¿Mëjˈijxypyë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky?
“Waˈanë Jyobaa mgumayëdë ets xypyäättët tuˈugë lugäär mä mboˈkxtët, mä jyëën tyëjkë mnyaˈay.” (RUT 1:9)
ËXTÄˈÄY MÄ YAˈˈATSOOJËMBITY:
¿Wiˈix nnijäˈäjëm ko ja Dios mëduumbë diˈib tëëyëp tmëjˈijxtë pëjk ukën?
¿Ti xytyukˈijxëm ko Dios jëjpˈam tˈixy pën pyëkaampy ja Dios mëduumbë?
¿Diˈibë käjpxwijën mä pëjk ukën myajtunaampy mä mjukyˈäjtën?
1. ¿Wiˈixë Adán nyayjäˈäwë ko Jyobaa myooyë nyëdoˈoxy?
“KO JA yeˈeytyëjk tˈijxy ja toˈoxytyëjk, ënet yˈënany: ¡Yäˈädë tëy ngëˈëmniniˈkxëts yëˈë, ets ngëˈëmbäjkëts yëˈë! Pääty yëˈë jaˈa txëwˈatëty “toˈoxytyëjk”, jaˈa ko yëˈë Dios nen jamyë të dyajpëtsëmy mä yëˈë yeˈeytyëjkën.” (Gén. 2:23, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM].) Adán, ja tim jawyiimbë yetyëjk, ¡jantsy jotkujkë nyayjäˈäwë ko yajmooyë nyëdoˈoxy! Pääty jantsy tsuj ojts tmaˈkxyë yˈää yˈayuk. Jyobaa ojts dyajmanaxyë Adán parë ojts tjuˈtë kyaatsypyäjk ets ojts dyajkojy ja toxytyëjk diˈib jantsy tsuj. Adán, ja txëëmooy Eva ets ta netë Dios yajtuˈukmujkëdë parë kyasäädëˈattët agujk jotkujk. Kom yëˈë Adángë kyaatsypyäjk yajjuˈt parë ojts kyojˈyë Eva, pääty mas tuˈugyë yˈijttë ets kyaj dyuˈunëty tyam nituˈugë kasäädë jäˈäy.
2. ¿Tiko yetyëjk etsë toxytyëjk nyaymyëwingonëdë?
2 Komë Jyobaa mëjwiin kajaa tmëdatyë wijyˈäjtën, ojts dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy parë nyaytsyojkënyëˈatëdët ets duˈun ja yetyëjk mëdë toxytyëjk nyaymyëwingonëdët nixim niyam. Tuˈugë enciclopedia jyënaˈany: “Yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib pëjktëp yˈawijxtëp ets nimajtsk xëmë nyaytsyokëdët ets yˈit tsyëënëdët” (The World Book Encyclopedia). Tyäˈädë kanäk ok dyajtëyˈäjtëndëkë pënatyë Jyobaa myëduundëp.
MYËJˈIJXTË JA PËJK UKËN
3. ¿Wiˈixë Isaac tpatyë nyëdoˈoxy?
3 Abrahán, mëjwiin kajaa tmëjˈijxyë pëjk ukën, pääty tkejxy ja tyuumbë diˈib mas mëjjäˈäy parë nyëjkxët Mesopotamia ets tˈëxtäˈäyët tuˈugë kiixy diˈib Dios mëduump parë tpëkëdë Isaac. Oy wyimbëtseemy ko tyäˈädë Abrahángë tyuumbë nyuˈkxtaky. Isaac yëˈë nyëdoˈoxyˈäjtë Rebeca, diˈib yaˈˈadëë ti netyë Dios të ttuknibëjtäägë mä Abrahángë tyëëm yˈääts (Gén. 22:18; 24:12-14, 67). Ko duˈun yajmaytyaˈaky, kyaj yëˈë tˈandijy ko tuˈugë jäˈäy mbäät tˈawoomukyë myëguˈuk, oyxyëp tjatuumbë mëdë oyjyot. Tyam këˈëmë jäˈäy twinˈixy pën pyëkaampy. Dios nipën tkaˈˈawoomuky, per tyuˈumoopy pënaty amdoojëbë naybyudëkë ets pënaty kyupëjktëp extëm ttuˈumoˈoy, duˈun mä tyäˈädë jotmay ets mä oytyim diˈibëty (Gal. 5:18, 25).
4, 5. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko ja sulamita mët ja borreegë kuentˈäjtpë jantsy naytsyojkëdë?
4 Sulamita, tuˈugë kiixyë jantsy tsujpë diˈib jukyˈäjt Israel, kyaj ttsejky ets ja myëtnaymyaayëbëty mëktaˈaky yˈanëˈëmxëdët parë tpëkët ja rey Salomón. Duˈun tˈanmääy: “Toˈoxyˈënäˈkëty diˈib Jerusalén, tëjëts miitsëty xytyukwandäˈäktë etsëts kyaj xynyekyˈanëëmëdët extëmëts mbäät xytyuktëkë tsojkënë axtë koonëmëts këˈëm njawët” (Cant. de Cant. 8:4). Per ko ja sulamita duˈun jyënany, naytsyojkënëdëbë nety mët tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë. Yëˈë jyënany: “Ëjts duˈunëts extëm oytyim diˈibëtyë azafrán pëjy diˈib yoomp mä mejnybyäˈä, extëm tuˈugë liiryë pëjy mä ajoy”. Per ja borreegë kuentˈäjtpë, ta yˈatsoojë: “Extëm tuˈugë liiryë pëjy diˈib ujtsoty apynyoty, duˈunëtsë njamyëët mä toˈoxyˈënäˈkëty” (Cant. de Cant. 2:1, 2). Yä nˈijxëm ko mëkë nety nyaytsyokëdë.
5 Ja sulamita mët ja borreegë kuentˈäjtpë yëˈë nety mas niˈigyë tsyojktëbë Dios, pääty ja tsyënäˈäy jyukyˈäjtënë nan mëkë nety yˈitäˈäny. Sulamita duˈun tˈanmääy ja borreegë kuentˈäjtpë diˈibë nety jyantsy tsyejpy: “Këxtsaagyëts mä ngorasoon, këxtsaagyëts mä mgëˈë; mët ko ja tsojkën duˈun myëkëty extëmë oˈkën, ja tsojkën parë mët mijts naytyuˈuk duˈun syeguurëty extëmë Seol. Ko yeeny, duˈun yeeny extëmë jënˈyaˈank, yëˈë jyënˈyaˈangë Jah [mët ko jam tsyoony]. Yëˈë kom nëë kyaj mbäät dyajpiˈitsy ja tsojkën, ni mëj nëë mbäät kyamënëjkxyëty” (Cant. de Cant. 8:6, 7). Pën tuˈugë Dios mëduumbë pëkäämp, duˈumbë kompromisë mbäät tjawë parë mët ja jäˈäy diˈib pyëkaampy.
DIOS JËJPˈAM TˈIXY PËN NBËKÄˈÄNËM
6, 7. ¿Ti xytyukˈijxëm ko Dios jëjpˈam tˈixy pën ja Dios mëduumbë pyëkaampy?
6 Jyobaa jëjpˈam tˈixy pën diˈib nbëkäˈänëm. Yëˈë ojts tˈanëëmë ja israelitëty ets kyaj pyëktët mët ja jäˈäyëty diˈib Canaán, duˈun tˈanmääy: “Taabë jäˈäyëty këdii mëbäät xymyëguˈukjawëdë, ets yëˈë mˈuˈunk mˈënäˈkëty këdii xytyukpëktëty yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈkëty. Jaˈa ko tsojk nëjkx yajtuˈudëgoyëtë, ko jyëduˈunˈatëty, ets nëjkx yëˈë Wintsën xyˈixmäjtsnëdë, taats xypyänëjkxtëjkënëdëty ja wiink dios mëdiˈibë käˈäp myëdëyëtyën. Ënet nëjkx ja Dios xyajjootˈambëktë, ets nëjkx myajkutëgoyëtë” (Deu. 7:3, 4, MNM). Ok, ta Esdras yˈanmääyëdë: “Miitsëty të mdëgoytyë ko të xypyëktë toxytyëjk diˈib wiink naxwinyëdë parë niˈigyë xyajpokytyëkëdë Israel gäjpn” (Esd. 10:10). Etsë apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja myëguˈuktëjk: “Nigutiky es tuˈugë kasäädë toxytyëjk yˈitët yëˈëyë mët ja nyaˈay määnëm yˈakjikyˈaty; per ko ja yetyëjk yˈoˈknët, niwäˈäts kuwäˈäts wyeˈemy tadë kuˈekytyoˈoxy es pyëkët mët diˈibë yëˈë tsyejpy, yëˈëyë diˈibë sitëy nandëˈën myëbejkypy ja Jesukristë” (1 Kor. 7:39).
7 Ko tuˈugë Dios mëduumbë diˈib të nyëbajnë pyeky mëdë jäˈäy diˈib kyaj nyëbetyëty, kyaj nety tmëmëdoyë Dios. Ja israelitëty myëdëgooytyë Dios, diˈib jukyˈäjttë mä Esdras jyukyˈajty, ko tpëjktë “toxytyëjk diˈib wiink naxwinyëdë”. Biiblyë yajxon tnigajpxy pën mbäädë Dios mëduumbë tpeky, ets tëgoˈoyëmë nety ko ti ndukkäjpxëm parë kyaj nmëmëdoˈojëmë Diosë yˈanaˈamën (Esd. 10:10; 2 Kor. 6:14, 15). Dios mëduumbë diˈib pyejkypyë jäˈäy diˈib kyaj tmëdunyë Jyobaa, kyaj dyakyë oybyë ijxpajtën ets kyaj twintsëˈëgë ja pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky. Pën duˈun adëtsp, mbäädë tyuunk yajpëjkë mä Diosë kyäjpn. Ets kyaj mbäät tˈawixy etsë Jyobaa kyunuˈkxëdët ko nyuˈkxtäˈägët: “Jyobaa, të nmëdëgoy tsojkëngyëjxm, per oydyuˈunëty, kunuˈkxkëts”.
JYOBAA NIˈIGYË TNIJAWË
8. Nimaytyäˈäk tiko mbäät nbanëjkxëm extëmë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm mä pëjk ukën.
8 Tuˈugë injenyeerë diˈib yajkojpy tuˈugë makyënë, nyijäˈäjëp yajxon wiˈix tyuny. Pën nmäˈkxäˈänëm ja makyënë, mbäät yajxon xytyukˈawäˈänëm wiˈix nduˈunëm. Per ¿ti tun jatëdëp ko ngatuˈunëm extëm xyˈanmäˈäyëm ets nmäˈkxëm extëm nmëwinmäˈänybyatëm? Pën tuumbëjkp ja makyënë, mbäät nëjkx wyindëgoy. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, pën agujk jotkujk ngasäädëˈatäˈänëm, tsojkëp nduˈunëm extëmë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm, pes yëˈë pyëjtak ja pëjk ukën.
9. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Jyobaa nyijäˈäp yajxon ko tuˈugë jäˈäy naytyuˈuk nyayjawëty ets ko pëjk ukën yajmiimbyë jotkujkˈäjtën?
9 Jyobaa nyijäˈäp wiˈix yaˈixy yajpäätyë naxwinyëdë jäˈäy ets wiˈix yˈixëty ja pëjk ukën. Yëˈë ojts dyajkojˈyë jäˈäy parë tmëdatëdë tsojkënë ets yˈitäˈän tsyënëyäˈändët parë dyaˈˈadëwëdë tyäˈädë anaˈamën: “Mëëtˈattë ënet mˈuˈunk mˈënäˈkëty yajwinduktë yëˈë naxwinyëdë” (Gén. 1:28, MNM). Jyobaa nan nyijäˈäp ko tuˈugë jäˈäy nyayjawëty naytyuˈuk, pes mä nety tkayajkojynyëm ja tim jawyiimbë toxytyëjk, jyënany: “Käˈäp [jyawë] yˈoyëty ko yëˈë yeˈeytyëjk aduˈuk yˈity. Minëts ëbëky nˈëkˈyäjkojy [...] mëdiˈibë yëˈë pudëkëdëbën” (Gén. 2:18, MNM). Jyobaa nan nyijäˈäp yajxon ko pëjk ukën yajmiimbyë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën (käjpxë Proverbios 5:15-18). *
10. ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy yˈit tsyëënëdë?
10 Nituˈugë kasäädë jäˈäy kyawäˈätsjäˈäyëty mët ko Adán të xytyukninäjxëmë poky kaytyey, per pënatyë Jyobaa myëduundëp, mbäät kyasäädëˈattë agujk jotkujk pën pyanëjkxtëbë Diosë yˈAyuk. Extëm nˈokpëjtakëm, Pablo yajxonë käjpxwijën dyajky mä kasäädë jäˈäy yˈit tsyëënëdë (käjpxë 1 Korintʉ 7:1-5). Kyaj jeˈeyë kasäädë jäˈäy yˈit tsyëënëdë parë yˈuˈunk yˈënäˈk tpäädët, pesë Biiblyë jyënaˈany ko nan mbäät nyayajjotkujkˈatëdë nixim niyam. Dios yˈaxëkˈijxypy ko yˈit tsyëënëdët extëm kyaj të yajtuknibëjtäägë. Ko yˈit tsyëënëdë kasäädë jäˈäy diˈib Dios mëduundëp, tsojkëp dyaˈixëdët ja oyjyaˈayˈäjtën etsë tsojkën. Ets tjëjpkudijëdët diˈib mbäädë Jyobaa yajjotmäˈätyëty.
11. ¿Ti kunuˈkxën ojtsë Rut tˈaxäjë ko ojts ttuunë Diosë tsyojkën?
11 Ko jäˈäy pyeky, yëˈëxyëp parë yˈagujkˈaty jyotkujkˈaty. Mä Dios mëduumbë jyëën tyëjk, yëˈë jamˈatëbë jotkujkˈäjtën etsë tuˈugyëˈäjtën. Nˈokwinmäˈäyëm ti tuun jäjtë naa tyëgëk mil jëmëjtëp, ko Noemí mët majtskë xyakxy, diˈibë nety të kyuˈooktë, Rut mëdë Orpá, tsyoondë Moab ets ojts nyëjkxtë Judá. Oyë Noemí tjaˈˈanmääy mëktaˈaky ets jyëmbittët, Rut kyaj jyëmbijty. Kyaj tmastutyë Dios, ets yˈawijx parë dyajjëmbijtäˈäyët diˈibë nety të ttuny, “pes yëˈë diˈib [yˈaˈoˈkë] kyaknbatkëˈëy” (Rut 1:9; 2:12). Mët ko Rut mëj dyajnaxy ja pëjk ukën, ta pyejky mëdë Boaz, diˈibë nety mëjjäˈäynyë ets jantsy oy Dios mëduny. Ko Rut jyukypyëkët mä ja jembyë jukyˈäjtën, mëjwiin kajaa xyondäˈägäˈäny ko tnijawët ko Jesukristë myiiny mä tyëëm yˈääts (Mat. 1:1, 5, 6; Luk. 3:23, 32). ¡Mëjwiin kajaa ojts yajkunuˈkxy ko ojts ttuunë Diosë tsyojkën!
OYBYË KÄJPXWIJËNË PARË KASÄÄDË JÄˈÄY JYOTKUJKˈATËT
12. ¿Mä mbäät yajpäätyë oybyë käjpxwijën mä jäˈäy kyasäädëˈaty?
12 Jyobaa, diˈib pyëjtakë pëjk ukën, yˈanmaabyë kasäädë jäˈäy ti mbäät ttundë parë jyotkujkˈattët. Nipën duˈun tkanijawë extëm yëˈë. Pääty ko Biiblyë dyakyë käjpxwijën xëmë oy wyimbëtsemy, ets pën tuˈugë jäˈäy käjpxwijäämp, tsojkëp ttukwäˈkpatët extëm jyënaˈanyë Biiblyë. Extëm nˈokpëjtakëm, apostëlë Pablo ojts tkujayë: “Jëjpˈam es miits xytsyoktët yëˈë mnëdoˈoxy extëm mij këˈëm, es yëˈë kasäädë toxytyëjk twintsëˈëgëdët yëˈë nyaˈay” (Éfe. 5:33). Niˈamukë Dios mëduumbë diˈib të myëjay jyaygyujkëp yajxonë tyäˈädë Biiblyë kyäjpxwijën. Per ¿myëmëdowëbë net? Pën myëjˈijxypy ja pëjk ukën, ta tmëmëdowët. *
13. ¿Wiˈix wyimbëtsëmët ko kyayajpadunët extëm jyënaˈanyë 1 Peedrʉ 3:7?
13 Jëjpˈam etsë yetyëjk kasäädë ttsokëdë nyëdoˈoxy. Apostëlë Pedro tkujäˈäyë: “Miitsëty kasäädë yetyëjkëty, mëmaˈxtuktë mnëdoˈoxyëty. Wintsëˈëgë extëm yëˈë pyaatyëty. Kyaj jyeˈeyëty mët ko toxytyëjkëty yˈamääyëty, per mët ko nandëˈën tmëdattë mët miitsëty ja jikyˈäjtën diˈibë të mmoˈoyëdë ja Dios mët ja kyëˈëm tsojkën. Tundë dëˈën, es net këdiibë nitii mgaˈˈatsipëdët ko [mnuˈkxtäˈäktët]” (1 Peed. 3:7). Pën tuˈugë yetyëjk kyaj tmëmëdoyë tyäˈädë käjpxwijën, mbäät kyaj yajmëdoy ko nyuˈkxtäˈägët. Ko duˈun jyatët, mbäät nimajtsk kyaj oy nyekyˈitët mëdë Jyobaa, ets mbäädë net tsyiptundë ets nyayˈwyingäjpx nyayjëjpkäjpxëdë.
14. Tuˈugë oybyë toxytyëjk kasäädë, ¿wiˈix tpudëkë fyamilyë?
14 Toxytyëjk kasäädë diˈib pyanëjkxypyë Biiblyë kyäjpxwijën ets tyuˈumoˈoyëtyë Diosë myëjää, mbäät dyajjamˈatyë jotkujkˈäjtën etsë tuˈugyëˈäjtën mä jyëën tyëjk. Tuˈugë yetyëjk kasäädë diˈib tsyëˈkëbë Dios, tsyejpyë nyëdoˈoxy ets kyuentˈäjtypy. Ets kom ja toxytyëjk yajtsokäämp, ta dyaˈixyëtyë oybyë jäˈäyˈäjtën parë mas niˈigyë nyaˈay tsyokëdët. Proverbios 14:1 jyënaˈany: “Yëˈë toxytyëjk diˈib jantsy kuwijy të tkojy ja jyëën tyëjk, per ja diˈib tsuu jyijtaapy mëdë kyëˈë”. Tuˈugë toxytyëjkë wijypyë ets oyjyaˈaybyë pyudëjkëp mëjwiin kajaa fyamilyë parë yˈitët agujk jotkujk, ets nan yaˈijxëp ko myëjˈijxypyë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky.
15. ¿Ti käjpxwijën yajpatp mä Éfesʉ 5:22-25?
15 Kasäädë jäˈäy diˈib myëjˈijxtëbë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky, duˈun yˈittë extëmë Jesus yˈity mët ja yˈëxpëjkpëty (käjpxë Éfesʉ 5:22-25). Ets mëjwiin kajaa tˈaxäjëdë kunuˈkxën ko mëk nyaytsyokëdë ets ko kyaj nyaytyukmëmadäˈägëdë mëjˈäjt këjxmˈäjtën o axëëkpë jäˈäyˈäjtën, extëm ko kyaj nyekynyaymyëgäjpxëdët duˈun ënäˈkuˈungën.
NIPËN KYAYAJNAYWYÄˈKXËDËT
16. ¿Tiko näägë Dios mëduumbë naytyuˈuk yˈittë?
16 Mayë jäˈäy pëkan uugandëp, per näägë Dios mëduumbë naytyuˈuk yˈittë mët ko kyaj tpäättë jäˈäy diˈib tyukjotkëdakypy ets diˈibë Dios tukjotkëdäˈägëdëp. Ets nääk, kom kyaj tmëmay tmëdäjtë pyëkäˈändë, ta aduˈugë wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë mä Diosë tyuunk. Ets mbäät agujk jotkujk jyukyˈattë pën wyintsëˈkëdëp ja anaˈamënë extëmë Dios të tpëjtaˈaky (Mat. 19:10-12; 1 Kor. 7:1, 6, 7, 17).
17. 1) Extëmë Jesus jyënany mä pëjk ukën, ¿ti tsojkëp nyaˈijtëm winmäˈänyoty? 2) Pën tuˈugë Dios mëduumbë yˈatsejpyë kasäädë jäˈäy, ¿ti mbäät pojënë ttuny?
17 Oy nnaytyuˈukˈäjtëm o ngasäädëˈäjtëm, niˈamukë mbäät nyaˈijtëm winmäˈänyoty extëmë Jesus jyënany: “¿Kyajnëm miits xykyäjxtë ja Diosë jyaaybyajtën mä tmaytyaˈaky ko jawyinyëp ja Dios tkojy ja jäˈäyëty, ja yetyëjk esë toxytyëjk?, esë Dios jyënany: Pääty ja yetyëjk myastuˈudëp ja tyääk tyeety es nyaybyuwäˈägëdët mëdë nyëdoˈoxy, es dëˈën nimajtsk yˈittët tiˈigyë. Es dëˈën kyaj nyakynyimajtskëty, jeˈeyë dëˈën tuˈuk. Es pääty ja yetyëjk kyaj tmastuˈudët ja nyëdoˈoxy, mët ko ja Dios të yajnaymyikyëty” (Mat. 19:4-6). Pokytyuumbë jäˈäy ko tˈatsekyë kasäädë jäˈäy (Deu. 5:21). Pën tuˈugë Dios mëduumbë diˈib naytyuˈuk o kasäädë, tuktëjkëbë tyäˈädë axëëkpë tsojkën, jëjpˈam ets pojënë dyajpëtsëmët, oy axëëk tyim nnayjawëdët ko të dyajtëkë duˈumbë tsojkënë mä jyot wyinmäˈäny (Mat. 5:27-30). Jëjpˈam ets dyajjëgaˈagëdë axëëkpë jyot wyinmäˈäny ets tjëjpkuwäˈägët ja axëëkpë tsojkën diˈib yajpokytyunanëp (Jer. 17:9).
18. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëmë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky?
18 Mayë jäˈäy diˈib wanaty yˈixyˈajtypyë Jyobaa o ninuˈun tkaˈixyˈaty, myëjˈijxypy wanatyë pëjk ukën diˈibë Jyobaa të tpëjtaˈaky. Per ëtsäjtëm të nnaywyandakëm mä Jyobaa, tadë “Diosë jotkujkpë” (1 Tim. 1:11, Traducción del Nuevo Mundo). Pääty, ¡niˈigyëxyëp mbäät ndukxondakëm tijatyë Jyobaa të xynyamoˈoyëm ets nmëjˈijxëm ja pëjk ukën diˈib të tpëjtaˈaky!
[Notë diˈib noky ëxˈääy]
^ parr. 9 Proverbios 5:15-18: “Uugë nëë diˈib mä mgëˈëm nëdäjny, ets diˈib pëxujxpëtsëëmp mä mgëˈëm nëdäjny. ¿Ti myaˈëxpëyëˈëgaambyë mnëëdax, etsë mnëë pyëyëˈkjäˈtët mëjtuˈääy? Mijts jeˈeyë këˈëm myajtunëp ets kyaj xytyuˈukmukët mëdë wiink jäˈäy. Waˈan kunuˈkxy tˈity mä ja mnëë myuxy, ets xondäˈäk mët ja mnëdoˈoxy diˈib mbëjk ko mˈënäˈkˈäjty”.
^ parr. 12 Mä liibrë “Nayaˈitëdë xëmë mä ja Diosë tsyojkën”, kapitulo 10 ets 11 jap niˈigyë yajnimaytyaˈagyë pëjk ukën.
[Yajtëˈëwën]
[Letrë diˈib miimp mä pajina 16]
Ko jäˈäy oy kyasäädëˈaty yajmëjpëtseembyë Jyobaa ets jotkujk yˈity niˈamukë ja familyë
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 15]
Rut yajnigëxëˈk ko myëjˈijxë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 17]
¿Myaˈijxëp mijts ko mmëjˈijxypyë pëjk ukën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky?
