YOSEFE wakaŵikapo katundu munyake pa mbunda. Muŵe nga mukumuwona wakulaŵiska uku na uku nyengo ya usiku mu Betelehemu. Wakupamantha ciŵeto cake kuti cambepo kwenda. Wakwenera kuti wakughanaghana vya mtunda utali uwo wendenge. Wakuya ku Eguputo, ku ŵanthu ŵacilendo, ŵaciyowoyero cacilendo, na mitheto yacilendo. Kasi iyo na mbumba yake ŵamuzgoŵera malo agha?

Cikaŵa cinonono kuti Yosefe waphalire muwoli wake nkhani iyi. Kweni wakakhwima mtima na kumuphalira. Yosefe wakayowoya kuti mungelo wakamuwonekera mu loto, ndipo wakamuphalira uthenga wakufuma kwa Ciuta wakuti Themba Herode likukhumba kukoma mwana wawo. Ntheura ŵakwenera kucimbira mwaluŵiro. (Mateyu 2:13, 14) Citima cikamukora Mariya. Cifukwa wuli munthu wangakhumba kukoma kamwana kambura mulandu, ako kangapweteka munthu yayi? Mariya na Yosefe ŵakapulikiska yayi. Kweni ŵakanozgeka kuluta, cifukwa ŵakagomezga ivyo Yehova wakaŵaphalira.

Apo ŵanthu mu Betelehemu ŵakaŵa mu tulo, kwambura kumanya ico cikacitikanga, Yosefe, Mariya, na Yesu ŵakafumamo. Yosefe, Mariya, na mwana wawo ŵakanjilira cadera kumwera. Apo kukamba kungweluka, panji Yosefe wakajifumbanga umo vinthu vyamuŵira kunthazi. ‘Kasi munthu nga ndine, misiri wa mathabwa, ningavikilira wuli mbumba yane ku ŵalwani ŵankhongono? Kasi nikwaniskenge kupwelelera mbumba yane? Kasi nifiskenge nchito iyo Yehova Ciuta wanipa yakuti nilere mwana wapadera uyu?’ Yosefe wakaŵa na milimo yinandi. Mu nkhani iyi, tiwonenge umo wakacitira milimo yose iyo wakapika. Kweniso tiwonenge umo ŵanalume awo ŵali na ŵana, na ise tose, tingalondezgera cipulikano cake.

Yosefe Wakavikilira Mbumba Yake

Ku myezi yakumanyuma, Yosefe na Mariya mwana wa Heli, ŵakapangana kuti ŵatoranenge. Kufuma apo, vinthu vikasintha mu umoyo wa Yosefe. Wakamanyanga kuti Mariya wakaŵa mwali wakugomezgeka. Kweni wakaciluka kupulika kuti wali na nthumbo! Ntheura wakakhumba kumupata mwacibisibisi, cifukwa wakakhumba cara kumulengeska. * Kweni mungelo wakayowoya nayo mu loto na kumulongosolera kuti Mariya wakaŵa na nthumbo mu nkhongono ya mzimu utuŵa wa Yehova. Kweniso wakati mwana uyo Mariya wababenge ‘wazamuponoska ŵanthu ku zakwananga zawo.’ Ntheura wakamukhwimiska Yosefe, wakati: “Ungopanga cara kumutolera ku nyumba Mariya muwoli wako.”—Mateyu 1:18-21.

Yosefe wakaŵa munthu murunji na wakupulikira, ntheura wakacita ivyo wakaphalirika. Wakazomera kucita nchito yinonono comene yakulera mwana wakuzirwa wa Ciuta, nangauli wakababa ndiyo yayi. Cifukwa ca kupulikira dango la boma lakuti ŵakalembeske, Yosefe wakaluta ku Betelehemu na muwoli wake, uyo nyengo iyo wakaŵa na nthumbo. Mwana wakababikira kwenekuko. *

 Yosefe na mbumba yake ŵakaweleraso ku Nazarete yayi. Ŵakakhazikika mu Betelehemu, kutali cara na Yerusalemu. Ŵakaŵa ŵakavu, kweni Yosefe wakayezgayezga kuti Mariya na Yesu kuti ŵaleke kusoŵerwa kanthu panji kusuzgika. Ŵakasanga kanyumba na kwamba kukhalamo. Kweni apo Yesu wakwenera kuti wakaŵa na cilimika cimoza, na myezi, vinthu vikasinthaso.

Kukiza ŵanthu ŵakumanya vya nyenyezi ŵakufuma ku vigaŵa vyakuvuma. Ŵakwenera kuti ŵakafuma kutali, ku Babuloni. Ŵanthu aŵa ŵakalondezga nyenyezi mpaka ku nyumba ya Yosefe na Mariya. Ŵakapenjanga mwana uyo wakenera kuzakaŵa themba la Ŵayuda. Ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵanchindi comene.

Kwali ŵakumanya nyenyezi ŵara ŵakamanyanga, kwali yayi, kweni mphanyi ŵakamukomeska Yesu. Nyenyezi iyo ŵakawona yikaŵalongozgera dankha ku Yerusalemu, m’malo mwa Betelehemu. Kura, ŵakaphalira Themba Herode kuti ŵakapenjanga mwana uyo wakenera kuzakaŵa themba la Ŵayuda. Ntheura Herode wakakwiya cifukwa ca sanji.—Wonani nkhani ya mutu wakuti “Ŵaŵazgi Ŵithu Ŵakufumba Kuti . . . Ni Njani Wakatuma Nyenyezi?” pa peji 29.

Ndipouli, wankhongono kuluska Herode wakacitapo kanthu. Mbu? Ŵalendo ŵara ŵakafumiska vyawanangwa. Kweni iwo ŵakakhumbanga kupika cilicose yayi. Yosefe na Mariya ŵakapika vyuma ivyo ŵakalotangako yayi kuti ŵangaŵa navyo. Ŵakapika “golide na lubani na mure,” vinthu vyamtengo comene! Ŵakumanya vya nyenyezi ŵara ŵakakhumbanga kukaphalira Herode uko kukaŵa Yesu, kweni Yehova wakanjilirapo. Yehova wakaŵaphalira mu loto kuti ŵende nthowa yinyake pakuwelera kwawo.—Mateyu 2:1-12.

Ŵakumanya vya nyenyezi ŵakati lute waka, mungelo wa Yehova wakacenjezga Yosefe, wakati: “Wuka, tora mwana na nyina ndipo ucimbilire ku Eguputo, ndipo ukakhale kwenekura mpaka nikuphalire kuti uwereko; pakuti Herode wali pafupi kupenja mwana kuti wamukome.” (Mateyu 2:13) Ntheura, nga umo tawonera pakwamba, Yosefe wakapulikira. Cinthu cakuzirwa comene kwa iyo cikaŵa cakuti wavikilire mwana, ndipo wakacimbilira ku Eguputo na mbumba yake. Ŵakumanya vya nyenyezi ŵara ŵakaŵapa vyawanangwa vyamtengo ivyo vikaŵawovwira uko ŵakalutanga.

Awo ŵali kulemba mabuku ghakucemeka apocryphal, ŵakusazgirako pakulongosora ivyo vikacitika pakuya ku Eguputo. Ŵakuti Yesu wakacita vinthu vyakuzizika: wakafupikiska ulendo, wakacitiska kuti ŵankhungu ŵaleke kuŵapweteka, na kugoŵa makuni gha vinchindo mwakuti anyina ŵaponthore vipambi. * Unenesko  ngwakuti uwu ukaŵa ulendo utali na wakuvuska, ndipo ŵakamanyanga yayi uko ŵakalutanga.

Pali vinandi ivyo ŵapapi ŵangasambirako kwa Yosefe. Wakaleka nchito yake na umoyo uwo wakazgoŵera mwakuti wavikilire mbumba yake. Wakawonanga mbumba yake kuŵa cinthu cakuzirwa comene ico Yehova wakamuŵikizga. Mazuŵa ghano, ŵapapi ŵakulera ŵana mu caru cakusuzga, umo muli vinandi vyakofya ivyo vingaŵapweteka, kuŵapuluska, panji kuŵakoma. Ŵapapi awo ŵakulimbikira kuvikilira ŵana ŵawo ku vinthu ivi ŵakuwongeka comene. Nawo ŵakucita nga ni Yosefe.

Yosefe Wakapweleleranga Mbumba Yake

Vikuwoneka kuti mbumba ya Yosefe yikakhaliskako yayi ku Eguputo, cifukwa pakati pajumpha nyengo yicoko waka, mungelo wakaphalira Yosefe kuti Herode wali kufwa. Yosefe na mbumba yake ŵakawelera kwawo. Cikayowoyeka kale na Yehova kwizira mu nchimi yake, kuti: “Nkhamucema mwana wane kuti wafumemo mu Eguputo.” (Mateyu 2:15) Yosefe wakawovwira kufiska ucimi uwu. Kweni kasi walutenge nayo nkhu mbumba yake?

Yosefe wakaŵa maso. Wakamanyanga kuti Arikelawu, uyo wakanjira m’malo mwa wiske, Herode, nayo wakaŵa wankhaza. Wakati wacenjezgeka na Ciuta, wakatora mbumba yake na kuya kumpoto, ku Nazarete, mu cigaŵa ca Galileya. Kwenekuko ndiko iyo na Mariya ŵakakhalanga.—Mateyu 2:19-23.

Ŵakakhumbanga vinandi yayi pa umoyo wawo, kweni cikaŵa cinonono kusanga ivyo ŵakakhumbanga. Baibolo likuti Yosefe wakaŵa misiri wa mathabwa. Vinyake ivyo misiri wa mathabwa wakacitanga nkhutema na kunyamura makuni, kweniso kuceka mathabwa ghakukhomera nyumba, maboti, maburiji, ngolo, mawilo, majoko, na vyakulimira vinyake. (Mateyu 13:55) Yikaŵa nchito yinonono comene. Nyengo iyo, ŵamisiri ŵa mathabwa ŵakagwiliranga panyumba nchito yawo.

Yosefe wakaŵa na vyakugwilira nchito vyakupambanapambana, ndipo vinyake ŵakwenera kuti ŵakamulekera mbawiske. Panji wakaŵa na sikweya, cakunyoloskera, cingwe, mbavi, sowo, nyondo, cakukhomera ca thabwa, chezulu, ogara, kweniso panji mizumali, nangauli yikaŵanga yakudura.

Muŵe nga mukumuwona msepuka Yesu wakulaŵilira awiske ŵakugwira nchito. Wakwenera kuti wakalaŵisiskanga cilicose ico Yosefe wakacitanga. Panji wakanothanga kuwona viŵegha na mawoko ghankhongono gha ŵawiske, kweniso luso lwawo. Panji Yosefe wakamba kusambizga mwana wake nchito zicokozicoko, nga nkhunyiliriska mathabwa na cikumba ca somba cakomira. Wakwenera kuti wakamulongora mathabwa gha makuni ghakupambanapambana. Ghanyake ghakaŵa mathabwa gha khuni la vikuyu, ghanyake gha khuni la oki, panji gha khuni la maolive.

Yesu wakawonanga kuti Yosefe ngwankhongono. Wakatemanga makuni, kuŵaja mathabwa na kukhoma vinthu. Kweniso wakamanyanga kuti munthu wankhongono mweneyuyu ndiyo wakapembuzganga iyo, anyina, na ŵana  ŵakwake. Mbumba ya Yosefe na Mariya yikakura, ndipo padera pa Yesu, ŵakaŵa na ŵana ŵanyake 6 panji kujumpha apa. (Mateyu 13:55, 56) Yosefe wakenera kulimbikira comene nchito kuti waŵalyeske wose.

Ndipouli, Yosefe wakamanya kuti nchito yake yakuzirwa comene yikaŵa yakuti wawovwire mbumba yake kumanya Ciuta. Ntheura wakaŵasambizganga vya Yehova Ciuta na malango ghake. Iyo na Mariya ŵakalutanga na ŵana ŵawo ku sunagoge, uko ŵasambizgi ŵakaŵazganga Malemba na kughalongosora. Para ŵawera, Yesu wakwenera kuti wakafumbanga mafumbo ghanandi, ndipo Yosefe wakayezganga kumuzgora kuti wapulikiske. Kweniso Yosefe wakalutanga na mbumba yake ku viphikiro ivyo vikacitikiranga ku Yerusalemu. Para kuli ciphikiro ca Paska, ico cikaŵangako cilimika cilicose, ŵakendanga makilomita ghakujumpha 112. Ŵakakhalangako sabata yimoza, na kuwerako. Ulendo wose ukatoranga masabata ghaŵiri.

Ŵakhristu awo ni mitu ya mbumba ŵakucita nga ni Yosefe. M’malo mwa kulimbikira kupenjera ŵana vyakuthupi, ico ŵakuŵikapo mtima comene nkhuŵawovwira kumanya Ciuta. Ŵakuluta na ŵana ku maungano ghose. Nga ni Yosefe, nawo ŵakumanya kuti ici ndico cinthu cakuzirwa comene ico ŵangacitira ŵana ŵawo.

‘Ŵakasuzgika Maghanoghano’

Apo Yesu wakaŵa na vilimika 12, Yosefe wakaluta na mbumba yake ku Yerusalemu, umo ŵakacitiranga nyengo zose. Yikaŵa nyengo ya ciphikiro ca Paska, ndipo mbumba zikenderanga lumoza. Para ŵafika mu malo gha vikwezga kufupi na Yerusalemu, ŵanandi ŵakimbanga sumu zakumanyikwa comene izo zili pa Salmo 120 mpaka 134. Msumba ukwenera kuti ukazuranga na ŵanthu. Para ciphikiro camara, ŵakambanga kuwelera kwawo. Panji cifukwa ca kutangwanika, Yosefe na Mariya, ŵakaghanaghananga kuti Yesu wakaŵa mu wumba, wakwendera lumoza na ŵabali ŵawo. Ŵakati ŵenda mtunda wa zuŵa limoza, ŵakasanga kuti wakuwoneka yayi, ndipo ŵakafipa mtima.—Luka 2:41-44.

Uku mitima yili mucanya, ŵakalondako mpaka  ku Yerusalemu. Mu msumba mukwenera kuti mukaŵa waka yii apo ŵakendanga mu misewu na kucemerezga mwana wawo. Wangaŵa nkhu mwana uyu? Apo ŵakapenjanga Yesu pa zuŵa lacitatu, panji Yosefe wakaghanaghana kuti watondeka kucita nchito iyo Yehova wakamupa. Paumaliro, ŵakaluta ku tempele. Kura ŵakapenja comene mpaka ŵakafika mu cipinda ico mukaŵa ŵanthu ŵanandi ŵakumanya malango, ndipo Yesu wakaŵa pakati! Yosefe na Mariya mitima yikawelera mu malo!—Luka 2:45, 46.

Yesu wakategherezganga na kuŵafumba mafumbo ŵanthu ŵakumanya malango ŵara. Iwo ŵakazukuma comene na kupulikiska kwake kweniso mazgoro ghake. Mariya na Yosefe ŵakazizikika. Baibolo likutiphalira yayi ivyo Yosefe wakayowoya. Kweni ivyo Mariya wakayowoya vikutovwira kumanya umo wose ŵaŵiri ŵakajipulikira. Iyo wakati: “Wamwana, wacitiraci nase nthena? Wona, ŵawuso na ine pakusuzgika maghanoghano takupenjanga.”—Luka 2:47, 48.

Mu nkhani yicoko waka iyi, Mazgu gha Ciuta ghakutovwira kupulikiska umo vikuŵira pakulera ŵana. Nchipusu yayi kulera mwana, nanga wangaŵa wakufikapo. Mazuŵa ghano, ‘tingasuzgika maghanoghano’ pakulera ŵana mu caru cakofya ici. Kweni ŵapapi ŵangapembuzgika kumanya kuti Ciuta wakumanya suzgo yawo.

Uwemi ngwakuti Yesu wakaŵa mu malo agho wakajiwonanga kuti wali pafupi comene na Ŵawiske. Iyo wakategherezganga comene kuti wasambire vinandi. Lekani wakazgora ŵapapi ŵake kuti: “Cifukwa wuli mwanipenjanga? Kasi mwamanyanga cara kuti nkhwenera kuŵa mu nyumba ya Ŵadada?”—Luka 2:49.

Yosefe wakwenera kuti wakaghanaghanirapo mazgu agha kanandi waka. Panji wakanothanga nagho. Nakuti iyo ndiyo wakalimbikira kusambizga mwana wake uyu kuti watemwe Yehova Ciuta. Pa msinkhu ucoko uwu, Yesu wakaŵa kuti wamba kale kunotha na lizgu lakuti “ŵadada.” Vikaŵa nthena cifukwa cakuti Yosefe wakamusambizganga.

Usange ndimwe dada, kasi mukumanya kuti muli na nchito yakuti movwire mwana winu kumanya umo dada wacitemwa wakuŵira? Kweniso usange muli na ŵana ŵamusangapo, kumbukani umo wakacitira Yosefe. Mwana waliyose wakamuwonanga kuti ngwapadera kweniso ngwakuzirwa. Ŵawovwirani kutemwa Yehova Ciuta, awo Mbadada ŵithu ŵakucanya.

Yosefe Wakathera Yayi

Baibolo likutiphalira vicoko waka vya Yosefe, kweni nchakuzirwa kughanaghanirapo ivyo likutiphalira. Tikuŵazga kuti Yesu “wakalutilira kujilambika kwa iwo,” kung’anamura ŵapapi ŵake. Kweniso tikusambira kuti “Yesu  wakalutilira kukura mu vinjeru na mu msinkhu kweniso mu kutemweka na Ciuta na ŵanthu.” (Luka 2:51, 52) Kasi mazgu agha ghakutiphaliraci vya Yosefe? Vinandi. Tikusambira kuti Yosefe wakalutilira kudangilira mbumba yake. Ico cikulongora nchakuti mwana wake wakufikapo uyu wakaŵacindikanga awiske, ndipo wakajilambikanga, panji titi kuŵapulikira.

Kweniso tikusambira kuti Yesu wakalutilira kukura mu vinjeru. Yosefe wakamovwira comene mwana wake pa nkhani iyi. Nyengo iyo, Ŵayuda ŵakatemwanga kuyowoya mazgu agho ghakaŵa ghakumanyikwa comene. Ŵakatenge ŵanthu awo ŵakuŵa na nyengo yakupumulira ndiwo ŵakuŵa ŵavinjeru. Kweni awo ŵakugwira nchito za mawoko, nga mbamisiri ŵa mathabwa, ŵalimi na ŵakufura visulo “ŵangasambizga yayi urunji na weruzgi; ndipo ŵangasangikapo yayi apo pakuyowoyeka ntharika.” Kweni Yesu wakabowozga kuti mazgu agha ghakaŵa ghautesi. Apo wakaŵa msepuka, wakaŵapulikanga awiske ŵakusambizga “urunji na weruzgi” wa Yehova makoraghene, nangauli ŵakaŵa misiri wa mathabwa.

Kweniso pali ukaboni wakuti Yosefe wakamupwelelera makora Yesu mwakuti wakure na nkhongono. Wakalekera papo yayi; wakamusambizga nchito mwana wake. Ŵanthu ŵakamumanyanga kuti wakaŵa mwana wa misiri wa mathabwa, kweniso “misiri wa mathabwa.” (Mariko 6:3) Ntheura Yosefe wakafiska nchito yake. Awo ni mitu ya mbumba ŵangacita makora kulondezga Yosefe. Ŵapwelelerenge ŵana ŵawo na kuŵasambizga nchito iyo yingaŵawovwira pa umoyo wawo.

Yosefe wakuzunulika mu Baibolo mpaka pa ubapatizo wa Yesu, apo wakaŵa na vilimika 30. Kweni kufuma apo, wakuzunulikaso yayi. Ici cikulongora kuti apo Yesu wakambanga uteŵeti wake, Mariya wakaŵa cokoro. (Wonani bokosi la mutu wakuti “Kasi Yosefe Wakafwa Pawuli?” pa peji 27.) Ndipouli, Yosefe wakaleka lumbiri luwemi. Iyo wakavikilira mbumba yake na kuyipwelelera, kweniso wakathera yayi pa mulimo uwo wakapika. Waliyose uyo ni dada, mutu wa mbumba, na Mkhristu waliyose wangacita makora kulondezga cipulikano ca Yosefe.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi pa peji 27]

Kasi Yosefe Wakafwa Pawuli?

Tikumanya kuti Yosefe wakaŵa wamoyo apo Yesu wakaŵa na vilimika 12. Pa msinkhu uwu, ŵanyamata ŵanandi ŵakambanga kusambira nchito izo ŵawiskewo ŵakacitanga. Para ŵakwaniska vilimika 15, ŵakambanga kugwira nchito lumoza na ŵawiskewo. Vikuwoneka kuti Yosefe wakakhala nyengo yitaliko mpaka wakasambizga Yesu umisiri wa mathabwa. Apo Yesu wakambanga uteŵeti pa msinkhu wa vilimika 30, kasi Yosefe wakaŵa wamoyo? Nchakukayikiska comene. Anyina ŵa Yesu, kweniso ŵanung’una na ŵadumbu ŵake ŵakuzunulika pa nyengo iyi, kweni Yosefe wakuzunulika yayi. Nakuti nyengo yinyake ŵanthu ŵakati Yesu ni “mwana wa Mariya,” wa Yosefe yayi. (Mariko 6:3) Kweniso vikuwoneka kuti pa nyengo iyi Mariya wakacitanga yekha vinthu kwambura kufumba mfumu wake. (Yohane 2:1-5) Kanandi ndimo vikaŵiranga yayi. Ivi vikacitikanga para mwanakazi ni cokoro. Paumaliro, apo Yesu wakafwanga, wakaphalira mpositole Yohane kuti wapwelelere anyina. (Yohane 19:26, 27) Yosefe waŵenge wamoyo mphanyi Yesu wakacita nthena yayi. Ntheura Yosefe wakwenera kuti wakafwa apo Yesu wakaŵa wacali munyamata. Pakuti Yesu ndiyo wakaŵa mulara, panji wakatora bizinesi ya ŵawiske na kupwelelera anyina na ŵana ŵakwake mpaka apo wakabapatizikira.

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Yosefe wakacitapo kanthu mwaluŵiro kuti wavikilire mwana wake

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Yosefe wakalimbikiranga nchito kuti wapwelelere mbumba yake

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Yosefe wakalutanga na mbumba yake ku Yerusalemu kukasopa pa tempele

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Yosefe wakasambizga mwana wake umisiri wa mathabwa