Skip to content

Skip to table of contents

Wakaukwabilila, Wakaulanganya, Wakazumanana Kusyomeka

Wakaukwabilila, Wakaulanganya, Wakazumanana Kusyomeka

Amwiiye Lusyomo Lwabo

Wakaukwabilila, Wakaulanganya, Wakazumanana Kusyomeka

JOSEFA wabikka cibbudu acimbi atala ambongolo. Amweezyezye kuti mulimubwene kalanga-langa munzi wa Betelehemu masiku alimwi kauma-uma mbongolo yakwe iimvwi kuti italike kweenda. Masimpe wakauyeeya musinzo mulamfwu ngwakeelede kweenda. Ku Egepita! Wakali kwiinka kucisi ceenzu, nkobaambaula mwaambo uumbi, nkobatobela zilengwa zimbi—ino mukwasyi wakwe musyoonto wakali kuyookuzyibila buti kucinca ooku?

Tiicakali cuuba-uba kulinguwe kwaambila Mariya, mukaintu wakwe ngwaakali kuyanda, makani aaya mabi, pele Josefa wakaliyumya akumwaambila. Wakamwaambila makani aaciloto cakali kujatikizya mungelo mbwaakamuletela mulumbe wakazwa kuli Leza, wakuti: Mwami Heroda wakali kuyanda kujaya mwana wabo musyoonto! Bakeelede kulonga mpoonya-mpoonya. (Matayo 2:13, 14) Mariya wakalibilika kapati. Mbuti muntu mbwaakali kunga wayanda kujaya mwanaakwe wakanyina mulandu? Mariya a Josefa tiibakali kukonzya kukamvwisya kaambo. Nokuba boobo, bakasyoma Jehova, aboobo bakalibambila kweenda.

Ciindi bantu bamu Jerusalemu nibakali koona alimwi kabatazyi cakali kucitika, Josefa, Mariya alimwi a Jesu bakazwa mumunzi akutalika kweenda kakusiya. Kabaya kumusanza, alimwi kakuyaabuca, cakutadooneka Josefa wakali kulibuzya kujatikizya zyintu zyakali kuyoocitika kumbele. Mbuti mubezi mucete mbwaakali kukonzya kukwabilila mukwasyi wakwe kuli basikalumamba ibakajisi nguzu kapati? Sena wakali kuyoocikonzya kulanganya mukwasyi wakwe? Sena wakali kuyakuucita mulimo ooyu mupati ngwaakapegwa kuli Jehova Leza, wakulanganya akukomezya mwana ooyu uulibedelede? Josefa wakajana buyumuyumu butaambiki. Notulanga-langa mbwaakazunda buyumuyumu bumwi abumwi, tulabona kaambo bamausyi mazuba aano, kubikkilizya andiswe toonse, ncotweelede kwiiya kusyomeka kwa Josefa.

Josefa Wakaukwabilila Mukwasyi Wakwe

Kakwiindide myezi iili mbwiibede, naakali mumunzi okwabo ku Nazareta, buumi bwa Josefa bwakacincilalimwi naakasyabana amwana musimbi wa Heli. Josefa wakalimuzyi Mariya kuti wakali mukaintu uuli kabotu alimwi uusyomeka. Pele aciindi eeci, wakazyiba kuti wakalimitide! Wakayanda kuti amuleke cakusisikizya kutegwa amukwabilile kumasampu. * Nokuba boobo, mungelo wakaambila Josefa muciloto kuti Mariya wakamita kwiinda mumuuya uusalala wa Jehova. Mungelo wakayungizya kuti mwana musankwa ngwaakali kuyoozyala wakali ‘kuyoofwutula bantu bakwe kuzibi zyabo.’ Alimwi wakasyomezya Josefa kuti: “Utayoowi kumubweza Maliya mukaintu wako akumutola kuŋanda.”—Matayo 1:18-21.

Josefa, muntu mululami alimwi iwakali kumvwida, wakacita mbubwenya oobo. Wakaibeleka milimo miyumu: kukomezya alimwi akulanganya mwana iwatakali wakulizyalila pele iwakali kuyandika kapati kuli Leza. Kumane, kwiinda mukumvwida mulawo wamwami, Josefa wakatola mukaintu wakwe iwakamitide ku Betelehemu kuyoolilembya. Nkweenya ooko nkwaakazyalilwa mwana. *

Josefa kunyina naakapiluka ku Nazareta amukwasyi wakwe. Muciindi caboobo, bakakkala mu Betelehemu, musinzo mufwaafwi buyo kuzwa ku Jerusalemu. Nokuba kuti bakali bacete, Josefa wakacita zyoonse nzyaakali kukonzya kukwabilila Mariya alimwi a Jesu akubajanina nzyobakali kuyandika kutegwa batapengi. Kwaciindi cisyoonto buyo, bakaakukkala muŋanda iitakwe amboibede. Mpoonya ciindi Jesu naatakacili muvwanda, pele kacili mwana muniini, ambweni kaindide amwaka omwe, buumi bwabo bwakacinca alimwi cakutayeeyela.

Kwakasika kabunga kabaalumi, basikupandulula bweende bwanyenyeezi, ibalangilwa kuti bakazwida ku Babuloni kule. Bakali kutobela nyenyeezi kuya kuŋanda ya Josefa a Mariya alimwi bakali kuyaabuyandaula mwana iwakali kuzooba mwami waba Juda. Baalumi aaba bakalijisi bulemu kapati.

Ccita naa bakalizyi naa pe, basikupandulula bweende bwanyenyeezi bakabikka buumi bwa Jesu wakacili mwana, muntenda mpati. Inyenyeezi njibakabona yakasaanguna kubasololela ku Jerusalemu, mpoonya yakabasololela ku Betelehemu. Nibakasika ooko bakaambila Mwami mubi Heroda kuti bakali kuyandaula mwana iwakali kuyooba mwami waba Juda. Eeci cakapa kuti Heroda anyeme kapati akaambo kamunyono.—Amubone cibalo cakuti “Basikubala Balabuzya . . . Nguni Wakaituma ‘Nyenyeezi’?” icili apeeji 29.

Nokuba boobo, cikkomanisya ncakuti kwakali nguzu zyakali kubeleka kwiinda nguzu zya Heroda. Munzila nzi? Beenzu bakaleta zipego, kakunyina kuyanda kupilusyilwa cintu niciba comwe. Eelo kaka Josefa a Mariya bakagambwa kupegwa zyintu zidula kapati “zyangolida, atununkilizyo tutegwa libano amulo” cakutayeeyela! Basikupandulula bweende bwanyenyeezi bakali kuyanda kuyooambila Mwami Heroda kubusena nkobakamujana mwana ngobakali kuyandaula. Nokuba boobo, Jehova wakabweza ntaamu. Kwiinda muciloto, wakalailila basikupandulula bweende bwanyenyeezi kujokela kwabo kwiinda mukubelesya nzila imbi.—Matayo 2:1-12.

Nibakazwa buyo basikupandulula bweende bwanyenyeezi, Jehova wakacenjezya Josefa kwiinda mumungelo wakwe kuti: “Buka, bweza mwana abanyina utijile ku Egepita, ukakkale okuya kusikila nkakwaambile kuti upiluke, nkaambo Heloda uyanda kutalika kuyandaula mwana kutegwa amujaye.” (Matayo 2:13) Aboobo, mbubwenya mbuli mbotwabona kumatalikilo, Josefa wakaatobela malailile mpoonya-mpoonya. Wakabikkila kapati maano kukwabilila mwanaakwe akubweza mukwasyi wakwe kuya ku Egepita. Akaambo kakuti basikupandulula bweende bwanyenyeezi aaba bakapa mukwasyi wakwe zipego zidula, lino bakalijisi zyintu zyakali kukonzya kubagwasya mulweendo lwabo.

Mukuya kwaciindi, mabbuku aajisi twaano twakubeja akazootondezya kuti lweendo lwabo lwakuya ku Egepita tiilwakajisi buyumuyumu. Twaano tuli mumabbuku aaya twaamba kuti munzila yamaleele mwana Jesu wakapa kuti lweendo lufwiimpe, zigwebenga zitabalwani, alimwi akupa kuti mikunka ikotamine banyina akuzyala micelo. * Mubwini, lwakali lweendo lulamfwu lukatazya lwakuya kubusena nkobatakazyi.

Bazyali balakonzya kwiiya ziiyo zinji kuli Josefa. Wakalilibambilide kuuleka mulimo wakwe alimwi wakaliimya buumi bubotu kutegwa akwabilile mukwasyi wakwe kuntenda. Mubwini, mukwasyi wakwe wakaubona kuti mukuli uusetekene kuzwa kuli Jehova. Mazuba aano, bazyali bakomezya bana babo munyika mbyaabi, iizwide zyintu zikonzya kuleta ntenda, kunyonganya, naa kunyonyoona bakubusi. Eelo kaka balalumbwa bazyali aabo babweza ntaamu cakufwambaana mbuli Josefa mbwaakacita, ikubeleka canguzu kukwabilila bana babo kuntenda zili boobu!

Josefa Wakaulanganya Mukwasyi Wakwe

Cilibonya kuti mukwasyi wakwe tiiwakakkala ciindi cilamfwu mu Egepita nkaambo tiilyakalampa mungelo wakaambila Josefa kuti Heroda wakafwa. Josefa wakasololela mukwasyi wakwe kujokela kucisi cokwabo. Businsimi bwakaindi bwakaambide kuti Jehova uyooita mwanaakwe “kuzwa mu Egepita.” (Matayo 2:15) Josefa wakagwasyilizya kuzuzikizya businsimi oobu, pele ino nkuli nkwaakeelede kusololela mukwasyi wakwe lino?

Josefa wakalicenjede. Wakali kuyoowa simulyazyina wa Heroda, Akelawo, awalo wakajisi lunya alimwi wakali mujayi. Leza wakasololela Josefa kubweza mukwasyi wakwe kuya kunyika, kujokela kumunzi wabo waku Nazareta mu Galilaya, ikule a Jerusalemu alimwi akuzyintu zibi zyoonse nzyobakali kukanza kucita. Ooku walo a Mariya nkobakakomezyezya mukwasyi wabo.—Matayo 2:19-23.

Bakali kupona buumi bwakupenga. Ibbaibbele lyaamba Josefa kuti wakali mubezi, ibbala lyaamba nzila zinji zyakubelesya mapulanga mbuli kugonka zisamu, kuzinyamuna, kuzibamba kutegwa abelesye kuyasya maanda, mato, zizabukilo zisyoonto, zikkoci, mavwili, majoko, alimwi azibelesyo ziindene-indene zibelesyegwa afaamu. (Matayo 13:55) Wakali mulimo uukatazya kapati. Kanji-kanji mubezi iwakali kupona ciindi Bbaibbele nilyakali kulembwa, wakali kubelekela munsi-munsi amulyango waŋanda yakwe naa mukaanda kakubezela kabambene aŋanda yakwe.

Josefa wakali kubelesya zibelesyo zisiyene-siyene, ambweni zimwi wakazikona kuli bausyi. Kulangilwa kuti wakali kubelesya sikkweya, cipimyo, pensulo, kambezyo, isaha, nsando yacibulo, nsando yacisamu, ccezulo, cibbola cakudonkozya tupulo, guluu wiindene-indene, alimwi ambweni ampikili nokuba kuti zyakali kudula.

Amumuyeeyele buyo Jesu kacili mulombe kalangilila bausyi bakujana kababeleka. Kalangilila zyoonse nzyaakali kucita Josefa, tacidoonekwi kuti wakali kulombozya nguzu, akucizyiba milimo njobakali kucita bausyi cabusongo. Kulangilwa kuti Josefa wakatalika kumutondezya mwanaakwe mbuli mbokucitwa tulimo tusyoonto-tusyoonto tuli mbuli kupulena mapulanga kwiinda mukubelesya cikanda canswi yakayuma. Alimwi kulangilwa kuti wakamutondezya Jesu zisamu zisiyene-siyene zyakali kubelesyegwa mbuli cisamu camukuyu, amasamu mapati, naa camaolifa.

Alimwi Jesu wakalizyi kuti maanza aalya mayumu aakali kugonka zisamu, kwaandula mapulanga, kwaaswaanganya antoomwe, ngamaanza ngamunya aakali kumukumbata akumuumbulizya walo, banyina, alimwi abana bokwabo. Masimpe, mukuyakwaciindi mukwasyi wa Josefa a Mariya wakakomena nkaambo bakazooba abana bali cisambomwe kuyungizya ali Jesu. (Matayo 13:55, 56) Josefa wakeelede kubeleka canguzu kapati kutegwa abalanganye akubasanina boonse.

Nokuba boobo, Josefa wakalizyi kuti kulanganya mukwasyi wakwe kujatikizya zyintu zyakumuuya ncecakali kuyandika kapati. Aboobo, wakali kuba aciindi cakuyiisya bana bakwe kujatikizya Jehova Leza alimwi amilawo yakwe. Walo a Mariya bakali kubatola bana babo lyoonse kucikombelo kwalo Mulawo nkookali kubalwa cakupozya alimwi akupandululwa. Ambweni Jesu wakali kuba amibuzyo minji bazwa kucikombelo alimwi Josefa wakali kusoleka kapati kwiingula mibuzyo yamwanaakwe. Alimwi Josefa wakali kuutola mukwasyi wakwe kumapobwe aabukombi ku Jerusalemu. Kutegwa baunke ku Pobwe lya Kwiindilila lyamwaka, Josefa wakali kuyandika nsondo zyobilo zyakweenda musinzo uulampa mamaile aali 70 (112.65 km) kutegwa bakasekelele pobwe mpoonya akupiluka.

Basilutwe bamikwasyi ya Bunakristo mazuba aano batobela cikozyanyo nciconya eeci. Balajana ciindi cakuyiisya bana babo zyintu zyakumuuya, alimwi eeci bacibikka mubusena bwakusaanguna kwiinda zyintu zili zyoonse kubikkilizya azyintu zyakumubili. Balabatolelezya bana babo kumiswaangano ya Bunakristo, mipati amisyoonto. Mbubwenya mbuli Josefa, abalo balizyi kuti taakwe lubono lwiinda loolu ndobakonzya kubambila bana babo.

“Twapenga”

Ciindi Jesu naakajisi myaka iili 12, Josefa wakainka amukwasyi wakwe ku Jerusalemu mbuli lyoonse. Cakali ciindi ca Pobwe lya Kwiindilila, alimwi mikwasyi mipati minji yakali kweendela antoomwe musokwe mwakali bwizu bulamfwu. Nibakali afwaafwi kusika ku Jerusalemu, banji bakali kwiimba ntembauzyo zyabasikutanta. (Intembauzyo 120-134) Munzi uleelede kuti wakazula myaanda yazyuulu zyabantu. Kumane, mikwasyi yakatalika kujokela kumaanda. Josefa a Mariya, ambweni akaambo kakuvwula kwazyintu nzyobakali kucita, bakayeeya kuti Jesu wakali kweenda antoomwe abamukwasyi bambi. Nibakeenda musinzo weendwa buzuba bomwe kuzwa ku Jerusalemu, nceciindi nibakazyiba masimpe—kuti Jesu wasweeka!—Luka 2:41-44

Kabayoowede, bakajokela ku Jerusalemu kabayaabuyandaula Jesu moonse mobakainda. Amuyeeyele buyo mbowakali kutontola munzi lino nibakali kuyaabweenda mumigwagwa kabayaabwiita zyina lyamwanaabo. Ino mwana ooyu wakali kuli? Kuzikusika mubuzuba bwatatu kabamuyandaula, sena Josefa wakatalika kuyeeya kuti wakaalilwa citaambiki kuuzuzikizya mukuli uusetekene ooyu wakazwa kuli Jehova? Kumamanino, bakaunka kutempele. Okuya bakamuyandaula mane bakasika muŋanda mobakabungene bamaalumi banji bayiide, ibakauzyi kabotu Mulawo—a Jesu uucili mwana kakkede akati kabo. Amuyeeye buyo Josefa a Mariya mbobakakatalusyigwa!—Luka 2:45, 46.

Jesu wakali kuswiilila bamaalumi aaba bakayiide akubabuzya mibuzyo cabusungu. Bamaalumi bakagambwa mbwaakali kutumvwisya twaambo mwana ooyu alimwi abwiinguzi bwakwe. Josefa a Mariya bakagambwa kapati. Mucibalo, walo Josefa tamvwiki. Pele majwi aa Mariya atondezya kuti ngaabo boonse bobilo aakuti: “Mwanaangu, nkaambo nzi ncootucitila boobu? Mebo abauso twapenga kukuyandaula.”—Luka 2:47, 48.

Aboobo, mumajwi buyo masyoonto, Jwi lya Leza lilatondezya ncocaamba kuba muzyali. Cilakonzya kukatazya nokuba kuti mwana ulilondokede. Kukomezya bana munyika eeyi mbyaabi mazuba aano kulakonzya kupa bazyali ‘kupenga’ kapati, pele bazyali balakonzya kuumbulizyigwa kwiinda mukuzyiba kuti Bbaibbele lilabwaamba buyumuyumu mbobaswaanganya.

Cikkomanisya ncakuti, Jesu wakali kukkala buyo kubusena bomwe munyika kwalo nkwaakalimvwa kuba munsi a Usyi wakujulu, Jehova, kwiiya zyoonse zyaakali kukonzya. Aboobo, wakaingula bazyali bakwe kuzwa ansi aamoyo kuti: “Ino mwali kundiyandawida nzi? Sena tiimwalizyi kuti ndeelede kuba muŋanda ya Taata?”—Luka 2:49.

Josefa mubwini wakali kwaayeeya majwi aayo ziindi zinji. Ambweni wakaakkomanina kapati majwi aaya. Kaambo nkakuti wakabeleka canguzu kuyiisya mwanaakwe wakujana kutegwa kalimvwa boobo kujatikizya Jehova Leza. Aciindi eeco mubuumi bwakwe kacili muniini, Jesu kuli kale mbwaakali kulimvwa kujatikizya bbala lyakuti “taata”—kulimvwa kuliboobu kwakaboola akaambo kakukkala a Josefa.

Ikuti kamuli usyi, sena mulizyi kuti mulijisi coolwe cakugwasya bana banu kuzyiba ncocaamba kuba usyi siluyando alimwi uukwabilila? Mbubwenya buyo, kuti kamujisi bana bakujana naa bakulela, mweelede kuyeeya cikozyanyo ca Josefa akulanganya mwana umwi aumwi kuti ulilibedelede alimwi ulayandika kapati. Amubagwasye kuba acilongwe a Usyi wabo wakujulu, Jehova Leza.

Josefa Wakazumanana Kusyomeka

Ibbaibbele lyaamba buyo twaambo tusyoonto kujatikizya buumi bwa Josefa, pele tulagwasya kutulanga-langa. Tubala kuti Jesu “wakazumanana kubamvwida” bazyali bakwe. Alimwi tujana kuti “Jesu wakali kuyaabukomena mubusongo aciimo, kayandwa kapati a Leza alimwi abantu.” (Luka 2:51, 52) Ino majwi aaya atondezya nzi kujatikizya Josefa? Atondezya zyintu zinji. Twiiya kuti Josefa wakazumanana kusololela mukwasyi wakwe nkaambo mwanaakwe ulondokede wakali kubulemeka bweendelezi bwabausyi alimwi wakazumanana kulibombya.

Alimwi twiiya kuti Jesu wakazumanana kukomena mubusongo. Masimpe Josefa wakabeleka canguzu kutegwa mwanaakwe akomene munzila eeyi. Mumazuba aayo, kwakali kaambyo kakaindi nkobakali kubelesya ba Juda. Kakali kwaamba kuti balikke bantu bakali kukkala kabotu mbabakali kukonzya kuba basongo ncobeni, pele basambazi mbuli babezi, balimi, alimwi abafuzi “tabakonzyi kubeteka cabululami; alimwi tabeelede kujanika abusena aabandikilwa twaano.” Mukuya kwaciindi, Jesu wakatondezya kuti kaambyo aaka takagwasyi. Naakacili muniini, kanji-kanji wakali kubamvwa bausyi bakujana kabayiisya kabotu kujatikizya “bululami alimwi alubeta” lwa Jehova nokuba kuti bakali babezi. Alimwi tulakonzya kuba masimpe kuti Josefa wakali kucita oobo ziindi zinji.

Alimwi tulakonzya kubona bumboni butondezya Josefa mbwaakamukomezya Jesu. Mbuli mwana uubikkilwa maano, Jesu wakakomena akuba muntu muyumu alimwi uusitikene. Kuyungizya waawo, Josefa wakamuyiisya mwanaakwe kuba munkutwe mumilimo yakwe yakumubili. Jesu taakwe nakazizyilwe buyo kuba mwana wasikufwala mapulanga, pele awalo wakali “sikufwala mapulanga.” (Maako 6:3) Aboobo, Josefa wakazwidilila mukumuyiisya. Basilutwe bamikwasyi cabusongo baiya cikozyanyo ca Josefa, kulanganya bana babo akusinizya kuti balakonzya kulibelekela.

Twasika mucibalo camu Bbaibbele caamba kuti Jesu wakabbapatizyigwa kajisi myaka iili 30, tujana kuti Josefa tacaambwi mucibalo pe. Kweelana abumboni, kulibonya kuti Mariya wakali mukamufwu ciindi Jesu naakatalika mulimo wakwe. (Amubone kabbokesi kakuti “Ino Josefa Wakafwa Lili?” apeeji 27.) Nokuba boobo, Josefa wakasiya cikozyanyo cibotu causyi iwakakwabilila mukwasyi wakwe, kuulanganya alimwi iwakazumanana kusyomeka kusikila kumamanino. Kufwumbwa usyi, silutwe wamukwasyi naa Munakristo uuli woonse, inga wacita kabotu kwiiya lusyomo lwa Josefa.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 7 Mazuba aayo, kusinkilizya kwakali kubonwa mbuli cikwati.

^ munc. 8 Amubone cibalo cakuti “Amwiiye Lusyomo Lwabo—She Drew ‘Conclusions in Her Heart’” mu Ngazi Yamulindizi yamu Cingisi yamu October 1, 2008.

^ munc. 14 Ibbaibbele litondezya kuti maleele aa Jesu aakusaanguna tanaakacitika kusikila naakamana kubbapatizyigwa. (Johane 2:1-11) Ikutegwa mwiiye zinji kujatikizya zibalo zyamakani mabotu zili mumabbuku aakubeja, amubone cibalo cakuti “Sena Mabbuku aa Makani Mabotu Aakamwaigwa Ino-ino Alijisi Twaambo Twamasimpe Tujatikizya Jesu Tutajaniki mu Bbaibbele?” apeeji 18.

[Kabbokesi kali apeeji 27]

Ino Josefa Wakafwa Lili?

Tulizyi kuti Josefa wakacili kupona ciindi Jesu naakali aamyaka yakuzyalwa iili 12. Aciimo eeci, bunji bwabakubusi ba Juda bakali kutalika kwiiya mulimo ngobakali kucita bausyi alimwi basika amyaka iili 15 yakuzyalwa bakali kukonzya kubeleka abambi kutegwa bayiye mulimo wabo. Kulibonya kuti Josefa wakapona kwaciindi cilamfwu cakunga wakali kukonzya kuyiisya Jesu kuba mubezi. Sena Josefa wakacili kupona ciindi Jesu naakatalika mulimo wakwe wakukambauka naakajisi myaka iitandila ku 30 yakuzyalwa? Takulibonyi boobo pe. Banyina Jesu, banabokwabo basankwa alimwi abasimbi boonse balaambidwe kuti bakacili kupona aciindi eeciya pele kutali Josefa. Cimwi ciindi Jesu wakaitwa kuti “imwana wa Maliya,” ikutali mwana wa Josefa. (Maako 6:3) Mariya ulaambwa kacita zyintu alikke alimwi akusala zyakucita kakunyina kubuzya mulumaakwe. (Johane 2:1-5) Muciindi ca Bbaibbele, eeci tiicakali kulangilwa kucitika ccita kuti wakali mukamufwu. Mpoonya ciindi naakali kufwa, Jesu wakapa mwaapostolo Johane mukuli wakulanganya banyina. (Johane 19:26, 27) Nikwatakayandika kucita boobo ikuti Josefa naakacili kupona. Kweelana atwaambo ootu twamasimpe, cilibonya kuti cileelela kwaamba kuti Josefa wakafwa ciindi Jesu naakacili mukubusi. Mbwaakali mwana mutaanzi, cakutadooneka Jesu ngowakatalika kweendelezya makwebo aakufwala mapulanga alimwi akulanganya mukwasyi kusikila naakabbapatizyigwa.

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Josefa wakabweza ntaamu cakufwambaana kutegwa akwabilile mwanaakwe

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Josefa wakabeleka canguzu kutegwa alanganye mukwasyi wakwe

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Lyoonse Josefa wakali kuutola mukwasyi wakwe kukukomba kutempele ku Jerusalemu

[Cifwanikiso icili apeeji 28]

Josefa wakamuyiisya mwanaakwe kuba mubezi