Ni Jehova​—“Manangipalgak Kadagiti Palimed”

“Pudno unay a ti Diosyo ket Dios dagiti didios ken Apo ti ar-ari ken Manangipalgak kadagiti palimed.”​—DAN. 2:47.

ANIA TI SUNGBATYO?

Ania dagiti detalye nga impalgak kadatayo ni Jehova maipapan iti masanguanan?

Ania ti irepresentar dagiti umuna nga innem nga ulo ti atap nga animal?

Ania ti pagnaigan ti atap nga animal ken ti ladawan a nakita ni Nabucodonosor?

1, 2. Ania ti impalgak kadatayo ni Jehova, ken apay?

ANIADA a gobierno ti mangiturturay iti daga inton pagpatinggaen ti Pagarian ti Dios ti turay ti tao? Ammotayo ti sungbat ta impalgak dayta ti “Manangipalgak kadagiti palimed,” ni Jehova a Dios. Tultulongannatayo a mangammo no ania dagitoy a gobierno babaen kadagiti sinurat ni propeta Daniel ken apostol Juan.

² Impalgak ni Jehova kadagitoy a lallaki ti nadumaduma a sirmata mainaig kadagiti atap nga animal. Imbagana met ken Daniel ti kaipapanan ti dakkel a metal a ladawan iti natagtagainepna a sirmata. Impaisurat ni Jehova dagitoy a salaysay ken intalimengna iti Biblia agpaay a pakagunggonaantayo. (Roma 15:4) Kayatna a pabilgen ti namnamatayo nga asidegen a dadaelen ti Pagarianna ti amin a gobierno ti tao.​—Dan. 2:44.

3. Tapno matarusantayo dagiti padto iti Biblia, ania ti umuna a masapul a maawatantayo, ken apay?

³ Agpada a dagiti salaysay da Daniel ken Juan saanda laeng a dinakamat ti kinasiasino ti walo nga ari, wenno turay ti tao, no di ket impakitada pay ti agsasaruno a panagparang dagitoy. Ngem siuumiso a matarusantayo dagita a padto no maawatantayo ti kaipapanan ti kaunaan a padto a nairekord iti Biblia. Apay? Agsipud ta ti pannakaibanag dayta a padto ti kangrunaan a tema ti Biblia. Kayariganna ti maysa a tali a namagkakamang iti amin a dadduma pay a padto.

TI BIN-I TI SERPIENTE KEN TI ATAP NGA ANIMAL

4. Siasino dagiti mangbukel iti bin-i ti babai, ken anianto ti aramiden dayta a bin-i?

⁴ Kalpasan unay ti iyaalsa idiay Eden, inkari ni Jehova nga adda “babai” a mangpataud iti maysa a  “bin-i.” * (Basaen ti Genesis 3:15.) Daytanto a bin-i ti mangdunor iti ulo ti serpiente, ni Satanas. Idi agangay, impalgak ni Jehova a dayta a bin-i ket agtaud ken Abraham, kameng ti nasion ti Israel, manipud iti tribu ni Juda, ken kaputotan ni Ari David. (Gen. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33) Ni Kristo Jesus ti nagbalin a kangrunaan a paset dayta a bin-i. (Gal. 3:16) Ti segundario a pasetna isu dagiti napulotan iti espiritu a kameng ti kongregasion Kristiano. (Gal. 3:26-29) Ni Jesus ken dagitoy a napulotan ti mangbukel iti Pagarian ti Dios, nga aramaten ni Jehova a mangdadael ken Satanas.​—Luc. 12:32; Roma 16:20.

5, 6. (a) Mano a nabileg a turay ti tinukoy da Daniel ken Juan? (b) Ania ti irepresentar ti pito nga ulo ti atap nga animal iti Apocalipsis?

⁵ Iti dayta nga umuna a padto idiay Eden, nadakamat met nga adda “bin-i” a patauden ni Satanas. Daytoy a bin-i guraennanto ti bin-i ti babai. Siasino ti karaman iti bin-i ti serpiente? Amin a kas ken Satanas a gumurgura iti Dios ken mangbusbusor iti ilina. Iti intero a pakasaritaan, inorganisar ni Satanas ti bin-ina iti nadumaduma a napolitikaan a turay, wenno pagarian. (Luc. 4:5, 6) Nupay kasta, sumagmamano laeng a pagarian ti tao ti direkta a nangirurumen iti ili ti Dios, iti man nasion ti Israel wenno iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano. Apay a napateg a maammuantayo dayta? Tapno matarusantayo no apay a walo laeng a nabileg a turay ti nadakamat kadagiti sirmata da Daniel ken Juan.

⁶ Idi arinunos ti umuna a siglo C.E., ni napagungar a Jesus inikkanna ni apostol Juan iti agsasaruno a makapaamanga a sirmata. (Apoc. 1:1) Iti maysa kadagita, nakita ni Juan ti maysa a dragon, a mangirepresentar iti Diablo, a sitatakder iti igid ti naglawaan a baybay. (Basaen ti Apocalipsis 13:1, 2.) Adda pay nakita ni Juan a karkarna nga animal a rimkuas iti dayta a baybay ken immawat iti dakkel nga autoridad manipud iti Diablo. Idi agangay, nakakita iti sabali pay nga animal nga eskarlata ti marisna ken pito ti ulona, a ladawan ti animal iti Apocalipsis 13:1. Imbaga ti anghel ken Juan a ti pito nga ulo ti eskarlata nga animal kaipapananna ti “pito nga ar-ari,” wenno gobierno. (Apoc. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Idi tiempo ti panagsurat ni Juan, lima kadagitoy a turay ti narpuogen, maysa ti madama nga agturturay, ken maysa ti “saan pay a dimteng.” Ania dagitoy a pagarian, wenno  turay ti lubong? Usigentayo ti tunggal ulo ti animal a nailadawan iti Apocalipsis. Kitaentayo met no kasano a dagiti sinurat ni Daniel ninayonanda dagiti detalye mainaig kadagitoy a pagarian, a sumagmamano pay a siglo ti limmabas sakbay a naadda dagita.

EGIPTO KEN ASIRIA ​—TI UMUNA A DUA NGA ULO

7. Ania ti irepresentar ti umuna nga ulo, ken apay?

⁷ Ti umuna nga ulo ti animal irepresentarna ti Egipto. Apay? Gapu ta ti Egipto ti kaunaan a kabilgan a turay a gimmura iti ili ti Dios. Idiay Egipto, immadu iti kasta unay dagiti kaputotan ni Abraham, a nakaikarian a pagtaudan ti bin-i ti babai. Idi agangay, inrurumen ti Egipto ti Israel. Pinadas ni Satanas a talipuposen ti ili ti Dios sakbay a dumteng ti bin-i. Kasano? Babaen ti panangtignayna ken Faraon a mangpapatay iti amin nga ubbing a lallaki nga Israelita. Pinaay ni Jehova dayta a gakat ket winayawayaanna ti ilina iti pannakaadipenda idiay Egipto. (Ex. 1:15-20; 14:13) Idi agangay, pinagnaedna dagiti Israelita idiay Naikari a Daga.

8. Ania ti irepresentar ti maikadua nga ulo, ken ania ti pinadasna nga aramiden?

⁸ Ti maikadua nga ulo ti animal irepresentarna ti Asiria. Daytoy a nabileg a pagarian pinadasna met nga ikisap ti ili ti Dios. Idi damo, inaramat ni Jehova ti Asiria a mangdusa iti sangapulo-tribu a pagarian gapu iti idolatria ken panagrebeldeda. Nupay kasta, ti Asiria rinautna ti Jerusalem idi agangay. Mabalin a ginandat ni Satanas a talipuposen ti naarian a linia a pagtaudan ni Jesus. Yantangay saan a paset dayta ti panggep ni Jehova, simimilagro nga inispalna ti matalek nga ilina iti ima dagiti manangraut.​—2 Ar. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

BABILONIA​—TI MAIKATLO NGA ULO

9, 10. (a) Ania ti impalubos ni Jehova nga aramiden dagiti Babilonio? (b) Ania ti masapul a mapasamak tapno matungpal ti padto?

⁹ Ti maikatlo nga ulo ti animal a nakita ni Juan irepresentarna ti pagarian a ti Babilonia ti kabeserana. Impalubos ni Jehova a parmeken dagiti Babilonio ti Jerusalem ken kautibuenda ti ilina. Ngem sakbay nga impalubosna daytoy a pannakaibabain, pinakdaaranna dagiti nasukir nga Israelita a dumteng kadakuada ti kasta a didigra. (2 Ar. 20:16-18) Impadtona a maikkat ti linia ti natauan nga ar-ari a naikuna nga agtugtugaw iti “trono ni Jehova” idiay Jerusalem. (1 Cron. 29:23) Nupay kasta, inkari met ni Jehova a dumteng ken agturayto manen ti maysa a kaputotan ni Ari David, daydiay addaan iti “legal a kalintegan.”​—Ezeq. 21:25-27.

¹⁰ Ipasimudaag ti sabali pay a padto nga agdaydayawto pay laeng dagiti Judio iti templo idiay Jerusalem inton dumteng ti naikari a Mesias, wenno Napulotan. (Dan. 9:24-27) Mayanakto daytoy idiay Betlehem sigun iti immun-una a padto, a naisurat sakbay a nakautibo ti Israel idiay Babilonia. (Mik. 5:2) Tapno matungpal dagitoy a padto, masapul a mawayawayaan dagiti Judio manipud pannakakautibo, agsublida iti dagada, ken bangonenda manen ti templo. Ngem awan paglintegan ti Babilonia a mangwayawaya kadagiti kautiboda. Kasano a narisut dayta? Impalgak ni Jehova ti sungbat kadagiti propetana.​—Amos 3:7.

11. Ania dagiti simbolo a mangirepresentar iti Imperio ti Babilonia? (Kitaen ti footnote.)

¹¹ Karaman ni propeta Daniel kadagiti kautibo a naipan idiay Babilonia. (Dan. 1:1-6) Babaen kenkuana, impalgak ni Jehova ti agsasaruno a pagarian a sumaganad iti Babilonia. Impakaammo ni Jehova dagitoy a palimed babaen iti nadumaduma a simbolo. Kas pagarigan, pinagtagtagainepna  ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia iti maysa a dakkel a ladawan a naaramid iti nadumaduma a metal. (Basaen ti Daniel 2:1, 19, 31-38.) Impalgak ni Jehova babaen ken Daniel a ti balitok nga ulo ti ladawan isimbolona ti Imperio ti Babilonia. * Ti nabileg a turay kalpasan ti Babilonia isimbolona dagiti barukong ken takiag a pirak. Anianto ngata dayta a turay, ken kasano ti panangtratona iti ili ti Dios?

MEDO-PERSIA​—TI MAIKAPAT NGA ULO

12, 13. (a) Ania ti impalgak ni Jehova maipapan iti pannakaparmek ti Babilonia? (b) Apay a maitutop a nailadawan ti Medo-Persia kas maikapat nga ulo ti atap nga animal?

¹² Nasurok a maysa a siglo sakbay ti tiempo ni Daniel, impalgak ni Jehova babaen ken propeta Isaias dagiti detalye maipapan iti nabileg a turay a mangparmek iti Babilonia. Saan laeng nga imbaga ni Jehova no kasano a maparmek ti Babilonia no di ket innagananna pay ti agturay a mangparmek iti dayta. Isu dayta ni Ciro a Persiano. (Isa. 44:28–45:2) Adda dua a sabali pay a nasirmata ni Daniel mainaig iti Medo-Persiano a Turay ti Lubong. Iti maysa kadagita a sirmata, nailadawan dayta a pagarian kas maysa nga oso a nakagay-at ti kamaunana. Naibaga a ‘mangan iti adu a lasag.’ (Dan. 7:5) Iti sabali pay a sirmata, nakita ni Daniel daytoy a nagsugpon a nabileg a turay nga isimbolo ti kalakian a karnero a dua ti sarana.​—Dan. 8:3, 20.

¹³ Inaramat ni Jehova ti Imperio ti Medo-Persia tapno matungpal ti padto a maparmek ti Babilonia ken maisubli dagiti Israelita iti dagada. (2 Cron. 36:22, 23) Ngem idi agangay, gistay tinalipupos daytoy a turay ti ili ti Dios. Salaysayen ti libro ti Biblia nga Ester ti maysa a gandat ti primero ministro ti Persia, ti lalaki nga agnagan iti Haman. Inyurnosna a magudas ti amin a Judio nga agnanaed iti nakalawlawa nga Imperio ti Persia ken nangikeddeng iti petsa a pannakaibanag dayta. Ngem gapu ta bimmallaet ni Jehova, nasalakniban manen ti ilina iti gura ti bin-i ni Satanas. (Ester 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Maitutop ngarud a nailadawan ti Medo-Persia kas ti maikapat nga ulo ti animal iti Apocalipsis.

GRECIA​—TI MAIKALIMA NGA ULO

14, 15. Ania dagiti detalye nga impalgak ni Jehova maipapan iti nagkauna nga Imperio ti Grecia?

¹⁴ Ti maikalima nga ulo ti atap nga animal iti Apocalipsis irepresentarna ti Grecia. Kas iti impalgaken ni Daniel a kayulogan ti tagtagainep ni Nabucodonosor, daytoy met laeng a turay ti isimbolo ti gambang a tian ken luppo ti ladawan. Adda pay dua a nasirmata ni Daniel a nangipaay iti napapateg a detalye maipapan iti aramiden daytoy nga imperio ken iti kalatakan nga agturayna.

¹⁵ Iti maysa a sirmata, nakita ni Daniel ti Grecia a nailadawan kas leopardo nga uppat ti payakna, a mangipamatmat iti napartak a panangsakup daytoy nga imperio. (Dan. 7:6) Iti sabali pay a sirmata, dineskribir ni Daniel no kasano a ti maysa a kalding nga addaan dakkel a sara linaklakana a pinapatay ti maysa a kalakian a karnero a dua ti sarana, ti Medo-Persia. Imbaga ni Jehova ken Daniel a ti kalding isimbolona ti Grecia ket ti dakkel a sara irepresentarna ti maysa kadagiti arina. Insalaysay pay ni Daniel a mabungtolto ti dakkel a sara ket uppat a babassit a sara ti agtubo iti nakabungtolanna. Nupay naisurat daytoy a padto ginasut a tawen sakbay a nagbalin a nabileg ti Grecia, pimmudno ti amin a detalyena. Ni Alejandro a Dakkel, ti kalatakan nga ari ti nagkauna a Grecia, indauluanna ti pannakirupak iti Medo-Persia. Ngem di nagbayag, nabungtol  daytoy a sara idi natay ti natan-ok nga arina bayat a kapigpigsaan ti bilegna idi agtawen laeng iti 32. Idi agangay, ti pagarianna ket nagbibingayan dagiti uppat a heneralna.​—Basaen ti Daniel 8:20-22.

16. Ania ti inaramid ni Antiochus IV?

¹⁶ Idi naparmekna ti Persia, inturayan ti Grecia ti daga a taeng ti ili ti Dios. Agnanaed manen idi dagiti Judio iti Naikari a Daga ken naibangonda manen ti templo idiay Jerusalem. Isuda pay laeng ti ili a pinili ti Dios, ket ti naibangon manen a templo isu pay laeng idi ti sentro ti pudno a panagdayaw. Nupay kasta, idi maikadua a siglo B.C.E., ti Grecia a maikalima nga ulo ti atap nga animal rinautna ti ili ti Dios. Ni Antiochus IV, maysa kadagiti nagtawid iti nabingbingay nga imperio ni Alejandro, nangaramid iti pagano nga altar iti paraangan ti templo idiay Jerusalem ket imbilinna a mapapatay ti asinoman a mangannurot iti relihion dagiti Judio. Nagkaro ketdin a gura ti paset ti bin-i ni Satanas maibusor iti ili ti Dios! Ngem idi agangay, nasuktan ti Grecia kas kabilgan a turay. Ania ngata ti maikanem nga ulo ti atap nga animal?

ROMA​—TI MAIKANEM NGA ULO, “NAKABUTBUTENG KEN NAKAAM-AMES”

17. Kasano a tinungpal ti maikanem nga ulo ti padto iti Genesis 3:15?

¹⁷ Ti Roma ti kabilgan a turay idi nasirmata ni Juan ti atap nga animal. (Apoc. 17:10) Dakkel ti papel ti maikanem nga ulo iti pannakatungpal ti padto iti Genesis 3:15. Inaramat ni Satanas dagiti Romano nga opisial a mangdunor iti “mukod” ti bin-i. Kasano? Trinatoda ni Jesus kas rebelde a lumablaban iti gobierno, inukomda, ken pinapatayda. (Mat. 27:26) Ngem di nagbayag, immimbag dayta a sugat gapu ta pinagungar ni Jehova ni Jesus.

18. (a) Ania a baro a nasion ti pinili ni Jehova, ken apay? (b) Kasano nga intultuloy ti bin-i ti serpiente a guraen ti bin-i ti babai?

¹⁸ Dagiti narelihiosuan a lider ti Israel a nakikumplot iti Roma agraman ti kaaduan a kailianna ket bimmusorda ken Jesus. Gapuna, linaksid ni Jehova ti Israel kas ilina. (Mat. 23:38; Ara. 2:22, 23) Nangpili iti baro a nasion, ti “Israel ti Dios.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Dayta a nasion isu ti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano a buklen dagiti Judio ken Gentil. (Efe. 2:11-18) Kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, intultuloy ti bin-i ti serpiente a guraen ti bin-i ti babai. Saan laeng a namnaminsan a pinadas ti Roma nga ikisap ti kongregasion Kristiano, ti segundario a paset ti bin-i. *

19. (a) Kasano a dineskribir ni Daniel ti maikanem a kabilgan a turay? (b) Ania dagiti saludsod a mausig iti sabali pay nga artikulo?

¹⁹ Iti tagtagainep nga imbuksilan ni Daniel para ken Nabucodonosor, ti Roma ti nailadawan kas gurgurong a landok. (Dan. 2:33) Nakakita pay ni Daniel iti maysa a sirmata a mangiladawan saan laeng a ti Imperio ti Roma no di pay ket ti sumaruno a kabilgan a turay a tumaud iti Roma. (Basaen ti Daniel 7:7, 8.) Iti ginasgasut a tawen, nagbalin ti Roma a “nakabutbuteng ken nakaam-ames ken di gagangay ti pigsana” iti imatang dagiti kabusorna. Nupay kasta, impakpakauna ti padto nga adda “sangapulo a sara” nga agtubo iti daytoy nga imperio ken addanto maysa a sara nga agbalin a natan-ok. Ania dagitoy a sangapulo a sara, ken ania met ti bassit a sara? Ania ti kaibatogan ti bassit a sara iti dakkel a ladawan a nakita ni Nabucodonosor? Mausig dagita iti artikulo iti panid 14.

[Footnotes]

[Salsaludsod]