Skip to content

Skip to table of contents

Setukuli Ekolelo Liavo

Setukuli Ekolelo Liavo

Setukuli Ekolelo Liavo

Wa Teyuila, wa Tekula, Kuenda wa Pandikisa

YOSEFE o kasi oku longeka ovina vikuavo kocimbulu. Sokolola ndomo a kala oku lungayala vimbo lio Beteleme kuteke, loku tumalisa ciwa ocilemo koñoño yocimbulu. Eye o sokolola ungende a laika oku linga woku enda Kegito. Kofeka yaco o ka sangako omanu ka kũlĩhĩle, va vangula elimi likuavo, haivo va kuete ovituwa via litepa. Ndamupi epata liaye li ka tẽla oku kala pokati komanu vaco?

Ndaño okuti, ku Yosefe ka ca lelukile oku eca esapulo liaco lĩvi kukãi waye Maria, pole, wa kuata utõi kuenje wo sapuilako. Eye wo sapuila onjoi a kuata okuti, ungelo umue wa eca esapulo lia tunda ku Suku hati: Soma Herode, o yongola oku ponda omõlene! Kuenje va sukilile oku tila lonjanga. (Mateo 2:13, 14) Maria wa sumuile calua. Momo lie omunu umue a yonguila oku ponda omõlaye wa lipua? Ci kale Maria ale Yosefe, ka va kũlĩhĩle esunga liaco. Pole, va kolelele ku Yehova, kuenje va tila.

Osimbu omanu vo vo Beteleme va pekela okuti ka va kũlĩhĩle cimue, Yosefe la Maria kuenda Yesu va tunda luteke vimbo. Eci Yosefe a kala oku enda lavo kombuelo yofeka leci ekumbi lia kala oku tunda, wa yokokele calua. Omunu umue okuti karpinteiro o ka teyuila ndati epata liaye kovanyali? O ka li tekula ndati? O ka tẽla hẽ oku pandikisa locikele a tambula ku Yehova Suku coku tata omõla loku u tekula? Yosefe wa yokokele calua locikele caco. Osimbu tu kũlĩhĩsa ndomo a tẽlisa ciwa ovikele evi, tu ka limbuka esunga lieci olonjali koloneke vilo oku kongelamo etu, tu sukilila oku setukula ekolelo lia Yosefe.

Yosefe wa Teyuila Epata Liaye

Omuenyo wa Yosefe volupale luo Nasara, wa pongoloka kolosãi vimue konyima, eci a linga ohuminyo yolohuela lomõla ufeko wa Heli. Yosefe wa kũlĩhĩle okuti Maria ufeko umue wosombo, haeye ukuacili. Pole, noke wa limbuka okuti wamina! Omo liaco, Yosefe wa yonguile oku u siapo vuyombeki oco o teyuile koku sepuiwa. a Pole, ungelo umue wa vangula laye vonjoi, loku u lomboluila okuti Maria wamina lekuatiso liespiritu sandu lia Yehova. Ungelo wamisako loku u sapuila okuti, omõlaco o ka “popela omanu vaye kakandu avo.” Noke, ungelo wa vetiya Yosefe hati: Yosefe omo okuti wa kala ukuesunga haeye ukuepokolo, wa tava konumbi yaco. Wa nõlapo oku tẽlisa ocikele caye coku tata loku tekula omõla umue okuti hawayeko pole, wa Suku. Poku pokola kocihandeleko combiali, Yosefe lukãi waye okuti otembo yaco wa kala omisi, va enda ko Beteleme oku ka li sonehisa. Volupale luaco, omo omõla a citiwila. b

“Ku ka kale lohele yoku kuela ukãi wove Maria.”​—Mateo 1:18-21.

Yosefe ka tiukilile ko Nasara lepata liaye. Ovo va amamako oku kala ko Beteleme ocipepi lo Yerusalãi. Ndaño va kala olohukũi, Yosefe wa likolisilako oku teyuila Maria la Yesu konjala ale kohali. Vokuenda kuotembo yimue va kala vonjo yimue ka ya kemãlele. Noke, eci Yesu a kula okuti ka kale vali oñaña, ekalo liomuenyo wavo lia pongoloka vali. Otembo yaco citava okuti Yesu wa kuata ale unyamo.

Kueya alume vamue vakuakutãha olombungululu va tunda Kutundilo, ocipãla lo Bavulono. Ovo va kuama olumbungululu toke konjo ya Yosefe la Maria oku kua kala omõla wa laikele oku linga osoma ya va Yudea. Pole, alume vaco va lekisa esumbilo.

Alume vaco vakuakutãha olombungululu va kapele omuenyo wa Yesu kohele, ci kale okuti va ci kũlĩhĩle ale sio. Olumbungululu va mola, tete ka lua va songuilile ko Beteleme, pole lua va songuila ko Yerusalãi. Eci va pitila va sapuila Soma Herode okuti va kasi oku sandiliya omõla umue o laika oku linga osoma ya va Yudea. Eci ca wengula onyeño yulume waco.​—Tala ocipama losapi hati, “Vakuakutanga va Pula . . . Helie wa Tumile ‘Olumbungululu’?” kemẽla 29.

Kua kala unene umue wa velelepo okuti wa Herode u sule. Ndamupi? Alume va linga epasu, va eca olombanjaile, pole ka va pingile lacimue. Sokolola ndomo Yosefe la Maria va komoha okuti vonjanja yimosi va kuata “ulu, umbafu la mura”! Vakuakutãha olombungululu va yonguile oku ka sapuila Soma Herode oku ku kasi omõla va kala oku sandiliya. Pole, Yehova wa teyuila elinga liaco. Vonjoi yimue va kuata, Suku wa va imba onumbi oco va tiukile lonjila yikuavo.​—Mateo 2:1-12.

Eci vakuakutãha olombungululu va enda, ungelo wa Yehova wa sapuila Yosefe hati: “Pasuka, yelula okamõla la inako. Tilila Kegito. Oko o ka kala toke hu pañinya, momo Herode o sanda okamõla ha ka ipa.” (Mateo 2:13) Ndomo tua ci mola kefetikilo, Yosefe wa pokola kelungulo liaco. Eye wa velisilepo calua oku teyuila omuenyo womõla okuti ovina vikuavo vi sule, kuenje wa enda lepata liaye Kegito. Omo liolombanjaile va tambula ku vakuakutãha olombungululu, va kuatele ovina vi va kuatisa kungende va laikele oku linga.

Alivulu amue kuenda ovolandu oku luvikiya, va pengisa esapulo liungende woku enda Kegito, loku lekisa okuti umalẽhe Yesu wa tepulula ungende waco locikomo, loku tateka ovingumba, kuenda wa petamisa ovianja viuti weva oco inaye a yungeko apako. c Pole, olondaka evi haviociliko, momo va lingile ungende umue unene haiwo wa tĩlile calua.

Olonjali vi pondola oku lilongisa calua kulandu wa Yosefe. Eye wa silepo upange waye, lekalo liaye liwa komuenyo oco a teyuile epata liaye kohele. Yosefe wa tendele epata liaye ndocikele cimue ci kola a tambula ku Yehova. Olonjali koloneke vilo via siatavo oku tekuila omãla vavo voluali lulo lũvi mu eyuka ohele yalua, ca piãla enene komãla. Olonjali vina via siata oku kuama ongangu ya Yosefe, loku likolisilako oku teyuila omãla vavo kovitangi, va sesamẽla epandiyo!

Yosefe wa Tekula Epata Liaye

Citava okuti, epata lia Yosefe ka lia kaile otembo yalua Kegito, momo noke ungelo wa sapuila Yosefe hati, Herode wa fa. Omo liaco, Yosefe wa tiukila lepata liaye kofeka yavo va citiwila. Ocitumasuku cimue cosimbu, ca popele hati, Yehova o ka kovonga omõlaye “Kegito.” (Mateo 2:15) Yosefe wa kuatisa koku tẽlisa ocitumasuku caco. Oco hẽ, pi Yosefe a sukilile oku enda lepata liaye?

Yosefe wa kuatele utate. Eye wa kuatela usumba Arquelau, kapiñala ka Herode una wa kalavo ongangala. Loku kuama onumbi ya Suku, Yosefe wa enda lepata liaye konano yofeka, ocipala lo Yerusalãi loku sia ovitangi viosi, kuenje wa tiukila kimbo liaye ko Nasara yo ko Galilea. Kimbo liaco, oko eye la Maria va tekuila epata liavo.​—Mateo 2:​19-23.

Ovo va ambatele omuenyo umue wa leluka, pole, va liyakavo lovitangi. Embimbiliya li tukula Yosefe hati, karpinteiro poku tukula ondaka yimue yi lomboloka oku talavaya volonepa vialua lavaya ndeci: oku timbula oviti, oku vi ambata, oku vi posuisa oco vi pangiwe ovikuata viovonjo, awato, ayau, olokangulu vioku ambata ovilemo, olokalosa, olokanga, kuenda ovikuata vikuavo. (Mateo 13:55) Wa kala upange umue wa tĩlile calua. Kosimbu karpinteiro wa enda oku talavaya kocitali caye ale pocitanda cimue ci kasi ocipepi lonjo yaye.

Yosefe citava okuti wa talavaya lovikuata vialua viupange vina via kala via isiaye. Eye wa talavaya loskuadru, o pulumu, o lapi, ondiaviti, o selalo, eteto, o malatelo, ocitono, onevo, owimbo, o kola, kuenda olopeleko, ndaño okuti via tĩlile calua.

Sokolola ndomo umalẽhe Yesu a enda oku tala isiaye yokatumba o kasi oku talavaya. Ovaso aye a enda oku luluvalela kupange wa Yosefe loku komõha ongusu yaye loku pama kuaye kuenda oku lunguka kuovaso aye. Citava okuti Yosefe wa fetika oku lekisa komõlaye ndomo a pondola oku linga ovopange amue ndeci, oku upa apumbu kavaya lopalana. Eye wa longisavo Yesu oku kũlĩha avaya a litepa a enda oku talavaya lavo ndeci, oviti vinene viakuyu, o karvalho, ale vio oliveira.

Yesu wa kũlĩhĩlevo okuti ovaka ana a pama a timbula oviti, loku teta olohangalo, kuenda oku vi ongeka, ovo vo teyuila, loku u tata kumue la inaye kuenda vamanjaye. Epata lia Yosefe la Maria lieya oku kala linene, momo noke lia Yesu veya oku kuata vali omãla epandu. (Mateo 13:55, 56) Omo liaco, Yosefe wa sukilile oku talavaya calua oco a va tate loku va tekula.

Pole, Yosefe wa kũlĩhĩle okuti oku kapako ekalo liepata konepa yespiritu, oco ci kuete esilivilo lia velapo. Omo liaco, wa pesela otembo yalua koku longisa omãla vaye catiamẽla ku Yehova Suku kuenda Kovihandeleko viaye. Eye kumue la Maria va enda oku ambata omãla kosunangonga, kuna kua enda oku tangiwa Ovihandeleko loku vi lombolola ciwa. Citava okuti Yesu noke yoku tunda kosunangonga wa enda oku linga apulilo alua, kuenda Yosefe wa likolisilako oku u longisa ovina vies­piritu. Yosefe wa enda oku ambatavo epata liaye kovipito vinene via enda oku lingiwila ko Yerusalãi. Oco va ende kocipito co Paskoa ci lingiwa unyamo lunyamo, Yosefe wa sukilile oku linga ungende wolosemana vivali u soka 112.65, kolokilometulu oku enda loku tiuka.

Asongui vepata koloneke vilo, va siatavo oku kuama ongangu yaco. Ovo va lieca koku kuatisa omãla vavo poku pitisa kovaso epindiso liespiritu okuti ovina vikuavo oku kongelamo eteku lietimba, vi sule. Va siatavo oku linga ovongende lomãla vavo oku enda kolohongele vinene kuenda viekongelo. Ndeci Yosefe a linga, ovo va kũlĩha okuti eci oco lika ocipiñalo ca velapo va pondola oku sila omãla vavo.

“Lohele ya Lua”

Eci Yesu a kuata 12 kanyamo, Yosefe wa enda lepata liaye kocipito co ko Yerusalãi ndomo va enda oku ci linga unyamo lunyamo. Oco, ca kala ocipito co Paskoa kuenda apata a enda oku endela kumuamue oku pita vovisenge kotembo yonjovo. Osimbu va kala oku panda vekalasoko li kasi ocipepi lo Yerusalãi, omanu valua va fetika oku imba olosamo via kũlĩhĩwile okuti vioku lamana. (Osamo 120–134) Vimbo mue yukile omanu valua. Noke liocipito, apata va fetika oku tiukila kovambo avo. Yosefe la Maria, omo okuti va kuatele ovina vialua vioku linga, va simĩle okuti Yesu o kasi vendo lia vangandiaye. Pole, noke yoku pita eteke tunde eci va tunda ko Yerusalãi, va limbuka okuti Yesu ka kasi pokati kavo!​—Luka 2:41-44.

Ovo va tiukila ko Yerusalãi oku ka sandiliya Yesu kovitumãlo viosi va kala. Sokolola ndomo ovo va kala eci va pitila vimbo liaco loku ñuala ñuala volokololo oku vilikiya onduko yomõlavo. Pi eye a kala? Eci papita oloneke vitatu loku sandiliya, anga hẽ Yosefe wa simĩle okuti ka tẽlisile ciwa ocikele caye ci kola a tambuile ku Yehova? Oku sulako, va enda konembele. Va sandiliya toke eci va sanga ohondo yimue mua liongoluila alongisi kuenda Vakuavisonehua, okuti Yesu o kasi pokati kavo! Sokolola ekavuluko Yosefe la Maria va yeva!​—Luka 2:45, 46.

Yesu wa kala oku yevelela alongisi loku va linga apulilo. Alume vaco va komõha ukũlĩhĩso womõlaco kuenda atambululo aye. Maria la Yosefe va komõhavo. Ulandu u lekisa okuti Yosefe ka popele cimue. Pole, olondaka via Maria via lekisa okuti kavali kavo va sakalalele calua. Momo wa popia hati: “Amõlange, nye wa tu ci lingila? Tala, ame la so tua ku sanda lohele ya lua.”​—Luka 2:47, 48.

Loku teta onimbu Ondaka ya Suku yi situlula ocikembe colonjali. Ci nena esakalalo ndaño okuti omõlaco wa lipua! Oku tekuila omãla voluali lulo lua vĩha ca siata oku nena ‘ohele ya lua,’ pole olonjali vi pondola oku kolisiwa poku kũlĩha okuti Embimbiliya li lombolola ovitangi va siata oku liyaka lavio.

Yesu wa kala pocitumãlo cimue a kũlĩhĩle okuti cu kuatisa oku pamisa ukamba waye la Yehova, Isiaye wo kilu, loku lilongisa ovina vikuavo a yonguile. Omo liaco, wa tambulula olonjali viaye lesumbilo hati: “Nye wa sandeli? Ka wa kũlĩhili okuti nda sesamela oku kala oku kuli ovina via Tate?”​—Luka 2:49.

Yosefe wa enda oku sokolola calua olondaka evi. Citava okuti wa kuatele esanju lialua vepuluvi liaco. Eye wa likolisilako oku u longisa oku kuata ovisimĩlo viaco viatiamẽla ku Yehova Suku. Yesu tunde vutila wa kũlĩhĩle ale elomboloko liondaka “isia,” omo lioku kala otembo yalua la Yosefe isiaye yokatumba.

Nda ove unjali, wa limbuka hẽ esumũlũho o kuete lioku kuatisa omõlove oku kũlĩha eci ci lomboloka oku kala isia umue ukuacisola haeye o teyuila? Nda o kasi oku tekula ongenda la ina ale ongenda la isia, ivaluka ongangu ya Yosefe kuenda tata ciwa omõla lomõla loku va tenda okuti vosi yavo va kuete esilivilo. Va kuatisa oco va kuate ukamba la Yehova Suku Isiavo wo kilu.

Yosefe wa Pandikisa Lekolelo

Embimbiliya li lombolola ovina vitito viatiamẽla komuenyo wa Yosefe, pole, oku konomuisa ovina viaco, ci kuete esilivilo. Tu tanga okuti, Yesu “wa pokoyola” kolonjali viaye. Tu tangavo okuti “ Yesu wa amako kolondunge lo kutunga kuenda oku soliwa la Suku lomanu.” (Luka 2:51, 52) Olondaka evi vi situlula nye catiamẽla ku Yosefe? Vi situlula ovina vialua. Tua lilongisa okuti Yosefe wa amamako oku songuila epata liaye, momo omõlaye wa lipua wa sumbilile ocikele ca isiaye, loku pokola kokuaye.

Tua lilongisavo okuti Yesu wa amamako kolondunge. Yosefe wa likolisilako oku kuatisa omõlaye oku kuata olondunge viaco. Kotembo yaco va Yudea va kuata olusapo lumue lu popia hati, alume vana va kuete otembo yalua yelianjo, ovo lika va pondola oku kuata olondunge. Pole, vana va sakalala lupange ndeci, va karpinteiro, olongunja, kuenda vakuakutela utale, “ka va kũlĩhĩle esunga loku tetulula, kuenda ka va sangiwa pokati komanu va vangula olosapo.” Pole, Yesu wa situlula uhembi wolusapo luaco. Momo eci a kala omõla olonjanja vialua wa enda oku yeva isiaye yokatumba karpinteiro oku longisa ciwa ovina viatiamẽla ‘kesunga kuenda koku sunguluka’ kua Yehova!

Tua limbukavo uvangi wekuatiso Yosefe a eca ku Yesu osimbu a kala oku kula. Omo okuti Yesu wa tatiwa ciwa vutila, wa kula luhayele uwa haeye wa pama. Handi vali, Yosefe wa pindisa omõlaye oco a kuate uloño wupange a enda oku linga. Yesu ka kũlĩhĩwile lika okuti omõla a karpinteiro, pole, wa kũlĩhĩwilevo okuti “karpinteiro.” (Marko 6:3) Ocili okuti, Yosefe wa eca epindiso liwa. Asongui vepata va sukila oku setukula ongangu ya Yosefe, poku tata ciwa omãla vavo kuenda oku va longisa ovopange a ka va kuatisa kovaso yoloneke.

Poku konomuisa Vembimbiliya ulandu watiamẽla ku Yesu eci a papatisiwa okuti otembo yaco wa kuata 30 kanyamo, tu limbuka okuti Yosefe ka tukuiwile vali vulandu waco. Ovolandu a lekisa okuti, eci Yesu a fetika upange waye woku kunda, Maria wa kala ocimbumba. (Tala vokakasia losapi hati, “Otembo Yipi Yosefe a fa?” kemẽla 27.) Pole, Yosefe wa sia ongangu yiwa yoku kala isia umue wa teyuila epata liaye, wa va tekula, haeye wa pandikisa lekolelo toke eci a fa. Olonjali, asongui vepata, ale Ukristão umue, va sukila oku setukula ekolelo lia Yosefe.

[Atosi pombuelo yemẽla]

a Koloneke viaco, oku tindikiwa kolohuela kua enda oku tendiwa ndolohuela.

b Tala ocipama Cutala Wondavululi 1 ya Mbalavipembe, wo 2008 losapi hati, “Setukuli Ekolelo Liavo​—Ela tirou ‘conclusões no seu coração,’” kelimi Lioputu.

c Embimbiliya li lekisa okuti, ocikomo catete ca Yesu, ca lingiwa lika noke yepapatiso liaye. (Yoano 2:1-11) Oco o kũlĩhe ovina vikuavo viatiamẽla kavanjeliu a tatãliwa, tala ocipama losapi hati, “Avanjeliu a Tatãliwa a Situlula hẽ Ocili Catiamẽla ku Yesu?,” kemẽla 18.

[Okakasia kemẽla 27]

Otembo Yipi Yosefe a fa?

Tua kũlĩha okuti eci Yesu a kuata 12 kanyamo Yosefe handi wa kala komuenyo. Kotembo yaco, amalẽhe valua va Yudea eci va pitila vutunga waco, va enda oku fetika oku lilongisa umesele wa isiavo, kuenje eci va kuata 15 kanyamo va fetikavo oku talavaya oco va loñolohe koku linga upange waco. Yosefe citava okuti wa pita otembo yalua loku longisa Yesu oku kala karpinteiro. Anga hẽ eci Yesu a fetika upange waye woku kunda okuti otembo yaco o kuete 30 kanyamo, Yosefe wa kala komuenyo? Ka kuli uvangi waco. Ina ya Yesu, kuenda vamanjaye, va lomboluiwa okuti kotembo yaco va kala komuenyo, pole Yosefe ka vo tukuile. Yesu wa tukuiwa hati, “omõla a Maria,” pole, ka vo tukuile okuti omõla a Yosefe. (Marko 6:3) Maria wa lomboluiwa okuti wa enda oku nõla lika liaye ovina a linga okuti ka pulisa ulume umue. (Yoano 2:1-5) Kotembo yaco, ocituwa eci ka ca siatele pokati kakãi va kuele, te lika kovimbumba. Handi vali, eci Yesu a kala oku panda kolofa, wa handeleka upostolo Yoano oco a tate inaye. (Yoano 19:26, 27) Nda Yosefe wa kale lomuenyo, Yesu nda ka ci lingile. Citava okuti Yosefe wa fa eci Yesu a kala umalẽhe. Omo okuti Yesu wa kala omõla uveli, wa linga upange wu karpinteiro loku tekula epata liaye toke eci a papatisiwa.

[Elitalatu kemẽla 24]

Yosefe wa teyuila omõlaye lonjanga

[Elitalatu kemẽla 25]

Yosefe wa likolisilako oku talavaya oco a tekule epata liaye

[Elitalatu kemẽla 26]

Yosefe wa enda oku ambata epata liaye ko Yerusalãi oku ka fendela

[Elitalatu kemẽla 28]

Yosefe wa pindisa omõlaye oco a kale karpinteiro