Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Jehová Diosajj “imantatäki ukanaksa qhanañcharakiwa”

Jehová Diosajj “imantatäki ukanaksa qhanañcharakiwa”

Jehová Diosajj “imantatäki ukanaksa qhanañcharakiwa”

“Jumanakan Diosamajj taqe diosanakat sipansa jiltʼatajja; jupajj reyinakjjarus munañaniwa, kunatejj imantatäki ukanaksa qhanañcharakiwa.” (DAN. 2:47.)

¿KUNJAMSA QHANAÑCHTʼASMA?

¿Jehová Diosajj kunsa jutïr urunakat yatiyawayi?

¿Ajjsarkañ animalan nayrïr sojjta pʼeqenakapajj khitinakampi sasisa?

¿Ajjsarkañ animalampi ukat Nabucodonosoran samkapan uñstki uka jachʼa jaqempejj kunansa kikpakïpjje?

1, 2. ¿Kunsa Jehová Diosajj qhanañchawayi, ukat kunatakisa?

 KUNAPACHATÏ Diosan Reinopajj taqe gobiernonakar tukjkani ukhajja, ¿kawkïr markanakas taqe markanakjjar chʼamanïpjjani? ‘Imantatäki ukanak qhanañchiri’ Jehová Diosan yanaptʼapampiw uka jisktʼar qhanañchsna. Ukatakisti, kuntï Daniel profetampi ukat apóstol Juanampejj Biblian qellqapkäna ukanak yatjjatañasawa.

2 Uka pä chachanakarojj Jehová Diosaw visionanakan ajjsarkañ animalanak uñjayäna. Nabucodonosor reyejj samkapan metalanakat lurat mä jachʼa jaqe uñjkäna ukajj kamsañsa muni ukwa Jehová Diosajj Daniel profetar yatiyarakïna. Ukat jiwasan askisatakiw Jehová Tatitojj taqe ukanak Bibliar qellqayatayna ukat jan khitin tukjañapatakis Jupaw jarkʼaqäna (Rom. 15:4). Ukat Jehová Diosan Reinopaw taqe gobiernonakar niya tukjani sasin taqe chuyma confiyañasatakiw qellqayarakïna (Dan. 2:44).

3. Bibliankir profecianak sum amuytʼañatakejja, ¿kunsa nayraqat yatjjatañasa, ukat kunatsa?

3 Danielana ukat Juanan qellqatanakapanjja, janiw kimsaqallqo “reyinakataki”, jan ukajj gobiernonakatak qhanañchkiti, jan ukasti kunapachas uñstapjjani uksa qhanañchapjjarakiwa. Uka qellqatanak sumpacha amuytʼañatakejja, Bibliankir nayrïr profeciatwa sum yatjjatañasa. ¿Kunatsa? Kunattejj uka profeciarjamaw Bibliajj parli ukat mayni profecianakas phoqhasi.

KATARIN WAWAPAMPI AJJSARKAÑ JACHʼA ANIMALAMPI

4. ¿Khitinakas warmin wawapajja, ukat kunsa lurani?

4 Edén jardinan Diosar kutkatasipkäna uka qhepatjja, mä “warmiw” “wawanïni” sasaw Jehová Diosajj mä profecian arsuwayäna (Génesis 3:15 liytʼasiñapawa). * Uka wawaw katariru, mä arunjja Supayar “pʼeqet takjjata[ñapäna]”. Qhepatjja, uka wawajj Abrahaman familiapata, Israel markata, Judá tributa ukat David reyin wawanakapat jutani sasaw Jehová Diosajj qhanañchäna (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Uka warmin wawapajj Jesucristowa (Gál. 3:16). Ukatjja, alajjpachar sarañataki qollan ajayumpi ajllit cristianonakajj uka warmin wawapa satäpjjarakiwa (Gál. 3:26-29). Jesusampi ukat ajllitanakampiw Diosan Reinopankapjje. Ukat uka toqew Jehová Diosajj Supayar takjjatani (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. 1) ¿Danielana ukat Juanan visionanakapan qhawqha reyinakas uñsti? 2) ¿Apocalipsis libron parlki uka ajjsarkañ animalan pʼeqenakapajj kunampi sasisa?

5 Bibliankir nayrïr prefeciarjamajja, Supayan wawapaw warmin wawaparojj uñisiñapäna. ¿Khitinakas katarin wawapajja? Taqe khitinakatejj Diosarusa ukat markaparus Supayjam uñisipki ukat arknaqapki ukanakawa. Supayajj nayratpachwa wawaparojj kunayman gobiernonakjjar uttʼayi (Luc. 4:5, 6). Ukanakat mä qhawqhanikiw Diosan markaparojja, mä arunjja, Israel markarusa jan ukajj alajjpachar sarañataki ajllitanakarus qʼal chhaqtayañ munapjjäna. Uk yatiñajj wali wakiskiriwa, kunattejj ukanwa kunatsa Danielana ukat Juanan visionanakapan kimsaqallqo reyinakakejj uñsti ukajj qhanañchasi.

6 Khä 96 jichha pacha (j.p.) mara jakʼanakanwa Jesucristojj apóstol Juanar wali muspharkañ visionanak uñjayäna (Apo. 1:1). Mä visionapanjja, mä dragonaruw lamar qota lakjjar saytʼata uñjäna, uka dragonajj Supayampi sasiwa (Apocalipsis 12:18-13:2 liytʼasiñapawa). Ukjjarusti lamar qotatwa ajjsarkañ mä animalar mistunir uñjarakïna, ukat Supayaw wali chʼamanir tukuyäna. Qhepatjja mä angelaw Juanarojj uka ajjsarkañ jachʼa wila animalan paqallqo pʼeqenakapajj ‘paqallqo reyinakampi’ sasiwa, mä arunjja, taqe markanakjjar chʼamani markanakampi sasiwa sasin qhanañchäna, uka ajjsarkañ animalatjja Apocalipsis 13:1 qellqatanwa parli (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Apocalipsis libro qellqaskäna uka tiempotakejja, phesqa reyinakaw tukjatäjjapjjäna, sojjtïriw apnaqaskäna, paqallqörejj janïraw utjkänti. ¿Taqe markanakjjar chʼamani reyinakajj kawkïrinakäpjjesa? Ajjsarkañ animalan paqallqo pʼeqenakapajj khitinakasa uk jichhajj yatjjatañäni. Ukatjja, Daniel profetajj kunanaksa uka reyinakjjat qhanañcharakïna ukwa yatjjatarakiñäni, ukat awisajj walja maranak faltkipanwa uka reyinakat qhanañchjjäna.

NAYRÏR PÄ PʼEQE: EGIPTO, ASIRIA

7. ¿Nayrïr pʼeqejj khitimpi sasisa, ukat kunatsa?

7 Ajjsarkañ animalan nayrïr pʼeqepajja Egiptowa. ¿Kunatsa? Kunattejj uka markaw Jehová Diosan markaparojj nayraqat wal uñisïna. Kunapachatï Abrahaman wawanakapajj Egipto markan wal mirtjjapjjäna ukhaw jupanak contra saytʼäna, Abrahaman familiapatwa warmin wawapajj jutañapäna. Ukat Supayajj uka wawan jan utjañapatakiw Diosan markapar qʼal tukjañ munäna. ¿Kunjamsa? Supayajj Faraonampiw taqe israelit yoqall wawanakar jiwarayañ munäna. Ukampis Jehová Diosaw markaparojj jarkʼaqäna, ukat Egipton esclavoñatsa qhespiyarakïna (Éxo. 1:15-20; 14:13). Tiempompejja, Suma Oraqeruw irpjjäna, ukat ukanwa jakasjjapjjäna.

8. ¿Payïr pʼeqejj khitimpi sasisa, ukat kun lurañsa munäna?

8 Payïr pʼeqejj Asiria markampi sasiwa. Uka markajj wali chʼamanïnwa ukat Diosan markaparojj qʼal tukjañ munarakïna. Jehová Diosajj Asiria markampiw jan istʼasiri ukat yaqha diosanakar yupaychjjeri israelit tunka tribunakar castigayäna. Qhepatjja, Asiria markarakiw Jerusalenarojj qʼal tukjañ munäna, inas Supayajj kawkïr familiattï Jesusajj jutañapäkäna uka familiar chhaqtayañ munchïna. Ukampis ukajj janiw Diosan amtapäjjänti. Ukatwa Jehová Diosajj mä angelar khitanisin asirio soldadonakar tukjayäna ukat servirinakapar qhespiyäna (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

KIMSÏR PʼEQE: BABILONIA

9, 10. 1) ¿Babilonionakar kun lurirsa Jehová Diosajj ukhamaki uñjäna? 2) ¿Profecian phoqhasiñapatakejj kun pasañapas wakisïna?

9 Apóstol Juanajj mä visionan ajjsarkañ animal uñjkäna ukan kimsïri pʼeqepajja, Babiloniampi sasiwa. Uka markaw Jerusalenarojj tukjäna ukat jaqenakarus markapar apasjjäna, ukampis Jehová Diosajj janiw qhespiykänti. Nayratpachaw jan istʼasir israelitanakarojj tukjataw uñjasipjjäta sasin yatiyatayna (2 Rey. 20:16-18). Ukat “Tatituna tronopana reyita qontʼasi[ri]” reyinakajj janiw Jerusalenan utjjaniti sasaw mä profecian arsuwayarakïna (1 Cró. 29:23). Ukampisa, Davitan wawanakapat jutiri mayniw derechonïsajj tronon reyit qontʼasiñatak jutani sasaw Jehová Diosajj arsuwayäna (Eze. 21:25-27).

10 Yaqha profeciarjamajja, Mesiasan puriniñapäkäna ukhajja, judionakajj Jerusalenankir templonwa Diosar yupaychasipkañapäna (Dan. 9:24-27). Ukat israelitanakajj Babilonia markar janïr apatäpkäna uka tiempon qellqaskäna uka profecianjja, Jesusajj Belenanwa nasini sasaw qhanañchasïna (Miq. 5:2). Uka profecian phoqhasiñapatakejja, judionakajj markaparuw kuttʼapjjañapäna ukat templo wasitat saytʼayapjjañapäna. Ukampisa, babilonionakajj janiw katuntatanakarojj antutapjjerïkänti. ¿Kunjamsa markapar kuttʼapjjaspänjja? Ukjja Jehová Diosaw profetanakapampejj qhanañchäna (Amós 3:7).

11. ¿Kunjamanakatsa Babilonia Imperiorojj uñachtʼayasi? Qhanañchäwi uñjjattʼäta.

11 Babiloniar apata mä israelitajj Danielänwa (Dan. 1:1-6). Jehová Diosaw Daniel profeta toqejj kunayman uñachtʼäwinakampejj kawkïr markanakas taqe markanakjjar chʼamanjam Babilonia qhepat sartani uk yatiyäna. Amuytʼañäni, Nabucodonosor reyiruw metalanakat lurat mä jachʼa jaqempi samkasiyäna (Daniel 2:1, 19, 31-38 liytʼasiñapawa). Uka jachʼa jaqen qorit pʼeqepajj Babilonia Imperiompi sasiwa sasaw Diosajj Daniel profetampejj yatiyäna. * Ukat qollqet pechopasa amparanakapasa, kawkïr markatï mayni markanakjjar chʼamanïsajj Babilonia qhepat sartkani ukäniwa sasaw yatiyarakïna. ¿Kawkirïpachänisa, ukat kunjamsa Diosan markapar uñjpachäni?

PUSÏR PʼEQE: MEDOPERSIA

12, 13. 1) ¿Babilonia markan tukjäwipat kunsa Jehová Diosajj yatiyäna? 2) ¿Apocalipsis libron parlki uka ajjsarkañ animalan pusïr pʼeqepajj Medopersiawa sasajj kunatsa sissna?

12 Danielan tiempopat patak jila maranak nayrajja, Jehová Diosajj Isaías profet toqew taqe markanakjjar chʼamani kawkïr markas Babiloniar tukjani uk yatiyäna. Janiw kunjam tukjatänis ukak yatiykänti, jan ukasti khitis tukjani uksa yatiyarakïnwa: persa Ciro reyiw tukjani sasaw yatiyäna (Isa. 44:28–45:2). Daniel profetajj pä visionwa taqe markanakjjar chʼamani Medopersiat uñjäna. Mä visionanjja pä marka mayachtʼatwa uñjäna, uka markanakajj maysa toqet jukʼampi waytata mä osor uñtatänwa, ukat “qawqha aychtejj munkta uka manqʼantanirakim” sasaw uka animalarojj sasirakïna (Dan. 7:5). Ukat mayni visionansti, pä jachʼa wajjrani orqo uwija uñjarakïna (Dan. 8:3, 20).

13 Profecian phoqhasiñapatakiw Jehová Diosajj Medopersia Imperiompejj Babiloniar tukjayäna, ukhamat israelitanakajj markapar kuttʼjjapjjañapataki (2 Cró. 36:22, 23). Ukat mä qhawqha tiempotjja, pachpa Medopersia markarakiw Diosan markapar niyapin chhaqtayäna. Bibliankir Ester librow kunjamsa Persia markankir Amán sat nayrïr ministropajj uka markan jakir judionakarojj qʼal tukjañ amtäna uk sum qhanañchi, ukat kunürus tukjatäpjjaspa uksa Amanajj sum amtjjäna. Ukampisa, Jehová Diosajj wasitatwa markapar jarkʼaqäna, ukhamatwa Supayan wawapan amparapat markapar qhespiyäna (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Ukatwa Apocalipsis libron parlki uka ajjsarkañ animalan pusïr pʼeqepajj Medopersiawa sisnajja.

PHESQHËR PʼEQE: GRECIA

14, 15. ¿Kunsa Jehová Diosajj Grecia Imperiot yatiyäna?

14 Apocalipsis libron parlki uka ajjsarkañ animalan phesqhëri pʼeqepajj Grecia markawa. Ukat Nabucodonosorajj jachʼa jaqempi samkaskäna ukan broncet lurat purakapampi, lankhu charanakapampejj Grecia markampi sasiwa sasaw Danielajj qhanañchjjatayna. Ukat pä visionampwa uñjäna, ukanwa uka markajj kunjamänisa ukat khitis wali uñtʼat apnaqeripäni uksa qhanañchäna.

15 Mä visionapanjja, Grecia markarojj pusi chheqhani leopardo sat animalar uñtatwa uñjäna, ukajj taqe markanakjjar chʼamani markäsajj jankʼakiw walja markanak katuntani sañwa munäna (Dan. 7:6). Mayni visionapansti, mä wajjrani chivo uñji, ukasti jankʼakiw pä wajjrani orqo uwijarojj jiwayi, mä arunjja, Medopersiar tukji. Uka chivojj Grecia markampi sasiwa, ukat wajjrapajj khititï uka marka apnaqkani ukawa sasaw Jehová Diosajj Danielar yatiyäna. Ukatsti, uka wajjrajj pʼaksutäniwa ukat uka lantejj pusi jiskʼa wajjraw mistuni sasaw Danielajj yatiyarakïna. Uka profeciajja, Grecia markan wali chʼamani tukuñapatak walja maranak faltkipanwa qellqasitayna. Ukampisa kunjam qellqatäkäntï ukhampunwa phoqhasïna. Alejandro Magno sat wali aytat reyiw Grecia Imperio apnaqäna ukat Medopersia markar tukjañatakis jupaw pʼeqtʼäna. Ukampisa, janiw walja maranak apnaqkänti, kunattejj 32 maranïkasaw jiwjjäna. Jiwatapatjja, pusi generalanakapaw Imperio jalanoqasipjjäna (Daniel 8:20-22 liytʼasiñapawa).

16. ¿Antíoco IV sat apnaqerejj kunsa luräna?

16 Persia markar tukjasajja, Grecia markaw Diosan servirinakapan oraqenakap apnaqjjäna. Uka tiempotakejja, judionakajj Suma Oraqenkjjapjjänwa, ukat Jerusalén templsa wasitatwa saytʼayjjapjjarakïna. Jupanakasti Diosan ajllit markapäsipkakïnwa, ukat Jerusalén templonwa Jehová Diosar yupaychasiskakïna. Ukampis 168 nayra pacha (n.p.) maranwa ajjsarkañ animalan phesqhëri pʼeqepajj mä arunjja, Grecia Imperiojj Diosan markapar arknaqäna. Alejandron jiwatapa qhepatsti, khitinakatï Imperio jalanoqasipkäna ukanakat Antíoco IV sat apnaqeriw Jerusalén templon yaqha diosanakar yupaychañatak mä altar lurayäna, ukat khitinakatï judionakan yupaychäwiparjam sarnaqapki ukanakar jiwarayañatakiw mä decreto apsüna. Ukhamasti ¡Supayan wawapajj walpunwa Diosan markapar uñisïna! Ukampisa, ukhat jukʼa tiemporukiw Grecia markajj jutïr wali chʼamani markampi tukjat uñjasïna. ¿Ajjsarkañ animalan sojjtïri pʼeqepajj kawkïr markäpachänisa?

SOJJTÏR PʼEQE: ROMA, “SINTI AJJSARKAÑAPUNÏNWA”

17. ¿Génesis 3:15 qellqatan phoqhasiñapatakejj kunsa sojjtïr pʼeqejj luräna?

17 Kunapachatï apóstol Juanajj visionan ajjsarkañ animalar uñjkäna ukhajja, Roma markaw taqe markanakjjar chʼamanïskäna (Apo. 17:10). Uka markaw sojjtïri pʼeqejja ukat Génesis 3:15 qellqatan utjki uka profecian phoqhasiñapatakis yanaptʼarakïna. Supayajj Roma markan jilïrinakapampiw warmin wawaparojj “kayut achjara[kïna]”. ¿Kunjamsa? Jupanakaw Jesusarojj marka apnaqerinak contra saytʼiriw sasin kʼarintas juchañchapjjäna ukat jiwayapjjäna (Mat. 27:26). Ukampis mä qhawqha urutjja Jehová Diosaw jaktayjjäna, ukhamatwa kayut achjatäkäna ukajj ratukis jakjjaspa ukhamänjja.

18. 1) ¿Kawkïr tamarus Diosajj ajllisjjäna, ukat kunatsa? 2) ¿Kunjamanakatsa Supayan wawapajj warmin wawapar arknaqaskakïna?

18 Israel markan utjki uka religionanakan pʼeqtʼirinakapajj Roma markan jilïrinakapampiw Jesús contra mayachtʼasipjjäna, ukat uka markankirinakajj niya taqeniw Jesusar uñisipjjäna. Ukatwa Jehová Diosajj Israel markar jan walit uñj-jjäna (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Ukat Israel marka lantisti Diosajj yaqha marka ajllisjjäna, ukasti “Diosan Israelapa” (MT) satawa (Gál. 3:26-29; 6:16). Jupanakajj alajjpachar sarañatak ajllitanakäpjjewa, uka tamanjja judionaka ukat jan judionakaw utji (Efe. 2:11-18). Jesucriston jiwatat jaktatap qhepatjja, Supayan wawapajj warmin wawapar arknaqaskakïnwa. Roma markajj walja kutiw ajllitanakaru, mä arunjja, warmin wawapa satäpkaraki ukanakar qʼal chhaqtayañ munäna. *

19. 1) ¿Kunjamsa Daniel profetajj sojjtïr wali chʼamani markat qhanañchi? 2) ¿Kuna toqetsa jutïr yatichäwin yatjjataskañäni?

19 Nabucodonosor reyin samkap Daniel profetajj qhanañchkäna ukanjja, hierrot lurata kayunakapajj Romampi sasiwa (Dan. 2:33). Ukat Danielajj yaqha visión uñjkäna ukanjja, janiw Roma markatak sum qhanañchkänti, jan ukasti kawkïr markatï wali chʼamampi pachpa Romat mistuñapäkäna uksa qhanañcharakiwa (Daniel 7:7, 8 liytʼasiñapawa). Roma markajj patak patak maranakaw enemigonakapatakejj “sinti ajjsarkañapu[ni], sustjaskaña, ukhamarusa wali chʼamaniraki” ukham markänjja. Profeciarjamajja, Roma Imperiotwa ‘tunka wajjranaka’ mistuñapäna, ukat ukanak taypinkir mä jiskʼa wajjraw jiltasin wali chʼamani tukuñapäna. ¿Uka tunka wajjranakajj khitinakampi sasisa? ¿Jiskʼa wajjrajj khitimpi sasisa, ukat Nabucodonosor reyin samkapan uñstkäna uka jachʼa jaqen cuerpopat kawkha cheqampi sasisa? Uka jisktʼanakarojj 14 janankir yatichäwinwa qhanañchasini.

[Qhanañchäwinaka]

^ Uka “warmejja”, Jehová Diosan alajjpachankir servirinakapawa, jupanakaruw Diosan warmipjam uñtʼasi (Isa. 54:1; Gál. 4:26; Apo. 12:1, 2).

^ Daniel libron uñstki uka jachʼa jaqen pʼeqepasa ukat Apocalipsis libron parlki uka ajjsarkañ animalan kimsïr pʼeqepasa Babiloniampi sasiwa. 12 ukat 13 jananak uñjjattʼäta.

^ Roma markajj 70 maransa Jerusalén markar tukjkchïnjja, ukajj janiw Génesis 3:15 qellqatan utjki uka profecian phoqhasïwipäkiti. Kunattejja, uka tiempotakejj Israel markajj janiw Diosan ajllit markapäjjänti.

[Jiskt’anaka]