INKARGA ni Jose ti dadduma pay a gargaretda iti bukot ti asno. Iladawam a sipsiputanna ti aglawlaw iti nasipnget pay a purok ti Betlehem ken taptapikenna ti bakrang ti naandur ken nanumo nga animal. Pampanunotenna la ketdi ti nawatiwat a panagdaliasatda nga agturong idiay Egipto. Anianto ngata ti kasasaad daytoy a pamilia iti papananda a lugar nga ayan ti sabali a tattao a naiduma ti lenguahe ken kustombreda?

Saan a nalaka nga ibaga ni Jose iti dungdungnguenna nga asawa a ni Maria ti maipapan iti dakes a damag, ngem inturturedna nga imbaga ti natagtagainepna. Kastoy ti mensahe ti Dios nga imbaga kenkuana ti maysa nga anghel: Kayat ni Ari Herodes a papatayen ti ubing pay nga anakda! Ket masapul a pumanawda a dagus. (Mateo 2:13, 14) Madanagan la ketdi ni Maria. Apay ngata nga adda mayat a mangpapatay iti inosente ken awan gawayna nga anakna? Agpada a saan nga ammo da Maria ken Jose ti makagapu. Ngem nagtalekda ken Jehova, isu a nagrubuatda a pumanaw.

Bayat a matmaturog pay dagiti umili ti Betlehem a di makaammo iti mapaspasamak, naglibas a pimmanaw da Jose, Maria, ken Jesus. Bayat nga agturturongda iti abagatan ken mangrugin nga agbannawag iti daya, mabalin a pinampanunot ni Jose no ania ngata ti agur-uray kadakuada. Kasano ngata a ti maysa a nanumo a karpintero masalaknibanna ti pamiliana iti nakabilbileg a kalaban? Maipaaynanto ngata ti kasapulan ti pamiliana? Maanusanna ngata nga itungpal ti nadagsen nga annongenna manipud ken Jehova a Dios​—ti panangaywan ken panangpadakkel iti daytoy naidumduma nga ubing? Sinango ni Jose dagita a narigat a kasasaad. Bayat nga us-usigentayo no kasano a sinangona dagita, maawatantayo no apay a napateg para kadagiti amma ita, agraman kadatayo amin, a tuladen ti pammati ni Jose.

Sinalakniban ni Jose ti Pamiliana

Sumagmamano a bulan sakbayna, iti ilina a Nazaret, namimpinsan a nagbaliw ti biag ni Jose kalpasan a naitulag nga asawaenna ti balasang ni Heli. Ammo ni Jose nga inosente ken matalek a balasang ni Maria. Ngem anian ta naammuanna a masikog metten! Pinanggepna a sililimed nga idiborsio ni Maria tapno masalaknibanna ken di maumsi. * Ngem iti maysa a tagtagainep, nakisarita kenkuana ti maysa nga anghel a nangilawlawag a masikog ni Maria gapu iti nasantuan nga espiritu ti Dios. Kinuna pay ti anghel a ti ubing nga ipasngay ni Maria “isalakannanto ti ilina kadagiti basolda.” Impasiguradona pay ken Jose: “Dika agamak a mangyawid ken Maria nga asawam.”​—Mateo 1:18-21.

Sinurot dayta ti nalinteg ken natulnog a lalaki a ni Jose. Imbaklayna ti kadagsenan nga annongen: Ti panangpadakkel ken panangaywan iti ubing a saanna nga anak ngem nakapatpateg iti Dios. Idi agangay, nagtulnog ni Jose iti bilin ti turay a panagparehistro isu nga intugotna idiay Betlehem ti masikog nga asawana. Sadiay a nayanak ti ubing. *

Saan nga insubli ni Jose ti pamiliana idiay Nazaret. Nagnaedda ketdi idiay Betlehem a  sumagmamano a kilometro manipud siudad ti Jerusalem. Nupay napanglawda, inkagumaan ni Jose nga ipaay ti kasapulan da Maria ken Jesus. Di nagbayag, naaddaanda iti nanumo a pagtaengan. Saanen a maladaga ni Jesus​—mabalin a nasurok a maysan ti tawenna​—idi bigla a nagbalbaliw manen ti kasasaadda.

Adda dagiti lallaki a dimteng. Astrologo dagitoy a naggapu iti Daya, nalabit manipud adayo a Babilonia. Sinurotda ti maysa a bituen a nangiturong kadakuada iti pagtaengan da Jose ken Maria ket birbirokenda ti maysa nga ubing nga agbalinto nga ari dagiti Judio. Managraem dagitoy a lallaki.

Ngem ammoda man wenno saan, isagsagmak dagitoy nga astrologo ti biag ni Jesus. Damo nga inturong ida ti bituen, saan nga idiay Betlehem, no di ket idiay Jerusalem. Sadiay nga imbagada iti dakes nga ari a ni Herodes a sapsapulenda ti maysa nga ubing nga agbalinto nga ari dagiti Judio. Nagpungtot ni Herodes gapu iti imonna.​—Kitaem ti artikulo a “Saludsod Dagiti Agbasbasa​—Asino ti Nagtaudan ti ‘Bituen’?” iti panid 29.

Ngem naimbag laengen ta adda agtigtignay a puersa a nabilbileg ngem ni Herodes. Kasano? Nangted dagiti bisita iti regalo a dida nagkiddaw iti aniaman a sukatna. Karkarna la ketdi para kada Jose ken Maria ti bigla a maaddaan iti napapateg a banag a kas iti “balitok ken olibano ken mirra.” Gandat dagiti astrologo nga ibaga ken Ari Herodes ti ayan ti ubing no masarakanda. Ngem bimmalaet ni Jehova. Pinagtagtagainepna dagiti astrologo ket imbilinna nga agsublida iti pagilianda babaen iti sabali a dalan.​—Mateo 2:1-12.

Di nagbayag kalpasan a nakapanaw dagiti astrologo, kastoy ti naipakdaar ken Jose babaen iti anghel ni Jehova: “Bumangonka, alaem ti ubing ken ti inana ket agkamangka idiay Egipto, ket agyankayo sadiay agingga a mangtedak kenka iti bilin; ta ni Herodes dandaninan biroken ti ubing tapno dadaelenna.” (Mateo 2:13) Gapuna, kas nadakamaten iti rugi daytoy nga artikulo, dagus a nagtulnog ni Jose. Inyun-unana ti pagimbagan ti ubing ket impanna idiay Egipto ti pamiliana. Gapu ta adda nangingina a regalo nga inted kadakuada dagiti pagano nga astrologo, adda usarenda iti nawatiwat a panagdaliasatda.

Dagiti apokripa a libro ninayonanda ti detalye dayta a panagdaliasat idiay Egipto babaen kadagiti parparbo nga estoria. Kinunada a ti ubing a ni Jesus simimilagro a pinaababana ti panagdaliasat, pinagbalinna a di makadangran dagiti bandido, ken pinagbayukyokna dagiti palma a datiles tapno mapuros ni nanangna ti bunga dagita. * Ngem kinapudnona, nawatiwat ken makabannog dayta a panagdaliasat iti adayo a lugar.

 Adu ti masursuro dagiti nagannak iti ulidan ni Jose. Situtulok a nangisardeng iti trabahona ket nagsakripisio tapno masalaknibanna ti pamiliana. Nalawag nga imbilangna ti panangaywan iti pamiliana kas sagrado nga annongen manipud ken Jehova. Dagiti nagannak ita padpadakkelenda met dagiti annakda iti napeggad a lubong a napnuan iti dakes nga impluensia a mamagpeggad wenno mangdadael kadagiti ubbingda. Makomendaran dagiti inna ken amma a mangtultulad ken Jose, a mangikagkagumaan a mangsalaknib kadagiti annakda kadagita nga impluensia.

Impaay ni Jose ti Kasapulan ti Pamiliana

Agparang a saan a nagbayag ti pamilia ni Jose idiay Egipto, ta impakaammo ti anghel idi agangay a natayen ni Herodes. Isu nga insublina ti pamiliana iti bukodna a pagilian. Impakpakauna ti maysa a padto nga ayaban ni Jehova ti anakna “manipud idiay Egipto.” (Mateo 2:15) Adda paset ni Jose iti pannakatungpal dayta a padto, ngem sadino itan ti pangipananna iti pamiliana?

Naannad ni Jose. Nagamkanna ti suno ni Herodes a ni Arquelao, maysa met a naranggas ken manangpapatay. Iti panangiwanwan ti Dios, insubli ni Jose ti pamiliana iti Israel ket nagpaamianan iti ilina a Nazaret idiay Galilea. Sadiay nga inaywananda ken Maria ti pamiliada. Adayoda itan idiay Jerusalem ken iti amin a parikut sadiay.​—Mateo 2:19-23.

Simple laeng ti biagda. Tukoyen ti Biblia ni Jose kas maysa a karpintero. Kaipapanan dayta ti nadumaduma a trabaho mainaig iti kayo, kas iti panagpukan, panangguyod, ken panangpatangken iti kayo agpaay a materiales ti balay, bilog, akikid a rangtay, kareson, pilid, sangol, ken amin a kita ti ramramit a pagtalon. (Mateo 13:55) Makabannog dayta a trabaho. Idi tiempo ti Biblia, masansan nga agtrabaho dagiti karpintero iti asideg ti ruangan ti nanumo a balayda wenno iti maysa a puesto iti abay ti balay.

Nagusar ni Jose iti adu a klase ti alikamen a mabalin nga impatawid kenkuana ni tatangna. Mabalin a nagaramat iti eskuala, tinnag, tisa, wasay, ragadi, pandaras, martilio, maso, paet, barrena, ken lansa, nupay nangina dagita.

Iladawam a buybuyaen ti ubing a ni Jesus ti pannakaamana bayat nga agtartrabaho. Masmasdaaw ken sipsiputanna ti tunggal garaw ni Jose. Napaamanga la ketdi iti napigsa ken akaba nga abaga ken ti nabisked a takiag ni Jose, agraman ti nasiglat nga imana, ken ti laingna a sumirig. Sursuruan ni Jose ti baritona kadagiti simple a trabaho kas iti panagliha iti nakersang a paset ti kayo babaen ti nabilag a kudil ti ikan. Mabalin nga insurona ken Jesus ti nagdudumaan dagiti kayo nga ar-aramatenna, kas iti kayo a sikomoro, roble, wenno olibo.

Ammo met ni Jesus a dagiti ima a nagpukan, nagragadi, ken nagsangal ket isu met laeng dagiti ima a sidudungngo a nangaywan ken nangliwliwa kenkuana, iti inana, ken kadagiti kakabsatna. Wen, dumakdakkel ti pamilia da Jose ken Maria, ket naaddaan ni Jesus iti innem a kakabsat idi agangay. (Mateo 13:55, 56) Ad-adda manen a masapul nga igaed ni Jose ti agtrabaho tapno maaywanan ken mataraonanna ti pamiliana.

 Nupay kasta, ammo met ni Jose a ti kapatgan ket isu ti panangipaayna iti naespirituan a kasapulan ti pamiliana. Inwayaanna ngarud nga insuro dagiti annakna maipapan ken Jehova a Dios ken kadagiti lintegna. Regular nga intugotda ken Maria dagiti annakda iti sinagoga tapno agdengngegda iti pannakaibasa ken pannakailawlawag ti Linteg. Nalabit nakaad-adu ti saludsod ni Jesus maipapan iti naespirituan a bambanag nga inkagumaan a sungbatan ni Jose. Inkuyog met ni Jose ti pamiliana kadagiti narelihiosuan a piesta idiay Jerusalem. No tumabunoda iti tinawen a Paskua, mabalin a dua a lawas nga agdaliasatda iti nasurok a 110 kilometro, sa kastanto manen no agawidda.

Kasta met laeng ti ar-aramiden dagiti ulo ti pamilia ita. Agsakripisioda a mangipaay iti material a kasapulan dagiti annakda, ngem iyun-unada ti naespirituan a panangsanay kadakuada. Ikagumaanda nga itugot dagiti annakda kadagiti Nakristianuan a gimong ken asamblea. Kas ken Jose, ammoda a dayta ti kapatgan a maipaayda kadagiti annakda.

‘Mariribukan ti Panunot’ da Jose ken Maria

Idi agtawen ni Jesus iti 12, intugot ni Jose ti pamiliana idiay Jerusalem kas gagangay nga ar-aramidenna. Tiempo idi ti Paskua, a maysa a naragsak a selebrasion, ket agkukuyog nga agdaliasat dagiti dadakkel a pamilia. Bayat a sumangsang-atda nga agturong iti Jerusalem, adu kadakuada ti mangikankanta kadagiti nalatak a kanta ti panagsang-at. (Salmo 120-134) Mabalin a nagaaripuno iti siudad ti ginasut a ribu a tattao. Kalpasan ti piesta, agkukuyog manen nga agawid dagiti pamilia. Mabalin a gapu ta adu ti as-asikasuen da Jose ken Maria, impapanda a nakikadua ni Jesus kadagiti kabagianda. Sada la nagbalaw nga awan gayam ni Jesus kalpasan ti maysa nga aldaw.​—Lucas 2:41-44.

Matartarantada a nagsubli idiay Jerusalem. Panunotem ti kasasaadda a mangipukpukkaw iti nagan ti anakda bayat nga agsursursorda kadagiti kalsada ti siudad, a para kadakuada kasla awan makitkitada a tattao. Napanan ngata ni Jesus? Iti maikatlo nga aldaw a panagbirbirokda,  pinanunot ngata ni Jose a napaay iti sagrado nga annongenna manipud ken Jehova? Idi agangay, napanda iti templo. Nagbirokda sadiay agingga a nakadanonda iti siled a naguummongan ti adu a de adal a lallaki a nalaing iti Linteg​—ket adda ni Jesus nga agtugtugaw iti tengngada! Nabang-aran la ketdi da Jose ken Maria.​—Lucas 2:45, 46.

Dumdumngeg ti ubing a ni Jesus kadagiti de adal a lallaki ken agsalsaludsod kadakuada. Nasdaaw dagiti lallaki iti pannakaawat ken sungbatna. Naklaat da Maria ken Jose iti naimatanganda. Awan ti nadakamat nga imbaga ni Jose. Ngem umdasen ti kinuna ni Maria a mangipasimudaag iti rikna ni Jose: “Anak, apay a kastoy ti inaramidmo kadakami? Adtoy ni amam ken siak a mariribukan ti panunotna [ta] sinapsapuldaka.”​—Lucas 2:47, 48.

Kadagita nga ababa a sasao, inladawan ti Sao ti Dios ti pudpudno a kasasaad dagiti nagannak. Mariribukanda met uray perpekto ti ubing. Mabalin met a ‘mariribukan ti panunot’ dagiti nagannak ita gapu ta napeggad daytoy a lubong. Ngem maliwliwada iti pannakaammoda a bigbigen ti Biblia dagiti pakarigatanda.

Imbag laengen ta nagtalinaed ni Jesus iti kakaisuna a lugar ditoy lubong a pakariknaanna a nakaas-asideg iti nailangitan nga Amana, ni Jehova. Magagaran ni Jesus a mangammo iti aniaman a maadalna. Gapuna, kastoy ti simple ken napasnek a sungbatna kadagiti nagannakna: “Apay a kasapulan a sapulendak? Saanyo aya nga ammo a masapul nga addaak iti balay ni Amak?”​—Lucas 2:49.

Sigurado a namin-adu a pinampanunot ni Jose dagita a sasao. Awan duadua nga impannakkelna ti amponna. Nagbunga ti naanep a panangisurona ken Jesus a maaddaan iti kasta a panangipateg ken Jehova a Dios. Iti daydi nga edadna kas agtutubo, pamiliar ni Jesus iti kaipapanan ti nadungngo nga ama, gapu iti relasionna ken Jose.

No maysaka nga ama, mabigbigmo kadi ti dakkel a pribilehiom a mangipakaawat kadagiti annakmo iti kaipapanan ti naayat ken maseknan nga ama? Kasta met, no addaanka iti siuman wenno ampon, laglagipem ti ulidan ni Jose. Ibilangmo ti tunggal ubing kas naiduma ken napateg. Tulongam ida nga umadani iti nailangitan nga Amada, ni Jehova a Dios.

Nagan-anus ni Jose

Sumagmamano laeng ti dinakamat ti Biblia maipapan iti biag ni Jose, ngem napateg nga usigentayo dagitoy. Mabasatayo a “nagtultuloy a nagpasakup” ni Jesus kadagiti nagannakna. Maammuantayo met a “ni Jesus nagtultuloy a rimmang-ay iti kinasirib ken iti pisikal nga  idadakkel ken iti pabor ti Dios ken dagiti tattao.” (Lucas 2:51, 52) Ania ti ipamatmat dagita a sasao maipapan ken Jose? Adu. Naammuantayo nga intultuloy ni Jose nga indauluan ti pamiliana, ta nagtultuloy a nagpasakup kenkuana ti perpekto nga anakna.

Naadaltayo met a nagtultuloy a rimmang-ay ni Jesus iti kinasirib. Dakkel la ketdi ti naaramidan ni Jose iti dayta nga irarang-ay ti anakna. Kadagidi a tiempo, adda nabayagen a pagsasao dagiti Judio. Kunada a dagiti laeng di okupado ti agbalin a pudno a masirib, idinto ta dagiti karpintero, mannalon, ken mammanday “saanda a maisuro ti kinahustisia ken panangukom; ken saan ida a masarakan iti ayan dagiti agsasao iti pangngarig.” Idi agangay, pinaneknekan ni Jesus a saan a pudno dayta a pagsasao. Kas maysa nga ubing, namin-adu a nangngegna ti nagsayaat a panangisuro kenkuana ni Jose iti “kinahustisia ken panangukom” ni Jehova, nupay nanumo a karpintero daytoy a pannakaamana.

Makitatayo met iti pisikal nga idadakkel ni Jesus nga adda dakkel nga impluensia ni Jose kenkuana. Gapu iti nasayaat a pannakaaywanna, dimmakkel a napigsa ken nasalun-at ni Jesus. Sinanay met ni Jose ti anakna nga agbalin a nalaing a karpintero. Saan laeng a nalatak ni Jesus kas anak ti karpintero, ta mismo pay a pagaammo kas “allawagi” wenno karpintero. (Marcos 6:3) Naballigi ngarud ti panangsanay ni Jose. Tultuladen met dagiti ulo ti pamilia ti ulidan ni Jose, nga asikasuenda ti kasapulan dagiti annakda ken siguraduenda a kabaelanda a suportaran ti bagida inton agangay.

Idi nabautisaranen ni Jesus idi agtawen iti 30, awanen ti ibaga ti Biblia maipapan ken Jose. Ipakita dagiti pammaneknek a maysa idin a balo ni Maria idi irugi ni Jesus ti ministeriona. (Kitaem ti kahon a “Kaano a Natay ni Jose?” iti panid 27.) Kaskasdi, nakaibati ni Jose iti nagpateg nga ulidan​—maysa nga ama a nangsalaknib iti pamiliana, nangipaay iti kasapulanda, ken simamatalek a nagan-anus a nangitungpal iti annongenna agingga iti ipapatayna. Amin nga amma, ulo ti pamilia, wenno uray asino a Kristiano, nasayaat a tuladentayo ti pammati ni Jose.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 27]

Kaano a Natay ni Jose?

Ammotayo a sibibiag pay ni Jose idi 12 ti tawen ni Jesus. Iti dayta nga edad, mangrugi a sursuruen ti adu nga agtutubo a Judio ti pagsapulan ti amada sa agsanayda inton 15 ti tawenda. Mabalin nga insuro ni Jose ti barona nga agkarpintero. Sibibiag pay la kadi ni Jose idi inrugi ni Jesus ti ministeriona idi agtawen iti agarup 30? Mapagduaduaan dayta ta ti laeng nadakamat a sibibiag idi a tiempo ket ti ina ni Jesus ken dagiti kakabsatna. Iti naminsan, naawagan pay ketdi ni Jesus kas “anak ni Maria,” imbes nga anak ni Jose. (Marcos 6:3) Nadakamat pay nga agdesdesision ni Maria a bukbukodna, nga awan nagkonsultaanna a lakayna. (Juan 2:1-5) Saan a gagangay dayta idi tiempo ti Biblia malaksid no balo ti babai. Kasta met, idi matmatayen ni Jesus, impaaywanna ti inana iti apostolna a ni Juan. (Juan 19:26, 27) Saanna koma nga aramiden dayta no sibibiag pay laeng ni Jose. Nalawag ngarud a nasapa a natay ni Jose. Kas inauna nga anak, ni la ketdi Jesus ti simmublat a nagkarpintero ken nangisakad iti pamilia sakbay a nabautisaran.

[Ladawan iti panid 24]

Dagus a nagtignay ni Jose ken nagsakripisio a mangsalaknib iti anakna

[Ladawan iti panid 25]

Inggaed ni Jose ti nagtrabaho tapno maipaayna ti kasapulan ti pamiliana

[Ladawan iti panid 26]

Kanayon nga intugot ni Jose ti pamiliana tapno agdayawda iti templo ti Jerusalem

[Ladawan iti panid 28]

Sinanay ni Jose ti anakna nga agbalin a karpintero