‘Va Susumetiwe Hi Moya Lowo Kwetsima’

“Vuprofeta a byi si tisiwa hi ku rhandza ka munhu hambi ku ri rini, kambe vanhu a va vulavula leswi humaka eka Xikwembu va ri karhi va susumetiwa hi moya lowo kwetsima.”—2 PET. 1:21.

TINHLA TO ANAKANYISISA HA TONA

Xikwembu xi wu tirhise njhani moya lowo kwetsima leswaku xi pfuna vatsari va Bibele ku tiva leswi va faneleke va swi tsala?

Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu?

I yini lexi hi nga xi endlaka siku ni siku leswaku hi tshama hi ri karhi hi tlangela Rito ra Xikwembu?

1. Ha yini hi lava Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke?

VANHU vo tala emisaveni va nga tsakela ku tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi: Hi huma kwihi? Ha yini hi ri laha misaveni? Ku ta humelela yini hi hina enkarhini lowu taka? Ha yini misava yi ri ni swiphiqo swonghasi? Ku humelela yini hi hina loko hi fa? A hi nga ta ti tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi ni swin’wana swa nkoka loko a hi nga ri na rona Rito ra Xikwembu. Handle ka rona, a hi ta hanya hi ku kongomisiwa hi vutivi bya hina vini. Kutani a hi nga ta languta “nawu wa Yehovha” hilaha mupisalema a a wu languta hakona.—Hlaya Pisalema 19:7.

2. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi hambeta hi tlangela Bibele tanihi nyiko ya risima leyi humaka eka Xikwembu?

² Lexi vavisaka hileswaku vanhu van’wana va pfumelele leswaku rirhandzu leri a va ri na rona eku sunguleni hi ntiyiso wa Bibele ri hola. (Ringanisa na Nhlavutelo 2:4.) A va ha fambi endleleni leyi tsakisaka Yehovha. (Esa. 30:21) Sweswo a swi fanelanga swi humelela eka hina. Hi fanele hi tikarhatela ku hambeta hi tlangela Bibele ni tidyondzo ta yona. Bibele i nyiko ya risima leyi humaka eka Muvumbi wa hina loyi a nga ni rirhandzu. (Yak. 1:17) I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi ri tlangela swinene “rito ra Xikwembu”? I ku ehleketisisa hi ndlela leyi vatsari va Bibele va kongomisiweke ha yona leswaku va yi tsala. Sweswo swi katsa ku kambisisa byin’wana bya vumbhoni byo tala lebyi vulavulaka hi ku huhuteriwa ka yona. Ku endla tano swi ta hi susumetela ku hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku swin’we ni ku tirhisa switsundzuxo swa rona.—Hev. 4:12.

‘VA SUSUMETIWE HI MOYA LOWO KWETSIMA’ HI NDLELA YIHI?

3. Vaprofeta ni vatsari va Bibele ‘va susumetiwe hi moya lowo kwetsima’ hi ndlela yihi?

³ Swi teke malembe ya 1 610—ku sukela hi 1513 B.C.E. ku fikela hi 98 C.E.—leswaku vavanuna va kwalomu ka 40 va  tsala Bibele. Van’wana va vona lava ‘susumetiweke hi moya lowo kwetsima’ a ku ri vaprofeta. (Hlaya 2 Petro 1:20, 21.) Xiga xa Xigriki lexi hundzuluxeriweke xi va ku “susumetiwa hi” xi vula “ku fambisiwa kumbe ku rhwariwa u suka endhawini yin’wana u ya eka yin’wanyana,” naswona xi “nga hundzuluxeriwa hi tindlela to hambana-hambana xi va: ku susumetiwa, ku chayeriwa ni ku titshika leswaku u susumetiwa.” * Mintirho 27:15 yi tirhisa xiga xexo leswaku yi hlamusela xikepe lexi biweke hi mheho kutani wu xi susumeta xi famba. Vaprofeta ni vatsari va Bibele va “[susumetiwe] hi moya lowo kwetsima” hikuva Xikwembu xi vulavule na vona, xi va khutaza ni ku va kongomisa hi ku tirhisa matimba ya xona lama tirhaka. Hikwalaho ka sweswo, a va tsalanga mianakanyo ya vona kambe va tsale mianakanyo ya Xikwembu. Minkarhi yin’wana vaprofeta ni vatsari lava huhuteriweke a va nga swi tivi leswaku timhaka leti va ti profeteke kumbe leti va ti tsaleke ti vula yini. (Dan. 12:8, 9) Hakunene “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu” naswona ku hava mavonelo ya vanhu eka wona.—2 Tim. 3:16.

4-6. Yehovha u va pfune njhani vatsari va Bibele leswaku va tiva leswi va faneleke va swi tsala? Kombisa.

⁴ Kambe Xikwembu xi wu tirhise njhani moya lowo kwetsima leswaku xi pfuna vatsari va Bibele va tiva leswi va faneleke va swi tsala? Xana xi va nyike marito lama kongomeke kumbe timhaka leti a va ta tsala ha tona va tirhisa marito ya vona vini? Xiya ndlela leyi n’wamabindzu a nga ri tsalaka ha yona papila. Loko a vona swi ri swa nkoka ku tirhisa marito yo karhi hi ku kongoma, a nga tsala papila hi byakwe kumbe a vitanela matsalana wakwe rungula ra kona. Matsalana u ta ri tsala kutani n’wamabindzu a ri sayina. Kambe minkarhi yin’wana a nga byela matsalana rungula leri a lavaka leswaku a tsala ha rona kutani matsalana a tsala papila ra kona a tirhisa marito ya yena n’wini. Loko matsalana a heta ku ri tsala, n’wamabindzu a nga ha ri hlaya ivi a n’wi byela leswaku a lunghisa laha ku hoxeke kona. Loko se ri lunghisiwile, n’wamabindzu u ta ri sayina naswona munhu loyi a nga ta rhumeriwa rona u ta vula leswaku ri tsariwe hi n’wamabindzu.

⁵ Hilaha ku fanaka, swiphemu swin’wana swa Bibele swi “[tsariwe] hi rintiho ra Xikwembu.” (Eks. 31:18) Yehovha a a vitanela vatsari va Bibele marito lawa a va fanele va ma tsala loko a vona leswaku i swa nkoka ku va va tsala marito ya kona hi ku kongoma. Hi xikombiso, Eksoda 34:27 yi ri: “Yehovha a ya emahlweni a byela Muxe a ku: ‘Titsalele marito lawa ehansi, hikuva ndzi endla ntwanano na wena ni vana va Israyele hi ku landza marito lawa.’” Nakambe Yehovha u byele muprofeta Yeremiya a ku: “Titsalele marito hinkwawo lawa ndzi nga ta ku byela wona ebukwini.”—Yer. 30:2.

⁶ Kambe minkarhi yo tala Yehovha a a nghenisa etimbilwini ni le mianakanyweni ya vatsari va Bibele rungula leri vona a va ta ri tsala hi ku tirhisa marito ya vona vini ematshan’weni yo va a va vitanela wona hi ku kongoma. Eklesiasta 12:10 yi  ri: “Muhlengeleti a a lava ku kuma marito lama tsakisaka ni ku tsala marito lama lulameke ya ntiyiso.” Luka, mutsari un’wana wa buku ya Evhangeli, u ‘lavisise swilo hinkwaswo ku sukela emasungulweni hi ku kongoma, leswaku a swi tsala hi ntlhandlamano lowu twisisekaka.’ (Luka 1:3) Moya wa Xikwembu wu sivele vatsari va Bibele lava nga hetisekangiki ku cinca rungula ra xona.

7. Xikwembu xi byi kombise njhani vutlhari bya xona lebyikulu hileswi xi tirhiseke vanhu leswaku va tsala Bibele?

⁷ Xikwembu xi kombise vutlhari bya xona lebyikulu hileswi xi tirhiseke vanhu leswaku va tsala Bibele. Hi ntolovelo marito a ma hundzisi rungula ntsena kambe ma tlhela ma kombisa ni mintlhaveko. Ku vuriwa yini loko a xi lo tirhisa tintsumi ku tsala Bibele? Xana a ti ta va ti swi kotile ku hlamusela mintlhaveko ya vanhu yo tanihi ku chava, gome ni ku hela matimba? Leswi Xikwembu xi pfumeleleke vanhu lava nga hetisekangiki ku tirhisa marito ya vona vini leswaku va tsala hi timhaka leti moya lowo kwetsima wu va nyikeke tona, rungula ra xona ri kota ku fikelela timbilu ta vanhu.

VUMBHONI LEBYI KOMBISAKA LESWAKU BIBELE YI HUMA EKA XIKWEMBU

8. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Bibele a yi fani ni buku yihi ni yihi ya vukhongeri?

⁸ Byi tele vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. Bibele yi hi pfuna leswaku hi tiva Xikwembu ku tlula buku yihi ni yihi ya vukhongeri. Hi xikombiso, tibuku ta vukhongeri bya Xihindu ti vulavula hi minkhuvo ya vukhongeri, tifilosofi, mintsheketo ni milawu ya byona ya mahanyelo. Kasi tibuku ta vukhongeri bya Vubudha ti hlamusela milawu leyi vafundhisi ni tinani ta byona ti faneleke ti hanya ha yona. Ti tlhela ti hlamusela vukhongeri bya Vubudha ni tidyondzo ta Budha. Budha a nga vulanga leswaku yena i xikwembu naswona a swi nyawuli leswi a swi vuleke hi Xikwembu. Tibuku ta vukhongeri bya Vuconfucius ti vulavula hi swilo leswi endlekeke khale, milawu ya mahanyelo, masalamusi ni tinsimu. I ntiyiso leswaku tibuku ta vukhongeri bya Vumoslem ti dyondzisa leswaku ku ni Xikwembu xin’we, lexi tivaka swilo hinkwaswo ni vumundzuku bya vanhu, kambe a ti ri boxi vito ra xona leri nge Yehovha, leri humelelaka minkarhi ya magidi eBibeleni.

9, 10. I yini leswi hi nga swi dyondzaka hi Xikwembu eBibeleni?

⁹ Tibuku to tala ta vukhongeri a ti dyondzisi swo tala hi Xikwembu kambe Bibele yi hi pfuna ku tiva Yehovha Xikwembu ni mintirho yakwe. Yi hi pfuna ku twisisa vumunhu byakwe. Bibele a yi hi byeli leswaku Xikwembu xi ni vululami, vutlhari ni matimba ntsena kambe yi hi byela nileswaku xa hi rhandza. (Hlaya Yohane 3:16; 1 Yohane 4:19.) Ku tlula kwalaho, Bibele yi hi byela leswi: “Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.” (Mint. 10:34, 35) Ntiyiso wa mhaka leyi wu vonaka hileswi Bibele yi kumekaka hi tindzimi to tala swinene. Vativi va tindzimi va vula leswaku emisaveni namuntlha ku vulavuriwa tindzimi ta kwalomu ka 6 700 naswona tindzimi ta kwalomu ka 100 ti vulavuriwa hi vaaki va misava va kwalomu ka 90 wa tiphesente. Kambe Bibele yi hundzuluxeriwe hi tindzimi leti tlulaka 2 400 yi helerile kumbe yi nga helelanga. Kutani vanhu vo tala emisaveni va kota ku tihlayela Bibele leyi heleleke kumbe leyi nga helelangiki hi tindzimi ta vona.

 ¹⁰ Yesu u te: “Tata wa mina u ya emahlweni a tirha ku fikela sweswi, na mina ndzi ya emahlweni ndzi tirha.” (Yoh. 5:17) Yehovha i “Xikwembu ku suka enkarhini lowu nga riki na makumu ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu.” Kutani ehleketa hi swilo hinkwaswo leswi xi swi endleke. (Ps. 90:2) I Bibele ntsena leyi yi hi byelaka hi swilo leswi Xikwembu xi swi endleke enkarhini lowu hundzeke, leswi xi swi endlaka sweswi ni leswi xi nga ta swi endla enkarhini lowu taka. Yi tlhela yi hi dyondzisa hi swilo leswi xi tsakisaka ni leswi nga xi tsakisiki naswona yi hi komba ndlela leyi hi nga tshinelaka eka xona ha yona. (Yak. 4:8) Hikwalaho, hi nga pfumeleli ku vilela ni ku navela ka hina vini ku hi sivela ku tshinela eka xona.

11. Hi byihi vutlhari lebyi nga pimekiki lebyi kumekaka eBibeleni?

¹¹ Vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huma eka Xikwembu i vutlhari lebyikulu lebyi nga eka yona. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “I mani loyi a tivaka mianakanyo ya Yehovha, leswaku a n’wi letela?” (1 Kor. 2:16) Ndzimana leyi yi sekeriwe eka xivutiso lexi muprofeta Esaya a xi vutiseke vanhu va le nkarhini wakwe a ku: “I mani loyi a pimeke moya wa Yehovha, naswona i mani loyi a nga n’wi endlaka a tiva xo karhi ku fana ni loyi a n’wi tsundzuxaka?” (Esa. 40:13) Hi nga vula hi ku, a nga kona. Hi yona mhaka leyi swi hi fambelaka kahle loko hi tirhisa ndzayo leyi nga eBibeleni leyi vulavulaka hi vukati, vana, vuhungasi, vanghana, ku tirha hi matimba, ku tshembeka ni mahanyelo lamanene. A hi si tshama hi kuma switsundzuxo leswi nga pfuniki nchumu eka yona. Kambe vutlhari bya vanhu byi hikiwile lerova a hi minkarhi hinkwayo va hi nyikaka switsundzuxo leswi pfunaka. (Yer. 10:23) Va tshamela ku cinca ni ku antswisa switsundzuxo swa vona swa khale loko va xiya leswaku a swi hoxile. Bibele yi ri: “Miehleketo ya vanhu [yi] fana ni moya.”—Ps. 94:11.

12. Vanhu va ringete njhani ku lovisa Bibele?

¹² Vumbhoni byin’wanyana lebyi kombisaka leswaku Bibele yi tsariwe hi Xikwembu byi kumeka eka matimu. Enkarhini lowu hundzeke vanhu va ringete ku yi herisa. Hi 168 B.C.E., Hosi ya le Siriya Antiochus wa Vumune u lerise vanhu leswaku va hlota tibuku leti huhuteriweke ta Nawu ivi va ti hisa. Hi 303 C.E., Mufumi wa Rhoma Diocletian u lerise leswaku tindhawu ta vugandzeri ta Vakreste ti mbundzumuxiwa nileswaku Matsalwa ya vona ma hisiwa. Matsalwa ma hambete ma hisiwa ku ringana malembe ya khume. Endzhaku ka lembe-xidzana ra vu-11, vapapa va endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya vona leswaku va sivela ku hundzuluxeriwaka ka Bibele hi tindzimi to hambana-hambana hikuva a va nga lavi leswaku vanhu va yi dyondza. Ku nga khathariseki matshalatshala yo tano ya Sathana swin’we ni vaseketeri vakwe, ya ha ri kona ninamuntlha. Yehovha a nga swi pfumelelanga leswaku nyiko yakwe leyi a yi lunghiseleleke vanhu yi lovisiwa.

VUMBHONI LEBYI KHORWISEKE VANHU VO TALA

13. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu?

¹³ Vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu hileswaku ya pfumelelana, ya pakanisa etimhakeni ta sayense, vuprofeta bya yona byi hetisekile, vatsari va yona va tshembekile, yi kota ku hundzula vutomi bya vanhu, timhaka ta yona ta matimu ta pakanisa naswona yi ni tinhlamulo leti enerisaka ta swivutiso leswi boxiweke eka ndzimana yo sungula. A hi kambisiseni leswi pfuneke van’wana ku pfumela leswaku Bibele yi huma eka Xikwembu.

14-16. (a) I yini leswi khorwiseke vanhu vanharhu leswaku Bibele yi huma eka Xikwembu? (b) Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu lebyi u rhandzaka ku byi tirhisa ensin’wini?

¹⁴ Anwar * u kurisiwe endyangwini lowu nga Mamoslem etikweni rin’wana ra le Vuxa Xikarhi. Loko a tshame swa xinkarhana eAmerika N’walungu, Timbhoni ta Yehovha ti n’wi endzerile. U ri: “Hi nkarhi wolowo a ndzi nga byi rhandzi vukhongeri bya Vukreste hikwalaho ka tinyimpi ta kahle to lwela Tiko ro Kwetsima exikarhi ka Vakreste ni Mamoslem ni hikwalaho ka leswi huvo  ya Kereke ya Rhoma Khatoliki a yi xanisa vanhu lava a va nga pfumeli eka tidyondzo ta yona. Kambe leswi ndzi rhandzaka ku tiva swilo, ndzi pfumerile leswaku Timbhoni ti dyondza na mina Bibele.” Endzhakunyana ka nkarhi, Anwar u tlhelele etikweni ra rikwavo naswona a nga ha tlhelanga a hlangana ni Timbhoni. Endzhaku ka malembe, u rhurhele eYuropa laha a tlheleke a sungula ku dyondza Bibele. Kutani u gimete hi ku vula a ku: “Ndzi khorwisekile leswaku Bibele yi huma eka Xikwembu hikuva vuprofeta bya yona byi hetisekile, yi ni nhloko-mhaka yin’we, a yi tikaneti nikatsongo naswona vagandzeri va Yehovha va rhandzana hakunene.” Hi 1998, Anwar u khuvuriwile.

¹⁵ Asha, loyi a nga ni malembe ya 16, u kurisiwe endyangwini lowu nga Mahindu. U ri: “A ndzi khongela ntsena loko ndzi ye etempeleni kumbe loko ndzi ri ni swiphiqo, kambe a ndzi nga si tshama ndzi ehleketa hi Xikwembu loko swilo swi ndzi fambela kahle.” U tlhele a ku: “Hambiswiritano, vutomi bya mina byi cince hi ku helela loko ndzi endzeriwe hi Timbhoni ta Yehovha.” Asha u dyondze Bibele ni Timbhoni naswona u sungule ku teka Xikwembu tanihi Munghana wakwe. I yini leswi n’wi khorwiseke leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu? U ri: “Bibele yi hlamule swivutiso hinkwaswo leswi a ndzi ri na swona. Yi ndzi pfune leswaku ndzi va ni ripfumelo eka Xikwembu handle ko ya etempeleni leswaku ndzi ya nkhinsamela xifaniso.”

¹⁶ Paula u kurisiwe endyangwini wa Makhatoliki, kambe loko se a kurile a a nga tshembi leswaku Xikwembu xi kona. Hiloko ku endleka swin’wana. U ri: “Ndzi hlangane ni munghana wa mina loyi se a ndzi ri ni tin’hweti hi nga si vonana. Hi nkarhi wolowo vanhu vo tala a va tshika misisi ya vona yi leha naswona a va tirhisa swidzidziharisi. Loko ndzi vone ndlela leyi a a cince ha yona tanihi leswi se a a byevule malepfu ni misisi naswona a tsakile, ndzi n’wi vutisile ndzi ku, ‘Ku humele yini hi wena naswona a wu ri kwihi?’ U ndzi byele leswaku a a hlaya Bibele ni Timbhoni ta Yehovha naswona u sungule ku ndzi chumayela.” Leswi Paula a xiyeke leswaku ntiyiso wa Bibele wu hundzule munghana wakwe, u tsakele rungula ra Bibele naswona u sungule ku kholwa leswaku yi huma eka Xikwembu.

“RITO RA WENA I RIVONI ENENGENI WA MINA”

17. Ku hlaya Bibele siku ni siku ni ku anakanyisisa hi leswi u swi hlayaka swi nga ku pfuna njhani?

¹⁷ Bibele i nyiko yo hlamarisa leyi Yehovha a hi nyikeke yona hi ku tirhisa moya wakwe lowo kwetsima. Tiphine hi ku yi hlaya siku ni siku kutani u ta yi rhandza swinene swin’we ni Mutsari wa yona. (Ps. 1:1, 2) Nkarhi hinkwawo loko u lava ku hlaya Bibele, rhanga hi ku khongela u kombela Xikwembu leswaku xi ku nyika moya wa xona leswaku u ta twisisa leswi u swi hlayaka. (Luka 11:13) Leswi Bibele yi nga ni mianakanyo ya Xikwembu, anakanyisisa hi leswi yi swi vulaka leswaku u ta dyondza ku ehleketa hi ndlela leyi fanaka ni ya xona.

18. Ha yini u lava ku hambeta u dyondza Bibele?

¹⁸ Tirhisa leswi u swi dyondzaka loko u ri karhi u kuma vutivi lebyi engeteleke hi Bibele. (Hlaya Pisalema 119:105.) Ku hlaya Bibele swi fana ni ku tilanguta exivonini. Loko u vona leswaku u fanele u lunghisa swin’wana, swi lunghise. (Yak. 1:23-25) Tirhisa Rito ra Xikwembu tanihi banga leswaku u lwela vupfumeri bya wena ni ku tsema tidyondzo ta mavunwa etimbilwini ta vanhu lavanene. (Efe. 6:17) Loko u ri karhi u endla tano, nkhensa Xikwembu hileswi xi tirhiseke moya lowo kwetsima leswaku xi susumetela vaprofeta ni vavanuna van’wana leswaku va tsala Bibele.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 29]

Ku hlaya Bibele siku ni siku swi ta endla leswaku u n’wi rhandza swinene Mutsari wa yona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Loyi a sayineke papila hi yena loyi vanhu va nga ta vula leswaku i mutsari wa rona