Diosmi ‘pakasqa yachaykunata sut’inchan’

‘Diosniykichisqa dioskunaq Diosninmi, reykunaq Señorninmi, pakasqa yachaykunatapas sut’inchaq.’ (DAN. 2:47.)

¿IMA NISPAN KUTICHIWAQ?

¿Imatan hamuq tiempomanta Jehová Dios willawanchis?

Wak’a animalpa soqta umankuna, ¿ima hatun nacionkunawanmi tupan?

¿Manchay wak’a animal imapin tupan Nabucodonosorpa mosqoyninpi rikhuriq hatunkaray runawan?

1, 2. ¿Imatan Jehová Dios willawanchis, imarayku?

¿MAYQEN hatun nacionkunan kamachishanqa Diospa Reinon kay pacha kamachikuqkunata chinkachiqtin? “Pakasqa yachaykunatapas sut’inchaq” Jehová Diosmi yanapawanchis chay tapuyta kutichinapaq. Chaypaqmi t’aqwinanchis Danielpa apóstol Juanpa qelqasqan profeciakunata.

² Diosmi chay runakunaman huk rikhuriypi rikuchirqan askha wak’a animalkunata. Chaymantapas, huk mosqoypi rikhuriq metalmanta hatunkaray runa imachus kasqantan Danielman sut’incharqan . Diosmi chaykunata Bibliapi qelqachirqan chaykunamanta yachananchispaq (Rom. 15:4). Pisi tiempomantan Diospa Reinon kay pachapi kamachikuqkunata chinkachinqa, chaypi allinta iñinanchispaqmi qelqachirqan (Dan. 2:44).

3. Bibliapi profeciakunata entiendenapaq, ¿imamantan yachananchis ñawpaqta, imarayku?

³ Danielpa Juanpa qelqasqankunan willawanchis pusaq ‘reykunamanta’ otaq hatun nacionkunamanta, hinallataq hayk’aqchus rikhurimunanmantapas. Ichaqa chaykunata allinta entiendenapaqqa yachananchismi Bibliapi ñawpaq kaq profeciamanta. ¿Imarayku? Biblian riman ñawpaq kaq profecía imayna hunt’akunanmanta. Chay profecía hunt’akunanpaqmi huk profeciakunapas qelqasqa karqan.

MACH’AQWAYPA, WAK’A ANIMALPA MIRAYNIN

4. ¿Pikunan kanku warmiq miraynin, imatan ruwanqa chay miray?

⁴ Adán Eva huchallikusqan qhepallamanmi Jehová Dios profetizarqan huk ‘warmi’ ‘mirayniyoq’ kananmanta  (leey Génesis 3:15). * Chay miraymi mach’aqwayta otaq Saqrata umanpi saruspa wañuchinan karqan. Qhepamanmi Dios sut’incharqan Abrahammanta, Israel nacionmanta, Judá ayllumanta, rey Davidpa familianmanta chay Miray hamunanta (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Chay miraymi karqan Jesucristo (Gál. 3:16). Chaymantapas kashallankutaqmi Diospa santo espiritunwan akllasqa cristianokuna (Gál. 3:26-29). Jesustawan akllasqa cristianokunatawanmi Diosqa Reinonpi kamachikuqta churan chhaynapi Saqrata t’ustunanpaq (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. a) ¿Hayk’a hatun nacionkunamantan Danielpas Juanpas willarqan? b) ¿Imawanmi tupan Apocalipsis qelqapi wak’a animalpa qanchis umankuna?

⁵ Ñawpaq profecian willallarqantaq Satanaspa ‘miraynin’ kananta, chaytaq warmiq mirayninpa enemigon kanan karqan. ¿Pikunan kanku mach’aqwaypa miraynin? Satanás hina Diosta cheqnikuspa llaqtan contra hatariqkuna. Ñawpa tiempomantapachan Saqraqa mirayninta organizarqan ‘suyukunapi’ otaq hatun kamachikuqkunapi (Luc. 4:5, 6). Chaykunamantaqa wakin kamachikuqkunallan Diospa Israel llaqtan contra, akllasqa cristianokuna contra hatarirqanku. Kayta yachaymi entiedechiwasun imarayku Danielpas Juanpas pusaq hatun nacionkunallamanta willasqankuta.

⁶ Hanaq pachaman ripusqan qhepamanmi, Jesusqa apóstol Juanman musphana rikhuriykunapi imaymanata willarqan (Apo. 1:1). Huknin kaqpin Juan rikurqan lamar qochaq cantonpi dragonta, chaytan tupanachikun Saqrawan (leey Apocalipsis 13:1, 2). Hinamanmi lamar qochamanta huk manchay wak’a animal lloqsimurqan, Saqrataq atiyninta qoykurqan. Qhepamanmi huk ángel Juanman willarqan, qanchis umayoq sansaq-puka manchay wak’a animalqa “qanchis reykuna” otaq qanchis hatun nacionkuna kasqanta. Hinaspapas chay animalqa Apocalipsis 13:1 textopi rikhuriq wak’a animalpa ‘rikch’ayninmi’ (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Apocalipsis libro qelqakushaqtinqa ñan phisqa hatun nacionkuna urmarqanña, soqta kaqmi kamachikusharqan, qanchis kaqtaq ‘manaraq hamurqanchu’. ¿Mayqenkunan chay hatun nacionkuna?  Qatimuqpin yachasunchis chay wak’a animalpa sapanka umanmanta. Chaymantapas yachallasuntaqmi Danielpa willasqan reykunamanta, chay tiempopiqa wakinqa manaraqmi rikhurimurqanchu.

ISKAY UMAKUNA: EGIPTOWAN ASIRIAWAN

7. ¿Ima nacionwanmi tupanachikun huknin kaq umata, imarayku?

⁷ Wak’a animalpa huknin umanqa Egipto nacionmi karqan. ¿Imarayku? Abrahampa miraynin chay nacionpi askhayapusqanraykun, Diospa llaqtan contra hatarirqan. Abrahammantan warmiq miraynin lloqsimunan karqan, hinan Saqraqa chayta hark’ayta munaspa Diospa llaqtanta chinkachiyta munarqan. ¿Imaynata? Faraontan yuyaycharqan Israelpi llapa qhari wawakunata wañuchinanpaq. Jehová Diosmi ichaqa chayta tatichirqan, Egipto nacionmantataq llaqtanta horqomurqan (Éxo. 1:15-20; 14:13). Hinaspan pusarqan Prometesqan Hallp’api tiyanankupaq.

8. ¿Ima naciontan tupanachikun iskay kaq umawan, imatan chay nación ruwayta munarqan?

⁸ Wak’a animalpa iskay kaq umanqa Asiria nacionmi, chay hatun nacionmi Diospa llaqtanta chinkachiyta munallarqantaq. Diosmi chay nacionta utilizarqan chunkantin Israel ayllukuna ídolo yupaychaq mana kasukuq kasqankurayku wanachinanpaq. Qhepamanmi ichaqa Asiria nacionqa Jerusalén contra phawaykurqan, chayta ruwanankupaqqa manan Diosqa kamachirqanchu. Yaqapaschá Saqraqa Jerusalenpi reykunaq mirayninta chinkachiyta munarqan, chay miraymanta Jesús hamunanta yachaspa. Chayraykun Jehová Diosqa llaqtanta qespichinanpaq huk angelninwan Asiria soldadokunata wañuchirqan (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

KINSA KAQ UMA: BABILONIA

9, 10. a) ¿Imapaqmi Jehová Dios utilizarqan Babilonia nacionta? b) Profeciakuna hunt’akunanpaq, ¿imakunan sucedenan karqan?

⁹ Juanpa rikusqan wak’a animalpa kinsa kaq umanqa Babilonia nacionmi. Diospa munayninpin Babiloniaqa Jerusalén llaqtata atiparqan, runankunatataq presota aparqan. Diosqa willarqanñan mana kasukuq kasqankurayku israelitakuna chhaynapi tarikunankuta (2 Rey. 20:16-18). Chaymantapas willarqanmi Jerusalenpi reykuna “Diospa kamachikuy tiyananpi” huk tiempo manaña kananta (1 Cró. 29:23). Ichaqa, prometerqanmi rey Davidpa mirayninmanta “chanin kamachikuq” hamuspa chay tiyananpi tiyaykunanta (Eze. 21:25-27).

¹⁰ Huk profeciaq nisqan hina, judiokunaqa Jerusalén templopin Diosta yupaychashanankuraq karqan prometesqa Mesías chayamuqtin (Dan. 9:24-27). Hinaspapas judiokuna manaraq Babiloniaman apasqa kashaqtinkun, huk profecía willarqanña Belenpi Mesías nacenanta (Miq. 5:2). Kay profeciakuna hunt’akunanpaqqa, Babiloniamanta kacharichisqa kaspan judiokunaqa llaqtankuman kutipuspa, Jerusalén templota hukmanta sayarichinanku karqan. Ichaqa Babilonia nacionpa kamachikuyninman hinaqa, manañan apasqanku runakunataqa kacharipuqkuñachu. Chhaynaqa, ¿imaynatan judiokuna llaqtankuman kutipunkuman? Diosmi chayta willachirqan profetankunawan (Amós 3:7).

11. ¿Imakunawanmi tupanachikun Babilonia nacionta? (Uranpi willakuyta qhawariy.)

¹¹ Danielmi Babiloniaman apasqa karqan (Dan. 1:1-6). Jehová Diosmi chay profetawan willachirqan, Babilonia nación qhepaman huk hatun nacionkuna hatarinanta. Diosmi Nabucodonosorpa mosqoyninpi rikhurichirqan imaymana metalmanta ruwasqa huk hatunkaray  runata (leey Daniel 2:1, 19, 31-38). Chaytan Danielwan willachirqan qorimanta uma Babilonia kasqanta. * Qolqemanta ruwasqa qhasqonwan makinkunawantaq qhepa kaq rey hamunanta. ¿Mayqenmi chay hatun nación kanan karqan, imaynatan Diospa llaqtanta tratanman?

TAWA KAQ UMA: MEDOPERSIA

12, 13. a) ¿Imatan Jehová Dios willarqan Babilonia atipasqa kananmanta? b) ¿Imaraykun Medopersia nación allinta tupan wak’a animalpa tawa kaq umanwan?

¹² Danielpa kawsasqan pachaq wata más ñawpaqtaraqmi, profeta Isaiaswan Dios willachirqan Babilonia nación imayna atipasqa kananta, Persia nacionmanta Ciro sutiyoq rey atipanantapas (Isa. 44:28–45:2). Chaymantapas, Danielmi iskay rikhuriyta rikurqan Medopersia nacionmanta. Huknin kaqpin rikurqan kay hatun nación huk oso hina phawaykunanpaq hinallaña kashasqanta, nikurqantaq ‘askha aychawan saksamunanpaq’ (Dan. 7:5). Iskay kaqpitaq rikurqan iskay waqrayoq anejota (Dan. 8:3, 20).

¹³ Jehová Diosmi chay profeciata hunt’achirqan. Medopersia nacionmi Babiloniata atipaspa israelitakunata nirqan llaqtankuman kutipunankupaq (2 Cró. 36:22, 23). Qhepamanmi ichaqa, chay nación Diospa llaqtanta yaqalla chinkachirqan. Ester libropin willakun Persia nacionmanta Amán, chay nacionpi tiyaq judiokunata wañuchinanpaq yuyaykusqanta, ima p’unchaychus chay ruwanantapas ñan churasqaña. Ichaqa Diospa yanapayninwanmi kay kutipipas Diospa llaqtanqa qespichisqa karqan Saqraq miraynin chinkachinanmanta (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Chhaynaqa, Medopersia nacionqa allintan tupan wak’a animalpa tawa kaq umanwan.

PHISQA KAQ UMA: GRECIA

14, 15. ¿Imatan Jehová Dios willarqan Grecia nacionmanta?

¹⁴ Apocalipsis qelqapi wak’a animalpa phisqa kaq umanqa Grecia nacionmi. Nabucodonosorpa mosqokusqanta sut’inchaspan Danielqa willallarqantaq, chay hatunkaray runaq broncemanta ruwasqa wiksanwan teqninkunawan Grecia nación kasqanta. Chaymantapas iskay rikhuriytan rikullarqantaq, chaypin willarqan Grecia nacionpas huknin kamachikuqninpas imayna kananta.

¹⁵ Huknin kaq rikhuriypin Grecia nacionta tawa raphrayoq leopardowan tupanachikun, chaymi rikuchirqan huk nacionkunata usqhaylla atipaq kasqanta (Dan. 7:6). Qhepa kaq rikhuriypin rikukurqan, imaynatas mat’inpi hatun waqrayoq orqo cabra, iskay waqrayoq anejota (Medopersia nacionta) usqhaylla wañuchisqanta. Diosmi Danielman willarqan orqo cabra Grecia nación kasqanta, mat’inpi hatun waqrataq chay nacionpi huknin umalli. Chaymantan Daniel willarqan chay hatun waqra p’akikuqtin tawa waqrakuna wiñamunanta. Chay profeciaqa qelqakurqan pachak watakuna ñawpaqta manaraq Grecia hatun nación kashaqtinmi. Chaywanpas k’apaktan hunt’akurqan. Rey Alejandro Magno Grecia nacionta umallirqan Medopersia nacionta atipananpaq. Ichaqa chay ‘hatun waqraqa’ otaq umalliqa kamachikuynin aswan allin qhawarisqa kashaqtinmi 32 watayoq kashaspa wañupurqan. Chay qhepamanmi ejercitonpi tawa umalliqkuna chay hatun nacionta t’aqanakurqanku (leey Daniel 8:20-22).

16. ¿Imatan ruwarqan Antíoco IV kamachikuq?

¹⁶ Persia nacionta atipaspan Grecia nacionqa judiokunaq tiyasqan hallp’atapas  kamachirqan. Chay tiempopaqqa judiokunaqa kutipurqankuñan Prometesqa Hallp’aman, Jerusalén templotapas wakmanta sayarichispan Jehová Diosta yupaychashallarqanku. Paykunaqa Diospa llaqtallanmi kasharqanku. Ichaqa, iskay pachak wata ñawpaqta manaraq Jesús hamushaqtinmi, Grecia nación Diospa llaqtan contra hatarirqan. Alejandro Magno wañupusqan qhepamanmi Antíoco IV huknin kaq kamachikuq karqan Grecia nacionpi, paymi Jerusalén templopi huk altarta perqachirqan pantasqa diosta yupaychanankupaq, kamachirqantaqmi pipas judiokunaq Diosninta yupaychaqqa wañuchisqa kananta. Chaypin rikukun Saqraq miraynin Diospa llaqtanta anchata cheqnikusqanta. Qhepamanmi ichaqa Greciata huk hatun nación atiparqan. ¿Mayqen nacionmi kanan karqan wak’a animalpa soqta kaq uman?

‘SINCHI MANCHAKUNAPAQ’ SOQTA KAQ UMA: ROMA

17. ¿Imaynatan wak’a animalpa soqta kaq umaq ruwasqan hunt’achirqan Génesis 3:15 textopi profeciata?

¹⁷ Huk rikhuriypi wak’a animalta Juan rikuqtinqa Roma nacionmi atiyniyoq kasharqan (Apo. 17:10). Chay wak’a animalpa soqta kaq umaq ruwasqanwanmi Génesis 3:15 textopi profecía hunt’akurqan. Satanasmi Romapi umalliqkunata utilizaspa warmiq mirayninta ‘talonninpi kanirqan’. ¿Imaynata? Jesustan tumparqanku kamachikuqpa contranpi hatariqta hina, chaymantataq wañuchirqanku (Mat. 27:26). Ichaqa talonninpi kanisqanqa manan unaypaqchu karqan, Jehová Diosmi Jesusta kawsarichimpurqan.

18. a) ¿Ima mosoq naciontan Jehová Dios akllarqan, imarayku? b) ¿Imaynatan mach’aqwaypa miraynin warmiq mirayninta qatiykachashallarqan?

¹⁸ Judío religionpi umalliqkunan Romapi kamachikuqkunawan rimanakuspa Jesusta wañuchirqanku, chaymantapas yaqa llapa judiokunan Jesusta cheqnikurqanku, chayraykun Diosqa manaña llaqtanta hinañachu chaskirqan (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Chaymi Diosqa huk espiritual nacionta qallarichirqan, chaytan sutichakun ‘Diospa cheqaq Israel llaqtan’ nispa (Gál. 3:26-29; 6:16). Chay llaqtapin kashanku akllasqa cristianokuna, judioña otaq wak nacionmantaña kanku chaypas (Efe. 2:11-18). Jesuspa kawsarimpusqan qhepamanpas mach’aqwaypa mirayninqa warmiq miraynintan qatiykachashallarqan: Roma nacionmi askha kutipi akllasqa cristianokunata chinkachiyta munarqan. *

19. a) ¿Imatan Daniel nirqan soqta kaq hatun nacionmanta? b) ¿Imamantan yachasun qatimuq estudiopi?

¹⁹ Nabucodonosorpa mosqokusqanta sut’inchaspan Daniel willarqan, hatunkaray runaq fierromanta chakankuna Roma nación kasqanta (Dan. 2:33). Danielpa huk kaq rikhuriypi rikusqanqa huk hatun nacionwanmi tupallantaq, chaymi Roma nacionmanta lloqsinan karqan (leey Daniel 7:7, 8). Askha watakunan Roma nacionqa ‘sinchi manchakunapaq’ ‘allin kallpasapa’ karqan. Chay profecian willallarqantaq kay hatun nacionmanta ‘chunka waqrakuna’ lloqsimunanta, chaymantataq huk huch’uy waqra rikhurimuspa aswan allin qhawarisqa kanan karqan. ¿Iman chay chunka waqrakuna? ¿Imawanmi tupan chay huch’uy waqra? ¿Nabucodonosorpa mosqoyninpi hatunkaray runaq ima partenwanmi tupan? Qatimuq estudiopin chaymanta yachasunchis.

[Uranpi willakuykuna]

[Tapuykuna]