Pashanyeni Icitetekelo Cabo

Alecingilila Ulupwa Lwakwe, Alelusakamana, Alibombele Umulimo Bamupeele

ELENGANYENI Yosefe aleninika icipe na cimbi pa mpunda, kabili alelolesha mu Betelehemu ninshi namufiita na fititi. Apampansha impunda iisendele ifipe pa kuti itendeke ukwenda. Ukwabula no kutwishika aletontonkanya pa lwendo lwakwe ulutali ulwa kuya ku Egupti! Bushe ulupwa lwakwe lukalaikala shani ku calo cimbi uko bashabelesha, uko balanda ululimi lumbi, kabili uko bakonka intambi shimbi?

Tacayangwike kuli Yosefe ukweba Maria, umukashi wakwe uo atemenwe ili lyashi lya bulanda, lelo alishipile kabili alimwebele. Yosefe aebele Maria ifyo malaika uwafumine kuli Lesa amwebele mu ciloto ukuti: Imfumu Herode yalefwaya ukwipaya umwana wabo! Balingile ukufuma mu Betelehemu lilya line fye. (Mateo 2:13, 14) Maria alisakamene nga nshi. Mulandu nshi umuntu engafwaila ukwipaila umwana wabo uwabula umulandu? Maria na Yosefe calibapeseshe amano pa kumfwa ukuti Herode alefwaya ukwipaya umwana. Lelo balitetekele Yehova, e ico baliipekenye no kwima ubulendo.

Yosefe, Maria na Yesu balifyukile mu Betelehemu ubushiku ninshi abantu nabalaala, tabeshibe ne cilecitika. Balungeme ku kapinda ka ku kulyo kabili ilyo bwaile buleca, nalimo Yosefe aletontonkanya pa fyali no kucitika ku ntanshi. Bushe umuntu uwalepala fye imbao ali no kucingilila shani ulupwa lwakwe ku bantu abakwatishe amaka? Bushe lyonse ali no kulakumanisha ukupekanishisha ulupwa lwakwe ifyo lwalekabila? Bushe ali no kubomba umulimo uukalamba uo Yehova Lesa amupeele, uwa kusakamana no kukusha uyu mwana wacindama? Yosefe alikwete amafya ayakalamba. Ilyo tulelanda pa fyo acitile ilyo alekwata amafya, twalamona umulandu abafyashi abaume muno nshiku, e lyo na ifwe bonse tulingile ukupashanishisha icitetekelo ca kwa Yosefe.

Yosefe Alecingilila Ulupwa Lwakwe

Imyeshi yabangilileko ilyo ali ku mwabo ku Nasarete, ifintu fyalyalwike ilyo Yosefe akobekele umwana wa kwa Heli. Lelo pa numa, aishileishiba ukuti nkobekela wakwe naimita! E ico alefwaya ukumuleka mu bumfisolo pa kuti taseebene. * Lelo malaika wa kwa Yehova aebele Yosefe mu ciloto ukuti, icalengele ukuti Maria emite, mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova. Malaika alandile no kuti, umwana uo Maria ali no kufyala “akapususha abantu bakwe ku membu shabo.” Kabili aebele Yosefe ukuti: “Witiina ukusenda umukashi obe Maria ku mobe.”—Mateo 1:18-21.

Yosefe, uwali umulungami kabili uwali ne cumfwila, alicitile ifyo bamwebele. Umulimo Yosefe akwete wali uukalamba icine cine: ali no kukusha umwana uushali wakwe, lelo umwana wa kwa Lesa uwali uwacindama nga nshi. Pa numa, ilyo imfumu yafumishe icipope ca kuti abantu bonse baye mu kulembesha ku mwabo, Yosefe asendele umukashi wakwe uwali pa bukulu ku Betelehemu mu kulembesha. Uku kwine e ko no mwana afyalilwe. *

Yosefe tabwelele ku Nasarete no lupwa  lwakwe. Lelo baileikala ku Betelehemu iyali mupepi na Yerusalemu. Bali bapiina lelo Yosefe alebomba apapelele amaka yakwe pa kuti Maria na Yesu tabalebulisha ifyo balekabila nelyo ukucula. Tapakokwele, batendeke ukwikala mu ng’anda iyali fye iyalinga. Lyena, ilyo Yesu acilileko nalimo umwaka umo, ifintu fyalyalwike na kabili ukwabula ukwenekela.

Kwali abaume abalebukila ku ntanda abaishile mu kumona Yesu abafumine ku kabanga, nalimo ku Babiloni ukutali sana. Balekonka ulutanda ulwabatungulwile ku ng’anda ya kwa Yosefe na Maria kabili balefwaya ukumona umwana uwali no kwisaba imfumu ya baYuda. Aba baume bali no mucinshi sana.

Nampo nga balishibe nelyo iyo, ababukila ku ntanda balibikile Yesu mu bwafya ubukalamba. Pa kubala, ulutanda bamwene lwabatungulwile ku Yerusalemu, te ku Betelehemu iyo. Ilyo bafikile, baebele Imfumu Herode ukuti balefwaya ukumona umwana uwali no kuba imfumu ya baYuda. Ici calengele Herode ukukalipa nga nshi.—Belengeni icipande icileti “Ababelenga Ino Magazini Balepusha Ukuti . . . Bushe Nani Watumine ‘Ulutanda’?” pe bula 29.

Lelo icaweme ca kutila kwali uwakwatishe amaka ukucila Herode. Cinshi cacitike? Aba baume baliletele ifya bupe, kabili tabalefwaya ukubalipila pa fyo baletele. Yosefe na Maria bafwile balipapile sana pantu ukwabula no kwenekela, baishilekwata “golde ne fyanunkila na muri,” ifintu ifyali no mutengo nga nshi! Ababukila ku ntanda balefwaya ukuyaeba Imfumu Herode uko basangile umwana. Lelo Yehova alicitilepo cimo. Aebele ababukila ku ntanda mu ciloto ukuti bapite inshila imbi pa kubwelelamo ku mwabo.—Mateo 2:1-12.

Ilyo ababukila ku ntanda baile fye, malaika wa kwa Yehova aebele Yosefe ukuti: “Ima, senda umwana na nyina no kufulumukila ku Egupti, kabili ukekale kulya mpaka nkakwebe ukufumako; pantu Herode alatendeka ukufwaya umwana pa kuti amwipaye.” (Mateo 2:13) Nga filya twacilanda pa ntendekelo, Yosefe alimine lilya line fye bamusokele. Icikalamba ico apooseleko sana amano kucingilila umwana kabili afulumukile ku Egupti no lupwa lwakwe. Apo balya baume balipeele Yosefe na Maria ifya bupe ifya mutengo sana, bafwile nomba balikwete ifyali no kubafwa pa lwendo.

Mu nshimi sha kale, batila ilyo Yosefe no lupwa baleya ku Egupti, Yesu alipifye ubulendo mu cipesha amano, alengele ifipondo ukukanabasansa, kabili alengele no tuncindu ukukontamina nyina pa kuti asabeko ifisabo. * Lelo icishinka ca kuti, ulwendo lwalilepele kabili lwalibanashishe.

Abafyashi kuti basambililako ifingi kuli Yosefe.  Aliitemenwe kabili aliipeleshe ukusha imilimo yakwe ne mikalile abeleshe pa kuti acingilile ulupwa lwakwe. Ukwabula no kutwishika, Yosefe alemona ulupwa lwakwe ukuti bupe ubwacindama nga nshi ubo Yehova amupeele. Abafyashi muno nshiku bakusha abana mu calo ica-afya, umwaba ifyabipa ifingi ifingabonaula. Ala abafyashi abaipeelesha no kubombesha ukucingilila abana babo kuli ifi fintu nge fyacitile Yosefe, balilinga ukubatasha!

Yosefe Alesakamana Ulupwa Lwakwe

Cimoneka kwati Yosefe no lupwa lwakwe tabakokwele mu Egupti, pantu ilyo papitile fye inshita iinono, malaika aebele Yosefe ukuti Herode alifwa. Yosefe no lupwa balibwelelemo ku mushi wa ku mwabo. Ukusesema ukwalembelwe kale kwasobele ukuti Yehova ali no kwita umwana wakwe “ukufuma ku Egupti.” (Mateo 2:15) Yosefe alifikilisheko uku kusesema. Lelo bushe nomba ni kwi ali no kutwala ulupwa lwakwe?

Yosefe ali uwashilimuka. Alitiinine Arkelao uwapyene Herode, pantu na o wine ali mukalushi kabili aleipaya abantu. Lesa aebele Yosefe ukufuma mu Yerusalemu umwali abantu abali na mapange yabipa no kuya ku mushi wa ku mwabo ku Nasarete, ku Galili. Uku, eko Yosefe na Maria bailekushisha ulupwa lwabo.—Mateo 2:19-23.

Nangu ca kuti balyangwishe imikalile yabo, ifintu fyalyafishe. Baibolo ilanda ukuti Yosefe ali ni kabasa. Ili ishiwi lilosha ku muntu uubomba imilimo yalekanalekana pamo nga ukuputaula imiti, ukuikulila apa kubombela no kulepulamo amapulanga ya kubomfya ukukuulila amayanda, ukupangilako amato, amalalo ayanono, ifikocikala, imipeto, amakoli ne fintu fimbi ifyo bashibulimi babomfya. (Mateo 13:55) Uyu mulimo walikosele icine cine. Ilingi bakabasa aba kale balebombela pa mayanda yabo nelyo mu kayanda ako balekuula mupepi fye ne ng’anda.

Yosefe alebomfya ifibombelo fyalekanalekana, kabili nalimo fimo bamupeele fye kuli bawishi. Nalimo alebomfya sikweya, intambo ya kupiminako, aka kushililako, akasembe, soo, imbaso, sando, na cesulo, ica kutulilako imbao, glu, e lyo nalimo ne misomali nangu ca kutila yalikosele umutengo.

Elenganyeni Yesu ninshi ali fye umulumendo alelolekesha ilyo wishi, Yosefe alebomba. Ukwabula no kutwishika, afwile alekumbwa ifyo wishi acenjele ukubomba imilimo, ifyo ali na maka kabili ifyo ali uwakosa. Yosefe nalimo atendeke ukufunda umwana wakwe imilimo iya-anguka pamo nga ukukuusa ipulanga ukubomfya amamba ye sabi. Yosefe afwile alisambilishe Yesu ubupusano bwali pa mbao shalekalekana isho alebomfya, pamo nge sha muti wa mukunyu, umuoke, nelyo isha muolife.

Na kabili, Yesu alishibe ukuti Yosefe ali ne cikuuku. Nangu ca kutila amaboko ya kwa Yosefe yali ayakosa mu kubomba imilimo iya kutema imiti no kupala amapulanga, yali ayanakilila kabili alemukumbatila no kumusansamusha, ukubikako na banyina na baice bakwe. Mu kuya kwa nshita, ulupwa lwa kwa Yosefe na Maria lwalikulile, baishilekwata abana na bambi 6.  (Mateo 13:55, 56) Yosefe alekabila ukubombesha pa kuti alesakamana no kuliisha ulupwa lwakwe.

Na lyo line, Yosefe alishibe ukuti ukusakamana ulupwa mu fya kwa Lesa, e kwacindeme sana. E ico alesambilisha abana bakwe pali Yehova Lesa na pa Mafunde yakwe. Lyonse fye Yosefe na Maria balesenda abana babo kwi sunagoge uko balebelenga no kulondolola Amafunde. Pa numa ya kusangwako, Yesu nalimo alekwata amepusho ayengi kabili Yosefe alemulondolwela fyonse. Na kabili, Yosefe alesenda ulupwa lwakwe ku mitebeto yalebela mu Yerusalemu. Nga kuli Ica Kucilila icalebako cila mwaka, nalimo Yosefe no lupwa balepoosa imilungu ibili, e kutila pa kuya, ukusangwako e lyo no kubwela. Ku Yerusalemu kwalepele amakilomita 112.65.

Ifi fine e fyo ne mitwe ya ndupwa iya Bena Kristu muno nshiku icita. Balaipeelesha ukusakamana abana babo, batangisha ifya kwa Lesa ukucila fimbi. Balabasenda ku kulongana kwa pa cilonganino na ku kulongana ukukalamba. Nga filya fine Yosefe alecita, nabo balishiba ukuti takwaba icacindamisha ico bengacitila abana babo icingabanonsha ku ntanshi ukucila ukubafunda ifya kwa Lesa.

“Natucula”

Ilyo Yesu ali ne myaka 12, Yosefe asendele ulupwa lwakwe ku Yerusalemu nga filya fine alecita lyonse. Yali ni nshita ya mutebeto wa Ca Kucilila, kabili indupwa ishingi shale-endela pamo kumo ne nama shabo ukupita mu mpanga iyafunda. Nga bapalamina mu mpanga iyabulamo akantu iyali mupepi no musumba wa Yerusalemu uwabelele apasansuka, abengi baletendeka ukwimba inyimbo sha pa kuninika isho abengi baishibe. (Amalumbo 120–134) Mu musumba mufwile mwaleba abantu abengi nga nshi. Pa numa ya mutebeto, indupwa shaletendeka ukubwelelamo. Nalimo Yosefe na Maria balikwete ifingi ifya kucita, e co baletontonkanya ukuti Yesu ale-endela pamo na bantu bambi, nalimo balupwa bambi. Ilyo papitile ubushiku bumo ukutula apo bafumine ku Yerusalemu, e lyo baishileishiba ukuti Yesu tali pamo nabo kabili ici calibasakamike sana!—Luka 2:41-44.

 Babwelelemo ku Yerusalemu kabili baile balemufwaya. Elenganyeni ifyo baumfwile ilyo balepita mu misebo ya mu musumba, baleita umwana wabo ninshi namutalala na tondolo. Bushe umwana wabo aali kwi? Ilyo balemufwaya pa bushiku bwalenga butatu, bushe Yosefe atendeke ukutontonkanya ukuti alifililwe ukubomba bwino umulimo uo Yehova amupeele? Pa kulekelesha baile kwi tempele. Balimufwaile sana, lyena baile mu muputule umwali abantu abengi abaishibe sana Amafunde, ninshi na Yesu naikala pamo nabo! Elenganyeni ifyo Yosefe na Maria batemenwe ilyo bamusangile!—Luka 2:45, 46.

Yesu alekutika kuli bakasambilisha kabili alebepusha na mepusho. Aba baume balipapile nga nshi pa mano yakwe ne fyo aleasuka. Maria na Yosefe nabo bene balipapile nga nshi. Baibolo tayalanda ifyo Yosefe alandilepo ilyo basangile Yesu. Lelo amashiwi Maria alandile yalanga ukuti alilandileko na Yosefe. Atile: “We mwana, cinshi ico watucushisha ifi? Mona, bawiso na ine natucula ukukufwaya.”—Luka 2:47, 48.

Ifi ifyacitike mu nshita fye iinono ifyo Icebo ca kwa Lesa calandapo, filanga ukuti ukuba umufyashi takwayanguka nangu ca kuti umwana alipwililika! Ukukusha abana muli cino calo umwaba amafya kuti kwalenga abafyashi ‘ukucula.’ Lelo kuti basansamuka nga baishiba ukuti Baibolo yalilandapo pa mafya bakwata.

Icaweme ca kutila Yesu ali pa cifulo apo amwene ukuti palemupalamika kuli Wishi wa ku muulu Yehova, kabili alekutikisha ku fyo bakasambilisha balelanda. E mulandu wine ayasukile abafyashi bakwe ukuti: “Ico mulemfwaila cinshi? Bushe tamwaishiba ukuti mfwile ukuba mu ng’anda ya kwa Tata?”—Luka 2:49.

Yosefe afwile aletontonkanyapo fye lyonse pali aya mashiwi Yesu alandile, kabili nalimo yalemulenga no kumfwa icilumba. Pantu na kuba, alibombeshe ukusambilisha Yesu ukutemwa Yehova Lesa. Pali iyi nshita ninshi Yesu acili fye umwaice, alishibe bwino bwino umo ishiwi lya kuti “tata” lyalola, ne calengele ni co Yosefe alemusunga bwino.

Nga muli mufyashi umwaume, bushe mwalishiba ukuti ni mwe mulingile ukulenga umwana ukwishiba ifyo umufyashi uwaba no kutemwa kabili uucingilila abana bakwe aba? Nga mwalikwata abana ba kusangamo nelyo abo musunga, muleibukisha ica kumwenako ca kwa Yosefe no kulamona ukuti cila mwana aliibela kabili alicindama. Mulebafwa ukupalama kuli Shibo wa ku muulu, Yehova Lesa.

Yosefe Alibombele Umulimo Bamupeele

Baibolo yalanda fye ifinono pali Yosefe, lelo ifyo yalandapo fyalicindama ukutontonkanyapo sana. Tubelenga ukuti, ‘alenakila’ abafyashi  bakwe. Na kabili Baibolo yatila, “Yesu alekula mu mano na mu mushinku kabili Lesa na bantu balimutemenwe.” (Luka 2:51, 52) Finshi twingasambilila pali Yosefe kuli aya mashiwi? Fingi twingasambililako. Yosefe alitwalilile ukutungulula ulupwa lwakwe pantu umwana wakwe uwapwililika alemucindika kabili alemunakila.

Na kabili twasambililako ukuti Yesu alekula mu mano. Ukwabula no kutwishika, Yosefe alibombeshe pa kuti umwana wakwe akule muli iyi nshila. Muli shilya nshiku, kwali ipinda ilyo abaYuda batemenwe ukubomfya. Baletila, baume fye abakankaala e bengaba aba mano, lelo aba makwebo pamo nga bakabasa, bashibulimi, na bafula ifyela “te kuti bapingule mu mulinganya nelyo ukupingula bwino; kabili tabafwile ukusangwa pa bantu ba mano abalanda amapinda.” Pa numa, Yesu alilangile ukuti ili ipinda lyali lya bufi. Ilyo ali umwaice, Yesu lyonse aleumfwa ifyo wishi, uwali ni kabasa alemufunda pa fyo Yehova aba no “mulinganya” ne fyo “apingula bwino”!

Yosefe alibombeshe na pa kuti Yesu akule. Alemusakamana bwino ica kuti alikulile no kuba umwaume uwakosa. E lyo kabili alimusambilishe ukwishiba bwino incito. Yesu taishibikwe fye ukuti ni mwana kabasa, lelo bamwishibe no kuti ni “kabasa.” (Marko 6:3) Kanshi Yosefe alimusambilishe bwino. Imitwe ya ndupwa ilapashanya Yosefe, ilasakamana abana babo no kubasambilisha imilimo pa kuti bakaleisakamana abene.

Baibolo tayalandapo ifili fyonse pali Yosefe ukutula apo Yesu abatishiwilwe ninshi ali ne myaka 30. Ubushininkisho bulanga ukuti Maria afwile ali ni mukamfwilwa ilyo Yesu atendeke ukushimikila. (Belengeni akabokoshi akaleti “Ni Lilali Yosefe Afwile?” pe bula 27.) Na lyo line, Yosefe alisha ica kumwenako icisuma nga nshi pantu alecingilila ulupwa lwakwe, alelusakamana, kabili alibombele umulimo bamupeele ukufika na ku mpela. Bonse fye fwe Bena Kristu tulingile ukupashanya icitetekelo ca kwa Yosefe, nampo nga tuli bafyashi nelyo tuli mitwe ya ndupwa.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 27]

Ni Lilali Yosefe Afwile?

Twalishiba ukuti ilyo Yesu ali ne myaka 12 ninshi Yosefe acili umumi. Pali uyu mushinku, abalumendo abengi abaYuda baletendeka ukusambilila imilimo bashibo baishibe kabili nga bafisha imyaka 15 balebombela pamo nabo. Yosefe afwile alikele imyaka iyafulilako pa kuti asambilishe Yesu ukuba kabasa. Bushe Yosefe ali acili no mweo ilyo Yesu atendeke ukushimikila ninshi ali ne myaka 30? Nalimo ninshi alifwa. Baibolo yalilanda pali banyina ba kwa Yesu, bamunyina, na bankashi yakwe ukuti bali bacili no mweo, lelo tayalandapo pali Yosefe. Inshita imo abantu baitile Yesu ukuti “umwana wa kwa Maria,” tabamwitile ukuti umwana wa kwa Yosefe. (Marko 6:3) Ifyo tubelenga muli Baibolo filanga ukuti Maria taleipusha umulume wakwe pa kupingula pa fintu. (Yohane 2:1-5) Ku kale ifya musango yu tafyalecitika, kano umwanakashi ni mukamfwilwa. Ne ca kulekelesha ca kuti ilyo Yesu alefwa, aebele umutumwa Yohane ukuti akalesakamana Maria nyina. (Yohane 19:26, 27) Nga ca kutila Yosefe ali umumi pali iyi nshita, Yesu nga tapeele Yohane uyu mulimo. Kanshi, Yosefe nalimo afwile ninshi Yesu acili fye umulumendo. Apo Yesu e wali umwana umukalamba, afwile e wakonkenyepo umulimo wa bukabasa kabili e walesakamana ulupwa ukufikila ilyo abatishiwe.

[Icikope pe bula 24]

Yosefe aliipeeleshe pa kuti acingilile umwana wakwe

[Icikope pe bula 25]

Yosefe alebombesha pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe

[Icikope pe bula 26]

Lyonse fye Yosefe alesenda ulupwa lwakwe mu kupepa pe tempele mu Yerusalemu

[Icikope pe bula 28]

Yosefe alisambilishe umwana wakwe umulimo wa kubasa