“[Bika Yehowa kupesa beno dikabu mpi, NW] yandi sadisa beno na kubaka diaka babakala ya mbote.”​—RUTI 1:9.

SOSA BAMVUTU NA BANGYUFULA YAI:

Sambu na nki beto lenda tuba nde bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama bakaka na mbalu makwela yina kele dikabu ya Nzambi?

Inki mutindu beto kezaba nde Nzambi ketulaka dikebi na nsola yina beto kesalaka sambu na kuzwa nkwelani?

Inki ndongisila ya Biblia na yina metala makwela nge kekana kusadila na luzingu na nge?

1. Tubila mawi ya Adami ntangu yandi monaka nkento.

 BIBLIA ketuba nde: “Yai kele muntu me fwanana na mono. Yandi me katuka na mikwa na mono ti na misuni na mono. Bo ta tubaka nde yai nkento, sambu yandi me katuka na bakala.” (Kuy. 2:23) Adami bakala ya ntete waka mpenza kyese ntangu Nzambi pesaka yandi nkento! Ntembe kele ve nde yandi tubaka mpenza bangogo yai ya kitoko! Na nima ya kuladisa Adami mpongi ya ngolo, Yehowa salaka nkento ya kitoko yina katukaka na mpanzi ya bakala. Na nima, Adami pesaka yandi zina Eva. Nzambi vukisaka bantu yai zole na makwela ya kyese. Sambu Yehowa sadilaka mpanzi ya Adami sambu na kuganga Eva, bo vandaka ti bangwisana ya mbote kuluta bankwelani yonso bubu yai.

2. Inki kikalulu kevukisaka bankwelani?

² Na mayele na yandi ya kukonda ndilu, Yehowa tulaka na kati ya bakala ti nkento zola ya ngolo yina bankwelani kevandaka ti yo​—kikalulu yina kevukisaka babakala ti bankento. Mukanda mosi (The World Book Encyclopedia) ketuba nde: “Bakala ti nkento yina mekwelana kevukisaka nitu mpi kekudimonisilanaka zola yina mbala na mbala.” Zola ya mutindu yai kemonanaka mingi na kati ya bansadi ya Yehowa.

BO MONISAKA NTONDA SAMBU NA DIKABU YA MAKWELA

3. Inki mutindu Izaki kwelaka nkento?

³ Abrahami muntu ya lukwikilu vandaka kubaka makwela na mbalu. Yo yina, yandi tindaka nsadi na yandi ya mbuta na Mezopotamia sambu na kusosila Izaki nkento. Nsadi yai bakaka mvutu ya mbote na kisambu yina yandi salaka. Rebeka yina vandaka kutina Nzambi boma kumaka nkento yina Izaki vandaka kuzola mingi mpi lungisaka mukumba mosi na ngidika yina Yehowa bakaka sambu na kutanina nkuna ya Abrahami. (Kuy. 22:18; 24:12-14, 67)  Sambu na dyambu yai, beto fwete tuba ve nde muntu mosi buna​—ata yandi kele ti mabanza ya mbote—​fwete pusa bantu yankaka na kukwelana na kingolongolo. Na nsi-ntoto ya bubu yai, bantu mingi kesalaka nsola ya nkwelani bo mosi. Ya kyeleka, makwela kesalamaka ve na zulu kansi, kana Bakristu kelomba lutwadisu ya Nzambi na kisambu mpi kebika nde mpeve na yandi kutwadisa bo, yandi tatwadisa bo na dyambu yai mpi na mambu yankaka ya luzingu.​—Gal. 5:18, 25.

4, 5. Inki kendimisa nge nde mwana nkento ya Sulami ti ngungudi zolanaka mingi?

⁴ Mwana-nkento ya Sulami yina vandaka kitoko na Izraele ya ntama zolaka ve nde banduku na yandi kupusa yandi na kukuma mosi ya bankento ya Ntotila Salomo. Yandi tubaka nde: ‘Beno bana-bankento ya Yeruzalemi, beno zenga nde beno ta yangisa beto ve, beno ta tedimisa ve mawi ya zola na kati na mono tii ntangu na yo talunga.’ (Kit. 8:4) Mwana-nkento ya Sulami mpi ngungudi mosi buna zolanaka mingi. Na kudikulumusa yonso yandi tubaka nde: “Mono kele kaka kintuntu yai rose na ntoto ya Saroni mono kele kintuntu yai kisi ke menaka na nseke.” Kansi ngungudi yango tubaka nde: “E, na kati ya bana-bankento nduku na mono kele bonso kintuntu na kati ya bansende”! (Kit. 2:1, 2) Bo zolanaka mingi.

⁵ Sambu mwana nkento ya Sulami mpi ngungudi vandaka kuzola ntete Nzambi, bangwisana na bo vandaka ngolo mpenza. Yo yina, mwana nkento ya Sulami zabisaka ngungudi yina yandi zolaka nde: “Baka mono bonso kidimbu na ntima na nge, bonso kidimbu mpi na diboko na nge; simba mono penepene na nge. Amure kele ngolo bonso lufwa, kimpala kele nku bonso nsi ya bafwa. Yo ke pelaka bonso tiya ya makasi; ata masa to mvula ya ngolo lenda fwa yo ve [sambu yo mekatuka na yandi]. Kansi kana muntu kumeka kusumba amure na kimvwama na yandi, yandi ta baka kaka nsoni.” (Kit. 8:6, 7) Ntangu nsadi ya Yehowa kezola kukwela, sambu na nki yandi fwete sosa ve mambu ya kukonda mfunu?

NSOLA YA MFUNU NA MESO YA NZAMBI

6, 7. Inki mutindu beto kezaba nde Nzambi ketulaka dikebi na nsola yina beto kesala sambu na kuzwa nkwelani?

⁶ Yehowa ketulaka dikebi na nsola yina nge kesala sambu na kuzwa nkwelani. Na yina metala bantu ya Kanana, Nzambi tumaka bantu ya Izraele nde: “Beno lenda kwela bo ve, beno lenda pesa mpi bana na beno nzila ve na kukwela bo, mbaimbai bo ta benda bana na beno na kuvila mono Mfumu Nzambi ti na kusamba banzambi ya nkaka. Ebuna Mfumu Nzambi ta wila beno makasi, yandi ta fwa beno na mbala mosi.” (Kul. 7:3, 4) Bamvu-nkama mingi na nima, nganga-Nzambi Esdrasi tubaka nde: “Beno me sala masumu, beno me yika mbi na bantu ya Israele sambu beno me kwelaka bankento ya banzenza.” (Esd. 10:10) Ntumwa Polo zabisaka bampangi na yandi Bakristu nde: ‘Nkento yina me kwelaka fweti zinga kaka ti bakala na yandi ntangu yonso ya bakala na yandi ke na moyo. Kansi kana bakala na yandi me fwa, ntangu yai, konso bakala yina ya yandi me zola, bakala yina lenda kwela yandi; kansi yo fweti vanda kaka na Mfumu.’​—1 Kor. 7:39.

⁷ Kana nsadi yina mekudipesaka na Yehowa mekwela muntu yina kele ve Mukristu, yandi mekonda bulemfu na Nzambi. Bantu ya Izraele ya bilumbu ya Esdrasi kolamaka ntangu bo “kwelaka bankento ya banzenza,” mpi yo tavanda buzoba na kufwa nsiku ya Nzambi yina kele na Masonuku. (Esd. 10:10; 2 Kor. 6:14, 15) Mukristu yina mekwela muntu yina kele ve Mukristu kepesa ve mbandu ya mbote mpi kemonisa ve ntonda sambu na makwela yina kele dikabu ya Nzambi. Kundima makwela ya mutindu yina na nima ya mbotika lenda sala nde Mukristu kuvidisa mikumba na yandi na dibundu. Yo tavanda ve mbote na kuvingila nde Nzambi kusakumuna nge ntangu nge kesamba nde: ‘Yehowa, mono melemfukila nge ve na luzolo yonso, kansi sakumuna mono kaka.’

 TATA NA BETO YA ZULU KEZABA MBOTE-MBOTE

8. Tendula kikuma yina beto fwete landa lutwadisu yina Nzambi kepesaka na yina metala makwela.

⁸ Muntu yina salaka masini kezabaka mbote-mbote mutindu yo kesalaka. Kana bo fwete vukisa bibende ya fyoti-fyoti, yandi lenda tubila na sikisiki yonso mutindu ya kusala yo. Inki lenda salama kana beto buya kulanda minsiku yina mpi beto sala mambu na mutindu na beto? Malanda tavanda ya mbi kibeni. Yo yina, kana beto kezola kuvanda na makwela ya kyese beto fwete landa minsiku yina Yehowa Muyantikisi ya makwela mepesaka.

9. Sambu na nki beto lenda tuba nde Yehowa kebakisaka mawi ya muntu yina kekudiwaka nde yandi kele yandi mosi mpi kyese yina kevandaka na makwela?

⁹ Yehowa kezabaka mambu yonso ya metala bantu mpi makwela. Yandi tulaka mpusa ya kuvukisa nitu na mabanza ya bantu sambu bo “buta bana mingi.” (Kuy. 1:28) Nzambi kebakisaka mawi ya muntu yina kekudiwaka nde yandi kele yandi mosi, sambu na ntwala ya kuganga nkento ya ntete, Nzambi tubaka nde: “Kele mbote ve nde muntu kuzinga kaka yandi mosi. Mono ke sadila yandi muntu ya nkaka yina me fwana na yandi sambu na kusadisaka yandi.” (Kuy. 2:18) Yehowa kebakisaka mpi mbote kyese yina bankwelani kevandaka ti yo.​—Tanga Bingana 5:15-18.

10. Inki mambu fwete twadisa bangwisana ya ngolo ya bankwelani yina kele Bakristu?

¹⁰ Sambu Adami sumukaka, yandi bikilaka bantu yonso masumu mpi kukonda kukuka, yo yina ata makwela mosi ve kevandaka ya kukuka bubu yai. Kansi, na kati ya bansadi ya Yehowa makwela lenda vanda na kyese ya kyeleka kana bo kezitisa Ndinga ya Nzambi. Mumbandu, tadila bandongisila ya pwelele yina Polo pesaka sambu nde bangwisana ya makwela kuvanda ngolo. (Tanga 1 Korinto 7:1-5.) Masonuku kemonisaka ve nde bankwelani fwete vukisa nitu kaka sambu na kubuta bana. Bangwisana ya mutindu yai lenda lungisa mbote-mbote bampusa ya nitu mpi ya mawi. Kansi, Nzambi kendimaka ve kuvukisa nitu na mutindu ya mbi. Ntembe kele ve nde, babakala mpi bankento yina kele Bakristu kesalaka dyambu yai ya mfunu ya luzingu na bo na lutondo yonso, sambu na kusadisa bo na kudimonisila zola ya kyeleka. Ya kyeleka, bo fwete buya mambu yonso yina lenda pesa Yehowa mpasi.

11. Inki mutindu Ruti bakaka balusakumunu sambu yandi salaka mambu mutindu Yehowa kezolaka?

¹¹ Makwela fwete vanda ya kyese kansi yo fwete vanda ve ya mpasi mpi bonso ndola. Mingi-mingi nzo ya Mukristu fwete vanda kisika ya kupema mpi ya ngemba. Tadila mambu yina salamaka bamvula kiteso ya 3000 meluta, ntangu Noemi yina vandaka mufwidi mpi babokilo na yandi  zole ya bankento Orpa mpi Ruti katukaka na Moabi sambu na kukwenda na Yuda. Noemi syamisaka babokilo na yandi yina na kuvutuka na bwala na bo. Ruti muntu ya Moabi yina kangamaka ti Noemi, vandaka ya kwikama na Nzambi ya kyeleka mpi Boazi ndimisaka yandi nde Yehowa ‘kupesa nge matabisi ya mbote sambu nge me kwisa kutina na yandi.’ (Ruti 1:9; 2:12) Sambu yandi monisaka ntonda na makwela yina kele dikabu ya Nzambi, Ruti kumaka nkento ya Boazi nsambidi ya kyeleka ya Yehowa. Ntangu yandi tafutumuka na ntoto ya mpa ya Nzambi, yandi tavanda na kyese ya kuzaba nde yandi kumaka nkaka ya Yezu Kristu. (Mat. 1:1, 5, 6; Luka 3:23, 32) Yandi bakaka mpenza balusakumunu sambu yandi salaka mambu mutindu Yehowa kezolaka!

BANDONGISILA YA MBOTE SAMBU NA KUNUNGA MAKWELA

12. Na wapi muntu lenda zwa bandongisila ya mbote na yina metala makwela?

¹² Muyantikisi ya makwela kezabisa beto mambu yina beto fwete zaba sambu na kununga makwela. Ata muntu mosi ve kezabaka mambu mingi. Ntangu yonso Biblia ketubaka kyeleka, mpi kuzinga na kuwakana ti minsiku ya Masonuku kele mutindu ya kuluta mbote ya kukangama na bandongisila ya mbote na yina metala makwela. Mumbandu, ntumwa Polo sonikaka na ngolo ya mpeve nde: “Konso bakala fweti zola nkento na yandi bonso yandi mosi, konso nkento fweti zitisa bakala na yandi.” (Ef. 5:33) Bakristu ya kuyela na kimpeve lenda bakisa bandongisila yai ya Biblia. Keti bo tasadila Ndinga ya Yehowa? Bo tasadila yo kana bo kemonisa mpenza ntonda na makwela yina kele dikabu na yandi. a

13. Inki lenda vanda malanda ya kukonda kulemfukila munsiku yina kele na 1 Piere 3:7?

¹³ Bakala yina kele Mukristu fwete sadila nkento na yandi mambu na zola yonso. Ntumwa Piere sonikaka nde: “Beno babakala mpi kiteso mosi, ntangu beno ke zinga ti bankento na beno beno fweti bakisa nde bo kele ngolo mingi ve bonso beno. Beno fweti zitisa bo, sambu bo mpi ta baka na Nzambi makabu ya moyo nzila mosi ti beno. Beno fweti sala mpidina, ebuna ata kima mosi ve ta bebisa bisambu na beno.” (1 Pie. 3:7) Kana bakala kelanda ve minsiku ya Yehowa, yandi lenda wa ve bisambu na yandi. Kimpeve ya bankwelani zole lenda beba mpenza kana bampasi, mavwanga mpi mambu ya mbi kele na kati na bo.

14. Inki bupusi nkento ya zola kevandaka ti yo na dibuta na yandi?

¹⁴ Nkento yina ketwadisama na Ndinga mpi na mpeve santu ya Yehowa lenda sala mambu mingi na mpila nde nzo na yandi kuvanda kisika mosi ya ngemba mpi ya kyese. Yo mefwana nde bakala yina kewaka Nzambi boma kuzola mpi kutanina nkento na yandi na kinsuni mpi na kimpeve. Nkento kevandaka na mpusa ya ngolo ya zola ya bakala na yandi mpi yo mefwana nde bakala na yandi kumonisila yandi yo. Bingana 14:1 ketuba nde: “Nzo ke vandaka mbote kana nkento ke na mayele, kansi nkento ya buzoba ke fwaka yo.” Nkento ya mayele mpi ya zola kesalaka mambu mingi sambu dibuta na yandi kuvanda mbote mpi na kyese. Yandi kemonisaka mpi ntonda na makwela yina kele dikabu ya Nzambi.

15. Inki ndongisila kele na Efezo 5:22-25?

¹⁵ Babakala mpi bankento yina kelandaka  mbandu ya Yezu na mutindu yandi sadilaka dibundu mambu kemonisaka ntonda na makwela yina kele dikabu ya Nzambi. (Tanga Efezo 5:22-25.) Bankwelani kebakaka mpenza balusakumunu ntangu bo kezolanaka mpi kesalaka nde lulendo, kukonda kusolula to bikalulu yankaka ya mbi kubebisa ve ata fyoti makwela na bo!

MUNTU KUKABULA BO VE

16. Sambu na nki Bakristu yankaka kebikalaka bampumpa?

¹⁶ Ata bantu mingi kebakaka bangidika sambu na kukwela na ntangu mosi buna, bansadi yankaka ya Yehowa kebikalaka bampumpa sambu bo mezwa ve nkwelani yina mefwana sambu na bo. Bankaka kevandaka ti dikabu ya kimpumpa yina kesadisaka bo na kudipesa na kisalu ya Yehowa kukonda mambu ya kekatulaka dikebi yina kevandaka na makwela. Ya kyeleka, kimpumpa kevandaka kyese kana muntu kezitisa bandilu yina Yehowa metulaka.​—Mat. 19:10-12; 1 Kor. 7:1, 6, 7, 17.

17. (a) Inki bangogo ya Yezu ya metadila makwela beto fwete yibuka? (b) Kana Mukristu mosi meyantika kuzola nkwelani ya muntu yankaka, inki yandi fwete sala kukonda kusukinina?

¹⁷ Yo vanda beto mekwelaka to ve, beto yonso fwete yibuka bangogo yai ya Yezu: “Keti beno me tangaka ve mambu yai na Mukanda ya Nzambi? ‘Na luyantiku, ntangu Nzambi salaka bantu, yandi salaka bo bakala ti nkento. Ebuna Nzambi tubaka nde: Yo yina, bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi. Ebuna bo zole ta kuma muntu mosi.’ Mpidina bo kele diaka bantu zole ve kansi kaka muntu mosi mpamba. Yo yina, muntu lenda kabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Mat. 19:4-6) Kuzola nkwelani ya muntu yankaka kele disumu. (Kul. 5:21) Kana Mukristu mosi meyantika kuwa mpusa ya mutindu yai, yandi fwete sala yonso sambu na kuyambula kikalulu yai ya mbi, kana ve mpusa yina tayela na ntima na yandi. (Mat. 5:27-30) Yo kele mfunu nde beto sungika mabanza ya mutindu yai mpi kubuya mpusa ya ntima ya kusala masumu.​—Yer. 17:9.

18. Inki mutindu nge kekudiwaka ntangu nge ketadilaka makwela yina kele dikabu ya Nzambi?

¹⁸ Ata bantu yina kezabaka mambu mingi to ve na yina metala Yehowa Nzambi mpi kezabaka ve mbalu ya makwela yina kele dikabu na yandi ya kitoko, kemonisaka ntonda na kiteso mosi buna na bangwisana yina bankwelani kevandaka ti yo. Kansi, beto ya mekudipesaka na Yehowa ‘Nzambi ya kiese’ fwete monisa na mutindu ya kufwana na luzingu na beto nde beto kezitisaka mpi kebakaka mpenza na mbalu makwela yina kele dikabu ya Nzambi!​—1 Tim. 1:11.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 12]

Makwela ya mbote kepesaka Yehowa lukumu mpi lenda nata kyese mingi na dibuta ya mvimba

[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]

Ruti monisaka ntonda sambu na makwela yina kele dikabu ya Nzambi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Keti nge kemonisaka mpenza ntonda sambu na makwela yina kele dikabu ya Yehowa?