Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

¿Kʼu yuʼun skʼan baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li abtelal yuʼun Jeovae?

¿Kʼu yuʼun skʼan baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li abtelal yuʼun Jeovae?

¿Kʼu yuʼun skʼan baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li abtelal yuʼun Jeovae?

«Li quee scotol cʼacʼal ta spuc batel ti toj tucʼ avoʼntone, xchiʼuc li cʼusitic laj apas ta sventa laj acoltaune.» (SAL. 71:15)

¿KʼUSI CHATAKʼ?

¿Kʼusi koltaatik-o sventa lek kʼot ta nopel yuʼunik li Noé, Moisés, Jeremías xchiʼuk li Pabloe?

¿Kʼusi xuʼ xajakʼbe aba sventa xakʼel ti kʼuyelan chatunes li akuxlejale?

¿Kʼu yuʼun jpʼel ta avoʼonton baʼyel chavakʼ ta akuxlejal li spasbel yabtel Jeovae?

1, 2. 1) ¿Kʼusi te smakojbe skʼoplal ti chkakʼ jbatik ta stojolal Jeovae? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik kʼalal ta jkʼeltik li kʼusi la spas ta xkuxlejalik Noé, Moisés, Jeremías xchiʼuk li Pabloe?

KʼALAL chkakʼ jbatik ta stojolal Dios xchiʼuk chkichʼtik voʼ sventa xijkʼot ta yajtsʼaklom Cristoe, jaʼ me li kʼusi toj tsots skʼoplal ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike. Yuʼun xkoʼolaj xi chkalbetik li Jeovae: «Li avie Jeova, voʼot xa chakʼot ta kajval ta skotol li jkuxlejale. Voʼot chaval kʼuxi ta jtunes li jkʼakʼale, li kʼusitik oy kuʼune xchiʼuk li kʼusitik jnaʼ spasele, jech xtok voʼot chavalbun kʼusi ti skʼan jpas baʼyuke».

2 Mi jaʼ yajtsʼaklomot Cristo ti avakʼoj xa aba ta stojolale, jaʼ me jech la avalbe ek. Chkalbotkutik ti lek ti jech la apase. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼuxi chatunes akʼakʼal ta skoj ti anaʼoj xa ti jaʼ Avajval li Jeovae? Li skʼelobiltak laj yakʼik ta ilel Noé, Moisés, Jeremías xchiʼuk li jtakbol Pabloe jaʼ me tskoltautik ta stakʼel li sjakʼobil taje, yuʼun ta sjunul yoʼonton tunik ta stojolal Jeova. Ti kʼuyelan echʼ xkuxlejalik li viniketik taje, xkoʼolaj kʼuchaʼal li ta jkʼakʼaliltike. Jaʼ yuʼun, jaʼ chakʼ kiltik kʼuyelan yakal ta jtunes jkʼakʼaltik kʼalal chkakʼtik venta li kʼusi la spasik ta xkuxlejalike (Mat. 28:19, 20; 2 Tim. 3:1).

KʼALAL SKʼAN TOʼOX NOJELAL TA VOʼ

3. ¿Kʼuxi xkoʼolaj-o li skʼakʼalil Noé xchiʼuk li ta jkʼakʼaliltike?

3 Li Jesuse la skoʼoltajes li jkʼakʼaliltik kʼuchaʼal ta skʼakʼalil Noee. Xi laj yale: «Jech chac cʼu chaʼal icʼot ta pasel ta yorail li Noee, jaʼ noʼox jech ta xcʼot ta pasel cʼalal chital, vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote». Li krixchanoetik taje «jaʼ noʼox batem ta yoʼntonic saʼel sveʼelic, ta xnupinic, xchiʼuc ta xacʼ ta malijel stsebic. Jaʼ to iquechaj yuʼunic ti cʼalal iʼoch ta barco li Noee. Muc xchʼunic ti chtal li pulel ta voʼe. Jaʼ to la xchʼunic ti cʼalal itale, pero ilaj o scotolic» (Mat. 24:37-39). Li avi kʼakʼale, jutuk mu skotoluk krixchanoetik muʼyuk chakʼik venta ti oyutik ta xa ta slajebal kʼakʼale, yuʼun muʼyuk chchikintaik li pʼijubtasel chakʼik li yajtuneltak Diose. Melel onoʼox ti ep buchʼutik mu xchʼunik mi chakʼbe slajeb chopol krixchanoetik li Jpasvaneje, jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li buchʼutik kuxiik ta skʼakʼalil Noee (2 Ped. 3:3-7). Pe, ¿kʼusi la stunes-o skʼakʼal Noé li vaʼ kʼalal taje?

4. ¿Kʼusi laj yakʼ ta yoʼonton spasel Noé kʼalal akʼbat yabtel yuʼun li Jeovae, xchiʼuk kʼu yuʼun?

4 Kʼalal albat yuʼun Dios li kʼusi tskʼan tspas xchiʼuk li kʼusi abtelal akʼbate, li Noee lik spas arka sventa kuxul xkom li krixchanoetik xchiʼuk li chonbolometike (Gén. 6:13, 14, 22). Jech xtok, laj yal ti jutuk xa skʼan slajes kʼusitik chopol li Diose. Li jtakbol Pedroe laj yal ti jaʼ «laj yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel» li Noee, taje jaʼ chakʼ ta aʼiel ti laj yakʼ persa skoltael slakʼnatak ta yaʼibel smelolal ti oy ta vokol li xkuxlejalike (kʼelo 2 Pedro 2:5). ¿Mi jaʼ van lek xanaʼ ti jaʼuk bat ta yoʼonton pʼolmajel xchiʼuk yutsʼ yalal, ti masuk stsob stakʼinik kʼuchaʼal yantike xchiʼuk sventa xlekub xkuxlejalike? ¡Taje muʼyuk lek! Ta skoj ti snaʼojik xa onoʼox li kʼusi chtale, muʼyuk kʼusi chʼay-o yoʼontonik.

KʼUSI LA SNOP TSPAS JUN BANKILAL JPASMANTAL TA EGIPTO

5, 6. 1) ¿Kʼuxi chtun ox yuʼun Moisés li kʼusi laj yichʼ chanubtasele? 2) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk la skʼan xkʼot ta bankilal jpasmantal ta Egipto?

5 Li avie jkʼeltik kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Moisese, ti jaʼ tsʼitesat yuʼun li stseb faraone xchiʼuk te naki ta snail pasobmantal. Ta skoj ti jaʼ jun bankilal jpasmantale, «laj yichʼ lec chanubtasel ta scotol sbijil li egipto cristianoetique» (Hech. 7:22; Éxo. 2:9, 10). Xuʼ van laj yichʼ chanubtasel sventa x-abtej ta stojolal faraón. Xuʼ ox van tsots skʼoplal chkʼot ta ajvalil li ta skʼakʼalile xchiʼuk ti oy kʼusitikuk lek yuʼune, matanaletik xchiʼuk skʼupin li kʼusitik skʼan yoʼontone. Pe, ¿mi jaʼ van laj yakʼ ta yoʼonton spasel?

6 Ta skoj ti lek laj yichʼ chanubtasel yuʼun stot smeʼ ta sventa Jeova kʼalal neneʼ toʼoxe, xuʼ van snaʼojbe xa onoʼox skʼoplal li kʼusi yaloj tspas Jeova ta stojolal li smoltotak Abraham, Isaac xchiʼuk Jacobe, jaʼ yuʼun laj yakʼ xchʼunel yoʼonton ta sventa taje. Ta melel, laj van snop lek li kʼusi xuʼ chkʼot li ta xkuxlejale xchiʼuk mi tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Kʼalal la snop mi jaʼ chkʼot ta bankilal jpasmantal ta Egipto o ta jun mosoile, «jaʼ la scʼan ti coʼol acʼo yichʼ utsʼintael xchiʼuc li xchiʼiltaque, jaʼ li steclumal Diose. Muc jaʼuc la scʼan li cʼusi sventa noʼox banamil ti jliquel noʼox xcuxet yoʼnton yuʼune» (kʼelo Hebreos 11:24-26). Ta tsʼakale, jech la spas jech kʼuchaʼal albat yuʼun Jeova ti kʼusi skʼan spas ta xkuxlejale (Éxo. 3:2, 6-10). ¿Kʼu yuʼun jech la spas taje? Yuʼun xchʼunoj li kʼusi yaloj tspas Diose xchiʼuk la snop ti muʼyuk kʼusi ch-akʼbat ta jelavel li kʼusi oy ta Egiptoe. Ta melel kʼot onoʼox ta pasel, yuʼun ta tsʼakal jutuke, li Diose laj yakʼbe lajuneb vokoliletik li lum taje. ¿Mi laj avakʼ venta kʼusi xuʼ jchantik li yajtunelutik Jeova avi ti kakʼoj xa jkuxlejaltik ta stojolale? Jaʼ ti skʼan xkakʼ ta koʼontontik mas li Jeovae xchiʼuk li cholmantale, maʼuk ti jaʼ xbat ta koʼontontik saʼel kʼulejal xchiʼuk li kʼusitik chakʼ sba balumil ti xuʼ jkʼupintik jlikeluk noʼoxe.

LI JEREMIASE SNAʼOJ XA ONOʼOX KʼUSI CHKʼOT TA PASEL

7. ¿Kʼuxi xkoʼolaj li jkʼakʼaliltik xchiʼuk li skʼakʼalil Jeremiase?

7 Yan vinik ti jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton ek li abtelal laj yakʼ Jeovae jaʼ li j-alkʼop Jeremiase. Li Jeovae la stʼuj ta yaj-alkʼop sventa tstak batel ta yalbel krixchanoetik ti kʼusi chkʼot ta stojolal li jvalopatinej mantaletik ta Jerusalén xchiʼuk ta Judae. Li Jeremiase jaʼo kuxi kʼalal jutuk xaʼox skʼan xlaj li kʼusitik ta skʼakʼalile (Jer. 23:19, 20NM). Snaʼoj onoʼox ti muʼyuk chjalij li kʼusitik oy ta skʼakʼalile.

8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun laj yichʼ tukʼibtasel yuʼun Dios li Baruque? 2) ¿Kʼusi skʼan te oyuk ta joltik kʼalal ta jnop kʼusi ta jpastik ta jelavele?

8 Ta skoj ti jpʼel yoʼonton li Jeremiase, muʼyuk la saʼ li kʼusitik sventa balumil ti snaʼoj chlaj skʼoplale. ¿Mi oy van sbalil ti jechuk la spase? Pe li jtsʼibajom yuʼun ti jaʼ sbi Baruque mu jechuk la snop. Jaʼ yuʼun xi albat yuʼun Jeova ta stojolal li Jeremiase: «Aʼyo avaʼay ta jines scotol li cʼusi vuʼun la jvaʼane, ta jbul loqʼuel li cʼusi jtsʼunoje, jaʼ jech ta jpas ta scotol li banamil liʼi. ¿Me oy cʼusi tsots scʼoplal chacʼan ta aventa? Jaʼ lec mu xacʼan, yuʼun ta xcacʼ taluc tsots vocol ta stojol li bochʼotic oy sbecʼtalique, pero li voʼote ta xcacʼ ti cuxul chacom ti buyuc noʼox chabate» (Jer. 45:4, 5).

9 Mu jnaʼtik lek li kʼusi «tsots scʼoplal» oy ox ta yoʼonton tsaʼ li Baruque. * Pe jnaʼojtik ti jaʼ li kʼusitik muʼyuk sbalile xchiʼuk ti chlaj skʼoplal kʼalal mi la stsalik Jerusalén jbabiloniaetik li ta sjabilal 607 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti skʼan jnopbetik skʼoplal li kʼusitik chtun kuʼuntike (Pro. 6:6-11). Pe, ¿mi pʼijutik van ti jaʼ jchʼakbetik lek yorail xchiʼuk xkakʼ kipaltik ta saʼel li kʼusitik snaʼ xlaje? Melel onoʼox ti slumal Jeovae ta onoʼox smeltsan Salonetik sventa Tsobobbail, Beteletik xchiʼuk yantik naetik sventa yichʼel ta mukʼ Dios, yuʼun jaʼ sventa chakʼ ta ojtikinel li Ajvalilal yuʼun Diose, jech oxal oy sbalil. Skotol li buchʼutik yakʼoj xa xkuxlejalik ta stojolal Jeovae, jaʼ me skʼan baʼyuk xakʼ ta xkuxlejalik li Ajvalilal yuʼun Diose. ¿Mi xuʼ xaval ta skotol avoʼonton ti «baʼyuc chavacʼ abaic ta ventainel yuʼun li Diose, xchiʼuc ti chapasic cʼusi tscʼane»? (Mat. 6:33.)

«JAʼ XA JECH CHQUIL JECH CHAC CʼU CHAʼAL CʼAʼEP»

10, 11. 1) ¿Kʼusi laj yakʼ ta yoʼonton spasel Pablo kʼalal skʼan toʼox xkʼot ta yajtsʼaklom Cristoe? 2) ¿Kʼusi tijbat-o yoʼonton Pablo sventa sjel li kʼusi ox tspase?

10 Li avie jaʼ kalbetik skʼoplal li Pabloe. Kʼalal skʼan toʼox xkʼot ta yajtsʼaklom Cristoe, yaʼeluke toj lek li kʼusi xuʼ ox sta ta jelavele. Laj yichʼ chanubtasel ta smantal judioetik yuʼun jun jchanubtasvanej ti lek laj yichʼ ojtikinel ta skʼakʼalile, xchiʼuk laj yichʼ akʼbel yabtel yuʼun li bankilal paleetike xchiʼuk mas xaʼox tsots skʼoplal ta relijion yuʼun judioetik, yuʼun jaʼ mu sta li yantik ti koʼol sjabilalike (Hech. 9:1, 2; 22:3; 26:10; Gál. 1:13, 14). Pe taje jel skotol kʼalal laj yaʼibe lek smelolal ti muʼyuk xa lek chil Jeova li steklumal judioetike.

11 Li Pablo ti jaʼ toʼox fariseoe laj yakʼ venta ti muʼyuk sbalil mi laj yichʼ lek ojtikinel ta stojolal judioetike xchiʼuk ti muʼyuk lek chil li Diose (Mat. 24:2). Kʼalal laj yaʼibe lek smelolal li kʼusi oy ta yoʼonton tspas li Diose xchiʼuk ti jaʼ jun mukʼta matanal laj yil li cholmantale, laj yakʼ venta ti jaʼ noʼox «jech chac cʼu chaʼal cʼaʼep» li kʼusitik tsots toʼox skʼoplal laj yile. Jaʼ yuʼun, laj yikta komel li srelijion judioetike xchiʼuk jaʼ la stunes skʼakʼal sventa chchol lekil aʼyej ti kʼu sjalil kuxi ta Balumile (kʼelo Filipenses 3:4-8, 15; Hech. 9:15).

KʼELO LI KʼUSI MAS TSOTS SKʼOPLAL CHAVAʼI TA AKUXLEJALE

12. ¿Kʼusi laj yakʼ ta yoʼonton Jesús kʼalal laj xaʼox yichʼ voʼe?

12 Li Noé, Moisés, Jeremías, Pablo xchiʼuk yantike la xchʼak lek skʼakʼalik xchiʼuk laj yakʼ yipik ta sventa li yabtel Diose, jaʼ yuʼun toj lek ta chanbel stalelik. Pe li buchʼu mas laj yakʼ xkuxlejal ta stojol Diose jaʼ li Jesuse (1 Ped. 2:21). Kʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse, ti kʼu sjalil kuxi ta Balumile la xchol li lekil aʼyeje xchiʼuk laj yichʼ ta mukʼ li Diose. Li yajtsʼaklom Cristo ti xojtikin ti jaʼ xa Yajval li Jeovae, li kʼusi skʼan spase jaʼ ti baʼyuk xakʼ ta xkuxlejal li yabtel Jeovae. ¿Mi jech chapas li voʼote? ¿Kʼuxi xuʼ xkutik sventa mas jpastik ta sventa li Jeovae xchiʼuk li kʼusitik ta jpastik ta jujun kʼakʼale? (Kʼelo Salmo 71:15 xchiʼuk 145:2.)

13, 14. 1) ¿Kʼusi chkichʼtik albel jkotoltik ti kakʼoj xa jbatik ta stojolal Diose? 2) ¿Kʼu yelan chaʼi sbaik li yajtuneltak Diose?

13 Leʼ xa ta jayibuk jabile, li slumal Jeovae stijojbe yoʼonton ep ta velta yajtsʼaklomtak Cristo sventa spasik orasion ta sventa mi xuʼ x-ochik ta prekursor. Li tukʼil yajtuneltak Dios ti mu xuʼ yuʼun x-ochik ta prekursor regulare, mu me chopoluk xaʼi sbaik ta skoj taje (1 Tim. 5:8). Pe, ¿li voʼot une? ¿Mi melel ti mu xuʼ avuʼun xa och ta prekursore?

14 Vuleso ta ajol ti solel ep yajtuneltak Dios muyubajik kʼalal la xcholik mantal ta yorail Snaʼobil slajel Cristo li jabil liʼe. Ta marso kʼalal skʼan toʼox xlik li Snaʼobil slajel Cristoe, xuʼ ochik ta prekursor auksiliar ti xuʼ xcholik mantal 50 o 30 ora ta ue (Sal. 110:3). Ta smiyonal noʼox krixchanoetik la xchʼamik li takel ta ikʼel taje, jaʼ yuʼun li tsobajeletike solel xmuyubajik xa noʼox tajek. ¿Mi xuʼ van xakʼel lek mi xuʼ xa-och ta prekursor auksiliar ti xuʼ xamuyubaj yuʼun eke? Yuʼun kʼalal mi tsuts xaʼox jun kʼakʼale, li jun yajtsʼaklom Cristo ti yakʼoj sba ta stojolal Jeovae xuʼ xi chalbee: «Li naxe la jpas skotol ti bu kʼalal xuʼ kuʼun ta sventa li abtelal avuʼune».

15. ¿Kʼusi skʼan spas jun kerem o tseb ti jaʼ yajtsʼaklom Cristo ta sventa li chanune?

15 Mi kerem tsebot xchiʼuk mi jutuk xa skʼan xalokʼ ta chanune, ti muʼyuk kʼusi ip chavaʼie xchiʼuk ti muʼyuk to kʼusi abainoj ta anae, ¿mi laj xa akʼel lek mi xuʼ xa och ta prekursor regular? Ta melel, xuʼ van chalboxuk amaestrotak ti jaʼ mas lek mi la chanunaj batel ta universidade xchiʼuk ti xata lek avabtele. Yuʼun li stukike jaʼ tspat yoʼontonik ti chkoltaatik yuʼun li balumil liʼe, taje ta me xlaj skʼoplal. Ta yan xtoke, mi jaʼ la apasbe li yabtel Jeovae jaʼ me oy sbalil chatabe xchiʼuk mu snaʼ xlaj. Mi jech la apase, jaʼ me yakal chachanbe li stukʼil kʼelobil laj yakʼ Jesuse. Taje toj pʼij me mi jech la anop la apase, yuʼun ta me xamuyubaj yuʼun, ta xchabiot ta kʼusitik xibalik sba xchiʼuk xuʼ chavakʼ ta ilel ti chapas li kʼusi laj avalbe Jeova kʼalal laj avakʼ akuxlejal ta stojolale (Mat. 6:19-21; 1 Tim. 6:9-12).

16, 17. ¿Kʼusitik xuʼ jakʼbe jbatik ta sventa li kabteltik xchiʼuk ta sventa li yabtel Jeovae?

16 Epal yajtuneltak Diose ep ora ch-abtejik sventa chakʼbeik li kʼusi chtun yuʼun yutsʼ yalalike. Jech xtok, jlome yikʼaluk van ta to xkom abtejikuk kʼalal maʼuk xa yorail yabtelike (1 Tim. 6:8). Li kʼusi oy ta sba balumile chakʼ jnoptik ti mu la xijkuxi mi muʼyuk ta jmantik li kʼusitik achʼ tslokʼesane. Pe li melel yajtsʼaklomutik Cristoe muʼyuk chkakʼtik ti xchʼay koʼontontik li kʼusi chakʼ sbalumil Satanase (1 Juan 2:15-17). Li buchʼutik spasojik xa juvilare, ¿mi mu jaʼuk lek ti stunes skʼakʼalik sventa x-ochik ta prekursor, ti jaʼ chakʼ baʼyuk ta xkuxlejalik li abtelal yuʼun Jeovae?

17 Li yajtunelutik Dios ti kakʼoj xa jkuxlejaltik ta stojolale, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi li mas tsots skʼoplal chkaʼi ta jkuxlejale? ¿Mi jaʼ tsots skʼoplal chkil li kʼusitik ta sventa Ajvalilal yuʼun Diose? ¿Mi jaʼ muʼyuk tsots skʼoplal chkil li lujoetik jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse? ¿Mi ta jchʼun li kʼusi chalbun ti akʼo jtsʼakli-o batele? ¿Mi xuʼ van jelbe yorail li kʼusitik ta jpas sventa mas jchol mantal o jpas li kʼusitik sventa tsobobbaile? Mi mu xuʼ kuʼun chkil avie, ¿kʼu yuʼun mu jtunes kip xchiʼuk jkʼakʼal ta sventa li Jeovae?».

«LAJ YACʼ TA AVOʼNTONIC TI CHACʼAN CHAPASI[KE]»

18, 19. ¿Kʼusi xuʼ xaval ta aorasion, xchiʼuk kʼu yuʼun lek chil Jeova taje?

18 Toj echʼ noʼox chakʼ muyubajel kʼalal chkiltik ti ta sjunul yoʼonton chcholik mantal li steklumal Diose. Oy jlom ermanoetik ti muʼyuk kʼusi mas chmakatik-oe mu spas yuʼun chaʼiik li abtelal ta prekursorale o muʼyuk oy ta yoʼontonik (Éxo. 4:10; Jer. 1:6). ¿Kʼusi xuʼ spasik mi jech tsnopik taje? Jaʼ mas lek mi chal ta s-orasionike. Xi la stsʼibabe batel yajtsʼaklomtak Cristo ta Filipos li Pabloe: «Yuʼun jaʼ Dios laj yacʼ ta avoʼntonic ti chacʼan chapasic cʼusitic leque, xchiʼuc jaʼ chacʼ cʼotuc ta pasel avuʼunic li cʼusi tscʼane» (Fili. 2:13). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi muʼyuk chlokʼ ta avoʼonton spasel li abtelal taje, kʼanbo Jeova ti akʼo xakʼbot ta avoʼonton xchiʼuk xakʼbot apʼijil ta spasel (2 Ped. 3:9, 11).

19 Li Noé, Moisés, Jeremías, Pablo xchiʼuk li Jesuse laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼontonik. Jaʼ yuʼun jaʼ la stunes yipik xchiʼuk skʼakʼalik ta yalel batel li pʼijubtasel laj yal Jeovae, yuʼun muʼyuk la xchʼay-o yoʼontonik li kʼusitik chakʼ balumile. Li slajebal kʼusitik liʼe poʼot xa tajek skʼan xtal, jaʼ yuʼun li voʼotik ti kakʼoj xa jbatik ta stojolal Jeovae, skʼan me xkakʼbetik yipal ta xchanbel stalelalik (Mat. 24:42; 2 Tim. 2:15). Mi jech ta jpastike, lek me chilutik li Jeovae xchiʼuk ta me xakʼbutik epal bendision (kʼelo Malaquías 3:10).

[Tsʼib ta yok vun]

^ par. 9 Kʼelo li livro Dios nos habla mediante Jeremías, pajina 104 kʼalal ta 106.

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 21]

Li krixchanoetike muʼyuk la xchʼunik li pʼijubtasel laj yal Noee

[Lokʼol ta pajina 24]

¿Mi laj xa akʼel lek mi xuʼ xa-och ta prekursor regular?