SI Jose nagkarga na usab ug laing butang sa asno. Handurawa siya nga nagtan-aw sa ngitngit nga palibot sa balangay sa Betlehem ug nagpikpik sa gamay apan lig-on nga mananap. Seguradong naghunahuna siya sa ilang taas nga panaw. Ehipto! Lahi ang mga tawo didto, lahi ang pinulongan, lahi ang kostumbre—sa unsang paagi kaha makapasibo ang iyang gamayng pamilya sa dako kaayong kausaban?

Dili sayon ang pagsulti sa iyang hinigugmang asawa, si Maria, bahin sa dili maayong balita, apan si Jose nagmaisogon. Iyang gisultihan si Maria bahin sa damgo diin dihay anghel nga nagdala niini nga mensahe gikan sa Diyos: Buot sa haring si Herodes nga patyon ang ilang anak! Kinahanglan silang mopahawa dayon. (Mateo 2:13, 14) Nabalaka pag-ayo si Maria. Nganong duna may buot mopatay sa iyang inosente ug way-mahimo nga anak? Wala gayod makasabot niana si Maria ug si Jose. Apan sila misalig kang Jehova, busa sila nangandam.

Sa dihang nangatulog pa ang mga tawo sa Betlehem, nga way kalibotan sa mga panghitabo, si Jose, Maria, ug Jesus nanglakaw nga ngitngit pa. Samtang sila nagpaingon sa habagatan ug nagkahayag na sa sidlakan, lagmit naghunahuna si Jose kon unsay mahitabo sa unahan. Unsa man tawoy mahimo sa usa ka panday sa pagpanalipod sa iyang pamilya batok sa gamhanan kaayong mga puwersa? Kanunay kaha siyang makatagana sa panginahanglan sa iyang pamilya? Makalahutay kaha siya sa pag-abaga niining bug-at nga responsabilidad gikan kang Jehova, ang pag-atiman ug pagpadako niining talagsaong bata? Dakong hagit ang giatubang ni Jose. Samtang atong hisgotan kon giunsa niya pagsagubang ang matag usa niana, atong makita kon nganong ang mga amahan karon—ug kitang tanan—angayng mosundog sa pagtuo ni Jose.

Gipanalipdan ni Jose ang Iyang Pamilya

Pipila ka bulan una pa niana, sa iyang yutang natawhan sa Nasaret, nausab gayod ang kinabuhi ni Jose human nga ang anak nga babaye ni Heli gikasaad na kaniya sa kaminyoon. Nahibalo si Jose nga si Maria inosente ug lig-og pagtuo. Apan iyang nasayran nga kini nagmabdos! Buot niyang makigdiborsiyo nga sekreto aron dili kini maulawan. * Apan, dihay anghel nga nakigsulti niya sa damgo, nga nag-ingong si Maria nagmabdos pinaagi sa balaang espiritu ni Jehova. Ang anghel miingon nga ang gisabak ni Maria “magluwas sa iyang katawhan gikan sa ilang mga sala.” Dayon iyang gipasaligan si Jose: “Ayaw kahadlok sa pagdala kang Maria nga imong asawa sa imong balay.”—Mateo 1:18-21.

Kay matarong ug masinugtanon, gituman kana ni Jose. Iyang gidawat ang kinabug-atang responsabilidad: ang pagpadako ug pag-atiman sa usa ka bata nga dili niya anak apan bililhon kaayo sa Diyos. Sa ulahi, sa pagsunod sa mando sa hari, gidala ni Jose ang iyang mabdos nga asawa ngadto sa Betlehem aron magparehistro. Didto natawo ang bata. *

Wala dad-ag balik ni Jose ang iyang pamilya sa Nasaret. Hinunoa, sila mipuyo sa Betlehem nga  pipila lang ka milya gikan sa Jerusalem. Sila kabos, apan gihimo ni Jose ang tanan aron maprotektahan si Maria ug si Jesus batok sa kawalad-on o pag-antos. Sa wala madugay, sila nanimuyo sa usa ka simpleng balay. Dayon, sa dihang si Jesus dili na masuso kondili usa na ka gamayng bata—tingali nag-edad ug kapig usa ka tuig—ang ilang kinabuhi kalit na pong nausab.

Nangabot ang usa ka grupo sa mga lalaki, nga mga astrologo gikan sa Sidlakan, lagmit gikan sa halayong Babilonya. Ilang gisundan ang usa ka bituon ngadto sa balay ni Jose ug Maria ug nangita sa bata nga maoy mahimong hari sa mga Hudiyo. Ang maong mga lalaki matinahoron kaayo.

Nahibalo man sila o wala, gipameligro gayod sa mga astrologo ang batang si Jesus. Ang bituon nga ilang gisundan unang nagtultol nila, dili sa Betlehem, kondili sa Jerusalem. Didto ilang giingnan si Haring Herodes nga nangita sila sa bata nga maoy mahimong hari sa mga Hudiyo. Kini nakapasina gayod sa hari.—Tan-awa ang artikulong “Mga Magbabasa Nangutana . . . Kinsay Nagpadala sa ‘Bituon’?” sa panid 29.

Apan, makapalipay nga may mga puwersang mas gamhanan kay kang Herodes. Nganong makaingon man ta niana? Aw, ang mga bisita nagdalag mga gasa, nga walay gipangayong balos. Lagmit natingala gayod si Jose ug Maria nga kalit lang silang nakabatog “bulawan ug kamangyan ug mira”—bililhong mga butang! Tuyo sa mga astrologo nga isulti kang Haring Herodes kon hain nahimutang ang bata nga ilang gipangita. Apan si Jehova nangilabot. Pinaagig damgo, iyang gisugo ang mga astrologo nga mouli agi sa laing dalan.— Mateo 2:1-12.

Wala madugay human makabiya ang mga astrologo, si Jose nakadawat niini nga pasidaan gikan sa anghel ni Jehova: “Bangon, dad-a ang bata ug ang inahan niini ug kalagiw ngadto sa Ehipto, ug pabilin didto hangtod nga sultihan ko ikaw; kay si Herodes mangita na sa bata aron sa pagpatay kaniya.” (Mateo 2:13) Busa, sa ato nang nahibaloan sa sinugdan, si Jose mituman dayon. Iyang giuna ang kaluwasan sa bata ug gidala ang iyang pamilya sa Ehipto. Kay gihatagan man sila sa mga astrologo ug mahalong mga gasa, may ikasustento na sila sa ilang temporaryong pagpuyo didto.

Sa ulahi, gipasobrahan sa apokripal nga mga sugilanon ang bahin sa pagpanaw paingon sa Ehipto, nga nag-ingong ang batang si Jesus milagrosong nagpamubo sa ilang panaw, nagpahinabo nga way mahimo ang mga tulisan, ug nagpabawog sa palmang datiles aron makakuhag bunga ang iyang inahan. * Ang tinuod, kadto maoy taas ug kapoy nga panaw paingon sa lugar nga wala pa nila maadtoi.

Ang mga ginikanan daghag makat-onan kang  Jose. Andam niyang isakripisyo ang iyang trabaho ug kaharuhay aron mapanalipdan ang iyang pamilya. Dayag nga giisip niya ang iyang pamilya ingong sagradong responsabilidad gikan kang Jehova. Ang mga ginikanan karon nagpadako sa ilang mga anak sa gubot nga kalibotan, nga punog impluwensiya nga makapameligro, makadaot, o makapukan pa gani sa mga batan-on. Dalayegon gayod ang mga ginikanan nga molihok dayon sama kang Jose, nga maningkamot gayod sa pagpanalipod sa ilang mga anak batok sa maong mga impluwensiya!

Si Jose Nagtagana sa Iyang Pamilya

Mopatim-aw nga ang pamilya kadiyot lang sa Ehipto, kay sa wala madugay gipahibalo sa anghel si Jose nga patay na si Herodes. Gidalag balik ni Jose ang iyang pamilya sa ilang yutang natawhan. Dihay tagna nga si Jehova magtawag sa iyang anak “gikan sa Ehipto.” (Mateo 2:15) Si Jose mitabang sa pagtuman niana, apan asa niya dad-on ang iyang pamilya?

Nagmabinantayon si Jose. Makataronganon nga siya nahadlok sa manununod ni Herodes, si Arquelao, kinsa mapintas ug mamumuno. Kay gigiyahan sa Diyos, gidala ni Jose ang iyang pamilya sa amihanan, nga layo sa Jerusalem ug sa tanang kapeligrohan niini, balik sa iyang yutang natawhan sa Nasaret sa Galilea. Didto gibuhi ni Jose ug Maria ang ilang pamilya.—Mateo 2:19-23.

Simple lang ang ilang kinabuhi—apan dili kadto sayon. Gihisgotan sa Bibliya si Jose ingong panday, usa ka pulong nga nagpasabot ug panarbaho nga nalangkit ang kahoy, sama sa paglaras, pagpas-an, ug pagpauga niini alang sa pagtukod ug mga balay, barko, gagmayng tulay, karomata, ligid, yugo, ug tanang matang sa galamiton sa pagpanguma. (Mateo 13:55) Kadto maoy hago nga trabaho. Ang panday sa kapanahonan sa Bibliya sagad magtrabaho duol sa pultahan sa iyang simpleng balay o sa gam-anan tapad niana.

Si Jose naggamit ug daghang himan, ang uban napanunod pa tingali niya sa iyang amahan. Lagmit siya migamit ug eskwala, tonton, tisas, atsa, gabas, atsa nga pangsapsap, martilyo, maso, tigib, barinang idusoduso, lainlaing papilit, ug tingali pipila ka lansang, bisag mahal pa kini.

Handurawa si Jesus ingong gamayng bata nga nagtan-aw sa iyang amaama nga nagtrabaho. Sa iyang pagpaniid sa matag lihok ni Jose, seguradong nakadayeg siya sa kalig-on sa mga abaga ug kakusgan sa mga bukton niini, sa kahanas sa mga kamot, ug sa kaabilidaran niini. Tingali gipakita ni Jose sa iyang bata pa nga anak kon unsaon paghimo sa simpleng trabaho sama sa pagliha sa kahoy gamit ang pinaugang panit sa isda. Lagmit gitudloan niya si Jesus sa kalainan sa mga kahoy nga iyang gigamit—pananglitan ang sikomoro, roble, o olibo.

Nahibalo sab si Jesus nga ang maong lig-ong mga kamot nga nagpatumba sa mga kahoy, naglaras, ug nagmartilyo niini, mao gihapon ang mabinationg mga kamot nga naghapohap ug naghupay kaniya, sa iyang inahan, ug sa iyang mga igsoon. Oo, nagkadako ang pamilya ni Jose ug Maria nga sa kadugayan nakabaton ug labing menos unom pa ka anak gawas kang Jesus. (Mateo 13:55, 56) Kinahanglang magkugi  gyod si Jose aron maatiman ug mapakaon silang tanan.

Apan, nasabtan ni Jose nga ang pag-atiman sa espirituwalidad sa iyang pamilya mao ang labing hinungdanon. Busa siya naggahig panahon sa pagtudlo sa iyang mga anak bahin kang Jehova nga Diyos ug sa Iyang mga balaod. Sila ni Maria regular nga magdala kanila sa ilang sinagoga diin ang Balaod basahog kusog ug ipatin-aw. Tingali daghan kaayog pangutana si Jesus human niana ug si Jose naningkamot sa pagtubag niini. Gidala usab ni Jose ang iyang pamilya sa mga pista sa Jerusalem. Alang sa tinuig nga Paskuwa, si Jose tingali nagkinahanglag duha ka semana para sa kapig 112 ka kilometrong panaw, sa pagsaulog sa maong okasyon, ug dayon sa pagpauli.

Ang Kristohanong mga ulo sa pamilya karon naghimo usab niana. Sila naggahig panahon alang sa ilang mga anak, nga giuna ang espirituwal nga pagbansay kay sa ubang butang, lakip na ang materyal nga butang. Ilang gihimo ang tanan aron dad-on ang mga anak sa Kristohanong mga tigom, gagmay man ug dagko. Sama kang Jose, sila nahibalo nga kini ang labing maayo nga ilang mahimo alang sa ilang mga anak.

“Nabalisa”

Sa dihang si Jesus 12 anyos, gidala ni Jose ang pamilya sa Jerusalem sama sa naandan. Panahon kadto sa Paskuwa, usa ka malipayong okasyon, ug ang panon sa dagkong pamilya kaubang nagpanaw latas sa bagang kabanikahan. Samtang nagkaduol sila sa nagkaanam ka umaw nga palibot duol sa hataas nga Jerusalem, daghan ang mag-awit sa nabantog nga mga awit sa pagtungas. (Salmo 120–134) Ang siyudad napuno gayod sa ginatos ka linibong tawo. Human niana, ang panon sa mga pamilya mamauli na. Si Jose ug Maria, nga lagmit daghag gibuhat, nagtuong si Jesus nagpanaw kauban sa ubang membro sa pamilya. Paglabay lamang sa usa ka adlaw nga ilang nahibaloan ang makahahadlok nga kamatuoran—si Jesus nawala!—Lucas 2:41-44.

Natarantar sila nga mibalik sa Jerusalem. Handurawa ang kahilom sa siyudad samtang naglakaw sila sa kadalanan, nga nagpanawag sa ilang anak. Asa man kaha ang bata? Sa ikatulong adlaw  sa pagpangita, gibati ba kaha ni Jose nga napakyas gayod siya sa pag-atiman niining sagradong responsabilidad gikan kang Jehova? Sa kataposan, misulod sila sa templo. Didto sila nangita hangtod nakasulod sila sa lawak diin nagtapok ang daghang makinaadmanong mga tawo nga suheto sa Balaod—ug ang batang si Jesus kauban nilang naglingkod didto! Hunahunaa ang kahupay nga gibati ni Jose ug Maria!—Lucas 2:45, 46.

Si Jesus naminaw sa makinaadmanong mga tawo ug mahinamong nangutana. Sila nahingangha sa salabotan ug sa mga tubag sa bata. Apan, si Maria ug Jose nahibulong. Sa rekord, naghilom lang si Jose. Pero ang giingon ni Maria maoy pagbati nilang duha: “Anak, nganong gibuhatan mo man kami sa ingon? Ania, ang imong amahan ug ako nabalisa sa pagpangita kanimo.”—Lucas 2:47, 48.

Sa pipila lang ka pulong, gihulagway sa Bibliya ang tinuod nga kahimtang sa pagkaginikanan. Mahimo kining makapatensiyon—bisan pag hingpit ang anak! Ang pagmatutog mga anak niining peligrosong kalibotan karon makapahinabog daghang ‘kabalisa,’ apan ang mga ginikanan mahupay sa pagkahibalo nga giila sa Bibliya ang hagit nga ilang giatubang.

Makapalipay nga si Jesus nagpabilin sa bugtong lugar sa kalibotan diin gibati niyang mas duol siya sa iyang langitnong Amahan, si Jehova, nga mahinamong nagsuhop sa tanan niyang nakat-onan. Busa, siya miingon sa iyang ginikanan: “Nganong gipangita pa man ninyo ako? Wala ba kamo mahibalo nga ako kinahanglang ania sa balay sa akong Amahan?”—Lucas 2:49.

Seguradong balikbalik nga gihunahuna ni Jose ang maong mga pulong. Tingali iya kadtong gipasigarbo. Kon buot hunahunaon, siya naningkamot nga matudloan ang iyang sinagop nga mobatig ingon niana kang Jehova nga Diyos. Nianang higayona sa iyang kinabuhi ingong bata, nasabtan na ni Jesus kon sama sa unsa ang usa ka mahigugmaong amahan tungod sa pag-atiman ni Jose kaniya.

Kon ikaw usa ka amahan, naamgohan ba nimo kon unsa ka dako ang imong pribilehiyo sa pagpasabot sa imong mga anak kon unsa ang mahigugmaon ug mapanalipdanong amahan? Sa susama, kon duna kay mga humabdos o sinagop, hinumdomi ang panig-ingnan ni Jose ug isipa ang matag usa kanila nga talagsaon ug bililhon. Tabangi silang mas masuod sa ilang langitnong Amahan, si Jehova nga Diyos.

Si Jose Nagmalahutayon Gayod

Diyutay lang ang gibutyag sa Bibliya bahin kang Jose, apan takos kining hatagag pagtagad. Atong mabasa nga si Jesus “nagpadayon sa pagpasakop kanila”—sa iyang ginikanan. Mabasa usab nato nga “si Jesus nagpadayon sa pag-uswag  sa kaalam ug sa lawasnong pagtubo ug sa pabor sa Diyos ug sa mga tawo.” (Lucas 2:51, 52) Unsay gipaila niana bahin kang Jose? Atong makat-onan nga si Jose nagpadayon sa pagpanguna sa iyang panimalay, kay ang iyang hingpit nga anak nagtahod sa iyang awtoridad ug padayong nagpasakop niana.

Makat-onan sab nato nga si Jesus padayong miuswag sa kaalam. Seguradong dakog papel si Jose sa pag-uswag sa iyang anak nianang bahina. Niadtong panahona, dihay tinamod nga panultihon taliwala sa mga Hudiyo. Kana nag-ingong ang mga lalaki lamang nga hamugawayg kahimtang ang tinuod nga maalamon, samtang ang mga trabahador sama sa panday, mag-uuma, ug mananalsal sa puthaw “dili makaila kon unsay husto ug sayop ug wala silay katungod nga mohukom sa uban; ug dili sila angayng makit-an diin hisgotan ang mga sambingay.” Sa ulahi, gipakita ni Jesus nga dili kana tinuod. Sa bata pa, kanunay niyang madunggan ang iyang amaama, bisag kini panday lang, nga epektibong nagtudlo bahin sa “hustisya ug paghukom” ni Jehova! Sa walay duhaduha, makadaghan kanang gihimo ni Jose.

Makita sab nato ang impluwensiya ni Jose sa pisikal nga pag-uswag ni Jesus. Kay giatiman pag-ayo, si Jesus midako nga kusgan ug himsog. Dugang pa, gibansay ni Jose ang iyang anak nga mahimong batid sa iyang trabaho. Si Jesus nailhan dili lang ingong anak sa panday kondili ingong “panday” usab. (Marcos 6:3) Busa nagmalamposon si Jose sa iyang pagbansay. Maayong sundogon sa mga ulo sa pamilya si Jose, nga mag-atiman sa praktikal nga kaayohan sa ilang mga anak ug maneguro nga kini makasuportar sa ilang kaugalingon.

Sa pagbasa nato sa asoy sa Bibliya nga si Jesus gibawtismohan sa edad nga 30, wala na hisgoti si Jose. Gipaila niini nga si Maria nabalo na sa panahong nagsugod si Jesus sa iyang ministeryo. (Tan-awa ang kahon nga “Kanus-a Namatay si Jose?” sa panid 27.) Apan, si Jose nagbilin ug maayong rekord—usa ka maayong panig-ingnan sa usa ka amahan nga nanalipod sa iyang pamilya, nagtagana kanila, ug milahutay gayod hangtod sa kataposan. Maayo gayong sundogon sa tanang amahan, ulo sa pamilya, ug sa tanang Kristohanon, ang pagtuo ni Jose.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 27]

Kanus-a Namatay si Jose?

Atong nahibal-an nga si Jose buhi pa sa dihang si Jesus 12 anyos. Nianang edara, daghang batan-ong Hudiyo ang magsugod ug kat-on sa panginabuhi sa ilang amahan ug magtrabaho na pag-edad ug 15. Lagmit nabuhi si Jose ug igong panahon aron matudloan si Jesus nga mamanday. Buhi pa ba si Jose sa dihang nagsugod si Jesus sa iyang ministeryo sa edad nga mga 30 anyos? Lagmit dili na. Gihisgotan ang inahan ni Jesus, ang iyang mga igsoong lalaki ug babaye, ingong buhi nianang panahona apan wala hisgoti si Jose. Gani, kas-a gitawag si Jesus nga “anak ni Maria,” dili anak ni Jose. (Marcos 6:3) Si Maria gihisgotan nga maoy naghimo sa mga desisyon, nga wala mangonsultag bana. (Juan 2:1-5) Dili gayod kana normal sa kapanahonan sa Bibliya gawas kon siya balo na. Sa kataposan, samtang siya himalatyon, gisalig ni Jesus kang apostol Juan ang pag-atiman sa iyang inahan. (Juan 19:26, 27) Dili gyod unta kana angayng buhaton kon buhi pa niana si Jose. Nan, dayag nga si Jose namatay na sa dihang si Jesus batan-on pa. Ingong panganay, walay duhaduhang gidumala ni Jesus ang ilang panginabuhian nga pagpamanday ug giatiman ang pamilya hangtod nga siya nabawtismohan.

[Hulagway sa panid 24]

Si Jose milihok dayon aron panalipdan ang iyang anak

[Hulagway sa panid 25]

Si Jose makugihong nagtrabaho aron matagan-an ang iyang pamilya

[Hulagway sa panid 26]

Regular nga gidala ni Jose ang iyang pamilya sa pagsimba sa templo sa Jerusalem

[Hulagway sa panid 28]

Gibansay ni Jose ang iyang anak aron mahimong panday