Yihooway “Eesuwan Hananau Bessiyaabaa” Qonccissees
Yihooway “Eesuwan Hananau Bessiyaabaa” Qonccissees
“Eesuwan hananau bessiyaabaa ba ashkkarata bessana mala, Xoossai Yesuus Kiristtoosayyo immido [ajjuutaa].”—AJJ. 1:1.
WOYGADA ZAARUUTII?
Wogga misiliyaa bollaappe alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa malaata gididay awugee?
Alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettay Kawotettatu Issippetettaara gayttiyo ogiyaabaa Yohaannisi woygidi qonccissidee?
Daaneelinne Yohaannisi asaa naatu kawotettaa xayuwaabaa ayba ogiyan qonccissidonaa?
1, 2. (a) Daaneelanne Yohaannisa hiraagati nuna ayba ogiyan maaddiyoonaa? (b) Doˈaa huuphetuppe koyro usuppunati aybau aybau malaatee?
DAANEELANNE Yohaannisa hiraagatun ha wodiyan haniyaanne sinttappe hanana darobaa birshshettaa nuuni akeekanaadan maaddiya, issi mala gidida qofay deˈees. Yohaannisi beˈido doˈaa ajjuutaabaa, Daaneeli yootido tammu kacee deˈiyo, yashshiya doˈaabaa, qassi Daaneeli a birshshettaa yootido wogga misiliyaabaa yiggi xeelliyoogan nuuni ay tamaarana danddayiyoo? He hiraagata loyttidi akeekiyoogee nuuni ay oottanaadan denttettii?
2 Ane Yohaannisi ajjuutan beˈido doˈaabaa beˈoos. (Ajj., shem. 13) Hagaappe kase huuphe yohuwan, doˈaa huuphetuppe koyro usuppunati Gibxxe, Asoore, Baabiloone, Meedoonanne Parsse, Giriikenne Roome kawotettatu malaata gidiyoogaa beˈida. Eti ubbaykka maccaasee zerettaa ixxiyoogaa qonccissidosona. (Doo. 3:15) Usuppuntta huuphee, Roome kawotettay Yohaannisi ajjuutaa xaafi simmin, daro xeetu layttau alamiyan wolqqaama kawotetta gididi haariis. Guyyeppe, laappuntta huuphee Roome sohuwan denddana. He wolqqaama kawotettay oonee, qassi i maccaasee zerettaa waatanee?
INGGILIZEENNE AMARKKAY WOLQQAAMA KAWOTETTA GIDANA
3. Tammu kacee deˈiyo yashshiya doˈay aybaa malaatee, qassi tammu kaceti aybaa malaatee?
3 Yohaannisa ajjuutaa, Daaneeli tammu kacee deˈiyo yashshiya doˈaabaa beˈido ajjuutaara gatti xeelliyo wode, Ajjuutaa shemppo 13n odettida doˈaayyo laappuntta huuphee oonakko akeekana danddayoos. * (Daaneela 7:7, 8, 23, 24 nabbaba.) Daaneeli beˈido doˈay alamiyan wolqqaama gidida, Roome Kawotettaa malaata. (Sinttaa 14-15n deˈiya sanxxarazhiyaa xeella.) Ichashantta xeetu layttaa M.Ln, Roome Kawotettaappe dumma dumma kawotettati shaahettidi kiyidosona. He yashshiya doˈaa huuphiyaappe kiyida tammu kaceti he kawotettaappe kiyida dumma dumma kawotettatu malaata.
4, 5. (a) Guutta kacee ay oottidee? (b) Doˈaayyo laappuntta huuphee aybaa malaatee?
4 He yashshiya doˈaa kacetuppe woy appe kiyida kawotettatuppe oyddati dumma ogiyan qonccidosona. Issi “guutta kacee” heezzu kaceta xoqolli oliis. Kase Roome Kawotettan guutta biitta gidida Inggilizee wolqqaamido wode, ha hiraagay polettiis. Inggilizee 17tta xeetu layttaa gakkanaashin haratuppe guuxxiya kawotetta. Kase Roome Kawotettay haariyo hara heezzati, giishin Isppeenee, Nezerlanddeenne Paransaayee Inggilizeppe minnoosona. Inggilizee he kawotettata kayan kayan xoonidi eta xoqolli oliis. Inggilizee 18tta xeetu layttaa baggaa heeran alamiyan wolqqaama kawotetta gidanau giigi uttiis. Gidikkokka, i he wode doˈaayyo laappuntta huuphe gidiichibeenna.
5 Guyyeppe Inggilizee wolqqaama kawotetta gidikkonne, Huuphessa Amarkkan kase i haariyo biittati a haaruwaappe kiyidosona. Gidikkokka, Inggilize ola markkabee naagin, Amarkkay wolqqaama kawotettaa gidiis. Godaa gallassay 1914n doommiyo wode, Inggilizee asaa naatu taarikiyan keehi gita kawotetta gidiis, qassi Amarkkay saˈan deˈiya kawotetta ubbaappe keehi dure kawotetta gidiis. * Koyro Alamiyaa Olaa wode Amarkkay Inggilizeera yametiis. Wolqqaama gidida Inggilzenne Amarkkaa waatta Kawotettay he wode, doˈaayyo laappuntta huuphe gidiis. Ha huuphee maccaasee zerettaa waatidee?
6. Laappuntta huuphee Xoossaa asaa waatidee?
6 Godaa gallassay doommi simmin takkennan, laappuntta huuphee Xoossaa asaa bolli, giishin Kiristtoosa ishanttuppe saˈan attidaageetu bolli woraajjiis. (Maa. 25:40) Yesuusi maccaasee zerettaappe attidaageeti ba yuussaa wode saˈan minnidi oottanaagaa yootiis. (Maa. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettay he geeshshatu bolli olaa denttiis. (Ajj. 13:3, 7) He kawotettay Koyro Alamiyaa Olaa wode Xoossaa asaa huqqunniis, eta xuufetuppe amaridaageeti asau imettennaadan diggiis, qassi ammanettida wozannaama ashkkaraa kalˈˈatiyaageeta qashissiis. Doˈaayyo laappuntta huuphee amarida wodiyau eti sabbakennaadan mule diggiis, woykko eta woriis gaana danddayettees. Yihooway he hanotaa kasetidi erees, qassi hegaa Yohaannisayyo qonccissiis. Xoossay maccaasee zerettaayyo naaˈˈantto shaahoy ayyaanaabaa oosuwaa zaarettidi kaseegaappe aaruwan oottanaagaakka Yohaannisau yootiis. (Ajj. 11:3, 7-11) Ha wodiyan deˈiya Yihoowa Markkatu taarikee he hanotati polettidoogaa bessees.
INGGILIZENNE AMARKKAA WAATTA KAWOTETTAANNE BIRATAYNNE URQQAY WALAHETTIDO TOHUWAA
7. Gita misiliyaa bollaappe doˈaayyo laappuntta huuphiyaara issi mala gididay awugee?
7 Wogga misiliyaa bollaappe doˈaayyo laappuntta huuphiyaara issi mala gididay awugee? Inggiliizee, qassi appe kiyida Amarkkaykka Roome Kawotettaappe kiyidosona. Misiliyaa gediyaabaa shin woygana danddayettii? He gedee birataanne urqqaa walaha gidiyoogee odettiis. (Daaneela 2:41-43 nabbaba.) Hegee laappuntta huuphee, giishin alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa kawotettay denddiyo wode hananabaara maayettiyaaba. Biratay urqqaara walahettiyo wode birataadan minnennaagaadan, alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettay i kiyido kawotettaagaadan mino gidenna. I shuggidoy ayba ogiyaanee?
8, 9. (a) Alamiyan wolqqaama gidida, laappuntta kawotettay birata mala mino gididoy ayba ogiyaanee? (b) Misiliyaa gediyau urqqay aybaa malaatee?
8 Issi issitoo, doˈaayyo laappuntta huuphee birata mala gidiyoogaa bessiis. Leemisuwau, Koyro Alamiyaa Olan xoonidi ba wolqqaa bessiis. Naaˈˈantto Alamiyaa Olaa wodekka, laappuntta huuphee birata mala mino gidiyoogee qoncciis. * He olaappe simminkka, laappuntta huuphee birataadan mino gidiyoogaa issi issitoo bessiis. Gidikkokka, koyroppekka doommidi biratay urqqaara walahettiis.
9 Yihoowa ashkkarati misiliyaa gediyaa birshshettaa eranau daro wodiyau mintti koyidosona. Daaneela 2:41 birataanne urqqaa walahay daro kawotetta gidennan, issi “kawotetta” gidiyoogaa yootees. Yaatiyo gishshau, urqqay alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa haaruwan deˈiya, birata mala gidida Roome Kawotettaadan i minnennaadan oottiyaabatu malaata. Urqqay ‘asaa’ malaata gidiyoogaa Daaneela hiraagay bessees. (Dane. 2:43) Alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettan asay biittaawatettaa maatau, oosuwaara gayttida maataunne naxa kiyanau baaxetiyoogan ba maataa bonchissanau denddiis. Alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettay birataagaa mala minotettan oottennaadan asay shugissiis. PHalqqettiya qofaynne dooruwaa wode issoy haraagaappe keehi darenna qoodan xooniyoogee, biittaa ayssiya, ubba daro asay dosiyoogeetu wolqqaakka shugissiyo gishshau, eti bantta koyiyoobaa polana danddayokkona. Daaneeli, “Ha kawotettau baggai mino baggai laafa gidana” yaagidi kaseti yootiis.—Dane. 2:42; 2 Xim. 3:1-3.
10, 11. (a) ‘Tohoy’ waananaagee odettidee? (b) Tohuwaa biradhetu qoodaabaa woygana danddayiyoo?
10 Inggilizeenne Amarkkay 21tta xeetu layttankka yametiyoogaa aggibookkona. Eti keehi koshshiyaaban issoy issuwaara maadettoosona. Gita misiliyaanne doˈaa xeelliyaagan odettida hiraagay, alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa sohuwan hara wolqqaama kawotettay denddennaagaa bessees. Alamiyan wolqqaama gidida ha wurssetta kawotettay birata gediyan leemisettidaagaa keena mino gidennan aggana danddayees shin, coo bau xayenna.
11 Misiliyaa gediyaa biradhetu qoodau dumma birshshetti deˈii? Daaneeli hara ajjuutatun dumma dummabaa qoodaa—leemisuwau, dumma dumma doˈatu huuphiyaa kaciyaa qoodaa yootiis. He qooday keehippe koshshiyaaba. Gidikkokka, Daaneeli misiliyaabaa yootido wode, tohuwaa biradhetu qoodaa yootibeenna. Yaatiyo gishshau, misiliyaa qesiyaa, kushiyaa, kushe biradhetunne gediyaa qooday keehippe koshshennaagaadan, tohuwaa biradhetu qoodaykka keehi koshshiyaaba milatenna. Daaneeli tohuwaa biradheti birataappenne urqqaappe merettidaba gidanaagaa qonccissi yootiis. Daaneeli yootidobay bessiyoogaadan, ‘shuchan’ leemisettida Xoossaa Kawotettay misiliyaa gediyaa bolli wodhiyo wode alamiyan wolqqaama gididi haaranay Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa gaana danddayoos.—Dane. 2:45.
INGGILIZENNE AMARKKAA WAATTA KAWOTETTAANNE NAAˈˈU KACEE DEˈIYO DOˈAA
12, 13. Naaˈˈu kacee deˈiyo doˈay aybaassi malaatee, qassi i ay oottidee?
12 Alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettay birataanne urqqaa walaha mala gidikkonne, ha kawotettay wodiyaa wurssettan gitabaa oottanaagaa Yesuusi Yohaannisa bessido ajjuutati qonccissoosona. Yohaannisi miimminttiyaadan haasayiya, naaˈˈu kacee deˈiyo issi doˈaa ajjuutan beˈiis. He dumma doˈay aybaa malaatee? Ayyo naaˈˈu kacee deˈiyo gishshau, he doˈay waatta kawotetta. Yohaannisi alamiyan wolqqaama gidida Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa zaarettidikka ajjuutan beˈiis, shin he doˈay haˈˈi gitabaa oottishin beˈiis.—Ajjuutaa 13:11-15 nabbaba.
13 Naaˈˈu kacee deˈiyo doˈay laappun huuphee deˈiyo doˈaayyo asay misiliyaa medhanaadan denttettees. Yohaannisi doˈaa misilee yaanaagaa, hegaappe simmidi xayanaagaa, qassi zaarettidi denddanaagaa xaafiis. Inggilizeenne Amarkkay hara kawotettati a kaafanaadan denttettido, Koyro Alamiyaa Olaappe simmin eqqida dirijjitiyaa hegaa malabay gakkiis. He dirijjitee eqqidoy kawotettatu giddon issippetettaa medhanaassanne eta gishshaa haasayanaassa. * He dirijjitiyaa sunttay Kawotettatu Waattaa Maabaraa. He dirijjitee Naaˈˈantto Alamiyaa Olay denddido wode xayiis. He olaa wode, Xoossaa asay Ajjuutaa maxaafan kasetidi odettidaagaadan doˈaa misilee zaarettidi denddanaagaa yootidosona. Likke hegaadan haniis; he denddida dirijjitee Kawotettatu Issippetetta geetettiis.—Ajj. 17:8.
14. Doˈaa misilee “hosppuntta” kawotetta gididoy ayba ogiyaanee?
14 Yohaannisi doˈaa misilee “hosppuntta” kawotetta gidiyoogaa yootiis. Waanidi hegaadan hanidee? I doˈaayyo hosppuntta huuphe geetettibeenna. I he doˈaassi misile. He dirijjitee ba giddon deˈiya kawotettatuppe, ubba qassi Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaappe wolqqaa demmees. (Ajj. 17:10, 11) He misilee issi gitabaa oottiyo maata demmiyo gishshau, Yohaannisi a issi kawotettadan qonccissiis.
DOˈAA MISILEE SHAARAMUXIYO MAANA
15, 16. SHaaramuxiyaa oossi malaatee, qassi a maaduwaa demmiyoobay waanidee?
15 Yohaannisi issi shaaramuxa maccaasiyaa zoˈo doˈaa, giishin doˈaa misiliyaa toggidoogaa yootiis. I sunttay “Gita Baabiloono.” (Ajj. 17:1-6) Ha shaaramuxiyaa worddo haymaanootiyaa ubbaa malaata. Banttana kiristtaane giya haymaanootetti hegeetu giddon deˈiyoogee qoncce. Worddo haymaanooteti doˈaa misiliyaa kaafidosonanne bantta koyidobaa ootissidosona.
16 Gidikkokka, Godaa gallassan Gita Baabiloona uttido haattay woykko o kaafiya asay kaseegaadan o kaafenna gishshau, melida haatta mala gidiis. (Ajj. 16:12; 17:15) Leemisuwau, doˈaa misilee koyro eqqido wode, banttana kiristtaane giya haymaanootetussi Arggo bagga biittatuppe darotun gita maatay deˈees. Ha wodiyan, woosa keettaanne a kaalettiyaageeta daro asay bonchiyoogaanne kaafiyoogaa aggiis. Haymaanootee olaa denttettiyoogaa woy olau gaaso gidiyoogaa daro asay maayees. Harati qassi haymaanootee alamiyaappe xayana koshshees giidi dabaaban haasayoosona.
17. Mata wode worddo haymaanootee waananee, hegaadan haniyoy aybissee?
17 Gidikkokka, worddo haymaanootee xayiyoy laafi laafi biidi gidenna. Xoossay ba qoppidobaa kawotettati oottanaadan ‘eta wozanan amuwaa wottana’ gakkanaashin, shaaramuxiyaa kawotettata ba koyidobaa ootissaydda takkausu. (Ajjuutaa 17:16, 17 nabbaba.) Yihooway Seexaanaa siraataa kawotettati mata wode worddo haymaanootiyaa xayssanaadan oottana. Kawotettati a eta bolli aawatennaadan diggana, qassi i aquwaa xayssana. Laatamu woy hasttamu layttappe kase hegaa malabi hanana danddayiyaaba milatenna. Ha wodiyan, shaaramuxiyaa zoˈo doˈaa zokkuwaappe solddaydda deˈausu. Gidikkokka, a doˈaa zokkuwaappe wodhiyoy loddan loddan solddada gidenna. A xayausu giidi qoppennan xayana.—Ajj. 18:7, 8, 15-19.
DOˈATI XAYANA
18. (a) Doˈay ay oottanee, hegaa wurssettay ayba gidanee? (b) Daaneela 2:44n Xoossaa Kawotettay xayssana geetettida kawotettati awugeetee? (Sinttaa 19n deˈiya saaxiniyaa xeella.)
18 Worddo haymaanootee xayi simmin, Seexaanay doˈaa, giishin saˈan i essido polotika siraataa Xoossaa Kawotettaa bolli denttettana. Saˈaa kawotettati saluwan deˈiya Xoossaa Kawotettaa qohana danddayenna gishshau, Xoossaa Kawotettau exatiya, saˈan deˈiyaageeta olanau malana. Hegaa wurssettay erettidaagaa. (Ajj. 16:13-16; 17:12-14) Daaneeli he wurssetta olan hanana issibaa yootiis. (Daaneela 2:44 nabbaba.) Ajjuutaa 13:1n odettida doˈay, a misileenne naaˈˈu kacee deˈiyo doˈay xayana.
19. Nuuni aybi hananaagaa ammanettana danddayiyoo, qassi haˈˈi ay oottana koshshii?
19 Nuuni deˈiyoy laappuntta huuphee haariyo wodiyaana. Ha doˈay xayanaappe kase ayyo hara huuphee kiyenna. Worddo haymaanootee xayiyo wode alamiyan wolqqaama kawotetta gididi haaranay Inggilizenne Amarkkaa waatta kawotettaa. Daaneelanne Yohaannisa hiraagan odettidabay likke giidoogaadan polettiis. Mata wode worddo haymaanootee xayanaagaanne Armmageedoona olay doommanaagaa ammanettoos. Xoossay ha ubbabaa kasetidi qonccissiis. Nuuni naagettanaadan hiraagan odettidabaa akeekan qoppiyoo? (2 PHe. 1:19) Yihoowa bagga gidanaunne a Kawotettaa kaafanau koshshiyo wodee haˈˈa.—Ajj. 14:6, 7.
[Tohossa qofata]
^ MENT. 3 Paydo tammay, Geeshsha Maxaafan kumettabaa malaata—ha sohuwan, Roome Kawotettaappe kiyida kawotettatu ubbaa malaata.
^ MENT. 5 Issippetettaa medhidi alamiyan wolqqaama kawotetta gidida Inggilizeenne Amarkkay 18tta xeetu layttaappe doommidi deˈiyaaba gidikkokka, Yohaannisi he waatta kawotettay Godaa gallassaa doomettan denddanaagaa yootiis. Ajjuutan deˈiya hiraagati “Godaa gallassan” polettoosona. (Ajj. 1:10) Inggilizeenne Amarkkay alamiyan wolqqaama waatta kawotetta gididi haariyoogaa doommidoy Koyro Alamiyaa Olaa wode.
^ MENT. 8 Daaneeli, “Daganttiya bashshaa i bashshana” yaagidi, he kawotettay he olaa wode darobaa xayssanaagaa kasetidi xaafiis. (Dane. 8:24) Leemisuwau, Amarkkay waatta kawotettaa morkke biittaa bolli naaˈˈu atome bombbiyaa olido wode, daganttiya bashshaa bashshiis.
^ MENT. 13 Ajjuutaa—Wolqqaama Kuushshay Matattiis! (Amaarattuwaa) yaagiya maxaafaa sinttaa 240, 241, 253 xeella.
[Oyshata]
[Sinttaa 19n deʼiya misiliyaa qonccissuwaa]
‘HE KAWOTETTATI UBBATI’ AWUGEETEE?
[Sinttaa 19n deʼiya misiliyaa qonccissuwaa]
Daaneela 2:44n deˈiya hiraagay, Xoossaa Kawotettay “he kawotettata ubbaa gaaceretti” xayssanaagaa yootees. He hiraagay misiliyaa bollan leemisettida kawotettatubaa xallaa yootees.
Asaa naati ayssiyo hara kawotettati shin? Ajjuutaa maxaafan deˈiya, hegaara issi mala hiraagay he oyshaa zaaruwaa qonccissidi yootees. He hiraagay ‘saˈaa kawoti ubbay’ issippe “Ubbaappe Wolqqaama Xoossaa gita gallassan” Yihoowa bolli denddanaagaa yootees. (Ajj. 16:14; 19:19-21) Yaatiyo gishshau, misilee kalˈˈatiyo kawotettatu xalla gidennan, hara kawotettati ubbay Armmageedoona olan xayana.
