Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Bavua benzeja kudi nyuma muimpe’

‘Bavua benzeja kudi nyuma muimpe’

‘Bavua benzeja kudi nyuma muimpe’

‘Kakuena diyisha dia baprofete diakalua ku disua dia muntu; kadi bantu bakamba dîyi dia kudi Nzambi benzeja kudi nyuma muimpe.’​—2 PET. 1:21.

MALU A KUELELA MEJI

Mmushindu kayi uvua Nzambi muenze mudimu ne nyuma muimpe bua kuambuluisha bantu bua kufunda Bible?

Mmalu kayi adi ajadika ne: Bible mmufunda ku nyuma wa Nzambi?

Bua wewe kutungunuka ne kuanyisha Dîyi dia Nzambi, ntshinyi tshiudi ne bua kuenza dituku dionso?

1. Tudi dijinga ne Bible bua tshinyi?

TUDI tufuma kuepi? Bua tshinyi tudi pa buloba? Nkuepi kutudi tuya? Malu adi enzeka pa buloba mushindu eu bua tshinyi? Tshidi tshitufikila patudi tufua ntshinyi? Bantu ba bungi badi badiela nkonko eyi pa buloba bujima. Bu tuetu katuyi ne Bible, kuvuaku mushindu wa tuetu kupeta mandamuna a nkonko eyi ne mikuabu ya mushinga mukole anyi? Bu Bible kayiku, tuvua mua kulongela malu a bungi anu ku malu adi atutulukila mu nsombelu wetu. Bu tuetu mua kulongela malu anu ku nsombelu wetu, tuvuaku mua kudiumvua anu bu muvua Davidi udiumvua bua “mikenji ya Yehowa” anyi?​—Bala Musambu wa 19:7.

2. Tshidi mua kutuambuluisha bua kutungunuka ne kuangata Bible bu dipa didi difumine kudi Nzambi ntshinyi?

2 Diakabi, kudi bantu badi balekele dinanga divuabu nadi bua Bible dienda dikepela. (Fuanyikija ne Buakabuluibua 2:4.) Mbalekele kuenda mu mushindu udi usankisha Yehowa. (Yesh. 30:21) Ki mbimpe bua nsombelu wa nunku atufikile to. Tudi ne bua kutungunuka ne kuanyisha Bible ne malongesha adimu. Bible ndipa dia mushinga didi Mufuki wetu wa dinanga mutupeshe. (Yak. 1:17) Tshidi mua kutuambuluisha bua kukolesha dianyisha dietu bua ‘dîyi dia Nzambi’ ntshinyi? Bualu bua mushinga nkumanya muvua bafundi ba Bible bafike ku dimufunda. Bidi bikengela kumanya bijadiki bidi bileja mudi Bible mufundisha ku nyuma wa Nzambi. Kuenza nunku nekutusake bua kubala Dîyi dia Nzambi dituku dionso ne kutumikila mibelu idimu.​—Eb. 4:12.

BAVUA ‘BENZEJA KUDI NYUMA MUIMPE’ MUSHINDU KAYI?

3. Baprofete ne bantu bakuabu bavua bafunde Bible bavua ‘benzeja kudi nyuma muimpe’ mushindu kayi?

3 Bantu batue ku 40 bavua bafunde Bible munkatshi mua bidimu 1 610 kubangila mu tshidimu tshia 1513 kumpala kua Yezu too ne mu tshidimu tshia 98 panyima pa Yezu. Bamue ba kudibu bavua baprofete ‘benzeja kudi nyuma muimpe.’ (Bala 2 Petelo 1:20, 21.) Tshiambilu tshia mu tshiena Greke tshidibu bakudimune ne: ‘benzeja’ tshidi tshiumvuija kabidi “kuambula anyi kumbusha tshintu muaba kampanda kuya kutshiteka muaba kansanga.” Bilondeshile mukanda kampanda, badi “mua kutshikudimuna kabidi ne: kusakibua kudi, kulombodibua kudi anyi kuenzejibua kudi.” * Mu Bienzedi 27:15, mbakuate mudimu ne tshiambilu etshi bua kuleja mudi tshipepele tshikole tshisaka buatu luseke kampanda. Baprofete ne bantu bakuabu bavua bafunde Bible bavua ‘benzeja kudi nyuma muimpe’ mu mushindu wa ne: Nzambi uvua ubamanyisha malu, ubasaka, ne ubalombola ku diambuluisha dia nyuma wende. Ke bualu kayi, bakafunda ngenyi ya Nzambi kadi ki nyabu nansha. Imue misangu, baprofete ne bafundi bakuabu aba kabavua bumvua malu avuabu badianjila kumanyisha bantu anyi avuabu bafunda to. (Dan. 12:8, 9) Bulelela, ‘dîyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende,’ kadiena difumina ku lungenyi lua bantu to.​—2 Tim. 3:16.

4-6. Mmushindu kayi uvua Yehowa muambile bafundi ba Bible malu a kufunda? Fila tshilejilu.

4 Kadi, mmushindu kayi uvua bafundi ba Bible bapete mukenji wa Nzambi ku diambuluisha dia nyuma muimpe? Nzambi uvuaku ubambila malu a kufunda muaku ku muaku anyi? Peshi uvua ubambila ngenyi minene bua bayifunde mu abu mêyi? Tuangatabi tshilejilu etshi: Mfumu kampanda wa mudimu udi mua kujinga bua kufunda mukanda. Imue misangu, udi mua kudifundilawu nkayende mu miaku yende anyi kuambila sekretere miaku misunguluke ya yeye kufunda. Misangu mikuabu, udi mua kumuambila ngenyi minene ya kufunda kadi sekretere nkayende ufunda mukanda mu ende mêyi. Mfumu eu udi wangata mukanda udi sekretere mufunde, uwubala ne wakajamu amue malu. Pashishe udi utua tshiala. Nunku, mukanda au ngua mfumu ki ngua sekretere to.

5 Bia muomumue, bimue bitupa bia mu Bible mbifunda ne “munu wa Nzambi.” (Ekes. 31:18) Yehowa uvua kabidi wambila bantu miaku misunguluke ya kufunda pavuabi bikengela. Tshilejilu, Ekesode 34:27 udi wamba ne: ‘Yehowa wakambila Mose ne: Ufunde mêyi aa, bualu bua ngakapunga nebe ne bena Isalele tshipungidi bu mudi mêyi aa.’ Yehowa wakambila kabidi muprofete Yelemiya ne: ‘Funda mêyi onso angakakuambila mu mukanda.’​—Yelemiya 30:2.

6 Kadi misangu ya bungi, Yehowa uvua wambila bafundi ba Bible ngenyi ya bobu kufunda pamutu pa kubambila miaku misunguluke. Uvua ubueja ngenyi eyi mu mioyo yabu ne mu lungenyi luabu mu tshishima bua badisunguile miaku idi mua kupatula ngenyi ayi. Tshilejilu, tudi tubala mu Muambi 12:10 ne: ‘Muambi wakadifila bua kupeta mêyi adi asankisha bantu, mêyi makane ne malelela.’ Mukanda wa Luka udi pawu wamba muvua Luka ‘mufunde malu malondolola biakane, bualu bua wakaalonda bimpe ku tshibangidilu too ne ku ndekelu kuawu.’ (Luka 1:3) Nyuma muimpe wakenza bua bantu kababueji bilema mu mukenji wa Nzambi.

7. Mmunyi mudi mushindu udi Nzambi muenze mudimu ne bantu bua kufunda Bible uleja mudiye ne meji?

7 Mushindu uvua Yehowa muenze mudimu ne bantu bua kufunda Bible udi uleja mudiye ne meji a bungi. Miaku itu imanyisha bantu malu ne ileja kabidi mudibu badiumvua munda muabu. Ntshinyi tshivua mua kuenzeka bu Yehowa muambile banjelu bua kufundabu Bible? Bavuaku mua kufunda mêyi avua mua kuleja malu atu muntu umvua bu mudi: buôwa, kanyinganyinga ne ditekeshibua mu mikolo anyi? Pavua Nzambi mulekele bantu bena mibi badisunguila miaku bua kufunda malu avua nyuma muimpe ubambila, wakamba mukenji wende ne disanka mu mishindu ya bungi mimpe idi ileja mutu bantu badiumvua menemene.

KUPU BIJADIKI MUOYO

8. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Bible mmushilangane ne mikanda ya tshijila ya bitendelelu bikuabu?

8 Kudi bijadiki bia bungi bidi bileja ne: Bible mmufunda ku diambuluisha dia nyuma wa Nzambi. Kakuena mukanda mukuabu wa tshijila udi mua kutuambuluisha bua kumanya Nzambi bimpe bu Bible to. Tshilejilu, bena Hindu badi ne mukanda udibu babikila ne: Veda. Mu mukanda eu mudi tshitupa tshidi ne misambu ya Veda mudibu bumvuija bilele bia misambu eyi. Mudi kabidi tshitupa tshidi tshiakula bua malu a nkindi tshidibu babikila ne: Upanishad ne bikuabu bidi ne mianu bidibu babikila ne: Ramayana ne Mahabharata. Mu tshitupa tshia Mahabharata mudi tshitupa tshidi ne mikenji ya bikadilu bilenga tshidibu babikila ne: Bhagavad Gita. Bena Buddha badi pabu ne mukanda muenza ne bitupa bisatu udibu babikila ne: Tipitaka. Mu tshitupa tshia kumpala, badi bakulamu anu bua mikenji idi itangila nsombelu wa badiambike babu balume ne bakaji. Tshitupa tshibidi tshidi anu ne malongesha a bena Buddha ne mu tshitupa tshisatu, mbafundamu malu avua Buddha mulongeshe. Buddha kavua udiamba muvuaye nzambi to, kadi uvua muakule anu malu makese bua Nzambi. Mu mikanda ya bena Confucius mbasambakajamu miyuki ya malu avua menzeke, mikenji ya bikadilu bilenga, malu a majimbu ne misambu. Mukanda wa tshijila wa Bamizilman udi ulongesha bua kuitabuja Nzambi umuepele, uleja ne: Nzambi mmumanye malu onso adi enzeka ne adi kaayi manji kuenzeka, kadi kawena nansha uleja dîna dia Nzambi, Yehowa; pabi dîna edi didi mu Bible misangu binunu ne binunu.

9, 10. Bible udi utulongesha malu kayi bua Nzambi?

9 Padi mikanda minene ya tshijila ya bitendelelu bikuabu yamba anu malu makese bua Nzambi anyi mene kayiyi yakula bua bualu buende nansha kakese, Bible yeye udi utuambuluisha bua kumanya Yehowa Nzambi ne malu adiye wenza. Udi utuambuluisha bua kumanya ngikadilu yende mishilangane. Bible udi uleja ne: Yehowa udi Nzambi Wa Bukole Buonso, udi ne meji, buakane ne dinanga. (Bala Yone 3:16; 1 Yone 4:19.) Bible udi kabidi utuambila ne: ‘Nzambi kena ne kansungasunga, kadi yeye udi witabuja wa mu tshisamba tshionso udi umutshina, udi wenza malu makane.’ (Bien. 10:34, 35) Bungi bua miakulu idibu bakudimune Bible budi bujadika bualu ebu. Tshilejilu, bamanyi ba malu a miakulu badi baleja ne: kudi miakulu mitue ku 6 700 pa buloba bujima lelu. Pa bantu 100 badi pa buloba, bantu 90 mbamanye umue wa ku miakulu minene mitue ku 100. Kadi, bakadi bakudimune Bible mujima anyi tshitupa tshiende mu miakulu mipite pa 2 400. Bantu pa kuamba bonso badi pa buloba badi mua kupeta Bible mujima anyi tshitupa tshiende.

10 Yezu wakamba ne: ‘Tatu wanyi udi ukuata mudimu too ne katataka, ne meme kabidi ndi ngukuata.’ (Yone 5:17) ‘Katshia ku tshikondo katshiyi tshijadika too ne ku tshikondo katshiyi tshijadika Yehowa udi Nzambi.’ Anji elabi meji ku malu onso akadi Yehowa muenze. (Mus. 90:2, NW) Anu Bible nkayende ke udi utuambila malu akadi Nzambi muenze, adiye wenza ne aluaye kuenza. Bible udi kabidi utulongesha malu adi Nzambi musue ne adiye mukine, ne udi utuleja mutudi mua kusemena pabuipi nende. (Yak. 4:8) Nunku, katulekedi bipatshila bietu anyi malu adi matutonde atusemeja kule ne Nzambi.

11. Mmibelu kayi ya meji ne ya kueyemena itudi tupeta mu Bible?

11 Mu Bible mudi mibelu ya bungi ya meji ne ya kueyemena. Mibelu eyi idi ileja mudi Muena Bible mupite bantu kule ne kule. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Mmuntu kayi udi mumanye meji a Yehowa bua kumuyishaye?’ (1 Kol. 2:16) Mêyi aa adi apetangana ne lukonko luvua muprofete Yeshaya muele bantu ba mu tshikondo tshiende elu: ‘Wakalombola nyuma wa Yehowa nnganyi? Anyi wakamuyisha meji bualu bua udi mufidi wende wa meji nnganyi?’ (Yesh. 40:13) Diandamuna didi ne: nansha umue kenaku to. Kabiena bikemesha patudi tumona mudi bantu badi batumikila mibelu ya mu Bible bua dibaka, bana, dijikija lutetuku, balunda, mudimu, kuikala muena bululame ne bua bikadilu bilenga kubapetesha bipeta bimpe to. Mu Bible kamutu mibelu mibi to. Kadi, bantu bobu kabatu anu bakumbane bua kutupesha mibelu idi mua kutuambuluisha misangu yonso to. (Yel. 10:23) Mibelu itubu bafila itu anu ishintuluka padibu bamona ne: ikavuabu nayi ki mmikumbane kabidi to. Bible udi wamba ne: ‘Meji a muntu adi bu lupepele.’​—Mus. 94:11, MMM.

12. Leja amue malu avua bantu benze bua kubutula Bible?

12 Bualu bukuabu budi bujadika ne: Nzambi ke Muena Bible budi bumuenekela mu malu a kale adi aleja muvuabu bakeba bua kujimija Bible. Mu 168 kumpala kua Yezu, mukalenge wa bena Sulia Antiochus muinayi wakakeba mikanda ya Mikenji ya Mose bua kuyosha. Mu 303 panyima pa Yezu, amperere wa bena Lomo Dioclétien wakatuma dîyi bua bupule miaba ivua bena Kristo badisangishila ne bua buoshe Bible. Bualu ebu buakenzeka munkatshi mua bidimu dikumi. Panyima pa bidimu bia 1000, bapape bakaditua mu dipangisha bantu bua kabamanyi malu adi mu Bible to. Bavua bakandike dikudimuna Bible mu miakulu idi bantu bonso bamanye. Nansha muvua Satana ne bena diende benze muabu muonso bua kujimija Bible, Bible udi anuku too ne lelu. Yehowa kavua muanyishe bua muntu nansha umue abutule dipa didiye mupeshe bantu to.

MALU ADI MATUISHE BANTU BA BUNGI

13. Mmalu kayi makuabu adi aleja ne: Bible mmufundisha ku nyuma wa Nzambi?

13 Kudi malu makuabu adi ajadika mudi Bible mufundisha ku nyuma wa Nzambi. Tshilejilu, diumvuangana dia malu adi mu Bible, diamba malu a sianse anu mudiwu, dikumbana dia milayi, diamba malu malelela, bukole bua kushintulula nsombelu ya bantu, dilonda miyuki ya kale anu mudiyi ne mandamuna mimpe ku nkonko idibu bele mu tshikoso tshia 1 mu tshiena-bualu etshi. Tukonkonone tshivua tshiambuluishe bamue bantu bua kumona ne: Bible mmukanda wa Nzambi.

14-16. a) Leja tshivua tshisake Mizilman kampanda, muena Hindu ne muntu uvua kayi musue malu a Nzambi bua kuitaba ne: Bible mmukanda wa Nzambi. b) Mbijadiki kayi bidi bileja ne: Bible mmufundisha ku nyuma wa Nzambi biutu musue kuleja bantu mu buambi?

14 Anwar * uvua mukolele mu dîku dia Bamizilman mu dimue ditunga dia mu Asie. Pavuaye muye kusomba bua matuku makese mu Amerike wa ku Nord, wakapetangana ne Bantemu ba Yehowa. Anwar udi wamba ne: “Tshikondo atshi, tshivua musue bitendelelu bia bena Kristo to. Bualu bavua benzele Bamizilman malu mabi ne bena Katolike bavua bakengeshe bantu ku Tshilumbuluidi tshiabu tshivuaku kale ku Mputu ne miaba mikuabu. Kadi, bu mundi musue kumanya malu a bungi, ngakitaba bua kulonga Bible.” Matuku makese pashishe, Anwar wakalukila mu ditunga diabu ne kavua kabidi ne mushindu wa kumonangana ne Bantemu to. Pakapita bidimu ndambu, wakaya ku Mputu ne wakatuadija kabidi kulonga Bible. Wakalua kuamba ne: “Dikumbana dia milayi ya mu Bible, diumvuangana dia malu adimu ne dinanga didi nadi batendeledi ba Yehowa biakanjadikila ne: Bible n’Dîyi dia Nzambi.” Anwar wakatambula mu 1998.

15 Asha nnsongakaji wa bidimu 16 udi mukolele mu dîku dia bena Hindu. Udi wamba ne: “Mvua nsambila anu pamvua nya ku ntempelo anyi pamvua mu lutatu. Pamvua mu nsombelu wa disanka, tshivua mua kuela meji bua Nzambi to. Kadi, nsombelu wanyi wakashintuluka bikole pakalua Bantemu ba Yehowa dimue dituku ku nzubu kuetu.” Asha wakalonga Bible, kumanyaye Nzambi bimpe anu bu mulunda wende. Tshivua tshimujadikile ne: Bible mmufunda ku nyuma wa Nzambi ntshinyi? Wakamba ne: “Bible uvua mungandamune nkonko yonso imvua ngela. Uvua mungambuluishe bua kuitabuja Nzambi nansha mundi tshiyi mmumona, mmumue ne: mmusambila nansha tshiyi muye ku ntempelo bua kuinamina mpingu.”

16 Paula uvua mukolele mu dîku dia bena Katolike, kadi pakakolaye, katshivua kabidi utshuka malu a Nzambi to. Bualu kampanda buakenzeka. Udi wamba ne: “Ngakapetangana ne mulunda wanyi kampanda utuvua katuyi bamonangana nende kukavua ngondo ya bungi. Kumpala, uvua ulekelela nsuki ne uvuala buvualavi. Kadi, pamvua mumone muvuaye mushintuluke, muikale ne mankenda ne disanka, ngakamuebeja ne: Uvua muye penyi bua wewe kushintuluka nunku? Yeye kungambila ne: uvua ulonga Bible ne Bantemu ba Yehowa ne wakatuadija kunyisha.” Paula wakitaba mukenji wa mu Bible ne kuitaba ne: Bible mmufundisha ku nyuma wa Nzambi pavuaye mumone muvua bulelela bua mu Bible bushintulule nsombelu wa mulunda wende.

‘DÎYI DIEBE DIDI MUENDU KU MAKASA ANYI’

17. Kubala Bible ne kuelangana meji pa malu audi ubalamu dituku dionso kudi mua kukuambuluisha mushindu kayi?

17 Bible ndipa ditambe buimpe didi Yehowa mutupeshe ku diambuluisha dia nyuma wende. Ikala ne disanka dia kumubala dituku dionso. Kuenza nunku nekukuambuluishe bua kumunanga ne kunanga Muenaye bikole. (Mus. 1:1, 2) Kumpala kua kulonga Bible, ikala ulomba Nzambi nyuma wende bua alame meji ebe. (Luka 11:13) Mu Bible mudi meji a Nzambi; paudi welangana meji pa malu adimu, neupete meji a Nzambi.

18. Udi ne bua kutungunuka ne kulonga malu adi mu Bible bua tshinyi?

18 Bu muudi utungunuka ne kupeta dimanya dijalame dia bulelela, ikala utumikila malu audi ulonga. (Bala Musambu wa 119:105.) Ikala udikonkonona ku diambuluisha dia Dîyi dia Nzambi anu mutu muntu udikenketa mu lumuenu. Wewe mumone ne: udi ne bua kushintulula bualu kampanda mu nsombelu webe, shintulula. (Yak. 1:23-25) Enza mudimu ne Dîyi dia Nzambi anu bu muele bua kuakuila malu audi witabuja ne kumbusha malongesha a dishima mu mitshima ya bantu bena bupuekele. (Ef. 6:17) Ikala ne disanka paudi wenza nunku bualu baprofete ne bantu bavua bafunde Bible bavua bushuwa ‘benzeja kudi nyuma muimpe.’

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 3 Mukanda wa A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature.

^ tshik. 14 Tudi bashintulule amue mêna.

[Nkonko ya dilonga]

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 29]

Ikala ubala Bible dituku dionso bua unange Muenaye bikole

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Tudi tuamba ne: mukanda ngua muntu kampanda padiye mutuepu tshiala