IGINSAKAY ni Jose an usa pa nga kargada ha likod han asno. Samtang iya ginkikinita an palibot han masirom nga bungto han Betlehem, iya gintatapik an kagiliran han asno. Sigurado nga ginhuhunahuna niya an ira hirayo nga pagbiyahe tipakadto ha Ehipto. Usa nga langyaw nga nasud, yinaknan, ngan kustomre—malalamposan ba ito han iya pamilya?

Diri masayon an pag-istorya han maraot nga sumat ha iya hinigugma nga asawa, hi Maria, kondi nagtirok hiya hin kaisog basi mabuhat ito. Ginsumatan niya hi Maria han iya inop mahitungod han anghel nga nagsumat ha iya han mensahe han Dios: Karuyag patayon ni Hadi Herodes an ira guti pa nga anak! Sadang hira pumalagiw dayon. (Mateo 2:13, 14) Nabaraka hi Maria. Kay ano daw la nga karuyag patayon an ira inosente ngan diri makakadepensa nga anak? Diri nira masabtan ito. Kondi sinarig hira kan Jehova ngan nangandam ha pagbiyahe.

Samtang hilarom na an kagab-ihon ngan waray sarabotan an mga tawo ha Betlehem han nahihitabo, binaya hira Jose, Maria, ngan Jesus. Hira nagtipa-sur, ngan ha pagsidlit han adlaw ha este, posible nga nahunahuna ni Jose kon ano an ira dadangatan. Paonan-o niya—nga minos la nga panday—mapapanalipdan an iya pamilya ha gamhanan nga mga pwersa? Makakagtagana ba hiya han ira panginahanglan? Makakagpailob ba hiya ha pagtuman hinin mabug-at nga responsabilidad nga iginhatag ni Jehova ha iya, an pag-ataman ngan pagpadaku hinin birilhon nga bata? Samtang ginhihisgotan naton kon paonan-o niya nalamposan ito, makikita naton kon kay ano nga an mga amay yana—ngan kita ngatanan—kinahanglan magsubad han iya pagtoo.

Nagpanalipod ha Iya Pamilya

Pipira ka bulan antes hito ha iya natawohan nga tuna han Nasaret, an kinabuhi ni Jose nagbag-o han nakigsabot na hiya pag-asawa han anak nga babaye ni Heli. Kilala ni Jose hi Maria sugad nga inosente ngan tangkod nga babaye. Kondi hinbaroan niya nga burod ito! Nagplano hiya nga bulagan ito hin patago basi diri maeskandalo. * Pero usa nga anghel an nakiistorya ha iya ha inop ngan nagsumat nga hi Maria nagburod pinaagi han baraan nga espiritu ni Jehova. An anghel nagdugang nga an bata nga ginbuburod ni Maria “magluluwas han iya katawohan tikang ha ira mga sala.” Dugang nga ginpasarig niya hi Jose: “Ayaw kahadlok pagkarawat kan Maria, nga imo asawa.”—Mateo 1:18-21.

Ito an ginbuhat han matadong ngan masinugtanon nga hi Jose. Ginkarawat niya an pinakamabug-at nga responsabilidad: an pagpadaku ngan pag-ataman han bata nga diri niya anak kondi presyoso gud ha Dios. Inabot an panahon, sugad nga pagsugot ha balaud han imperyo, igin-upod ni Jose ha Betlehem an iya burod nga asawa basi magparehistro. Didto natawo an bata. *

 Waray na ibalik ni Jose an iya pamilya ha Nasaret. Lugod ha Betlehem na hira inukoy nga pipira la ka kilometro tikang ha Jerusalem. Pobre hira, pero ginbuhat ni Jose an ngatanan basi panalipdan an iya pamilya tikang ha kawarayan o kakurian. Waray pag-iha, nagkaada na hira simple nga balay. Katapos, han diri na minasus-an hi Jesus—bangin sobra usa ka tuig na an pangidaron—tigda nga nagbag-o na liwat an ira kinabuhi.

Usa nga grupo hin astrologo tikang ha Este an inabot, nga posible tikang pa ha Babilonya. Ira ginsundan an bitoon nga nagtugway ha ira ha balay nira Jose ngan ira ginbiling an bata nga maghahadi ha mga Judio. Matinalahuron gud adto nga kalalakin-an.

Maaram man an mga astrologo o diri, ginbutang nira hi Jesus ha daku nga peligro. Imbes ha Betlehem, gin-giyahan anay hira han bitoon ngadto ha Jerusalem. Didto ginsumatan nira an maraot nga hadi nga hi Herodes nga ginbibiling nira an bata nga maghahadi ha mga Judio, salit nasina hinduro an hadi.—Kitaa an artikulo nga “Pakiana han Magbarasa . . . Hin-o an Nagsugo han ‘Bitoon’?” ha pahina 29.

Maopay na la, may ginios nga mga pwersa nga mas gamhanan kan Herodes. Ha ano nga paagi? Aw, an mga bisita nagregalo kondi waray mangaro hin kabalyo. Sigurado nga nahipausa hira Jose ngan Maria nga tigda la hira nagkaada “bulawan, ngan insenso, ngan mira”—mahalon nga mga produkto! Susumatan man unta han mga astrologo hi Hadi Herodes kon diin nira nabilngan an bata. Kondi, nanginlabot hi Jehova. Pinaagi hin inop, ginsugo Niya hira nga iba nga dalan an agian tipauli.—Mateo 2:1-12.

Pakalakat han mga astrologo, nakarawat ni Jose ini nga pahamangno han anghel ni Jehova: “Buhat, ngan dad-a an bata, ngan an iroy niya, ngan pamalagiw kamo ngadto ha Ehipto; ngan ukoy didto tubtob han akon pagsidnga ha imo; kay hi Herodes mamimiling han bata basi niya patayon.” (Mateo 2:13) Salit sugad han gin-unabi ha tinikangan, sinugot dayon hi Jose. Gin-una niya an katalwasan han bata ngan gindara an iya pamilya ha Ehipto. Tungod han regalo han mga astrologo, may magagamit na hira ha biyahe.

Ha urhi, ginpaopay han apokripal nga mga susmatanon an istorya han ira pagbiyahe. Nasiring ito nga ginpahalipot han bata nga hi Jesus an ira biyahe, ginhimo nga buotan an mga bandido, ngan ginpaduko pa ngani an datiles nga mga palma ngada ha iya nanay basi makaburo ito hin bunga. * Pero ha kamatuoran, maiha ngan makuri adto nga biyahe.

 Damu an mahihibaroan han mga kag-anak tikang kan Jose. Ginbayaan niya an iya trabaho ngan iginsakripisyo an iya kalugaringon nga kaopayan basi panalipdan an iya pamilya. Matin-aw, gintagad niya an iya pamilya sugad nga sagrado nga butang nga iginsarig ni Jehova ha iya. Yana, ginpapadaku han mga kag-anak an ira mga anak hinin peligroso nga kalibotan nga puno hin pwersa nga mahimo magbutang ha peligro o makadaot han kinabuhi han kabataan. Takos kumendasyonan an mga kag-anak nga pariho kan Jose, nangangalimbasog ha pagpanalipod han ira anak tikang ha karat-an.

Nagtagana Para ha Iya Pamilya

Baga hin waray mag-iha an pamilya ha Ehipto tungod kay ginsumatan dayon hi Jose hin anghel nga patay na hi Herodes. Salit iginbalik ni Jose an iya pamilya ha ira tuna nga natawohan. Usa nga tagna an nasiring nga tatawagon ni Jehova an iya anak “tikang ha Ehipto.” (Mateo 2:15) Binulig hi Jose nga matuman ito, kondi diin na niya yana dadad-on an iya pamilya?

Mabinantayon hi Jose. Maaram hiya nga sadang liwat niya kahadlokan hi Arkilao, an sumaliwan kan Herodes, nga usa liwat nga madarahog ngan parapamatay. Ha giya han Dios gindara niya an iya pamilya ngadto ha norte, pabalik ha Nasaret han Galilea, hirayo ha Jerusalem ngan ha magraot nga panhitabo didto. Ngan didto na hira nag-ukoy.—Mateo 2:19-23.

Simple la an ira pagkinabuhi, kondi diri masayon. Gin-unabi han Biblia hi Jose sugad nga panday, ginamit ito hin pulong nga may daku nga kalabotan ha kahoy, sugad han pag-utod, paghakot, ngan pagpauga hin puno basi magamit ha paghimo hin balay, baluto, halipot nga tulay, kariton, kaliding, yugo, ngan iba pa nga gamit ha pag-uma. (Mateo 13:55) Mabug-at ito nga trabaho. An panday hadto agsob nga nagtatrabaho ha gawas la han iya balay o ha usa nga trabahoan hirani hito.

Damu an gamit ni Jose ha pagpanday, bangin an iba hito tikang pa ha iya tatay. Posible nga ginamit hiya hin eskwala, hulog, labtik, atsa, sarutso, parakol, martilyo, maso, tigib, barina, mga pandukot, ngan raysang, bisan kon mahal ito.

Mahuhunahuna naton nga han bata pa hi Jesus, ginkikinita niya an iya pinakaamay samtang nagtatrabaho. Haros diri hiya pumirok ha pagbinantay ha kada ginbubuhat hito. Bilib gud hiya ha kusog han halapad nga sugbong ngan maskulado nga mga butkon, ha eksperto nga mga kamot hito, ngan ha kaabtik nga makikita ha mga mata hito. Bangin ginpakita pa ngani ni Jose ha iya an pipira nga simple nga trabaho, sugad han paghamis hin kahoy gamit an uga nga panit hin isda. Posible nga igintutdo ni Jose an pagkaiba-iba han mga kahoy nga ginagamit niya—pananglitan han sikomoro, tuog, o olibo.

Maaram liwat hi Jesus nga iton magkusog nga kamot nga nagpupulod hin puno, naghihimo hin biga, ngan nagpupukpok han gindudugtongan han mga kahoy amo liwat an mga kamot nga nag-aataman ngan nagsusuporta ha iya, han iya nanay, ngan han iya kabugtoan. Oo, dumaku an pamilya nira Jose ngan Maria;  nagkaada hira diri maminos unom nga anak labot la kan Jesus. (Mateo 13:55, 56) Kinahanglan maniguro hi Jose ha pagtrabaho basi maataman ngan makagtagana para ha ira.

Kondi, maaram hiya nga an pag-ataman han espirituwalidad han iya pamilya an pinakaimportante. Salit, naggahin hiya hin panahon ha pagtutdo ha iya mga anak mahitungod kan Jehova ngan han Iya mga balaud. Regular nga gin-uupod nira an ira mga anak ha sinagoga, diin an Balaud ginbabasa ha daku nga tingog ngan ginsasaysay. Posible nga katapos hito damu an pakiana ni Jesus ngan nangangalimbasog hi Jose nga matagbaw an espirituwal nga panginahanglan hito. Igin-uupod liwat niya an iya pamilya ha relihiyoso nga mga kapyestahan ha Jerusalem. Ha tinuig nga Paskua, mga duha ka semana an kinahanglan ni Jose ha pagbiyahe hin mga 112.65 kilometro ngan ha pag-uli.

Ito gihap an ginbubuhat han mga ulo han pamilya yana. Hira nagsasakripisyo para ha ira mga anak, gin-uuna an espirituwal nga pagbansay hito kay ha iba nga butang, upod na an kahimyang ha kinabuhi. Nangangalimbasog hira nga maiupod an ira mga anak ha mga katirok ha Kingdom Hall man o ha asembleya. Pariho kan Jose, maaram hira nga ito an pinakamaopay nga maipapapanunod nira ha ira pamilya.

“Mabidoon”

Han 12 anyos hi Jesus, igin-upod ni Jose an iya pamilya ha Jerusalem sugad han nahiaraan. Piyesta han Paskua hadto, usa nga malipayon nga okasyon, ngan magkaurupod nga nagbibiyahe an mga pamilya. Samtang nasagka hira ha Jerusalem, ginkakanta han damu an ira memoryado nga mga kanta ha pagsagka. (Salmo 120-134) An syudad puno hin tawo. Katapos, magtitikang na an mga pamilya pagbiyahe tipauli. Tungod han damu nga asikasuhon, posible ginhunahuna nira Jose nga kaupod hi Jesus han ira mga paryente. Kondi paglabay pa hin usa ka adlaw nga pagbiyahe, nasantop nira nga nawawara ito!—Lukas 2:41-44.

Natatarantar nga binalik hira ha Jerusalem nga haros waray na tawo. Ira ginsubay an mga  aragian samtang gintatawag an ngaran ni Jesus. Hain daw la ito? Ha ikatulo ka adlaw han ira pagpinamiling, nahunahuna ba ni Jose nga napakyas niya hi Jehova ha pagsarig ha iya? Katapos, kinadto hira ha templo ngan inabot ha kwarto diin nagkakatirok an maaramon han Balaud nga mga kalalakin-an, ngan didto nakita nira hi Jesus nga nalingkod. Nakaginhawa gud hira Jose ngan Maria!—Lukas 2:45, 46.

Didto namamati hi Jesus ngan nagpapakiana, ngan nahipausa an kalalakin-an ha iya pagsabot ngan mga baton. Diri makatoo hira Maria ngan Jose. Sumala han asoy, nagpabilin nga hilom hi Jose. Kondi ha mga pulong ni Maria masasabtan an ira gin-aabat: “Anak, kay ano nga ginbuhatan mo kami hin sugad? Kitaa, an imo amay ngan hi ako mabidoon ha pagpinamiling namon ha imo.”—Lukas 2:47, 48.

Hito nga asoy, iginhuhulagway han Biblia an tinuod nga kahimtang han kag-anak. Mahimo ito makaistres—bisan pa kon hingpit an anak! Hinin peligroso nga kalibotan yana, mas nakakaistres an pagpadaku hin anak, kondi nakakaliaw para ha mga kag-anak an paghibaro nga may mababasa ha Biblia may kalabotan han mga problema nga ira inaatubang.

Maopay na la, nagpabilin hi Jesus ha usa nga lugar diin inabat niya nga duok hiya ha iya Amay ha langit, hi Jehova; atentibo nga namati han ngatanan nga makakadugang han iya kahibaro. Salit, ini an iya baton ha iya kag-anak: “Kay ano nga iyo ako ginbiling? Waray kamo sabot, nga kasuruk-an nga magpadayon ako ha mga bagay han akon Amay?”—Lukas 2:49.

Sigurado nga ginhinunahuna ni Jose ito nga mga pulong, ngan nalipay hiya hito. Sugad hin nagbunga an iya pangalimbasog ha pagtutdo han iya pinakaanak nga magkaada daku nga gugma kan Jehova. Bisan kon hito nga panahon bata pa hi Jesus, nasasabtan na gud hito an pulong nga “amay” tungod han iginpakita ni Jose.

Kon usa ka nga amay, nahuhunahuna mo ba an imo daku nga pribilehiyo ha pagbulig han imo anak nga masabtan kon ano an mahigugmaon ngan nagpapanalipod nga amay? Ha pariho nga paagi, kon may hinablosan o ampon ka, hinumdumi an ehemplo ni Jose ngan tagda nga presyoso an tagsa nga bata. Buligi hira nga magin duok ha ira Amay ha langit, hi Jehova nga Dios.

Matinumanon nga Nagpailob

Katapos, gutiay na la an asoy ha Biblia mahitungod kan Jose, kondi takos ito han aton pagtagad. Mababasa naton nga hi Jesus padayon nga “nagpasakop” ha iya mga kag-anak ngan “nagtitikauswag ha kinaadman, ngan ha kahitaas,  ngan ha grasya ha Dios ngan ha mga tawo.” (Lukas 2:51, 52) Ano an iginpapakita hito mahitungod kan Jose? Hinbaroan naton nga padayon nga nanguna hi Jose ha iya pamilya tungod kay gintahod han iya hingpit nga anak an iya awtoridad ngan padayon nga nagpasakop hito.

Hinbaroan liwat naton nga padayon nga nag-uswag an kinaadman ni Jesus. Sigurado nga daku an naibulig hito ni Jose. Hito nga panahon, may maiha na nga puplunganon an mga Judio. Ito nasiring nga an kalalakin-an la nga may daku nga libre nga panahon an nagigin tinuod nga maaramon, kondi adton mano-mano an trabaho sugad han panday, parauma, ngan panday han puthaw “diri makakagpahayag hin hustisya ngan paghukom; ngan diri mabibilngan ha mga dapit diin gin-iistoryahan an hilarom nga mga butang.” Ha urhi, ginpamatud-an ni Jesus nga diri tinuod ito. Han bata pa hiya, agsob niya hibatian an iya pinakaamay nga maopay magtutdo mahitungod han “hustisya ngan paghukom” ni Jehova, bisan kon panday la ito!

Makikita gihap an impluwensya ni Jose ha pagdaku ni Jesus. Tungod kay naataman hin maopay, nagdaku hiya nga makusog ngan mahimsog. Dugang pa, ginbansay hiya ni Jose nga magin eksperto ha trabaho. Nakilala hiya diri la sugad nga anak han panday kondi sugad nga “an panday.” (Markos 6:3) Salit malampuson an pagbansay ni Jose. Maaramon nga ginsusubad han mga ulo han pamilya hi Jose, gintatagana an panginahanglan han ira mga anak ngan ginsisiguro nga makakasuporta ito han ira kalugaringon.

Han mabawtismohan hi Jesus ha edad nga 30, waray na asoy han Biblia mahitungod kan Jose. Iginpapakita hito nga balo na hi Maria han tikangan ni Jesus an iya ministeryo. (Kitaa an kahon nga “Kakan-o Namatay hi Jose?” ha pahina 27.) Bisan pa hito, nagbilin hi Jose hin susbaranan han usa nga amay nga nagpanalipod han iya pamilya, nagtagana para ha ira, ngan matinumanon nga nagpailob tubtob ha iya kamatay. Maopay gud nga subaron han ngatanan nga amay, ulo han pamilya, ngan han bisan hin-o nga Kristiano an pagtoo ni Jose.

[Mga footnote]

[Kahon ha pahina 27]

Kakan-o Namatay hi Jose?

Hinbaroan naton nga buhi pa hi Jose han 12 anyos hi Jesus. Hito nga pangidaron an Judio nga mga batan-on gintututdoan han trabaho han ira amay, ngan pag-edad hin 15 naupod na hira ha pagtrabaho. Klaro nga natutdoan pa ni Jose hi Jesus nga magin panday. Buhi pa ba hi Jose han tikangan ni Jesus an iya ministeryo han mga 30 anyos hiya? Baga hin diri na, kay hito nga panahon an iya la nanay ngan kabugtoan an gin-unabi nga buhi pa. Makausa, gintawag pa ngani hiya nga “anak ni Maria,” diri anak ni Jose. (Markos 6:3) Nakarekord liwat nga hi Maria nagios ngan nagdidesisyon ha iya la kalugaringon, ngan waray ginkukonsulta nga bana. (Juan 2:1-5) Baga hin diri ito normal hito nga panahon, gawas la kon balo an usa. Ngan antes mamatay hi Jesus, iya igintapod an iya nanay kan apostol Juan. (Juan 19:26, 27) Sigurado nga diri niya ito bubuhaton kon buhi pa hi Jose. Uyon hini, masisiring naton nga namatay hi Jose han batan-on pa hi Jesus. Sugad nga suhag, sigurado nga iginpadayon niya an pagin panday ngan pag-ataman han pamilya tubtob han mabawtismohan hiya.

[Retrato ha pahina 24]

Ginios dayon hi Jose ngan nagsakripisyo basi panalipdan an iya anak

[Retrato ha pahina 25]

Maduruto nga nagtrabaho hi Jose basi makagtagana ha iya pamilya

[Retrato ha pahina 26]

Regular nga igin-uupod ni Jose an iya pamilya ha templo ha Jerusalem basi magsingba

[Retrato ha pahina 28]

Ginbansay ni Jose an iya anak nga magin panday