Si Jehova “Ang Manugpahayag sang mga Tinago”
Si Jehova “ang Manugpahayag sang mga Tinago”
“Sa pagkamatuud, ang inyo Dios amo ang Dios sang mga dios kag Ginoo sang mga hari, kag ang manugpahayag sang mga tinago.” —DAN. 2:47.
ANO ANG IMO SABAT?
Ano nga mga detalye parte sa palaabuton ang ginpahayag ni Jehova sa aton?
Ano ang ginarepresentar sang nahauna nga anom ka ulo sang mabangis nga sapat?
Paano naangot ang mabangis nga sapat sa larawan nga nakita ni Nabocodonosor?
1, 2. Ano ang ginpahayag sa aton ni Jehova, kag ngaa?
ANO nga mga gobierno ang magagahom sa duta kon tapuson na sang Ginharian sang Dios ang paggahom sang tawo? Nahibaluan naton ang sabat. Ginpahayag ini sa aton sang “manugpahayag sang mga tinago,” si Jehova nga Dios, paagi sa sinulatan ni manalagna Daniel kag ni apostol Juan.
2 Ginpahayag sa ila ni Jehova ang mga palanan-awon parte sa mabangis nga mga sapat. Ginsugid man niya kay Daniel ang kahulugan sang damgo parte sa daku nga larawan. Ginpasulat ini ni Jehova sa Biblia para makabenepisyo kita. (Roma 15:4) Ginhimo niya ini para magbakod ang aton paglaum nga sa indi madugay, dugmukon sang iya Ginharian ang tanan nga gobierno sang tawo.—Dan. 2:44.
3. Para maintiendihan sing maayo ang mga tagna, ano anay ang dapat naton mahangpan, kag ngaa?
3 Ang mga tagna nanday Daniel kag Juan wala lamang nagasugid sang identidad sang walo ka hari, ukon paggahom sang tawo, kundi nagapakita man sang pagbuslanay sang ila paggahom. Maintiendihan lamang naton sing maayo ini nga mga tagna kon mahangpan naton ang kahulugan sang pinakauna nga tagna sa Biblia. Ngaa? Bangod ang katumanan sini nga tagna amo ang tema sang Biblia, kag diri naangot ang iban pa nga tagna.
ANG BINHI SANG MAN-UG KAG ANG MABANGIS NGA SAPAT
4. Sin-o ang magahuman sa binhi sang babayi, kag ano ang himuon sini?
4 Wala madugay pagkatapos sang pagrebelde sa Eden, nagsaad si Jehova nga ang “babayi” magapatubas sang isa ka “kaliwat,” ukon binhi. * (Basaha ang Genesis 3:15.) Ini nga binhi magadugmok sa ulo sang man-ug nga si Satanas. Ginpahayag sang ulihi ni Jehova nga ang binhi magagikan kay Abraham, sa pungsod sang Israel, sa tribo ni Juda, kag mangin kaliwat ni Hari David. (Gen. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33) Ang panguna nga bahin sini nga binhi amo si Cristo Jesus. (Gal. 3:16) Ang ikaduha nga bahin sini amo ang hinaplas sang espiritu nga mga miembro sang Cristianong kongregasyon. (Gal. 3:26-29) Si Jesus kag ining mga hinaplas ang magahuman sa Ginharian sang Dios, nga amo ang instrumento nga gamiton sang Dios sa pagdugmok kay Satanas.—Luc. 12:32; Roma 16:20.
5, 6. (a) Pila ka gamhanan nga ginharian ang ginsambit nanday Daniel kag Juan? (b) Ano ang ginarepresentar sang mga ulo sang mabangis nga sapat sa Bugna?
5 Ang una nga tagna sa Eden nagsiling man nga si Satanas magapatubas sang binhi. Ang iya binhi magadumot sa binhi sang babayi. Sin-o ang magahuman sang binhi sang man-ug? Sila amo ang tanan nga nagadumot sa Dios kag nagapamatok sa iya katawhan kaangay ni Satanas. Madugay na nga gin-organisar ni Satanas ang iya binhi sa lainlain nga hublag sa pulitika, ukon mga ginharian. (Luc. 4:5, 6) Pero pila lamang ka ginharian sang tawo ang direkta nga nagsalakay sa katawhan sang Dios—sa pungsod sang Israel ukon sa kongregasyon sang hinaplas nga mga Cristiano. Ngaa importante ini nga kamatuoran? Bangod amo ini ang rason kon ngaa walo lamang ka gamhanan nga ginharian ang ginpakita sa mga palanan-awon nanday Daniel kag Juan.
6 Sang nagahingapos ang unang siglo C.E., ang ginbanhaw nga si Jesus naghatag sing makahalawhaw nga mga palanan-awon kay apostol Juan. (Bug. 1:1) Sa isa sini nga mga palanan-awon, nakita ni Juan ang Yawa, nga ginarepresentar sang dragon, nga nagatindog sa baybayon. (Basaha ang Bugna 13:1, 2.) Nakita man ni Juan ang mabangis nga sapat nga nagatakas sa dagat kag ginhatagan ini sang Yawa sang daku nga awtoridad. Sang ulihi, may nakita pa si Juan nga duag-eskarlata nga sapat nga may pito man ka ulo. Amo ini ang larawan sang sapat nga ginsambit sa Bugna 13:1. Nagsiling ang anghel nga ang pito ka ulo nagarepresentar sa “pito ka hari,” ukon mga gobierno. (Bug. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Sang ginsulat ni Juan ang Bugna, ang lima sini nga mga ginharian napukan na, ang isa nagagahom pa, kag ang isa “wala pa mag-abot.” Ano ini nga mga ginharian, ukon mga kagamhanan sa kalibutan? Binagbinagon naton ang tagsa ka ulo sang sapat nga ginsambit sa Bugna. Tan-awon man naton kon ano ang ginasiling sang sinulatan ni Daniel sa pila sa sini nga mga ginharian mga siniglo antes sila naggahom.
EGIPTO KAG ASIRIA —ANG UNA NGA DUHA KA ULO
7. Ano ang ginarepresentar sang una nga ulo, kag ngaa?
7 Ang una nga ulo sang sapat nagarepresentar sa Egipto. Ngaa? Bangod ang Egipto amo ang una nga kagamhanan nga nagdumot sa katawhan sang Dios. Ang mga kaliwat ni Abraham—diin magahalin ang ginsaad nga binhi sang babayi—nagdamo sa Egipto. Dayon, ginpigos sang Egipto ang Israel. Gintinguhaan ni Satanas nga papason ang katawhan sang Dios antes mag-abot ang binhi. Paano? Ginsugyot niya si Paraon nga pamatyon ang tanan nga bata nga lalaki sang mga Israelinhon. Ginpunggan ini ni Jehova kag ginhilway ang iya katawhan sa pagkaulipon sa Egipto. (Ex. 1:15-20; 14:13) Sang ulihi, ginhatag niya sa mga Israelinhon ang Ginsaad nga Duta.
8. Ano ang ginarepresentar sang ikaduha nga ulo, kag ano ang gintinguhaan sini nga himuon?
8 Ang ikaduha nga ulo sang sapat nagarepresentar sa Asiria. Ining gamhanan nga ginharian nagtinguha man nga papason ang katawhan sang Dios. Matuod, gingamit ni Jehova ang Asiria para silutan ang napulo ka tribo nga ginharian bangod sa idolatriya kag pagrebelde. Apang ginsalakay sang Asiria ang Jerusalem. Mahimo gusto ni Satanas nga dulaon ang pamilya sang mga hari sa Jerusalem diin magahalin si Jesus. Ini nga pagsalakay indi bahin sang katuyuan ni Jehova, gani ginhilway niya sing milagruso ang iya matutom nga mga katawhan paagi sa paglaglag sa mga kaaway.—2 Hari 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.
BABILONIA—ANG IKATLO NGA ULO
9, 10. (a) Ano ang gintugutan ni Jehova nga himuon sang mga Babilonianhon? (b) Para matuman ang tagna, ano dapat ang matabo?
9 Ang ikatlo nga ulo sang sapat nga nakita ni Juan nagarepresentar sa ginharian sang Babilonia. Gintugutan ni Jehova ang mga Babilonianhon nga laglagon ang Jerusalem kag bihagon ang iya katawhan. Pero antes sini, ginpaandaman ni Jehova ang rebelyuso nga mga Israelinhon nga magaabot sa ila ini nga trahedya. (2 Hari 20:16-18) Gintagna niya nga dulaon ang linya sang mga hari nga magapungko sa “trono sang GINOO” sa Jerusalem. (1 Cron. 29:23) Apang nagsaad man si Jehova nga ang isa ka kaliwat ni Hari David, ang isa nga “may kinamatarung,” magaabot kag magapungko liwat sa trono ni Jehova.—Ezeq. 21:25-27.
10 Ginapakita sang isa ka tagna nga ang mga Judiyo magasimba gihapon sa templo sa Jerusalem kon mag-abot ang ginsaad nga Mesias, ukon ang Isa nga Hinaplas. (Dan. 9:24-27) Suno sa isa pa ka tagna nga ginsulat antes ginbihag ang Israel pakadto sa Babilonia, ini nga persona mabun-ag sa Betlehem. (Miq. 5:2) Ini nga mga tagna matuman lamang kon ang mga Judiyo magbiya sa Babilonia, magbalik sa ila dutang natawhan, kag magtukod liwat sang templo. Pero wala ginatugot sa kasuguan sang Babilonia ang paghilway sa mga bihag. Kon amo, paano makabalik ang katawhan sang Dios sa ila duta? Ang sabat ginpahayag ni Jehova sa iya mga manalagna.—Amos 3:7.
11. Paano ginlaragway ang Emperyo sang Babilonia? (Tan-awa ang footnote.)
11 Si manalagna Daniel isa sa mga bihag nga gindala sa Babilonia. (Dan. 1:1-6) Gingamit sia ni Jehova para ipahayag ang pagbuslanay sang mga ginharian pagkatapos sina nga kagamhanan. Ginsugid ni Jehova ini nga mga sekreto paagi sa lainlain nga mga simbulo. Halimbawa, ginpadamgo niya ang hari sang Babilonia nga si Nabocodonosor parte sa daku nga larawan nga human sa lainlain nga metal. (Basaha ang Daniel 2:1, 19, 31-38.) Paagi kay Daniel, ginpahayag ni Jehova nga ang bulawan nga ulo sang larawan nagasimbulo sa Emperyo sang Babilonia. * Ang kagamhanan sa kalibutan pagkatapos sang Babilonia ginarepresentar sang dughan kag butkon nga pilak. Ano ina nga kagamhanan, kag paano sini pakig-angutan ang katawhan sang Dios?
MEDO-PERSIA—ANG IKAP-AT NGA ULO
12, 13. (a) Ano ang ginpahayag ni Jehova parte sa pagkalutos sang Babilonia? (b) Ngaa ang Medo-Persia nagakaigo nga nagarepresentar sa ikap-at nga ulo sang mabangis nga sapat?
12 Sobra isa ka gatos ka tuig antes sang tion ni Daniel, ginpahayag ni Jehova paagi kay manalagna Isaias ang mga detalye parte sa kagamhanan sa kalibutan nga magalutos sa Babilonia. Ginsugid ni Jehova kon paano malutos ang siudad sang Babilonia. Ginsugid man niya nga ang magapanguna sini amo si Ciro nga Persianhon. (Isa. 44:28–45:2) Nakabaton si Daniel sing duha pa ka palanan-awon parte sa Medo-Persia nga Kagamhanan sa Kalibutan. Sa una nga palanan-awon, ang ginharian ginlaragway subong oso nga gin-alsa ang isa niya ka tiil. Ginsugo ini nga ‘maghalunhon sing madamu nga unud.’ (Dan. 7:5) Sa isa pa ka palanan-awon, nakita ni Daniel nga ining nag-updanay nga kagamhanan ginasimbuluhan sang karnero nga lalaki nga may duha ka sungay.—Dan. 8:3, 20.
13 Para matuman ang tagna, gingamit ni Jehova ang Emperyo sang Medo-Persia sa pagpukan sa Babilonia kag pagpabalik sa mga Israelinhon sa ila dutang natawhan. (2 Cron. 36:22, 23) Pero sang ulihi, diutayan lang papason sini nga ginharian ang katawhan sang Dios. Suno sa tulun-an sang Ester sa Biblia, ginpadihot ini sang primer ministro sang Persia nga si Haman. Ginsugo niya nga pamatyon ang tanan nga Judiyo sa bilog nga Emperyo sang Persia kag naghatag sia sing petsa kon san-o ini himuon. Pero bangod nagpasilabot si Jehova, naamligan liwat ang Iya katawhan sa kaakig sang binhi ni Satanas. (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Gani, ang Medo-Persia nagakaigo nga nagarepresentar sa ikap-at nga ulo sang sapat sa Bugna.
GRESYA—ANG IKALIMA NGA ULO
14, 15. Ano nga mga detalye ang ginpahayag ni Jehova parte sa dumaan nga Emperyo sang Gresya?
14 Ang ikalima nga ulo sang mabangis nga sapat sa Bugna nagarepresentar sa Gresya. Subong sang ginpahayag ni Daniel sang ginpatpat niya ang damgo ni Nabocodonosor, ini nga kagamhanan ginasimbuluhan sang saway nga tiyan kag paa sang larawan. Nakabaton man si Daniel sang duha ka palanan-awon nga nagahatag sing mga detalye tuhoy sini nga emperyo kag sa pinakaprominente nga manuggahom sini.
15 Sa isa ka palanan-awon, nakita ni Daniel ang Gresya nga ginarepresentar sang leopardo nga may apat ka pakpak. Ginapakita sini nga ang emperyo magapangdaug sing madasig. (Dan. 7:6) Sa isa pa ka palanan-awon, ginlaragway ni Daniel kon paano madasig nga ginpatay sang kanding nga may isa ka daku nga sungay ang karnero nga lalaki nga may duha ka sungay, nga amo ang Medo-Persia. Ginsilingan ni Jehova si Daniel nga ang kanding nagarepresentar sa Gresya kag ang daku nga sungay nagarepresentar sa isa sa mga hari sini. Ginsulat man ni Daniel nga ang daku nga sungay mapungal kag magatubo kabaylo sini ang apat ka magamay nga sungay. Bisan pa ini nga tagna ginsulat ginatos ka tuig antes naggahom ang Gresya, ang tanan nga detalye sini natuman. Si Alejandro nga Daku, ang pinakaprominente nga hari sang dumaan nga Gresya, nanguna sa pagpakig-away batok sa Medo-Persia. Pero ini nga sungay napungal sang ulihi, kay ang hari napatay sa edad nga 32 sang tion nga grabe ang iya pagpangdaug. Dayon, ang iya ginharian ginbahinbahin sa apat niya ka heneral.—Basaha ang Daniel 8:20-22.
16. Ano ang ginhimo ni Antiochus IV?
16 Sa tapos ginlutos ang Persia, ginsakop sang Gresya ang katawhan sang Dios. Sini nga tion, ang mga Judiyo nagapuyo sa Ginsaad nga Duta kag napatindog na nila liwat ang templo sa Jerusalem. Sila gihapon ang pinili nga katawhan sang Dios, kag sentro gihapon sang matuod nga pagsimba ang ginpatindog liwat nga templo. Pero sang ikaduha nga siglo B.C.E., ginsalakay sang Gresya, nga amo ang ikalima nga ulo sang mabangis nga sapat, ang katawhan sang Dios. Si Antiochus IV, nga isa sa mga manunubli sang nabahinbahin nga emperyo ni Alejandro, nagtukod sing pagano nga altar sa templo sa Jerusalem kag nagmando nga pamatyon ang tanan nga nagasunod sa relihion sang mga Judiyo. Daku gid ang kaakig sining bahin sang binhi ni Satanas! Apang sang ulihi, ang Gresya ginbuslan sang isa pa ka ginharian. Ano ang ikan-om nga ulo sang mabangis nga sapat?
ROMA—ANG IKAN-OM NGA ULO, “MAKAKULUGMAT KAG MAKALILISANG”
17. Ano ang importante nga papel sang ikan-om nga ulo sa katumanan sang Genesis 3:15?
17 Ang Roma amo ang kagamhanan sa kalibutan sang nabaton ni Juan ang palanan-awon parte sa mabangis nga sapat. (Bug. 17:10) Ining ikan-om nga ulo may importante nga papel sa katumanan sang tagna sa Genesis 3:15. Gingamit ni Satanas ang Romano nga mga opisyal para dugmukon ang binhi sa “tikod.” Paano? Ginbista nila si Jesus sa butig nga panumbungon nga pagrebelde sa gobierno kag ginpapatay. (Mat. 27:26) Pero sang ulihi, nag-ayo ini nga pilas kay ginbanhaw ni Jehova si Jesus.
18. (a) Ano ang bag-o nga pungsod nga ginpili ni Jehova, kag ngaa? (b) Paano ang binhi sang man-ug padayon nga nagdumot sa binhi sang babayi?
18 Ang Roma kag ang mga lider sang relihion sa Israel naghimbon batok kay Jesus, kag ang kalabanan sa Israel nagpamatok man sa iya. Gani, ginsikway ni Jehova ang Israel bilang iya katawhan. (Mat. 23:38; Binu. 2:22, 23) Nagpili sia sing bag-o nga pungsod, “ang Israel sang Dios.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Ina nga pungsod amo ang kongregasyon sang hinaplas nga mga Cristiano nga Judiyo kag Gentil. (Efe. 2:11-18) Sa tapos ginbanhaw si Jesus, ang binhi sang man-ug padayon nga nagdumot sa binhi sang babayi. Pila ka beses nga gintinguhaan sang Roma nga dulaon ang Cristianong kongregasyon, ang ikaduha nga bahin sang binhi. *
19. (a) Paano ginlaragway ni Daniel ang ikan-om nga kagamhanan sa kalibutan? (b) Ano ang binagbinagon sa masunod nga artikulo?
19 Sa damgo ni Nabocodonosor nga ginpatpat ni Daniel, ang Roma ginarepresentar sang batiis nga salsalon. (Dan. 2:33) Nakakita man si Daniel sang isa ka palanan-awon nga nagalaragway indi lamang sa Emperyo sang Roma kundi sa masunod pa nga kagamhanan nga magahalin sa Roma. (Basaha ang Daniel 7:7, 8.) Sa sulod sang mga siglo, ang Roma nangin “makakulugmat kag makalilisang kag makusug sing lakas” sa iya mga kaaway. Pero suno sa tagna, may ‘napulo ka sungay’ nga magatubo sa sini nga emperyo kag may isa pa ka gamay nga sungay nga mangin prominente. Ano ining napulo ka sungay kag ang gamay nga sungay? Paano naangot ining gamay nga sungay sa daku nga larawan sa damgo ni Nabocodonosor? Binagbinagon ini sang artikulo sa pahina 14.
[Mga Nota]
^ par. 4 Ini nga babayi amo ang tulad-asawa nga organisasyon ni Jehova nga ginahuman sang espiritu nga mga tinuga sa langit.—Isa. 54:1; Gal. 4:26; Bug. 12:1, 2.
^ par. 11 Ang Babilonia ginarepresentar sang ulo sang larawan sa tulun-an ni Daniel kag sang ikatlo nga ulo sang mabangis nga sapat nga ginsambit sa Bugna. Tan-awa ang kahon sa pahina 12-13.
^ par. 18 Sang ginlaglag sang Roma ang Jerusalem sang 70 C.E. ang Israel indi na isa ka pungsod nga pinili sang Dios. Gani ang kalaglagan sang Jerusalem indi bahin sa katumanan sang Genesis 3:15.
[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]
