A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Jehova Chuan “Thil Lo Awm Lawk Tûr” A Puang Chhuak

Jehova Chuan “Thil Lo Awm Lawk Tûr” A Puang Chhuak

Jehova Chuan “Thil Lo Awm Lawk Tûr” A Puang Chhuak

“Isua Krista thu puan chhuah, Pathianin a bâwihte hriattîr atân a hnêna a pêk, thil lo awm lawk tûr thu chu.”—THUP. 1:1.

ENGTIN NGE KAN CHHAN ANG?

Milim ropui tak pêng khawi laiin nge Anglo-American Khawvêl Thu Neitu entîr?

Engtin nge Johana chuan Anglo-Ameican Khawvêl Thu Neitu leh United Nations inkungkaihna chu a târ lan?

Engtin nge Daniela leh Johana chuan mihringte rorêlna tâwp dân chungchâng chu an sawi?

1, 2. (a) Daniela leh Johana hrilh lâwkna aṭangin eng nge kan hriat thiam theih? (b) Sakawlh lu hmasa lam parukte chuan eng nge an entîr?

DANIELA leh Johana hrilh lâwknate chu tûn lai khawvêla thilthlengte leh nakina lo la thleng tûrte kan hriat thiam theih tûr zâwngin a inrem khâwm a. Johana inlârna hmuha sakawlh te, Daniela inlârna hmuha ki sâwm nei sakawlh ṭihbaiawm tak te, leh Daniela’n milim hrawl tak a hrilhfiahna te khaikhinna aṭangin eng nge kan zir theih? Chûng hrilh lâwknate fiah taka hriat thiamna chuan eng ti tûrin nge min chêttîr ang?

2 Johana inlârna hmuha sakawlh chungchâng chu lo sawi ta ila. (Thup., bung 13) Thuziak hmasaa kan hmuh tâk ang khân, sakawlh lu hmasa lam parukte chuan Aigupta, Assuria, Babulon, Medo-Persia, Grik, leh Rom te a entîr a. Chûng chuan hmeichhe thlah an huatzia an lantîr vek a ni. (Gen. 3:15) Sakawlh lu parukna, Rom lalram chuan Johana’n a inlârna a ziah hnu kum zabi engemaw zât chhûng chu khawvêl an la awp a. A tâwpah chuan lu sarihna chuan Rom chu a luahlân dâwn a ni. Chu lu sarihna, khawvêl awptu chu eng politics sawrkâr nge ni a, chu chuan hmeichhe thlah chu engtin nge a cheibâwl dâwn?

BRITAIN LEH UNITED STATES CHUAN THU AN RAWN NEI CHHO

3. Sakawlh ki sâwm nei ṭihbaiawm tak chuan eng nge a entîr a, ki sâwm chuan eng nge a entîr?

3 Johana inlârna hmuh leh Daniela’n sakawlh ki sâwm nei * ṭihbaiawm tak a hmuh khaikhinna aṭangin, Thu Puan bung 13-naa târ lan sakawlh lu sarihna chu eng nge a nih kan hre thei a ni. (Daniela 7:7, 8, 23, 24 chhiar rawh.) Daniela sakawlh hmuh chuan Rom Khawvêl Thuneitu a entîr a. (Phêk 14-15-naa chart en rawh.) C.E. kum zabi nga-naah chuan Rom Lalram chu a kehchhe ṭan ta a ni. Chu sakawlh ṭihbaiawm tak aṭanga ki sâwm lo chhuak chuan chu ram aṭanga lo chhuak ramte a entîr a ni.

4, 5. (a) Ki tê tak tê chuan eng nge a tih? (b) Sakawlh lu sarihna chu eng nge ni?

4 Chu sakawlh ṭihbaiawm tak lua ki pali, a nih loh leh ram palite chuan sawi a hlawh bîk a. Ki pathumte chu ki dang pakhat “tê tak tê” chuan a tithlawn a ni. Tûn hmaa Rom Lalram chhûnga bial tê tak tê ni ṭhîn, Britain chu a rawn challan chhoh tâkah chuan chu hrilh lâwk thu chu a thleng famkim ta a ni. Kum zabi 17-na thlengin Britain chu ram thiltihtheihna nei a ni lêm lo va. Rom Lalram hnuaia lo awm tawh ṭhîn ram dang—Spain te, Netherlands te, leh France te—chuan thil an tithei zâwk fê a ni. Mahse, Britain chuan chûng ram thiltithei takte chu a mal mala titlâwmin, an nihna leh dinhmun aṭangin a paihthla a. Kum zabi 18-na laihâwl vêlah chuan Britain chu khawvêl awptu a lo ni chho ṭêp tawh a. Mahse, sakawlh lu sarihna chu a la ni rih chuang lo.

5 Britain chu lo challang hle mah se, North America-a a ram awp pêng ṭhenkhat chu a inlahrang a. Chuti chung chuan, United States chu Britain lawng sipaite vênhimna hnuaiah thiltithei tak niin a ṭhang chho zêl a. Kum 1914-a Lalpa nî a inṭan chuan, Britain chuan thilthleng chanchina lalram lian ber a lo din tawh a; United States pawh thil siam chhuahna lama khawvêla thiltithei ber a lo ni tawh a ni. * Khawvêl Indopui l-na chhûng chuan, United States chu Britain nên a inkawp ta tlat a. Sakawlh lu sarihna chu tûnah chuan Anglo-American Khawvêl Thu Neitu angin a lo lang chhuak ta a ni. Engtin nge he lû hian hmeichhe thlah a cheibâwl?

6. Engtin nge sakawlh lu sarihna chuan Pathian mite a cheibâwl?

6 Lalpa nî a inṭan hnu rei lo têah sakawlh lu sarihna chuan Pathian mite—he leia Krista unau la awmte—chu a bei ṭan a. (Mt. 25:40) Isua chuan a lo awm lehna hun chhûngin hmeichhe thlah la bângte chu he leiah an la phusa hle dâwn tih a sawi a ni. (Mt. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Anglo-American Khawvêl Thu Neitu chuan chûng mi thiangthlimte chu a do ta a. (Thup. 13:3, 7) Khawvêl Indopui l chhûng chuan, Pathian mite chu awp betin, an thu leh hla chhuah ṭhenkhat chu an khap bet a, bâwih rinawm leh fing pâwl aiawhte chu lung inah an khung bawk a ni. Sakawlh lu sarihna chuan thu hrilh rawngbâwlna pawh hun engemaw ti chhûng chu a titâwp ṭhelh a ni. Jehova chuan he thilthleng tûr hi a hmu lâwk vek a, Johana hnênah a lo hriattîr a. Tin, hmeichhe thlah zawmpuitute’n thlarau lama an rawngbâwlna an tihpun thar leh tûr thu pawh a lo hriattîr bawk. (Thup. 11:3, 7-11) Tûn laia Jehova chhiahhlawhte thiltawn chuan chu thil a thlen dikzia chu a târ lang a ni.

ANGLO-AMERICAN KHAWVEL THU NEITU LEH MILIM KEPHAH THIR LEH HLUM

7. Sakawlh lu sarihna leh milim ropui tak inkûngkaihna chu eng nge ni?

7 Sakawlh lu sarihna leh milim hrawl tak inkungkaihna chu eng nge ni? Britain—leh a hnuah United States—chu Rom Lalram aṭanga lo chhuak an ni a. Chuti chu, milim kephah chungchâng chu eng nge ni ve ta? Milim kephah chu thîr leh hlum inpawlh anga sawi a ni a. (Daniela 2:41-43 chhiar rawh.) He hrilh fiahna hi sakawlh lu sarihna—Anglo-American Khawvêl Thu Neitu—lo lâr chhoh hun nên a thlen hun a inang chiah a ni. Thîr leh hlum inchawhpawlh chu thîr hlang aia a chak loh zâwk ang chiahin, Anglo-American Thu Neitu pawh a lo chhuahna sawrkâr ai chuan a chak lo zâwk a ni. Engtin nge?

8, 9. (a) Engtin nge khawvêl awptu ram pasarihna chuan thîr ang mai chakna a lantîr? (b) Thîr leh hlum inchawhpawlh milim kêa hlum chuan eng nge a entîr?

8 Sakawlh lu sarihna chuan thîr ang mizia lantîr châng a nei a. Entîr nân, Khawvêl Indopui l-naa hnehtu chan changin a chakzia a lantîr a ni. Khawvêl Indopui ll-na chhûng chuan chu sakawlh lu sarihna chu thîr ang maia a chakzia a lang chiang ve bawk. * Chu indopui zawhah pawh chuan sakawlh lu sarihna chuan thîr ang maia a chakna chu lantîr châng a la nei zêl a. Mahse, atîr aṭangin, chu thîr chu hlum nên a inpawlh a ni.

9 Jehova chhiahhlawhte chuan milim kein a entîr chu kum rei tak chhûng hriat thiam an lo châk tawh a. Daniela 2:41 chuan thîr leh hlum inpawlh chu ram tam tak ni lo vin, “ram” pakhat angin a sawi a. Chuvângin, hlum chuan Anglo-American Khawvêl thu neihna hnuaia awm reng si a, Rom Lalram thîr hlang aia chak loh zâwka siamtu thil engemaw chu a entîr a. Hlum chu ‘mihring chi,’ a nih loh leh mi nâwlpuite anga târ lan a ni. (Dan. 2:43) Anglo-American Khawvêl Thu Neihna hnuaia awmte chuan civil rights nei tûr te, an hna thawhna hmuna dikna tam zâwk nei tûr te, leh zalênna nei tûr tein an bei a. Mipuite chuan Anglo-American Khawvêl Thu Neitu chu thîr anga chakin hna a thawhtîr thei lo a ni. Tin, politics kal phung chi hrang hrang a awm vâng leh inthlannaa chak zual bîk an awm loh avângin, hruaitu challang takte pawhin an intiamna ang chuan thil an thi thei ṭhîn lo bawk. Daniela chuan: “Ram chu a ṭhenah chuan a chak ang a, a ṭhenah chuan a chhe awl ang,” tiin a sawi lâwk a ni.—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) “Kephah” chungah chuan eng thil nge lo thleng dâwn? (b) Milim ke zungṭang neih zât aṭangin eng thu tâwp nge kan siam theih?

10 Kum zabi 21-naah chuan Britain leh United States chuan an thawhhona chu chhunzawm zêlin, khawvêl thilthleng pawimawhahte chuan an inthlâwp deuh zêl a. Milim ropui tak leh sakawlh chungchânga hrilh lâwkna chuan Anglo-American Khawvêl Thu Neitu chu khawvêl thu neitu dangin a thlâk dâwn lo tih a tichiang a ni. He khawvêl thu neitu hnuhnûng ber hi milim ke, thîrin a entîr ai chuan chak lo zâwk mah se, amah chuan a tlu chhe mai lo vang.

11 Milim ke zungṭangte chuan entîr a nei ve em? Hei hi han ngaihtuah teh: Daniela chuan inlârna danga a hmuhte chu a zât chiah a târ lang ṭhîn—entîr nân, sakawlh chi hrang hrang a sawite ki neih zât chu chiang takin a sawi lang a. Chûngte chuan awmze pawimawh tak an nei a ni. Mahse, milim chungchâng a sawiah erawh a ke zungṭang zât chiah chu a lang lo. Chuvângin, milim chuan bân te, kut te, kut zungṭang te, kê te, leh kephah te a nei ang bawkin ke zungṭangte pawh a nei tih sawina mai bâk chu a number chuan pawimawhna a neih hran lo niin a lang. Daniela chuan a milim ke zungṭangte chu thîr leh hluma siam a ni tih a sawi lang hran lo. He mi aṭang hian Anglo-American Khawvêl Thu Neitu hi Pathian Ram entîrtu ‘lungin’ milim kephah a rawn den huna khawvêl awptu tûr a ni tih kan hre thei ta a ni.—Dan. 2:45.

ANGLO-AMERICAN LEH SAKAWLH KI PAHNIH NEI

12, 13. Sakawlh ki pahnih nei chuan eng nge a entîr a, chu chuan eng nge a tih?

12 Anglo-American Khawvêl Thu Neitu chu thîr leh hlum inpawlh ni mah se, chu sawrkâr chuan ni hnuhnûng chhûngin chanvo pawimawh tak a chelh zêl dâwn tih Johana hnêna Isua inlârna pêk chuan a târ lang a ni. Engtin nge a târ lan? Johana chuan inlârnaah sakawlh ki pahnih nei, drakon ṭawng anga ṭawng chu a hmu a. Chu sakawlh mak tak chuan eng nge a entîr? Ki pahnih a neih avângin, thu neihna pahnih inkawp a ni a. Johana hmuh chu Anglo-American Khawvêl Thu Neitu bawk a ni a; mahse, tûnah chuan thil danglam tak a ti a ni.—Thu Puan 13:11-15 chhiar rawh.

13 Chu sakawlh ki pahnih nei chuan mite chu sakawlh lu pasarih leh ki sâwm nei lem siam tûrin a fuih a ni. Johana chuan chu sakawlh lem chu lo lang zet a, bo leh a, lo ding chhuak leh tûr a nih thu a ziak a. Chu chu Britain leh United States-in khawvêl ram zawng zawngte phuar khâwm a, a aiawhtu tûra an beisei pâwl pakhat an din chungah chuan a thleng a ni. * Chu pâwl chu Khawvêl Indopui I-na hnua lo lang, League of Nations kha a ni a. Khawvêl Indopui II-na a inṭan dâwn chuan a bo leh ta mai a. Chu indopui chhûng chuan, Pathian mite chuan Thu Puana hrilh lâwk thu nêna inmilin chu pâwl chu a lo lang leh dâwn tih an puang chhuak a ni. An sawi ang ngeiin a lo lang leh ta a, United Nations tih hming a rawn pu ta thung a ni.—Thup. 17:8.

14. Eng kawngin nge sakawlh lem chu ‘lal pariatna’ a nih?

14 Johana chuan chu sakawlh lem chu ‘lal pariatna’ angin a sawi a. Engtin nge lal pariatna a nih theih? Chu chu atîra sakawlh kan sawi tâk lu pariatna anga târ lan a ni lo. Sakawlh lu pasarih leh ki sâwm nei lem mai a ni. Chu sakawlh lemin a neih thu neihna engpawh chu a hnuaia awm ramte, a bîk takin, Anglo-American Khawvêl Thu Neitu pêk liau liau a ni a. (Thup. 17:10, 11) Mahse, khawvêl pum nghawng thei thil engemaw ti tûrin lal anga thu neihna erawh a dawng a ni.

SAKAWLH LEM CHUAN NAWHCHIZUAR SA A EI

15, 16. Nawhchizuar chuan eng nge a entîr a, a thlâwpna dawn chu engtin nge a awm tâk zêl?

15 Johana sawi dânin, sakawlh sen tak—lu sarih leh ki sâwm nei sakawlh lem—chungah chuan entîr nei nawhchizuar chu a chuang a, chu sakawlh sen tak chu a thunun a ni. Ani chuan “Babulon Khaw Ropui” tih hming a pu a. (Thup. 17:1-6) Chu nawhchizuar chuan inhmeh takin sakhaw dik lo, a bîk takin Kristianna rama sakhuate chu a entîr a ni. Sakhaw pâwlte chuan sakawlh lem chu malsâwmin, a chungah thu neih a tum a ni.

16 Mahse, Lalpa ni chhûng chuan, Babulon Khaw Ropui chu amah thlâwptu mipui tam tak, tui anga sawi theihte chuan hriat tham khawpa nasain an kiansan a ni. (Thup. 16:12; 17:15) Entîr nân, sakawlh lem a rawn lan hmasak ber ṭum chuan, Kristianna rama kohhrante—Babulon Khaw Ropui pêng thiltithei tak—chuan Khawthlang lam ram chu an awp tlat a. Mahse, tûnah chuan kohhrante leh an rawngbâwltute chuan mi tam takte zah leh thlâwp an hlawh tawh lo. Dik takin, mi tam tak chuan sakhuana chu buaina tichhuaktu emaw, tichhuaktute zînga mi emaw angin an ngai hial a. Mi dangte chuan khawvêl ata sakhua zawng zawng tihbo vek chu an au chhuahpui hial bawk.

17. Sakhaw dik lo chungah eng nge thleng thuai dâwn a, engvângin nge?

17 Mahse, sakhaw dik lo chu zawi zawiin a ral mai dâwn lo. Pathianin rorêltute thinlunga hna a thawhtîr hma loh chu Nawhchizuar chuan thuneihna a la nei reng ang a, a duhzâwng anga awmtîr tumin lalte chu a thlêm zêl dâwn a ni. (Thu Puan 17:16, 17 chhiar rawh.) Nakin lawkah, Jehova chuan United Nations-in an ai a awh Setana kaihhruai khawvêl politics hruaitute chu sakhaw dik lote bei tûrin a tîr ang a. A thununna chu tichhiain, a hausakna chu a rawk vek ang. Kum sâwm bi kal ta-ahte chuan chutiang thil a thlen mai chu a beiseiawm lo hle pawh a ni thei. Tûnah chuan, nawhchizuar chu sakawlh sen tak chungah chuan a ṭhu nghet tawh lo va. Mahse, a ṭhutna ata chu zawi zawiin a tawlh thla lo vang a, râwng tak leh rang taka paih thlâk a ni zâwk ang.—Thup. 18:7, 8, 15-19.

SAKAWLHTE TIHBORALNA

18. (a) Sakawlh chuan eng nge a tih ang a, chu chuan eng nge a hrin chhuah ang? (b) Daniela 2:44 chuan Pathian Ramin eng ramte nge tichhia anga a sawi? (Phêk 19-a bâwm hi en rawh.)

18 Sakhaw dik lo tihchiat a nih hnu chuan, Setana lei lam pâwl entîrtu sakawlh chu Pathian Ram bei tûra fuih pawrh a ni ang a. Vâna an kal theih si loh avângin leia lalte chuan leia Pathian Ram thlâwptute chungah an thinurna chu an hri thla ang. Chu chuan Pathian nêna indona a thlen dâwn a ni. (Thup. 16:13-16; 17:12-14) Daniela chuan indona hnuhnûngber pêng pakhat chungchâng chu a sawi a. (Daniela 2:44 chhiar rawh.) Thu Puan 13:1-a târ lan sakawlh te, chu sakawlh lem te, leh sakawlh ki pahnih neite chu tihboral vek a ni ang.

19. Eng nge kan rin tlat theih a, tûn hi eng tih hun nge ni?

19 Sakawlh lu pasarihna rorêlna hunah kan awm mêk a. He sakawlh hian tihboral a nih hmain lu dang lo chhuak tûr a nei tawh lo. Anglo-American Khawvêl Thu Neitu lal lai ngei hian sakhaw dik lo tihchhiatna chu a rawn thleng dâwn a ni. Daniela leh Johana hrilh lâwkna chu a tê ber thlengin a thleng famkim vek a. Chuvângin, sakhaw dik lo tihchhiatna leh Armageddon indona chu a rawn thleng thuai dâwn tih kan ring nghet tlat thei a ni. Pathian chuan hêng thute kimchang takin min hriat lâwktîr a ni. Hrilh lâwk thu hmanga vaukhânna chu kan ngai pawimawh ang em? (2 Pet. 1:19) Tûn hi Jehova lama ṭan a, a Lalram thlâwp hun chu a ni.—Thup. 14:6, 7. (w12-E 06/15)

[Footnote-te]

^ par. 3 Bible-ah chuan, number sâwm chuan famkimna a entîr tlângpui a—he mi thu bîkah hi chuan Rom Lalram aṭanga lo chhuak ram zawng zawngte a entîr a ni.

^ par. 5 Chûng ram pahnihte chu kum zabi 18-na aṭanga lo awm daih tawh ni mah se, Johana chuan Lalpa nîa lo lang ṭan tûr angin a sawi a. Dik takin, Thu Puana târ lan inlârna chu ‘Lalpa ni’ chhûngin a thleng famkim a ni. (Thup. 1:10) Khawvêl Indopui I-na hnuah sakawlh lu sarihna chu inlungrual taka khawvêl awptu angin a ṭang ta chauh a ni.

^ par. 8 Daniela chuan chu indo hun chhûnga chu lalin chhiatna râpthlâk tak a thlentîr dân tûr chu a lo hmu lâwk a, heti hian a ziak a ni: “Mak [râpthlâk] takin a tichhia ang,” tiin. (Dan. 8:24) Entîr nân, United States-in an thu rualpui khawvêl awptu hmêlmate chunga atom bomb a thlâkna chuan tûn hmaa la thleng ngai lo khawpa râpthlâk chhiatna a thlen a ni.

^ par. 13 Revelation—Its Grand Climax at Hand! phêk 240, 241, 253-na en rawh.

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 19-naa bâwm]

“HENG RAM ZAWNG ZAWNGTE” TIA SAWI HI ENG RAMTE NGE NI?

Daniela 2:44-a hrilh lâwk thu chuan Pathian Ramin “hêng ram zawng zawngte hi a tikeh sawmin, a tiral zâwk ang,” a ti a. Chu hrilh lâwk thu chuan milim pêng hrang hrangin a entîr lalramte chauh a kâwk a ni.

A nih chuan, mihring sawrkâr dang zawng zawngte chungchâng hi eng nge ni ta ang? Thu Puan bua a anpui hrilh lâwkna chuan hriat thiamna zau zâwk min pe a. Chu chuan “khawvêl zawng zawnga lalte” chu “Pathian Engkimtitheia ni ropuia” hruai khâwm an nih tûr thu a târ lang a ni. (Thup. 16:14; 19:19-21) Chuvângin, milim pêngin a entîr sawrkârte mai bâkah, mihring sawrkâr dang zawng zawngte pawh Armageddon-ah chuan tihboral vek an ni dâwn a ni.