Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Jehová «Tiku wan tuku niti katsi»

Jehová «Tiku wan tuku niti katsi»

Jehová «Tiku wan tuku niti katsi»

«Wa miDioskan chatum Dios xla dioses chu xMalana mapakgsinanin chu tiku wan tuku niti katsi.» (DAN. 2:47)

¿TUKU XKGALHTINANTI?

¿Tuku kinkamakatsininitan Jehová xlakata tuku aku nala?

¿Tiku kilhchanima xapulana akgchaxan akgxakga xla lapanit?

¿Tukuya xmakni lapanit chu imagen nema limanaxnalh Nabucodonosor watiya kilhchanima?

1, 2. ¿Tuku kinkamakatsininitan Jehová, chu tuku xlakata?

¿TUKUYA laklanka mapakgsinanin natawilakgo akxni xTamapakgsin Dios nakamasputu mapakgsinanin xala Katiyatni? Xlakata Jehová «tiku wan tuku niti katsi», tlan katsiyaw xtakgalhtin uma takgalhskinin. Wa xlakata kaʼakxilhwi libros nema tsokgkgolh palakachuwina Daniel chu apóstol Juan.

2 Jehová tlawalh pi umakgolh lakchixkuwin xʼakxilhkgolh lhuwa lapanit. Nachuna, Dios wanilh Daniel tuku xwamputun tamanaxnat xlakata lanka imagen nema xlitatlawanit likan. Xlakata tlan xlitamakgtayaw, Dios tlawalh pi uma xtatsokgtawilalh kBiblia (Rom. 15:4). Chuna natatliwakglha kintakanajlakan, pi nialh makgas xTamapakgsin namasputu putum mapakgsinanin kKatiyatni (Dan. 2:44).

3. Xlakata tlan naʼakgatekgsaw tuku wankanit pi nala, ¿tuku pulana kilikatsitkan chu tuku xlakata?

3 Tuku tsokgkgolh Daniel chu Juan ni kajwatiya lichuwinankgo akgtsayan «mapakgsinanin», o laklanka mapakgsinanin xla política, na wan la xʼamakgo tasiyakgo uma mapakgsinanin. Pero xlakata tlan nakatsiyaw, pulana kiliʼakgatekgsatkan, o namakgachakgxiya, tuku pulana talichuwinalh kBiblia pi xʼama la. ¿Tuku xlakata? Xlakata kBiblia lhuwa lichuwinan la nakgantaxtu. Uma tuku wanka, na wa tuku lichuwinankgo amakgapitsi xlakata tuku nala.

XKAMANAN LUWA CHU LIPEKUA LAPANIT

4. ¿Tiku litaxtukgo xkamanan puskat, chu tuku natlawakgo?

4 Akxni xtlawakanita xapulana talakgalhin kʼEdén, Jehová wa pi «puskat» xʼama kgalhi «xkamanan» (kalikgalhtawakga Génesis 3:15). * Uma xkam puskat xʼama aktayami chu xmakgnilh luwa, o Satanás. Titaxtulh kilhtamaku, Jehová makatsininalh pi kxfamilia Abrahán xʼama min, ktribu xla Judá chu kxfamilia David (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Tiku tlakg xlakaskinka xlakata umakgolh kamanan wa Jesucristo (Gál. 3:16). Xlipulaktiy wa tiku tapakgsikgo kcongregación xla kstalaninanin Cristo nema kalilaksakkanit espíritu santo (Gál. 3:26-29). Jesús chu xatalaksakni xlakan natanukgo kxTamapakgsin Dios, nema Jehová nalimalakgsputu Satanás (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. 1) ¿La akglit laklanka tamapakgsin akxilhli Daniel chu Juan? 2) ¿Tuku kilhchanima xʼakgxakga lapanit nema talichuwinan kʼApocalipsis?

5 Chuna la tuku pulana talichuwinalh kBiblia pi xʼama la, Satanás na xʼama kgalhi «xkamanan» chu xʼamakgo sitsinikgo xkamanan puskat. ¿Tiku litaxtukgo xkamanan luwa? Putum tiku chuna la Satanás sitsinikgo chu tlawanikgo tuku nitlan xkachikin Dios. Chuna la titaxtunit kilhtamaku, Akgskgawini pulaklhuwa lakkaxwilinit «xtamapakgsin», o mapakgsinanin xla política (Luc. 4:5, 6). Pero kaj makgapitsi, tiku katlawanikgonit tuku nitlan xkachikin Jehová, max israelitas o congregación tiku kalaksakkanit. Uma lu xlakaskinka, xlakata kinkawaniyan tuku xlakata kaj akgtsayan laklanka tamapakgsin maʼakxilhnika Daniel chu Juan.

6 Akxni ksputmaja xapulana siglo chu xmalakastakwanikanita Jesús, wi tuku maʼakxilhnilh apóstol Juan (Apo. 1:1). Pulaktum, Juan akxilhli tantum dragón nema xya xkilhtun pupunu chu xkilhchanima Akgskgawini (kalikgalhtawakga Revelación 13:1, 2NM). Anta kpupunu takutcha tantum lixkajni lapanit chu Akgskgawini maxkilh lhuwa limapakgsin. Alistalh, chatum ángel wanilh Juan pi umakgolh akgtujun akgxakga nema xkgalhi uma xaspinini lapanit, wa akgtum «imagen» nema lichuwinan Apocalipsis 13:1 chu kilhchanima «kgalhatujun reyes», uma wamputun laklanka tamapakgsin xalak kakilhtamaku (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Akxni tsokgka libro xla Apocalipsis, xapulana akgkitsis xmapakgsinankgonita, chu xliʼakgchaxan xmapakgsinama, chu xliʼakgtujun “nina xmin”. ¿Tiku umakgolh laklanka tamapakgsin? Naʼakxilhaw akgatunu xʼakgxakga lapanit. Na naʼakxilhaw tuku wa Daniel xlakata umakgolh tamapakgsin, makgapitsi akglhuwa siglos xtsankga xlakata xtawilakgolh.

XAPULANA AKGTIY AKGXAKGA: EGIPTO CHU ASIRIA

7. ¿Tiku kilhchanima xapulana akgxakga, chu tuku xlakata?

7 Xapulana akgxakga xla lapanit kilhchanima Egipto. ¿Tuku xlakata? Xlakata wa xalanka tamapakgsin tiku nitlan kalikatsinilh xkachikin Dios. Akxni lhuwa wankgolh xfamilia Abrahán niku xʼamakgo minkgo xkamanan puskat, nitlan tsukuka kalikatsinikan kʼEgipto. Xlakata Satanás ni xlakaskin xlakachinkgolh xkamanan puskat, xmasputuputun xkachikin Dios. ¿La tlawalh? Tlawalh pi faraón xkamakgnilh laktsu lakgkgawasan israelitas. Pero Jehová ni mastalh talakaskin chu kalakgmaxtulh xlakskujnin (Éxo. 1:15-20; 14:13). Alistalh kalilh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan chu anta tawilakgolh.

8. ¿Tiku kilhchanima xliʼakgtiy akgxakga, chu tuku xtlawaputun?

8 Xliʼakgtiy akgxakga xla lapanit kilhchanima Asiria, tliwakga tamapakgsin nema na xmasputuputun xkachikin Dios. Xlikana pi Jehová limaklakaskilh uma kachikin xlakata xkamalakgaxokgelh akgkaw tribu xlakata xkakninanikgo ídolos chu ni kgalhakgaxmatnankgolh. Pero alistalh Asiria na xʼakgchipaputun Jerusalén. Max Satanás xmasputuputun familia niku xʼama min Jesús. Pero Dios ni chuna xlakkaxwilinit. Wa xlakata, Jehová kalakgmaxtulh xlakskujnin, xʼángel kamakgnilh Asirios (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

XLIʼAKGTUTU AKGXAKGA: BABILONIA

9, 10. 1) ¿Tuku mastalh talakaskin Jehová pi xtlawakgolh babilonios? 2) Xlakata xkgantaxtulh tuku xwankanit ¿tuku xtalakaskin xlalh?

9 Xliʼakgtutu akgxakga xla lapanit nema akxilhli Juan kilhchanima tamapakgsin nema xtapakgsi kBabilonia. Jehová mastalh talakaskin pi babilonios xʼakgchipakgolh Jerusalén chu xkachilinka. Dios xkawaninita israelitas tiku ni kgalhakgaxmatnankgolh pi lu xʼamaka kamamaxanikan (2 Rey. 20:16-18). Jehová xwanita pi nialhti xʼama mapakgsinan, niti xʼama tawila «kxputawilh Jehová» kJerusalén (1 Cró. 29:23). Pero na wa pi chatum xalak xfamilia mapakgsina David, «tiku lakgchan namapakgsinan» xʼama min (Eze. 21:25-27).

10 Chuna la atanu tuku xlichuwinankanit, akxni xchilh Mesías tiku laksaknit Jehová, judíos anta xkakninanikgolhku Dios ktemplo xalak Jerusalén (Dan. 9:24-27). Akxni nina xkachilinkan israelitas kBabilonia, pulana na xwankanita pi kBelén xʼama lakachin Mesías (Miq. 5:2). Xlakata xkgantaxtulh tuku xwankanit, xtalakaskin pi judíos xtaspitparakgolh xkachikinkan chu xkaxtlawaparakgolh templo. Pero babilonios nikxni xmakgxtakgkgo tiku xkachilinkgo. ¿La xʼamakgo taspitparakgo? Jehová limaklakaskilh xpalakachuwinanin xlakata xkatsikgolh (Amós 3:7).

11. ¿La pulaklhuwa lilakgapaskan tamapakgsin xalak Babilonia? (Kaʼakxilhti nota.)

11 Chatum israelita tiku na xlinkanit kBabilonia wa Daniel (Dan. 1:1-6). Jehová limaklakaskilh Daniel xlakata xmakatsininalh tukuya laklanka kachikinin xʼamakgo mapakgsinankgo akxni Babilonia nialh xmapakgsinalh. Akgtum liʼakxilhtit, tlawalh pi Nabucodonosor xlimanaxnalh akgtum imagen nema xlitatlawanit tipalhuwa likan (kalikgalhtawakga Daniel 2:1, 19, 31-38). Dios wanilh Daniel, pi xakgxakga imagen nema oro xlitatlawanit xkilhchanima Babilonia. * Xkuxmun chu xmakxpan xaplata xkilhchanima tamapakgsin nema aku xʼama min. ¿Tukuya tamapakgsin xʼama min chu la xʼama kalikatsini xkachikin Dios?

XLIʼAKGTATI AKGXAKGA: MEDOPERSIA

12, 13. 1) ¿Tuku makatsininalh Jehová xlakata la xʼamaka akgchipakan Babilonia? 2) ¿Tuku xlakata xlilat pi Medopersia litaxtu xliʼakgtati akgxakga xla lapanit?

12 Xtsankga akgtum siglo akxni nina xlama Daniel, Jehová maklakaskilh palakachuwina Isaías xlakata xmakatsininalh tukuya tamapakgsin xʼama akgchipa Babilonia. Chu ni kajwatiya wa la xʼamaka masputukan uma kachikin, asta na wa xtukuwani tiku chuna xʼama tlawa: Ciro, xalak Persia (Isa. 44:28; 45:2). Nachuna, Daniel pulaktiy tuku maʼakxilhnika xlakata uma tamapakgsin Medopersa. Pulaktum, akxilhli tantum oso nema xchaxnit xmakan chu wanika pi xwalh «lhuwa liwa» (Dan. 7:5). Chu atanu, akxilhli la tantum carnero nema xkgalhi kgantiy akgalokgot (Dan. 8:3, 20).

13 Jehová makgantaxtilh tuku xwanit, tlawalh pi medopersa xʼakgchipakgolh Babilonia chu xkamaxkika talakaskin israelitas xtaspitparakgolh xkachikinkan (2 Cró. 36:22, 23). Pero alistalh, atsinu xtsankga pi watiya uma kachikin xmasputuputunkgolh xkachikin Dios. Libro xla Ester wan pi Hamán tiku na lhuwa limapakgsin xkgalhi kPersia lakkaxwililh tukuya kilhtamaku xkamakgnika judíos tiku xwilakgolh anta. Pero xlakata Jehová kalakgmaxtulh, Satanás ni malakgsputulh xkamanan puskat (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Wa xlakata wanaw, pi xliʼakgtati akgxakga xla lapanit nema lichuwinan Apocalipsis, kilhchanima Medopersia.

XLIʼAKGKITSIS AKGXAKGA: GRECIA

14, 15. ¿Tuku makatsininalh Jehová xlakata Grecia?

14 Xliʼakgkitsis akgxakga xla lapanit nema lichuwinan Apocalipsis wa Grecia. Akxni Daniel wa tuku xwamputun xtamanaxnat Nabucodonosor, xwanita pi xacobre xpan chu xakglhtantun xla imagen xkilhchanima tamapakgsin xalak Grecia. Pero, Dios pulaktiy tuku makatsinilh Daniel nema xmasiya tuku lu xlakaskinka xlakata uma tamapakgsin chu xlakata tiku tlakg xlakaskinka xmapakgsina.

15 Pulaktum, Grecia litaxtu la tantum leopardo chu xkgalhi akgtati pakgan, uma xwamputun pi lu lakapala xʼama kaʼakgchipa kachikinin (Dan. 7:6). Chu atanu tuku akxilhli Daniel, tantum macho cabrío nema xkgalhi kgantum xʼakgalokgot chu lakapala limakgnilh tantum carnero nema xkgalhi kgantiy akgalokgot nema xkilhchanima Medopersia. Jehová wanilh Daniel pi macho cabrío wa Grecia chu xalanka xʼakgalokgot chatum mapakgsina. Alistalh, Daniel wan pi uma akgalokgot xʼama tatukxa chu anta xʼamakgolh taxtukgo kgantati laktsu akgalokgot. Uma tuku xʼama la akglhuwa ciento kata xtsokgkanita akxni nina xmapakgsinama Grecia. Pero, putum kgantaxtulh chuna la xtsokgkanit. Alejandro Magno, tiku lu xlakaskinka mapakgsina litaxtulh kxamakgan Grecia, wa pulalilh akxni akgchipaka Medopersia. Pero «akgalokgot» ni makgapalh, xlakata uma mapakgsina nilh akxni xkgalhi 32 kata chu lhuwa limapakgsin xkgalhi. Akxni nilh, kgalhtati xgenerales mapitsikgolh tamapakgsin (kalikgalhtawakga Daniel 8:20-22).

16. ¿Tuku tlawalh Antíoco IV?

16 Akxni xʼakgchipakanita Persia, Grecia wa xmapakgsinama kʼIsrael xkachikin Dios. Ama kilhtamaku, judíos anta xwilaparakgolha kTiyat nema xKawanikanit Nakamaxkikan chu xkaxtlawaparakgonita templo kJerusalén. Judíos xkachikin Dios xwanitku chu anta ktemplo xkakninanikan xaxlikana Dios. Pero xliʼakgtiy siglo akxni nina xmin Jesús, nitlan tuku katlawanilh xliʼakgkitsis akgxakga xla lapanit, uma wamputun Grecia. Antíoco IV tiku natsukulh mapakgsinan akxni tapitsilh xtamapakgsin Alejandro, matlawinalh akgtum pumakamastan ktemplo xalak Jerusalén chu mapakgsinalh pi xkamakgnika tiku xkanajlakgolh la judíos. ¡Xtasiya pi xkamanan Satanás lu xkasitsinikgo xkachikin Dios! Pero, atanu lanka tamapakgsin nema tawilalh alistalh masputulh Grecia. ¿Tiku xʼama wan xliʼakgchaxan akgxakga xla lapanit?

XLIʼAKGCHAXAN AKGXAKGA, «LIXKAJNI CHU MAKGAPEKUANAN»: ROMA

17. ¿Tuku lu xlakaskinka tlawalh xliʼakgchaxan akgxakga xlakata xkgantaxtulh Génesis 3:15?

17 Akxni apóstol Juan maʼakxilhnika lapanit, Roma xmapakgsinamaja (Apo. 17:10). Uma xliʼakgchaxan akgxakga makgantaxtilh tuku lu xlakaskina xwankanit kʼGénesis 3:15. Satanás limaklakaskilh mapakgsinanin xalak Roma xlakata kaj ni lhuwa kilhtamaku “xtsankxkitilh” xkaman puskat. ¿La xʼama tlawa? Tlawalh pi Jesús xlimawakaka pi ni xkgalhakgaxmata xlimapakgsinkan romanos (Mat. 27:26). Pero kaj ni makgas tuku nitlan tlawanika, xlakata Jehová malakastakwanilh Jesús.

18. 1) ¿Tukuya xasasti kachikin laksakli Jehová chu tuku xlakata? 2) ¿La chuntiya sitsinilh xkamanan luwa, xkamanan puskat?

18 Tiku xpulalinkgo takanajla kʼIsrael tatayakgolh romanos xlakata xmakgnika Jesús chu atsinu ni xputumkan na lakgmakgankgolh Jesús. Wa xlakata, Jehová lakgmakgalh Israel (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Chu xlakgxokgo laksakli atanu kachikin xaʼespiritual, wa «xʼIsrael Dios» (Gál. 3:26-29; 6:16). Wa congregación xla kstalaninanin Cristo tiku kalaksakkanit, maski judíos o ni judíos (Efe. 2:11-18). Akxni xmalakastakwanikanita Jesús xkamanan luwa chuntiya katlawanikgolh tuku nitlan xkamanan puskat: romanos makglhuwa xmasputuputunkgo congregación xla kstalaninanin Cristo. *

19. 1) ¿Tuku wa Daniel xlakata xliʼakgchaxan tamapakgsin? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼatanu kʼartículo nema aku mima?

19 Akxni Daniel wanilh tuku xwamputun xtamanaxnat Nabucodonosor, wa pi xchaxpan, o xchan, xkilhchanima Roma (Dan. 2:33). Pero alistalh Dios maʼakxilhnipa Daniel tuku ni kaj xkilhchanima xtamapakgsin Roma, wata na xkilhchanima tamapakgsin nema xʼama taxtu kRoma (kalikgalhtawakga Daniel 7:7, 8). Akglhuwa siglos, Roma litaxtulh «lixkajni chu makgapekuanan chu lu tliwakga» xlakata xkatlaja xtalamakgasitsin. Pero na xwankanita pi kʼuma tamapakgsin xʼama taxtu «akgkaw akgalokgot» chu xaʼaktsu wi tuku tlakg xlakaskinka xʼama tlawa. ¿Tiku litaxtukgolh akgkaw akgalokgot? ¿Tiku kilhchanima xaʼaktsu akgalokgot, chu tukuya xmakni imagen nema akxilhli Nabucodonosor kilhchanima? Naʼakxilhaw xtakgalhtin kʼartículo nema wi kpágina 16.

[Notas nema wilakgo kpágina]

^ párr. 4 Uma «puskat» wa tiku litaxtu xpuskat Jehová, nema kilhchanima xkachikin xalak akgapun, niku tapakgsikgo ángeles (Isa. 54:1; Gál. 4:26; Apo. 12:1, 2).

^ párr. 11 Akgxakga nema lichuwinalh Daniel chu xliʼakgtutu xakgxakga lapanit nema lichuwinan Apocalipsis kilhchanimakgolh Babilonia. Kaʼakxilhti dibujo kpágina 14 chu 15.

^ párr. 18 Maski Roma malakgsputulh Jerusalén kkata 70, uma nialh makgantaxtilh tuku xwankanit kʼGénesis 3:15, uma kilhtamaku Israel nialh wa xkachikin Dios xwanit.

[Takgalhskinin]