“Roho Maler ne Telonigi”
“Roho Maler ne Telonigi”
“Wach mokor ne ok obiro kuom dwaro mar dhano ngang’, to ji ne wacho wach moa kuom Nyasaye, kaka roho maler ne telonigi.”—2 PET.1:21.
WECHE MONEGO IPAR
Nyasaye notiyo nade gi roho maler e konyo jondiko mag Muma mondo ong’e gik monego gindiki?
Gik mage manyiso ni Muma nondiki gi much Nyasaye?
Ang’o minyalo timo pile mondo inyis ni idwoko erokamano kuom bedo gi Muma?
1. Ang’o momiyo dwarore ni wabed gi Wach Nyasaye mondik gi muche?
DHANO ne oa kanye? Ang’o momiyo wanie piny? Ang’o mabiro timorenwa e kinde mabiro? Ang’o momiyo piny chal kama? Ang’o matimore ka watho? Ji e piny ngima osebedo kapenjore penjogi. Ka dine waonge gi Wach Nyasaye ma en Muma, be dine wang’eyo dwoko mag penjogi kaachiel gi mamoko madongo? Ka dine waonge gi Ndiko Maler, dikoro wapuonjore mana kokalo kuom gik mayudowa e ngima. Dine bed ni wapuonjore mana kokalo kuom gik matimorenwa e ngima, be dine wabedo gi paro machal gi mar jandik-zaburi kuom “chik mar Jehova”?—Som Zaburi 19:7.
2. Ang’o manyalo konyowa mondo wasik gi hera matut ne Muma kaka mich moa kuom Nyasaye?
2 Gima lit en ni, jomoko ok ohero adiera mag Muma kaka ne gihero adierago chon. (Pim gi Fweny 2:4.) Giseweyo wuotho e yo mamoro Jehova. (Isa. 30:21) Mano ok onego otimrenwa. Wanyalo, kendo onego wati matek mondo wasik gi hera ma ne wan-go ne Muma kod puonj mage. Muma en mich maduong’ mowuok kuom Jachwechwa ma jahera. (Jak. 1:17) Ang’o mabiro konyowa nyiso hera matut ne “Wach Nyasaye”? Gima duong’ en paro matut kuom kaka roho maler notelone joma nondiko Muma. Mano oriwo paro koda ka gik manyiso ni ne okudhe gi much Nyasaye. Timo kamano onego ojiwwa wasom wach Nyasaye pile kendo tiyo gi puonj mayudore ei Muma.—Hib. 4:12.
“ROHO MALER NE TELONIGI”—NADE?
3. ‘Roho maler notelo ne’ jonabi gi jondik Muma e yo mane?
3 Kuom higini mokalo 1,610—kochakore e higa mar 1513 K.N.P. nyaka 98 E.N.—chwo 40 mopogore opogore nondiko Muma. Moko kuomgi ne gin jonabi ma “roho maler ne telonigi.” (Som 2 Petro 1:20, 21.) Wacho e dho-Grik ni “telonigi,” nyiso ni “kawo gimoro kata ting’e wuok kamoro achiel nyaka kamachielo,” kendo wachno “inyalo loki e yore mopogore opogore ni: chwalo ng’ato, miyo ng’ato otim gimoro kata yie timo gimoro.” * Tich Joote 27:15 tiyo gi wachni kanyiso kaka yamo ne loko yie mater komachielo. Jonabi kod jondik Muma ne ndiko “kaka roho maler ne telonigi,” matiende ni Nyasaye nowuoyo kodgi, nochwalogi, kendo telonigi kotiyo gi teko mare. Kuom mano, ne gindiko pach Nyasaye to ok pachgi giwegi. Kinde moko jonabi gi jondiko mag Muma, ne ok ong’eyo kata mana tiend weche ma ne gikoro kata ndiko. (Dan. 12:8, 9) Ee, ‘Ndiko duto owuok kuom much Nyasaye,’ kendo ok oting’o pach dhano.—2 Tim. 3:16.
4-6. Jehova notiyo gi yore mage e chiwo wechene ne jondik Muma? Chiw ane ranyisi.
4 To Nyasaye notiyo gi roho maler nade e konyo jondik Muma ong’e gima onego gindiki? Be ne omigi weche sie koso ne omigi mana paro ma ne dwarore ni giler gi wechegi e yo mawinjore malong’o? Par ane kaka maneja nyalo ndiko barua. Sama odwaro tiyo gi weche moko sie, to ondiko baruano en owuon, kata onyiso jagoro mare wechego mondo ondiki. Jagoro biro ndiko wechego, kae to manejano keto sei mare. To seche moko maneja nyalo mana nyiso jagoro paro ma en-go, kae to jagoro owuon biro keto parogo e barua, kotiyo gi wechene koda yore owuon mar ndiko. Bang’e manejano somo baruano, kae to onyiso jagorono kuonde monego olos obed maber. Gikone, oketo sei e baruano kendo baruano ikawo ni owuok kuom manejano.
5 E yo ma kamano, weche moko e Muma nondiki “gi lith luet Nyasaye.” (Wuok 31:18) Kane Jehova dwaro mondo ondik weche moko sie, ne onyiso jandiko wechego. Kuom ranyisi, e bug Wuok 34:27, wasomo niya: ‘Jehova nowacho ni Musa, Ndiki wechegi: nimar asetimo muma kodi kendo kod Israel moluwore gi tiend wechegi.’ E yo ma kamano bende, Jehova nonyiso janabi Jeremia niya: ‘Ndik weche duto masewachoni ei kitabu.’—Yer. 30:2.
6 Kata kamano, kinde mathoth, Nyasaye ne keto wechene sie e paro koda chuny jondiko mag Muma, komiyogi thuolo mar yiero weche ma ginyalo tiyogo e lero parogo. Eklesiastes 12:10, wacho kama: “Jayalo nofwenyo weche ma ji morgo, kod weche mondik kare, mana weche mag adiera.” Luka jandik Injili ‘nonono weche duto nyaka a chakruokgi, mondo ondik weche mochanore kare.’ (Luka 1:3) Roho mar Nyasaye nokonyo e miyo rem mar dhano kik mi olok weche ma Nyasaye ne dwaro ni ondiki.
7. Rieko mar Nyasaye nenore nade kuom tiyo gi dhano e ndiko Muma?
7 Rieko matut mar Nyasaye nenore ayanga kuom tiyo gi dhano mondo ondik Muma. Weche ok nyis mana gima dwarore kende, to bende ginyiso chal manie chuny jandiko. To nade ka dine Jehova otiyo gi malaike e ndiko Muma? Be ne ginyalo ndiko gik ma dhano winjo e chunygi e piny mwadakieni, kaka luoro, kuyo, koda wich kuot? Kuom yie mondo dhano morem oyier weche makonye e nyiso paro ma Nyasaye nochiwo kokalo kuom roho maler, mano miyo wach Nyasaye mulo chunywa ahinya.
GIK MANYISO NI MUMA OWUOK KUOM NYASAYE
8. Ang’o momiyo Muma ok chal gi buk moro amora mar din?
8 Nitie gik mathoth manyiso ni Muma en Wach Nyasaye mokudhi gi muche. Nikech okonyowa ng’eyo Nyasaye madier, Muma ok chal gi buk moro amora mar din. Kuom ranyisi, buge mag Jo-Hindu nyisowa weche mag nyasi mag dinno, filosofi, puonj, sigendini kod chike matayo timbegi. Buge mag Jo-Budha lero chike ma jodolo maggi machwo koda mamon onego oluw. Gilero bende puonj mag Budha. Budha owuon ne ok owacho ni en nyasaye, kendo nowuoyo mana matin ahinya e wi Nyasaye. Buge mag din mar Jo-Konfusia oriwo gik ma notimore chon, chike matayo timbe, weche mag juok, koda wende. Nitie bende bug Jo-Islam mapuonjo ni nitie Nyasaye mong’eyo kendo chiko gik moko duto mabiro timore e kinde mabiro, kata kamano bugno ok oting’o nying Nyasaye, Jehova, mayudore ndalo gana gi gana ei Muma.
9, 10. Ang’o mwanyalo puonjore e wi Nyasaye kokalo kuom Muma?
9 Buge mamoko mag din wuoyo mana matin kuom Nyasaye, Muma to konyowa ng’eyo Jehova Nyasaye kod tijene e yo maber. Okonyowa ng’eyo kit Jehova. Muma ok nyiswa mana kaka en Nyasaye ma nigi teko, rieko, kendo ni en Nyasaye ma ng’ado bura kare, to bende onyisowa ni en Nyasaye moherowa. (Som Johana 3:16; 1 Johana 4:19.) To moloyo, Muma wachonwa niya: “Nyasaye ok odewo wang’ ji; to kuom ogendini duto ng’at moluore, kendo ma timo tim makare, e moyiego.” (Tich 10:34, 35) Wanyalo wacho ni Muma jiwo adierani. Josom dhok wacho ni sani nitie dhok madirom 6,700 miwacho e piny ngima, to chiegni ni dhok 100 kende okwako pasent 90 mar joma odak e piny mangima. Kata kamano, Muma mangima kata buge matindo manie iye oseloki e dho mokalo 2,400. Chiegni ni ji duto e piny mangima sani nyalo somo Muma mangima kata bugene moko matindo.
10 Yesu nowacho niya: “Wuora tiyo nyaka chil kawuono, an bende atiyo.” (Joh. 5:17) Jehova “e Nyasaye ma nyaka nene kendo nyaka chieng’.” Omiyo par ane gik moko duto mosetimo! (Zab. 90:2) Muma kende ema nyisowa tije ma Nyasaye osetimo e kinde mokalo, motimo sani koda mochano timo e kinde mabiro. Ndiko bende nyisowa gigo mamore koda mago maok more, kendo kaka wanyalo sudo machiegni kode. (Jak. 4:8) Kik wawe dwarowa wawegi kata gik machando chunywa omonwa sudo machiegni kode.
11. Muma puonjowa rieko mogundho e wi weche mage?
11 Rieko mogundho kendo migeno mayudore e Muma nyiso ni en buk mowuok kuom Nyasaye. Jaote Paulo nondiko niya: “Ere ng’atno mong’eyo paro mar Ruoth, mondo opuonj Ruoth?” (1 Kor. 2:16) Ndikono otenore kuom penjo ma janabi Isaya nopenjo joma nodak e kindene kama: “Ng’ano mosechiko chuny Jehova, ng’ano mosebedo jang’adne rieko mapuonje? ” (Isa. 40:13) Dwoko en ni onge ng’ato ang’ata. Kare mano e momiyo luwo puonj mag Ndiko e weche kaka, donjo e kend, rito nyithindo, manyo mor, yiero osiepe, timo kinda e tich, bedo jadier koda bedo gi timbe mabeyo kelo gweth mogundho! Kinde duto wayudo puonj makonyowa kowuok e Muma. Dhano onge gi rieko manyalo konyo kinde duto. (Yer. 10:23) Paro ma ging’ado siko lokore ka gifwenyo ni paro moro ma ne ging’ado kinde mokalo koro ok nyal tiyo kendo. Muma wacho niya: ‘Gik ma dhano paro gin kayiem nono.’—Zab. 94:11.
12. Dhano osetemo ketho Muma gi yore mage?
12 Gimachielo manyiso ni Muma en bug Nyasaye, nenore kuom kaka dhano osekedo e kinde mokadho mondo oketh Muma to otamogi. E higa mar 168 K.N.P., Ruodh Siria, miluongo ni Antiochus mar ang’wen, nogolo chik mondo ji omany buge duto mag Chike kendo owang’. E higa mar 303 E.N., Diocletian Ruodh Rumi nogolo chik mondo oketh kuonde duto ma Jokristo ne timoe chokruok, kendo mondo owang’ Ndiko duto ma Jokristogo ne tiyogo. Notimo mano kuom chiegni higini apar. Kuom higini miche bang’ senchari mar 11, pop mag Rumi notimo duto ma ginyalo mondo kik lok Muma e dhok ma ji mang’eny nong’eyo. Kata bed ni Satan kaachiel gi joge osetemo ketho Muma, Muma pod yudore nyaka chil kawuono. Jehova ok oseyie mondo ng’ato ang’ata oketh Muma chuth nikech en mich ma nomiyo dhano.
GIMOMIYO JI MANG’ENY OSEYIE GI MUMA
13. Ang’o momiyo wanyalo yie ni Muma en buk mowuok kuom Nyasaye?
13 Nitie gik mamoko manyiso ni Muma ondik kuom much Nyasaye: tudruok mantie e kind bugene, owacho adier e weche sayans, weche ma nokor e iye chopo kare, jondiko nowacho adier maok gipando gimoro amora, en gi teko mar loko ngima ji, owacho adier e weche histori, kendo ochiwo dwoko makare chuth mag penjo mayudore e paragraf mokwongo. Wane ane gima nokonyo jomoko mondo oyie ni Muma owuok kuom Nyasaye.
14-16. (a) Ang’o ma nomiyo Ja-Islam, Ja-Hindu, kod nyako moro ma noketo kiawa kabe Nyasaye nitie, oyie ni Muma owuok kuom Nyasaye? (b) In iwuon, ihero tiyo gi paro mage sama ilendo mondo inyisgo ni Muma en buk mowuok kuom Nyasaye?
14 Anwar * nodongo ka en Ja-Islam e achiel kuom pinje mag Middle East. Kinde moro kane odak North America, Joneno mag Jehova nolendone. Anwar wacho kama. “Kindego, ne asin ahinya gi dinde maluongore ni Jokristo nikech gik maricho ma ne gisebedo ka gitimo. Kata kamano, nikech an ng’at mohero nono gik moko, ne ayie puonjora Muma.” Mapiyo bang’e, Anwar nodok e pinygi kama ne ok onyal tudore gi Jonenogo. Bang’ higini moko, ne odhi Ulaya mochako puonjore Muma kendo. Bang’e nowacho niya: “Gik ma nomiyo ayie ni Muma en Wach Nyasaye, en ni wechene ma nokor nochopo, Ndiko Maler otudore adimba, wechene ok tuomre, kendo oganda Jehova nigi hera madier e kindgi.” Anwar ne obatisi e higa mar 1998.
15 Asha ma jahigini 16 wuok e anyuola momakore ahinya gi din mar Jo-Hindu. Owacho niya: “Ne ajaIemo mana ka adhi e hekalu kata ka an-gi chandruok moro, to ka chandruok onge ne ok apar Nyasaye. Kata kamano, kane Joneno mag Jehova olima, ngimana ne olokore chuth.” Asha nopuonjore Muma ma obedo osiep Nyasaye. Ang’o ma nomiyo oyie ni Muma owuok kuom Nyasaye? Olero kama: “Muma nodwoko penjo duto ma ne an-go. Muma nokonya bedo gi yie kuom Nyasaye kata obedo ni ok anene—tiende ni maok adhi kendo e hekalu mondo akulra ne kido mopa.”
16 Paula nodongo ka en Ja-Katholik. Kata kamano, kane obedo rawera, nobedo gi kiawa kabe Nyasaye nitie adier. Kae to gimoro notimore. Owacho kama: “Naromo gi osiepna moro ma ne pok wanenorego kuom dweche mogwaro. Noyudo wadak e kinde ma ji ne pidho yie wich mabocho kendo tiyo gi yedhe mamero. Kane aneno kaka otimo lokruok e ngimane—oliedo maler kendo omor—napenje niya: ‘Ang’o momiyo ngimani opogore kama, nyocha idhi kanye?’ Nowachona ni osebedo kopuonjore Muma gi Joneno mag Jehova kae to olendona.” Bang’ neno kaka adiera mag Ndiko loko ngima ji, Paula machon ne nigi kiawa kabe Nyasaye nitie, norwako puonj mag Muma, kendo noyie ni en buk mowuok kuom Nyasaye.
“WACHNI E TAYA MAR TIENDA”
17. Somo Wach Nyasaye pile kendo paro matut kuome nyalo konyi nade?
17 Muma en mich maber miwuoro ma Jehova osemiyowa kokalo kuom roho mare maler. Mor ahinya e some pile, kendo hera ma in-go kuom Muma kod Jal ma nondike biro medore. (Zab. 1:1, 2) Kinde duto sama idwaro puonjori Muma, kwa Nyasaye roho mare maler mondo okonyi winjo tiend gik misomo. (Luka 11:13) Muma oting’o pach Nyasaye, omiyo sama iparo matut kuom gik mowacho, inyalo bedo gi paro kaka mar Nyasaye.
18. Ang’o momiyo onego idhi nyime puonjori Muma?
18 Kaka imedo dhi nyime puonjori adiera mag Muma, dag kaluwore gi gik mipuonjori. (Som Zaburi 119:105.) Non Ndiko e yo matut mana kaka ng’ama ng’iyore e rang’i. Kapo ni ineno kuonde moko monego itimie lokruok, tim kamano. (Jak. 1:23-25) Ti gi Wach Nyasaye mana kaka ligangla mondo isirgo yie mari, kendo ti kode e golo puonj mag miriambo e chuny joma muol. (Efe. 6:17) Sama itimo kamano, dwok erokamano gi chunyi duto kuom ng’eyo ni ‘roho maler notelo ne’ jonabi kod chwo mamoko ma Nyasaye notiyogo e ndiko Muma.
[Weche moler piny]
^ par. 3 A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature.
^ par. 14 Nyinge moko oloki.
[Penjo mag Puonjruok]
[Weche manie ite mar 29]
Som Muma pile, kendo hera ma in-go kuom Jal ma nondike biro medore
[Picha manie ite mar 26]
Ikawo ni barua owuok kuom ng’ato nikech sei moketo e baruano