Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Jihova Mukua ‘Ku Jingununa o Ikutu’

Jihova Mukua ‘Ku Jingununa o Ikutu’

Jihova Mukua ‘Ku Jingununa o Ikutu’

‘Mu kidi, Nzambi ienu, Nzambi ia jinzambi, Ngana ia jisobha; mukua ku tungununa ni ku jingununa o ikutu.’—DAN. 2:47.

KIEBHI KI UEJI TAMBUIJILA?

Ima iahi ia-nda bhita ku hádia iene mu tu jimbuluila Jihova?

Ihi i lombolola o mutué ua kasamanu ua kiama kia muxitu?

Ihi ia difu mu kiama kia muxitu, ni kiteka kia mono Nabukodonozolo?

1, 2. Ihi iene mu tu jimbulula Jihova, ni mukonda diahi muéne uene mu bhanga kiki?

UTUMINU uebhi ua-nda tumina mu ixi, kioso o Utuminu ua Nzambi kia-nda buika mautuminu oso? Etu tuejiia o kitambuijilu kiki—mukonda a tu jimbuluila-kiu kuala Jihova Nzambi, o mukua ‘ku jingununa o ikutu.’ Jihova u tu bhana unjimu phala tu tene kuijiia o ungana iú, bhu kaxi ka ikanenu ia bhana muéne ku polofeta Daniiele, ni poxolo Nzuá.

2 Jihova ua tangela o maiala enhá mu jinzoji ja iama iavulu ia muxitu. Muéne ua tangela ué Daniiele, ihi ilombolola o kiteka kionene. Jihova ua bhake o misoso íii mu Bibidia phala ku tu longa. (Lom. 15:4) Muéne ua bhange kiki, phala ku kolesa o kidielelu kietu ku Utuminu uê, ua-nda sasujula o mautuminu oso.—Dan. 2:44.

3. Phala ku tendela kiambote o kikanenu, ihi i tua tokala kuijiia, ni mukonda diahi?

3 O misoso ioso ia tange Daniiele, ni Nzuá, ki i jimbulula ngó o dinake dia jisobha, mba o athu ene mu tumina, maji ilondekesa ué o thembu ieji mateka o ku tumina o mautuminu enhá. Tu tena kuijiia o ikanenu íii, se tuijiia ihi ilombolola o kikanenu kia dianga ku ki tanga mu Bibidia. Mukonda diahi? Mukonda o kikanenu kia tange mu divulu dia dimatekenu, kia lungu ni diambu dia Bibidia. Mukonda o ikanenu ioso ia lungu ni kikanenu kiki.

O MBUTU IA NHOKA NI KIAMA KIA MUXITU

4. Nanhi u bhanga mbandu ku mbutu ia muhatu, ni ihi ia-nda bhanga o mbutu íii?

4 Kioso kia mu bhukumukina an’ê mu Edene, Jihova ua kanena kuila, saí “muhatu” ueji sokolola o “mbutu.” * (Tanga Dimatekenu 3:15.) O mbutu ieji tutujula o mutué ua nhoka, Satanaji. Mu ku bhita kithangana Jihova ua kanena kuila o mbutu, ieji tunda ku muiji ua Mbalahamu, ua tokalele ku kifuxi kia Izalaiele, mukua Judá, mukua muiji ua Sobha Davidi. (Dim. 22:15-18; 49:10; Jisá. 89:3, 4; Luk. 1:30-33) O ua dianga ku mbutu íii, Jezú Kristu. (Nga. 3:16) O a kaiela ku mbutu, o Jikidistá a undu ni nzumbi, mu kilunga kia Jikidistá. (Nga. 3:26-29) Jezú, ni ió a a undu, a-nda tumina ku Utuminu ua Nzambi, bhu kaxi kâ, Nzambi ua-nda tutujula Satanaji.—Luk. 12:32; Lom. 16:20.

5, 6. (a) Kiebhi kia lombolola Daniiele, ni Nzuá o mautuminu? (b) Ihi i lombolola o sambuadi dia mitué ia tange mu divulu dia Dijingunuinu?

5 O kikanenu kia dianga mu jaludim ia Edene, kiambe ué kuila o nhoka, o Satanaji, uala ué ni “mbutu.” O mbutu iê ieji zemba o mbutu ia muhatu. O mbutu ia nhoka, Satanaji, nanhi? Athu oso a kaiela Satanaji mu ku zemba Nzambi, ni ku zukutisa o mundu uê. Tundé ku dimatekenu, Satanaji uene mu suínisa o mbutu iê, mu mautuminu a ngongo. (Luk. 4:5, 6) Maji, ko mautuminu oso ene mu zukutisa o mundu ua Nzambi, ki kala o kifuxi kia Izalaiele, mba o Jikidistá a undu. Mukonda diahi tua tokala kuijiia o maka enhá? Mukonda a jimbulula kuma o jinzoji ja Daniiele ni isuma ia Nzuá i tanga dinake dia jisobha, o mautuminu a beta o kota.

6 Ku disukilu dia hama ia dianga mu K. K, Jezú ua londekesa isuma iavulu ia madiuanu kua poxolo Nzuá. (Dij. 1:1) Mu kisuma kimoxi Nzuá ua mono Diabhu ua difu ni kiama kia mu tomboloka mu menha mu musanza ua kalunga. (Tanga Dijingunuinu 13:1, 2.) Nzuá ua mono ué kiama kia muxitu kia mu tomboloka mu menha a musanza ua kalunga, a mu bhana kutena kuala Diabhu. O anju ia londekesa Nzuá kuila o sambuadi dia mitué ia kiama kia kusuka, kia tange mu divulu dia Dijingunuinu 13:1, ilombolola “sambuadi dia jisobha,” mba jinguvulu. (Dij. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Nzuá ua soneka ia lungu ni sobha jitanu a a tolola kiá, umoxi ua kexile hanji mu tumina, o mukuá “kiluua eza-ku.” Ihi ilombolola o mautuminu enhá? Tua-nda di longa o mitué ia kiama, kia tange mu divulu dia Dijingunuinu. Tua-nda di longa ué ihi ia zuela Daniiele ia lungu ni mautuminu enhá, ande dia ene ku mateka o ku tumina.

O MITUÉ IIADI IA DIANGA — IJITU NI ASÍDIA

7. Ihi i lombolola o mutué ua dianga, ni mukonda diahi?

7 O mutué ua dianga ua kiama ulombolola Ijitu. Mukonda diahi? Mukonda o utuminu ua Ijitu uene ua dianga ku zemba o mundu ua Nzambi. O mbutu ia Mbalahamu—kueji tunda o mbutu ia muhatu—ia kexile mu di sokolola kiavulu mu Ijitu. O akua Ijitu akexile mu zukutisa o akua Izalaiele. Satanaji ua mesenene ku buika o mundu ua Nzambi ande dia ku vuala o mbutu. Kiebhi kieji bhanga kiki? Muéne ua funhisa Falaó ku jibha o an’a mala oso, akua Izalaiele. Jihova ua mu fidisa, iu ua bhulula o mundu uê uoso ku ubhika mu Ijitu. (Mak. 1:15-20; 14:13) Mu kusuka-ku, uambata o mundu uê mu Ixi ia a Kanene.

8. Ihi ilombolola o mutué ua kaiadi, ni ihi ia mesenene o ku bhanga?

8 O mutué ua kaiiadi ulombolola Asídia. O utuminu iú, ua mesenene ué ku zubha o mundu ua Nzambi. Maji Jihova ua bhangesa kuila akua Asídia, a a tolola ku utuminu ua kuinhi dia diembu, mukonda dia ku bhukumuka kuâ, ni ubhezelu uâ ua makutu. Kienhiki, o akua Asídia a buika Jeluzaleme. Satanaji ua mesenene ku zubha o muiji kueji tunda Jezú. Jihova ka mesenene kuila akua Asídia a buika Jeluzaleme, mukonda dia kiki, Jihova ua bhulula o mundu uê mu ku buika o jinguma.—2 Jis. 19:32-35; Iza. 10:5, 6, 12-15.

O MUTUÉ UA KATATU—BABILONHA

9, 10. (a) Jihova uehela akua Babilonha ku bhanga ihi? (b) Phala o kanenu ku dikumbidila ihi ia tokalele ku bhita?

9 O mutué ua katatu ua kiama ua mono Nzuá, ulombolola o utuminu uexile ni mbanza a ixana Babilonha. Jihova uehela kuila o akua Babilonha a buika o mbanza ia Jeluzaleme, ni kuambata o mundu uê ku ubhika. Ande dia ku a talesa o hadi íii, Jihova ua dimuna akua Izalaiele a bhukumukine, ku hadi ieji tala. (2 Jis. 20:16-18) Muéne ua kanena kuila o jisobha jeji kala “ku kiandu kia Jihova” mu Jeluzaleme, eji ku a katula-ko. (1 Mal. 29:23) Jihova ua kanena ué kuila, o mbutu ia Sobha Davidi kuene kueji tunda ‘ió ua tokala’ o ungana.—Ize. 21:25-27.

10 O kikanenu kia mukuá kia londekesa kuila o Jijudé, eji bheza hanji mu tembulu mu Jeluzaleme kioso kieji bhixila o Mexiia, o Muthu a mu Undu. (Dan. 9:24-27) O kikanenu kia mukuá kia soneka ande dia akua Izalaiele kuia mu ubhika mu Babilonha, kiambe kuila o muthu iú eji mu vuala mu Beleme. (Mik. 5:2) Phala o ikanenu íii kiki ku dikumbidila, o Jijudé a tokalele ku vutuka ku ixi iâ, ni ku tunga dingi o tembulu. Mu kitumu kia akua Babilonha ka tokalele kueha ngó o abhika. Ihi ieji bhanga? Jihova ua tangela o jipolofeta jê ihi ieji bhita.—Amo. 3:7.

11. O Utuminu ua Babilonha a u tange mu maukexilu ahi? (Tala ku luiji.)

11 O polofeta Daniiele a mu ambatele ué ku ubhika mu Babilonha. (Dan. 1:1-6) Jihova bhu kaxi ka Daniiele, ua lombolola o jisobha ja beta-kota eji tumina. Jihova ua jingununa o ikutu íii mu ijimbuete iavulu. Mu kifika, muéne ua bhangesa kuila Nabukodonozolo o Sobha ia Babilonha, u lota nzoji ia kiteka kionene. (Tanga Daniiele 2:1, 19, 31-38.) Bhu kaxi ka Daniiele, Jihova ua jimbulula kuila, o mutué ua kiteka ulombolola o Utuminu ua Babilonha. * O utuminu ua kaiela Babilonha, ijimbulula o phetu ni maku a phalata. O utuminu iú uebhi, ni ihi ieji bhanga ku mundu ua Nzambi?

O MUTUÉ UA KAUANA —MEDIIA NI PÉLESA

12, 13. (a) Ihi ia jimbulula Jihova ia lungu ni kibuikilu kia mbanza ia Babilonha? (b) Mukonda diahi Mediia ni Pélesa, a i xana mutué ua kauana ua kiama kia muxitu?

12 Jihova ua jimbulula ukulu ande dia izuua ia Daniiele bhu kaxi ka polofeta Izaia ima ia lungu ni sobha ueji tolola Babilonha. Jihova ka tange ngó kiebhi kieji buika o mbanza, maji ua tange ué nanhi ueji ku i buika. O sobha Silu ia Pélesa. (Iza. 44:28; 45:2) Daniiele ua loto nzoji jiiadi ja lungu ni utuminu ua Mediia ni Pélesa. O utuminu a u sokesa ni kitoto. A kiambela “kokota xitu ia nzungule.” (Dan. 7:5) Mu nzoji ia mukua, Daniiele ua mono utuminu uala ni kutena kua dikota a kulombolola kala kilumbe kia mbudi kiala ni ji mbinga jiiadi.—Dan. 8:3, 20.

13 Jihova bhu kaxi ka utuminu ua Mediia ni Pélesa, ua kumbidila o kikanenu kia ku buika Babilonha, phala kuambata akua Izalaiele ku ixi iâ. (2 Mal. 36:22, 23) Mu ku bhita kithangana o utuminu iú ua mesenene ku buika o mundu ua Nzambi. O divulu dia Estere di tanga diiala uexile mutuameni ku utuminu ua Pélesa, ua zembele o mundu ua Nzambi, dijina diê Hamane. Muéne ua mesenene ku jibha o Jijudé joso, akexile mu utuminu ua Pélesa, ua a xindile kiá o kizuua kieji ku a jibha. O mundu ua bhuluka ngó mukonda Jihova ua a lange ku nguma ienioió, o mbutu ia Satanaji. (Este. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Mediia ni Pélesa, a a tange kuila o mutué ua kauana ua kiama kia tange mu divulu dia Dijingunuinu.

O MUTUÉ UA KATANU—NGELÉXIA

14, 15. Ihi ia jimbulula Jihova ia lungu ni utuminu uokulu ua Ngeléxia?

14 O mutué ua katanu ua kiama kia muxitu kia tange mu divulu dia Dijingunuinu, ulondekesa utuminu ua Ngeléxia. Ku dimatekenu Daniiele ua lomboluela Nabukodonozolo o nzoji iê, kuma o kutena kuê, a kulondekesa ni divumu dia ngondo, ni matabela. Daniiele ua loto nzoji jiiadi mua mu lomboluela kiambote o utuminu iú, ni utuminu ua beta-kota.

15 Mu nzoji imoxi, Daniiele ua mono o utuminu ua Ngeléxia, a mu sokesa ni ingo ia kexile ni mabhabha auana, a londekesa kuila o utuminu uenió ki ueji nangenena. (Dan. 7:6) Mu nzoji ia mukuá, Daniiele ua londekesa kiebhi o mbudi ia lumbinga lumoxi, i bukula mbinga jiiadi ja Mediia ni Pélesa. Jihova ua tangela Daniiele kuila o mbudi ilombolola o utuminu ua Ngeléxia, o mbinga ionene ilombolola o jisobha. Daniiele uambe ué kuila o mbinga ionene eji ku i tolola, bhu kididi kiê kueji bhingana mbinga jiuana. Sumbala kua bhitile kiá mivu iavulu kioso kia soneka o kikanenu kiki, o utuminu ua Ngeléxia ki luua u kala-ku, ikanenu ioso ia dikumbidila muene. Alexandre ia Dikota, o sobha ia fuma ia Ngeléxia iokulu, muéne ua buika o utuminu ua Mediia ni Pélesa. Mu ku bhita kithangana o mbinga a i tolola, o sobha iafú, ku dimatekenu dia o utuminu uê, muéne ua kexile ngó ni 32 a mivu. O Utuminu uê a u uane ku kiuana kia masoladi mê.—Tanga Daniiele 8:20-22.

16. Ihi ia bhange Antiocos IV?

16 Kioso kia tolola o utuminu ua Pélesa, o utuminu ua Ngeléxia ua tumina o ixi ia mundu ua Nzambi. Mu kithangana kieniókio, o Jijudé akexile mu vutuka mu Ixi ia a Kanene, phala ku tunga dingi o tembulu ia Jeluzaleme. Ene exile hanji o mundu ua solele Nzambi, o tembulu eji i tunga dingi, mukonda iexile hanji o kididi kia ubhezelu ua kidi. Maji ku hama ia kaiadi A.K.K, o utuminu ua Ngeléxia, o mutué ua katanu ua kiama kia muxitu, ua mateka ku zukutisa o mundu ua Nzambi. Antiocos IV, ua bhingana Alexandre, ua uane o utuminu, ua tungu dingi o kalatódio ka jiphagão mu tembulu ia Jeluzaleme, o ima ia bhange, mu itumu ia Jijudé, a tokalele ku mu jibha. O mbutu ia Satanaji ia londekesa kuila a zembele Nzambi! Kienhiki o utuminu ua Ngeléxia ki ueji tumina dingi. Nanhi ueji kala o mutué ua kasamanu ua kiama?

O MUTUÉ UA KASAMANU—LOMA, ‘KIMA KI KUATESA UÔMA’

17. Ihi ia bhange o mutué ua kasamanu phala ku kumbidila o kikanenu kia tange mu divulu dia Dimatekenu 3:15?

17 O utuminu ua Loma, uene ua betele-kota, kioso Nzuá kia mono o kisuma kia kiama kia muxitu. (Dij. 17:10) O mutué ua kasamanu, ua kexile ni kikalakalu kiê mu ku kumbidila o kikanenu kia tange mu divulu dia Dimatekenu 3:15. Satanaji ua bhangesa kuila o masoladi a Loma a kuama o mbutu, mu ku mu numata “o kasende.” Kiebhi kieji bhanga kiki? Ene a tatela Jezú, kuila ua kexile mu bhanga kavuanza, ia mu jibha. (Mat. 27:26) Maji o fidila ki ia nangenena kuiluka, mukonda Jihova ua fukununa Jezú.

18. (a) Kifuxi kiebhi kia solo Nzambi, ni mukonda diahi? (b) Kiebhi kia kolokota o mbutu ia nhoka ku zemba o mbutu ia muhatu?

18 O atuameni a jingeleja mu Izalaiele, a bhange kikutu ni akua Loma kia ku tatela Jezú, athu avulu ku kifuxi kia Izalaiele ka mu xikanene. Mukonda dia kiki, Jihova ua ditunu o mundu uê, akua Izalaiele. (Mat. 23:38; Ika. 2:22, 23) Muéne ua solo kifuxi kiéngi, o “mundu ua Nzambi.” (Nga. 3:26-29; 6:16) O kifuxi kiki, o kilunga kia Jikidistá a undu, a tundu ku Jijudé, ni ku akua jixi jengi. (Efe. 2:11-18) Kioso kiafu Jezú, ni kia mu fukununa, o mbutu ia nhoka, ia suluka ni ku zemba o mbutu ia muhatu. Saí ithangana o utuminu ua Loma ua mesenene ku buika o kilunga kia Kidistá, o mbandu ia kaiiadi ia mbutu. *

19. (a) Kiebhi kia lombolola Daniiele o utuminu ua kasamanu? (b) Ihi i tua-nda di longa mu milongi ia kaiela?

19 Ku nzoji, Daniiele ua jimbuluila kua Nabukodonozolo kuila, o nguvulu ia Loma ilombolola o inama ia felu. (Dan. 2:33) Daniiele ua mono ué kisuma kilondekesa kuila o utuminu ua Loma ki uexile ngó o utuminu ua betele-kota, maji ua mono ué o utuminu ua mukuá ueji tunda mu Loma. (Tanga Daniiele 7:7, 8.) Mu mivu iavulu, o jinguma ja utuminu ua Loma, a i monene kuila ‘kima ki kuatesa uôma, ni ku suína kuvula.’ Maji o kikanenu kiambe kuila o “kuinhi dia lumbinga,” eji tolola o utuminu uenhó, umoxi ueji tumina. O kuinhi dia lumbinga nanhi, ni ihi ilombolola o lumbinga luofele? Kiebhi kia difu o lumbinga luofele, ni kiteka kionene kia mono Nabukodonozolo? O milongi ku difue dia 14 ia-nda tambuijila o ibhuidisu íii.

[Tanga mu luji]

^ kax. 4 O muhatu iú uala kála dibhanga, ulombolola o kilunga kia ji-anju ja Jihova ku diulu.—Iza. 54:1; Nga. 4:26; Dij. 12:1, 2.

^ kax. 11 Mu divulu dia Daniiele, Babilonha ilombolola o kiteka, ilombolola ué o mutué ua katatu ua tange mu divulu dia Dijingunuinu. Tanga o mapa ku dífue 12-13.

^ kax. 18 Sumbala o utuminu ua Loma ia buika o mbanza ia Jeluzaleme ku muvu ua 70 K.K., maji o kima kia bhange ka ki kanena mu divulu dia Dimatekenu 3:15. Mu kithangana kieniókio Izalaiele uexile dingi o kifuxi kia solele Nzambi.

[Ibhuidisu ia ku dilonga]