ma yin whlẹngántọ he kú na ylando aihọn tọn.” Owe Wẹndagbe tọn he yin gbigbọdo lẹ plọn mí dọ Jesu kú nugbonugbo taidi avọ́sinsan de na ylando aihọn tọn. (Matiu 20:28; 26:28; 1 Johanu 2:1, 2) E họnwun dọ owe wẹndagbe tọn he pipli lọ kàn enẹlẹ yin awuwlena nado dekanpona yise mítọn to Biblu mẹ kakati nado hẹn ẹn lodo.—Owalọ lẹ 20:30.
Owe Wẹndagbe Tọn He Yin Gbigbọdo lẹ Wẹ Dọ Nugbo
Dogbigbapọnna owe wẹndagbe tọn he ma yin gbigbọdo lẹ dohia dọ nuhe yé bẹhẹn lẹ ma yin nugbo. Eyin mí yí yé jlẹdo owe Wẹndagbe tọn he yin gbigbọdo lẹ go, e nọ họnwun dọ yé ma yin gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè. (2 Timoti 1:13) Na yé yin kinkan gbọn mẹhe ma mọ Jesu kavi apọsteli etọn lẹ pọ́n lẹ dali wutu, yé ma bẹ nugbo he yin sisẹdo depope hẹn gando Jesu po sinsẹ̀n Klistiani tọn po go. Kakatimọ, yé bẹ hopàdọ po otangblo lẹ po hẹn, ehe ma sọgan gọalọna mí nado yọ́n Jesu po nuplọnmẹ etọn lẹ po.—1 Timoti 4:1, 2.
To alọ devo mẹ, Matiu po Johanu po tin to apọsteli 12 lẹ mẹ; podọ Malku yin gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki apọsteli Pita tọn bọ Luku yin gbẹdohẹmẹtọ Paulu tọn. Yé wlan owe Wẹndagbe tọn yetọn lẹ to anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn glọ. (2 Timoti 3:14-17) Enẹwutu, nudọnamẹ he mẹde dona mọ nado sọgan yise dọ “Jesu wẹ Klisti lọ yèdọ Visunnu Jiwheyẹwhe tọn” lẹpo wẹ owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ lọ lẹ bẹhẹn.—Johanu 20:31.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Hogbe he yin lilẹdo “kandai he ma yin gbigbọdo” wá sọn hogbe Glẹki tọn de mẹ he zẹẹmẹdo “nado ze whlá.” To dowhenu, hogbe lọ dlẹnalọdo kandai he yin hihla dai na mẹhe nọ nọgodona nuyise tangan de lẹ bo yin whiwhla do mẹhe ma kọnawudopọ hẹ yé lẹ. Ṣigba to nukọn mẹ, hogbe lọ nọ dlẹnalọdo kandai he ma yin gbigbọdo bo ma tin to owe Biblu tọn lẹ mẹ.
[Asisa Yẹdide tọn to weda 18]
Kenneth Garrett/National Geographic Stock
