Jesus xytyuknijawëyäˈänëmë tyeety

“Nipën tkaˈixyˈaty pënën ja Teety, yëˈëyë ja Uˈunk, ets pën ja Uˈunk tyuknijawëyaampy.” (LUC. 10:22, Traducción del Nuevo Mundo [NM])

¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITÄˈÄNY?

¿Tiko yëˈëyë Jesus diˈib mbäät yajxon xytyuknijäˈäjëm pënën Tyeetyˈajtypy?

¿Wiˈixë Jesus ojts xytyuknijäˈäjëm wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty?

¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën parë jäˈäy nduknijäˈäjëm pënën Jyobaa?

1, 2. ¿Ti yajtëˈëwën mayë jäˈäy myëmääy myëdäjtëp, ets tiko?

¿PËNËN Dios? Mayë jäˈäy tmëmay tmëdäjtë tyäˈädë yajtëˈëwën. Extëm nˈokpëjtakëm, may diˈib myëbëjktëp ko Dios yëˈë tuˈugë Trinidad, wyinmaytyë ko tyäˈädë tukniˈˈijxën tsip yajjaygyukët. Tuˈugë teety tkujäˈäyë: “Yëˈë tuˈugë tukniˈˈijxënë diˈib kyaj mbäät yajmëwinmäˈänybyaaty. Kyaj tyëkë mä naxwinyëdë jäˈäyë jyot wyinmäˈäny”. Mayë jäˈäy diˈib myëbëjktëbë evolución, jyënäˈändë ko kyaj jyaˈˈatyë Dios ets ko tukëˈëyë tijaty jaˈäjtp duˈunyë të yajtukˈijxpety. Perë Charles Darwin en lugäär jyënäˈänët ko kyaj jyamëtyë Dios, yëˈë jyënany ko naxwinyëdë jäˈäy kyaj mbäät tmëwinmäˈänybyaatyë Dios.

² Per oyë jäˈäy ti tmëbëkët, nayajtëëwëdëp pën jamë Dios. Jeˈeyë ko may kyaj tnekyˈëxtäˈäytyë mët ko kyaj ttukjotkëdäˈäktë wiˈix yajtukmëtmaytyäˈäktë. Mbäät njënäˈänëm ko Satanás yëˈë “ja jyoot wyinmäˈäny të yajjunëxë ajkëxy” (2 Cor. 4:4, Nuevo Testamento de Mazatlán [NTM]). Pääty mayë jäˈäy yajpäättë wingutsum winguwëënë, kyunëjkx kyuyoˈoyëdë ets kyaj tnijawëdë pënën Dios diˈib tukëˈëyë tijaty të dyajkojtäˈäy (Isa. 45:18).

3. 1) ¿Pën të xytyuknijäˈäjëm wiˈix jyaˈayˈatyë Dios? 2) ¿Diˈibatyë yajtëˈëwën yajnimaytyäˈägäämp?

³ Jëjpˈam etsë jäˈäy tnijawëdët ja tëyˈäjtën mä pënën Dios. ¿Tiko? Yëˈko yëˈëyë tsoˈogäämp diˈib “kyäjpxtëbë Jyobaa xyëë” (Rom. 10:13, NM). Parë ngäjpxëmë tadë xëë, jëjpˈam ets nˈixyˈäjtëm këkpäät wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty, duˈun extëmë Jesukristë ttuknijäˈäjë ja yˈëxpëjkpëty (käjpxë Lucas 10:22, NM). * ¿Tiko yëˈëyë Jesus diˈib mbäät ojts xytyuknijäˈäjëm pënën Tyeetyˈajtypy? ¿Tijaty tyuuny? ¿Ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën ko ndukniˈˈijxëmë jäˈäy pënën Dios? Nˈoknimaytyakëmë tyäˈädë tëgëëkpë yajtëˈëwën.

 NIPËN DUˈUN TKANIJAWË EXTËMË JESUKRISTË

4, 5. ¿Tiko yëˈëyë Jesus diˈib mbäät yajxon xytyuknijäˈäjëm pënën Tyeetyˈajtypy?

⁴ Yëˈëyë naytyuˈugë Jesus diˈib mbäät yajxon xytyuknijäˈäjëmë Tyeety. ¿Tiko? Yëˈko yëˈë tim jawyiin ojts kyojy; ets jamë nety jyukyˈaty tsäjpotm mä kyaminyëm yä Naxwiiny. Ets yëˈë nety “ja Dios ja tyuˈukˈUˈunk” (Fwank 1:14; 3:18). Yëˈëyë netyë Jesus yajpatp mëdë Tyeety mä kyakojynyëmë wiinkpë anklës, etsë Tyeety mëk jyantsy tsyekyëty, ets ojts tnijawë wiˈix ja Tyeety tijaty ttuny ets wiˈix jyaˈayˈaty. Kanäk miyonk jëmëjt, yˈijttë nimajtsk, kyäjpx myaytyaktë ets dyajmëjwindëjkëdë ja tsyojkën nixim niyam (Fwank 5:20; 14:31). ¡Mbäät nwinmäˈäyëm ko Jesus mëjwiin kajaa tjäjty wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty! (Käjpxë Kolosʉ 1:15-17.)

⁵ Jyobaa ojts ttuunkmoˈoy ja yˈUˈunk parë yajkajpxynyaxët, pääty “txëˈaty Diosë yˈAyuk” (Diˈibʉ Jat. 19:13). Jesus yëˈëyë diˈibë nety mbäät yajxon xytyuknijäˈäjëm pënën Tyeetyˈajtypy. Juan jyënany ko ja “Ayuk”, yëˈë diˈibë nety mëët “tiˈigyë yˈity ja Dios Teety” (Fwank 1:1, 18). Mä ayuk grieegë, Juan kyaj yëˈë jeˈeyë tmaytyäˈägany ko tuˈugyë yˈijttë. Yëˈë myaytyak tuˈugë kostumbrë diˈib ijty ja jäˈäy myëdäjttëp ko kyaytyë. Ko ijty yajwoy tuˈugë jäˈäy kaabyë, jantsy wingon yˈuˈunyë mä ja tuˈugë jäˈäy parë mëët kyäjpx myaytyäˈägët. Pääty ko ja Uˈunk yajpaty jantsy wingon mä ja Tyeety, ojts mëët jantsy jeky kyäjpx myaytyäˈäktë.

6, 7. ¿Wiˈixë Jyobaa ojts mas niˈigyë mëdë yˈUˈunk nyaymyaaybyëkëdë?

⁶ Ko mas niˈigyë nimajtsk nyaymyaaybyëjkëdë, ta ja Tyeety ojts tjawë ko “tuˈuk tuˈugë xëë niˈigyë mëk ttseky [ja yˈUˈunk]” (käjpxë Proverbios 8:22, 23, 30, 31). Niˈigyë dyajmëjwindëjkëdë ja tsojkën ko Jesus tyuuny mëdë Tyeety ets tniˈˈijxtuty ja jyaˈayˈäjtën. Ets ko tˈijxy wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty mët niduˈuk niduˈugë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib yajkojpy, ta mas niˈigyë tˈoyˈijxy wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty.

⁷ Ko Satanás tnibëdeˈky ja anaˈam kutujkën diˈibë Jyobaa naytyuˈuk patëp, ta Jesus tˈijxy wiˈixë Tyeety dyaˈijxë tsojkën, ttuunyë tëyˈäjtën, tmëdäjtyë wijyˈäjtën etsë mëkˈäjtën parë dyaˈoˈoyë tyäˈädë mëj jotmay. Ko duˈun tˈijxy, yëˈë pudëjkë parë twinguwäˈkë ja amay jotmay diˈibë nety pyäädaampy yä Naxwiiny (Fwank 5:19).

8. Extëmë Jesus yajnimaytyaˈaky mä Evangelios, ¿tiko xypyudëjkëm parë yajxon njaygyujkëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty?

⁸ ¿Tiko yëˈëyë Jesus diˈib mbäät yajxon tnimaytyaky pënën Tyeetyˈajtypy? Yëˈko mëët jyantsy nyaymyaayë. Pääty, parë mbäät yajxon nˈixyˈäjtëmë Tyeety, jëjpˈam ets nnijäˈäjëm tijatyë Jesus kyäjpx myaytyak ets tijaty tyuun. Extëm nˈokpëjtakëm, tsip njaygyujkëm tidën yˈandijpy tsojkën ko jeˈeyë ngäjpxëm wiˈix yajnimaytyaˈaky mä diksionaaryë. Per ko nbawinmäˈäyëm tijatyë Jesus tyuun ets wiˈix ttsejkyë jäˈäy extëm yajnimaytyaˈaky mä Matewʉ, Markʉs, Lukʉs etsë Fwank, ta njaygyujkëm yajxon tidën yˈandijpy ko “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:8, 16). Jesus nan yajnigëxëˈkë Diosë jyaˈayˈäjtën extëm yˈijty mëdë yˈëxpëjkpëty.

JESUS OJTS XYTYUKNIJÄˈÄJËM WIˈIX JYAˈAYˈATYË TYEETY

9. 1) ¿Wiˈixë Jesus ojts majtsk pekyë ttuknijawë ja yˈëxpëjkpëty ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën? 2) Nimaytyäˈäk tuˈugë ijxpajtën wiˈixë Jesus ojts ttuknijawë jäˈäy ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën ko tyukniˈˈijxë.

⁹ ¿Wiˈixë Jesus ojts ttuknijawë ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën ja tim jawyiimbë yˈëxpëjkpëty ets diˈibë nety ok yˈëxpëjkpëˈataampy? Majtsk peky: mëdë tyukniˈˈijxën ets wiˈix tijaty ttuuny. Tijatyë Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty, ja nˈijxëm ko yajxon tnijäˈäjë wiˈixë Jyobaa wyinmay, wiˈix nyayjawëty ets wiˈix tijaty ttuny. Extëm nˈokpëjtakëm, Jesus ojtsë Tyeety tˈijxkijpxyë mët tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë diˈib tsojkp, diˈib nëjkx tˈëxtäˈäy tuˈugë byorreegë diˈib të tyëgoy. Yëˈë jyënany: “Es pën pyatypy, tëyˈäjtënëts nmëdaty ko xondäˈägëp niˈigyë mëdë tadë tuˈukpë këdiinëm mëdë  tadë mäjtäˈpx mäjmokx mäjtaxkpë diˈibë kyaj të yˈëxˈyoˈoy”. ¿Tiko duˈun tpëjtakyë tyäˈädë ijxpajtën? Yëˈë jyënany: “Nandëˈënë dëˈën yëˈë mDeetyëty diˈibë ijtp tsäjpotm, kyaj ttseky tyëgoyët ni tuˈugë tyäˈädë ënäˈkuˈungëty” (Mat. 18:12-14). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko oy näˈäty nnayjäˈäjëm ko kyaj ti ntsooˈäjtëm, Jyobaa naytyukjotmaytyuunëp mët ëtsäjtëm, pes nan yajpatëm mä tadë “ënäˈkuˈungëty” diˈibë Jesus myaytyak.

10. ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxeˈkyë Tyeetyë jyaˈayˈäjtën mët tijaty tyuun?

¹⁰ Ja tuk peky wiˈixë Jesus ojts ttuknijawë ja yˈëxpëjkpëty wiˈix jyaˈayˈatyë Tyeety, yëˈë mä wiˈix tijaty ttuuny. Pääty ko apostëlë Felipe yˈanmääyë: “Tukˈijxkëts ja Dios Teety”. Jesus ta yˈatsooy: “Diˈibëts ëj xyˈixyˈäjtp, yˈixyˈajtypy nandëˈën ja Dios Teety” (Fwank 14:8, 9). Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën wiˈixë Jesus dyaˈijxë ja Diosë jyaˈayˈäjtën. Ko tuˈugë yetyëjk nyimiinë diˈib “myëdäjtypy ja leprë päˈäm”, ta yˈanmääyë ets dyaˈˈagëdäˈägët, Jesus ta ttoony ets tˈanmääy: “Ntsejpyëts es nyaˈˈagëdäˈägët”. Tyäˈädë yetyëjk ojts tˈixy wiˈixë Jyobaa tmëdatyë mëjää ko Jesus yaˈˈagëdakë (Luk. 5:12, 13). Ets ko yˈoˈkyë Lázaro, ta ja ëxpëjkpëty ojts tˈixtë wiˈix pyaˈˈayoyë Dios ko Jesus “nyayjäˈäjë jotmaymyëët es yˈamutskˈäjty ta [...] jyëëy”. Jesus nyijäˈäbë nety ko yajjukypyëkaampy, per ko tˈijxy ja jyiiky myëguˈuk ets ja myëtnaymyaayëbë dyajnaxtë jäj jëmuˈumën, ta ojts jyotˈamutskë (Fwank 11:32-35, 40-43). Waˈan xymyëdaty mä Biiblyë tuˈugë maytyaˈaky diˈib mas mtsojkënyëˈajtypy mä wiˈixë Jesus dyaˈijxë ko paˈˈayoobë Tyeety.

11. 1) ¿Wiˈixë Jesus xytyuknijäˈäjëm ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën ko twojpëtsëëmdääy pënaty toˈktëp mä ja templë? 2) ¿Tiko mëjwiin kajaa xyjotkujkmoˈoyëm?

¹¹ Tëgokë Jesus dyaˈoˈoyë tuˈugë tejpxy ets twojpëtsëëmdääy pënaty tyoˈktëbë jëyujk tsäjpkää etsë borreegë mä ja templë ets ttijëmbijtääy ja myeesë pënaty meeny wyingugoondëp ets tˈëxkoˈodääy ja meeny wyaˈkxy (Fwank 2:13-17). Ko duˈun ja jotmëkˈäjtën dyaˈijxë, ta ja yˈëxpëjkpëty tjamyajtstë wiˈixë netyë rey David të tnaskäjpxë: “Mët ko njantsy tsyekyëtsë mdëjk, toobyëtsë njot” (Sal. 69:9). Ko Jesus duˈun ttuuny, ta dyaˈijxë ko jyantsy tsyejpy parë Dios yaˈˈawdatët tëyˈäjtën myëët. ¿Nbëjkëmë kuentë wiˈixë Jesus dyaˈijxë ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën? Extëm yajnimaytyaˈaky, yëˈë xytyuknijäˈäjëm ko Dios kyaj jeˈeyë ttsojkënyëˈaty dyajjëjptëgoyaˈanyë axëkˈäjtën, nan myëdäjtypyënë mëjää parë duˈun ttunët. Tijatyë Jesus tyuun, yëˈë xytyukˈijxëm wiˈixë Jyobaa nyayjawëty ko tˈixyë axëkˈäjtën myëjwindëkë abëtsemy nyaxwinyëdë. Extëmë Jyobaa mëdë Jesus nyayjawëty, yëˈë xyjotkujkmoˈoyëm ko nbatëmë ayoˈon.

12, 13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈix jyaˈayˈatyë Jyobaa extëmë Jesus yˈijty mëdë yˈëxpëjkpëty?

¹² Jatuˈugë ijxpajtën, yëˈë wiˈixë Jesus yˈijty mët ja yˈëxpëjkpëty, diˈib xëmë yajtsiptaktë pën mas mëj ijtp (Mar. 9:33-35; 10:43; Luk. 9:46). Komë Jesus të nety jantsy jeky yˈity mëdë Tyeety, nyijäˈäbë nety wiˈix nyayjawëty ko jäˈäy mëj këjxm nyayajnaxyëty (2 Sam. 22:28; Sal. 138:6). Nan të nety tˈixy wiˈixë Satanás yˈitäˈäny mëj këjxm, pääty mëk tjäˈäwë ko ja yˈëxpëjkpëty dyaˈijxëdë duˈumbë jäˈäyˈäjtën, diˈibë nety jeky të dyaˈëxpeky ets axtë të twinˈixy extëmë yˈapostëlëty. Duˈunyëm yˈitandë mëj këjxm axtë ja xëë mä netyë Jesus yajmatsanë (Luk. 22:24-27). Perë Jesus xëmë ojts tkäjpxwijy mëdë oyjyaˈayˈäjtën ets ijt seguurë ko itandëbë nety yujy tudaˈaky extëm tmooy ja ijxpajtën (Fili. 2:5-8).

¹³ ¿Nbëjkëmë kuentë wiˈixë Jesus dyaˈijxë Tyeetyë jyaˈayˈäjtën ko maˈkxtujkën myëët tjëjwijtsëmbijty ja yˈëxpëjkpëty? ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈix jyaˈayˈatyë Jyobaa ko nˈijxëm tijatyë Jesus tyuun o kyäjpx myaytyak? Ko Tyeety ninäˈä tkamastuˈuty pënaty mëduunëp, oy janääm jatsojk myëdëgoyëdë. Ko nnijäˈäjëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty, ¿këdii nmënuˈkxtäˈägäˈänëm parë nˈanmäˈäyëm ko jantsy jodëmbijtëm mä ja poky kaytyey diˈib nduˈunëm?

 JESUS TYUKNIJAWËYANË JÄˈÄY PËN TYEETYˈAJTYPY

14. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë ko jyantsy tyuknijawëyanë jäˈäy pën Tyeetyˈajtypy?

¹⁴ Mayë gobiernë diˈib mëk anaˈamp, tsuu lokë jyaˈay dyaˈittë ets kyaj ti ttuknijawëdë. Perë Jesus, jyantsy tyuknijawëyanë jäˈäy tukëˈëyë diˈib nyijäˈäp mä Tyeety (käjpxë Matewʉ 11:27). Niduˈugë yˈëxpëjkpë jyënany: “Diosë yˈUˈunk të [...] xymyoˈoyëm yëˈë nwinmäˈänyˈäjtëm es nˈixyˈäjtëm ja Dios” (1 Fwank 5:20). ¿Ti tyäˈädë yˈandijpy? Ko Jesus ojts ja yˈëxpëjkpëty dyaˈˈawatsë jyot wyinmäˈäny parë tjaygyukëdët wiˈix tnimaytyakyë Tyeety. Jesus nyimaytyakë Tyeety extëm mbäädë jäˈäy tjaygyukëdë, kyaj tnimaytyaky ko yëˈë tuˈugë Trinidad diˈib jantsy tsip yajjaygyujkëp.

15. ¿Tiko Jesus kyaj ttuknijäˈäjëtyaay ja yˈëxpëjkpëty tijaty nyijäˈäp mä Tyeety?

¹⁵ ¿Ojtsë Jesus ttuknijawë ja yˈëxpëjkpëty tukëˈëyë diˈib nyijäˈäjëp mä Tyeety? Kyaj, may diˈib kyaj ojts tnigajpxy (käjpxë Fwank 16:12). ¿Tiko? Yëˈë jyënany: “[Kyaj] miits mbäät xyjaygyukëdë tyam”. Per ta tˈanmääy ko mëjwiin kajaa nety tnijawëyäˈändë ko yajtuknigaxtët ja espiritë santë parë tyuknijawëdët “tëgekyë ja tëyˈäjtën” (Fwank 16:7, 13). Duˈun extëmë tääk teety kyaj ttukmëtmaytyaˈaky tukëˈëyë ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib mutsknëm, nanduˈunë Jesus, tam tijaty diˈib kyaj ttuknijawë ja yˈëxpëjkpëty, jaanëm ko nety mbäät tjaygyukëdë. Per mët ko Jesus yˈijty oyjyaˈay, pyëjkë kuentë nuˈunën tijaty tjaygyukëdët.

NˈOKPANËJKXËMË JESUSË YˈIJXPAJTËN KO NDUKNIˈˈIJXËMË JÄˈÄY PËNËN JYOBAA

16, 17. ¿Tiko jeˈeyë ëtsäjtëm mbäät yajxonë jäˈäy ndukniˈˈijxëm pënën Jyobaa?

¹⁶ Ko tuˈugë jäˈäy nˈixyˈäjtëm ets nˈoyˈijxëm wiˈix jyaˈayˈaty, ¿këdii njantsy nyimaytyäˈägäˈänëm? Pes yëˈë duˈun diˈib tyuunë Jesus ko yˈijty yä Naxwiiny: nyimaytyak ja Tyeety (Fwank 17:25, 26). ¿Mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën ko jäˈäy nduknijäˈäjëm wiˈix jyaˈayˈatyë Jyobaa?

¹⁷ Extëm të nnijäˈäjëm, nituˈugë jäˈäy tkaˈixyˈatyë Dios extëmë Jesus, ets nyimaytyäˈägan diˈibë nety nyijäˈäp. Axtë ojtsë yˈëxpëjkpëty tmoˈoyë wijyˈäjtën parë tjaygyukëdët wiˈixë Dios jyaˈayˈaty. May tyamë jäˈäy kyaj tˈixyˈattë Jyobaa extëm ëtsäjtëm të nˈixyˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë Jesus, pes mëdë tyukniˈˈijxënë ets tijaty tyuun, xytyuknijäˈäjëm wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty. ¡Jantsy oy nyayjäˈäwëm ko nˈixyˈäjtëmë Jyobaa! (Jer. 9:24; 1 Kor. 1:31.) Të nduˈunëmë mëjää parë të nmëwingoˈonëm, ets yëˈë, ta të xymyëwingoˈonëm (Sant. 4:8). Pääty, mbäädë netë jäˈäy ndukniˈˈijxëm diˈib të nnijäˈäjëm mä Jyobaa. ¿Wiˈix mbäät nduˈunëm?

18, 19. ¿Wiˈixaty mbäädë jäˈäy nduknijäˈäjëm pënën Jyobaa?

¹⁸ Oy ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën ets nduknijäˈäjëmë jäˈäy wiˈix jyaˈayˈatyë Tyeety mët yëˈëgyëjxmë käjpx maytyakën ets mët tijaty nduˈunëm. Nˈokjamyajtsëm ko mayë jäˈäy kyaj tnijawëdë pënën Dios. Ets mët ko të yajtukniˈˈixëdë diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ta wiink wyinmaytyë mä Dios. Per ëtsäjtëm mbäät ndukniˈˈijxëm diˈib të nnijäˈäjëm mä Biiblyë, extëm ti txëˈatyë Dios, ti tyuknibëjtakëp parë naxwinyëdë jäˈäy ets wiˈixën meerë jyaˈayˈaty. Nan oy ko nimaytyakëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm tijaty nˈëxpëjkpatëm mä Biiblyë mä wiˈix jyaˈayˈatyë Dios parë nanduˈun pyudëkëdët.

¹⁹ Nan mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën parë nyajnigëxëˈkëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty mët yëˈëgyëjxmë jäˈäyˈäjtën. Ko jäˈäy tˈixy wiˈix nyajnigëxëˈkëm ja tsojkën diˈibë Jesus myëdäjtypy, ta nanduˈun tmëwingonäˈändëdë Jesus mëdë Tyeety (Éfe. 5:1, 2). Apostëlë Pablo xyˈanmäˈäyëm: “Paˈijxëgyëty jaˈa nˈijxpajtëny miity ajkëxy, duˈun neby ëëty jaˈa Cristo yˈijxpajtëny ëëty nbaˈijxëjëny” (1 Cor. 11:1, NTM). Jantsy oy nnayjäˈäwëm ko mbäädë jäˈäy ndukˈijxëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty mët tijaty nduˈunëm. Pääty, nˈokpanëjkxëm xëmë Jesusë yˈijxpajtën parë nduknijäˈäjëmë jäˈäy pënën Jyobaa.

[Notë diˈib noky ëxˈääy]

[Yajtëˈëwën]