Tukʼ xavakʼ aba xchiʼuk kʼelo aba ta spetsʼtak li Satanase
Tukʼ xavakʼ aba xchiʼuk kʼelo aba ta spetsʼtak li Satanase
«[Kuchuk] avuʼunic li loʼlael chacʼ tal li pucuj ti toj lec yaʼyele.» (EFES. 6:11)
¿KʼUSI CHATAKʼ?
¿Kʼusi xuʼ spasik li yajtuneltak Jeova sventa mu xchukatik li saʼel kʼulejale?
¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik li yajtsʼaklom Cristo ti nupunemik xa sventa mu xpʼajik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele?
¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi muʼyuk ta jsaʼtik li kʼulejale xchiʼuk mi muʼyuk chijtsʼuj li ta mulivajele?
1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk kʼux ta yoʼonton ta jyalel li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel xchiʼuk li «yantic [chijetik]» li Satanase? 2) ¿Kʼusitik spetsʼtak Satanás ta jchanbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?
LI Satanase muʼyuk kʼux ta yoʼonton ta jyalel li krixchanoetike, pe mas to ta stojolal li yajtuneltak Jeovae. Yuʼun li kʼusi snopoj tspasbee jaʼ ti tstsak ta kʼop li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile (Apoc. 12:17). Li tukʼil yajtsʼaklom Cristo taje, jaʼ jbabeik ta xcholel li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Dios li ta jkʼakʼaliltike xchiʼuk chalik ti Diabloe jaʼ li ajvalil ta balumile. Li Satanás xtoke, spʼajoj li «yantic [chijetik]» ti jaʼ li buchʼutik tskoltaik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele xchiʼuk ti jaʼ oy yuʼunik li kʼusi voʼne xa xchʼayel yuʼun li Satanase: li kuxlejal sbatel osile (Juan 10:16). ¡Jaʼ yuʼun ilinem tajek! Manchuk mi chijkuxi ta vinajel o ta Balumil, li kʼusi oy ta yoʼonton Satanase jaʼ ti xijpʼajutik li ta spetsʼe (1 Ped. 5:8).
2 Sventa chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼane spasoj epal petsʼetik. Li june jaʼ ti smakojbe snopben li buchʼutik muʼyuk xchʼunojik Jeovae, jaʼ yuʼun mu xchʼamik li lekil aʼyejetike xchiʼuk mu xojtikinik li spetsʼtak Satanase. Ta yan xtoke tskʼan tstsʼujes ta petsʼ jlom li buchʼutik xchʼamojik xa li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose (2 Cor. 4:3, 4). Li ta yan xchanobil echʼe te la jkʼeltik ti kʼuxi mu xijtsʼuj li ta oxtos petsʼetike: 1) li kʼusi chkaltik ti muʼyuk ta jnoptik baʼyuke 2) li xiʼele xchiʼuk li sujele, xchiʼuk 3) ti oy jmul chkaʼi jbatike. Li avie ta jkʼelbetik batel chaʼtos skʼoplal petsʼetik ti kʼuxi mu xijtsʼuje: jaʼ li saʼel kʼulejale xchiʼuk li smukulsatiel chiʼilil ta nupunele.
LI SAʼEL KʼULEJALE JAʼ LI SPETSʼ SATANAS TI XUʼ SNETʼOTIKE
3, 4. ¿Kʼuxi xuʼ xikʼutik batel ta saʼel kʼulejal mi jaʼ ta jvul-o koʼontontik li kʼusitik oy ta balumile?
3 Li ta lokʼolkʼop laj yal Jesuse, te laj yal ti oy tsʼunobil ta chʼixtike. Jech kʼuchaʼal laj yale, li skʼelobil taje jaʼ «li bochʼotic chaʼyic scʼop Dios ti jaʼ noʼox batem yoʼntonic yuʼun li cʼusitic oy liʼ ta banamile ti jaʼ loʼlabilic yuʼun li scʼulejalique, jech te netʼbil chcʼot o li scʼop Dios yaʼyojique. Jech mu satin o» (Mat. 13:22). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li saʼel kʼulejale jaʼ jun petsʼ ti chakʼbutik li Satanase.
4 Skʼan xkakʼtik venta ti oy chaʼtos ti «netʼbil chcʼot o li scʼop Dios» yuʼune. Li baʼyuke jaʼ «ti jaʼ noʼox batem yoʼntonic yuʼun li cʼusitic oy liʼ ta banamile». Li avi ti «poʼot xa slajebal cʼacʼale ta to xlic tsots vocol» yuʼun oy onoʼox ep kʼusitik chkat-o koʼontontik (2 Tim. 3:1). Li kʼusitik toyolik ta jmantik xchiʼuk ti chʼabal xa lek abtelale, vokol xa chijlokʼ-o li jtakʼintik ti kʼuyepal ta jpastik kanale. Yikʼaluk van ta jvul-o koʼontontik ta sventa li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik ta jelavele xchiʼuk xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «¿Mi oy xaʼox van ep jtsʼinoj jtakʼin kʼalal mi mu xaʼox xuʼ kuʼun abtele?». Ta skoj li vul oʼonton taje, junantike tstsʼin ep stakʼinik, yuʼun tsnopik ti jaʼ jech muʼyuk xa chil svokolik ta jelavele.
5. ¿Kʼu yuʼun «jaʼ loʼlabilic yuʼun» li kʼulejale?
5 Li xchibal srasonal laj yal Jesús ti netʼbil-o chkom li Skʼop Diose, jaʼ ti xuʼ sloʼlautik li kʼulejale. Melel onoʼox ti jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, «lec chtun cuʼuntic li taqʼuine» (Ecl. 7:12). Pe mi jaʼ xa noʼox chbat koʼontontik ta saʼel takʼine, muʼyuk me lek. Epal krixchanoetik yakʼojik venta ti kʼalal ep tstsob stakʼinike, mas tstsʼujik li ta petsʼ sventa saʼel kʼulejale. Ta skoj taje, jaʼ xa mosoinbilik yuʼun li takʼine (Mat. 6:24).
6, 7. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xijtsʼuj ta saʼel kʼulejal li ta kabteltike? 2) ¿Kʼusi skʼan jtsaktik ta venta mi laj kichʼtik albel ti skʼan xij-abtej mas orae?
6 Li skʼanel tajek takʼine xuʼ me mu xkakʼtik venta. Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik ti xi laj yalbot li avajval ta abtele: «¡Oy kʼusi lek chakalbot! Oy xa mas abtel. Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan mas xa ep ora cha-abtej li xtal uetike xchiʼuk mas chapas kanal takʼin». ¿Kʼusi van chatakʼ? Melel onoʼox ti smakʼlinel kutsʼ kalaltike tsots skʼoplal, pe oy to kʼusi yan ti tsots skʼoplal xtoke (1 Tim. 5:8). Oy kʼusi yan skʼan xatsak ta venta. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿jayib to van ora mas skʼan cha-abtej? ¿Mi ta van xa smakot ta spasel li abtelaletik ta sventa li mantale, jech kʼuchaʼal li tsobajeletike xchiʼuk li Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike?
7 ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal chavaʼie? ¿Mi jaʼ ti mas chapas kanale, o mi jaʼ ti lek chavil aba xchiʼuk li Jeovae? ¿Mi jaʼ van mas tsots skʼoplal chavil li spasel kanal takʼine ti jaʼ muʼyuk xa mas tsots skʼoplal li spasbel yabtel li Ajvalilal yuʼun Diose? ¿Mi laj xa avaʼibe smelolal kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi muʼyuk laj avakʼ ta avoʼonton li mantal xchiʼuk li avutsʼ avalale? Mi jaʼ xa jech kʼotem ta atojolale, ¿kʼusi xuʼ xapas sventa mu xa xchukot li saʼel takʼine? (Kʼelo 1 Timoteo 6:9, 10.)
8. ¿Kʼusi skʼelobil ta Vivlia tskoltautik ta skʼelel lek li kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼi ta jkuxlejaltike?
8 Sventa mu xchukot li saʼel kʼulejale, kʼelo bakʼintik li kʼusi mas tsots skʼoplal chavaʼi li ta akuxlejale. Mu me xapas jech kʼuchaʼal li Esaue, yuʼun laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk tsots skʼoplal laj yil li kʼusitik sventa mantale (Gén. 25:34; Heb. 12:16). Pe mu jechuk xapas xtok kʼuchaʼal li jkʼulej vinik ti «ep laj yat yoʼnton ti cʼalal isut batele yuʼun toj ep scʼulejal», ta skoj noʼox ti muʼyuk lokʼ ta yoʼonton xchonel li kʼusitik oy yuʼune, muʼyuk la skʼan la skolta li meʼonetike xchiʼuk muʼyuk la skʼan xkʼot ta yajtsʼaklom Cristo (Mat. 19:21, 22). Skʼanoj tajek li skʼulejale, jaʼ yuʼun muʼyuk la xchʼam li mukʼta matanal ti xuʼ xkʼot ta yajtsʼaklom Cristo ti stuk noʼox mas tsots skʼoplal echʼem ti kʼu xa sjalil tal xkuxlejal li krixchanoetike. Mi ta jkʼan chijkʼotutik ta yajtsʼaklom Cristoe, skʼan me jkʼel jbatik tajek ta sventa li saʼel kʼulejale.
9, 10. ¿Kʼusi chchanubtasvan Vivlia ta sventa li kʼusitik oy kuʼuntike?
9 Sventa mu jvul tajek koʼontontik ta saʼel li kʼusi ep ta jkʼantike, skʼan jchʼuntik li tojobtasel laj yal Jesús liʼe: «Mu me xloʼilaj avoʼntonic chaʼe. Mu me jechuc xavalic: “¿Cʼusi ta jveʼtic? ¿Cʼusi ta xcuchʼtic? ¿Bu ta jta jcʼuʼtic?”, mu me xachiic. Li bochʼotic mu xotquinic Diose jaʼ jech ta xloʼilaj yoʼntonic ta saʼilanel. Pero li Jtotic te oy ta vinajele snaʼoj ti chtun avuʼunic scotol jech chac leʼe» (Mat. 6:31, 32; Luc. 21:34, 35).
10 Li Agur jtsʼibajom yuʼun Vivliae xojtikin ti oy sbalil li takʼine, pe muʼyuk laj yakʼ sba ta loʼlael ta sventa li saʼel kʼulejal ti echʼem chloʼlavane. Jaʼ yuʼun xi laj yalbe li Jeovae: «Mu me xavacʼ xipas ta meʼon, xchiʼuc ta jcʼulej; jaʼ noʼox acʼbun li jveʼel ti cʼu yepal chtun cuʼune» (Prov. 30:8). Kakʼtik persa ta xchanbel li stalelale. Teuk me ta joltik li kʼusi ta jvul-o koʼontontik ta sventa li kʼusitik ta balumil xchiʼuk li saʼel kʼulejal ti chloʼlavane xuʼ me xijlajutik yuʼun ta mantal. Mi ta jvul tajek koʼontontik ta saʼel li kʼusitik chtun kuʼuntike, chʼabal xa me jkʼakʼaltik, kiptik xchiʼuk muʼyuk xa oy ta koʼontontik ta spasel li abtelal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun chaʼa, jpʼeluk-o me ta avoʼonton ti mu xapʼaj li ta spetsʼ Satanás ta sventa li saʼel kʼulejale (kʼelo Hebreos 13:5).
MU ME XIJPʼAJ LI TA NATIL XAB TI JAʼ LI SLOʼLAEL CHIʼILIL TA NUPUNELE
11, 12. ¿Kʼuxi van xuʼ xpʼaj ta sloʼlael chiʼilil ta nupunel ta yabtel li jun yajtsʼaklom Cristoe?
11 Jlom jnutsoletike tsjomik balumil ti tsmakik ta yanal teʼ o ta yantik kʼusitik sventa mu xilik ti te chpʼaj li chonetik ti mas tsotsike. Li petsʼ taje jaʼ jech xkoʼolaj li kʼusi tstunes Satanás ti mas lek tunem yuʼune: jaʼ li mulivajele (Prov. 22:14; 23:27). Oy yajtsʼaklomtak Cristo ti te pʼajemik li ta «natil xab» ta skoj ti muʼyuk la skʼel sbaik ti bu xuʼ stsʼujik li ta mulile. Jech kʼuchaʼal liʼe, jlom li buchʼutik nupunemike lik skʼan sbaik xchiʼuk li buchʼu maʼuk xchiʼil ta nupunele, vaʼun jech pʼajemik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele.
12 ¿Mi xuʼ van xlik smukulsati xchiʼil ta nupunel li jun krixchano li bu ch-abteje? Xuʼ. Yuʼun jech kʼuchaʼal chal jlik vune, li antsetik ti la smukulsati smalalike mas ta oʼlol ti jaʼ mulivaj xchiʼuk li xchiʼilik ta abtele. Pe li viniketike mas ep li buchʼutik la smukulsati yajnilik xchiʼuk li xchiʼilik ta abtel eke. Mi ta jchiʼintik ta abtel ti maʼuk jchiʼiltik ta antsil o ta vinikale, ¿kʼu van yelan skʼan xkiltik? ¿Mi chkakʼtik persa sventa mu xlik jkʼantik li jchiʼiltik ta abtele? Xuʼ van jun ermana ti jaʼ yajtsʼaklom Cristoe nopolik noʼox chlik xchiʼin ta loʼil jun vinik ti jaʼ xa noʼox chalbe skotol li kʼusitik chat-o yoʼontone xchiʼuk ti chlik yalbe li svokol oy ta snupunele. O xuʼ van jun ermano chnop tajek xaʼi xchiʼinel ta loʼil junuk ants ti xi chlik snope: «Li ants liʼe tstsak ta venta li kʼusi ta jnope xchiʼuk chchikinta lek li kʼusi chkale. Lek chichʼun ta mukʼ. ¡Ti jechuk spasbeikun li ta jna eke!». Mi jech yakal chkʼot ta pasel taje, mas me kʼun xuʼ xijtsʼujutik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele.
13. ¿Kʼuxi xuʼ xlik skʼan sbaik xchiʼuk li buchʼu maʼuk xchiʼil ta nupunel li jun krixchano li ta tsobobbaile?
13 Li bu xuʼ xlik skʼan sbaik xchiʼuk li buchʼu maʼuk xchiʼil ta nupunel li jun krixchanoe, jaʼ li ta tsobobbaile. Jaʼ jech chakʼ ta ilel li kʼusi kʼot ta xkuxlejalik li Daniel xchiʼuk Sara * ti jaʼik toʼox prekursor regularetike. Laj yal ti jaʼ toʼox la mol ta tsobobbail ti «mu snaʼ xal moʼoj» kʼalal ch-akʼbat matanal ta tsobobbaile. Ta skoj ti jaʼ yabtel chaʼie, chakʼbe chanubtasel voʼob keremetik li Daniele. Oxvoʼ laj yichʼik voʼ xchiʼuk tskʼanik koltael tajek ta sventa ti kʼuyelan chaʼi sbaike. Ta skoj ti jaʼ batem tajek yoʼonton li Daniel ta sventa li kʼusi sbainoj ta tsobobbaile, nopoltik noʼox ti jaʼ Sara ti tspatbe yoʼonton li keremetike. Jujun velta kʼalal tskʼanik koltael li keremetik ti jaʼ toʼox chchanubtas ta Vivlia li Daniele, jaʼ chkoltavan li Sarae. Ta skoj ti tskʼan koltael li Sara eke, jaʼ chkoltaat li keremetike. Lek xa chapal li petsʼ ta stojolale. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Xi chal li Daniele: «Li kajnile ta epal u la skoltaan, vaʼun lubtsaj ta mantal xchiʼuk muʼyuk xa lek ti kʼuyelan chaʼi sbae. Pe li voʼon eke muʼyuk xa yakal ta jkʼel li kajnile, jaʼ yuʼun chapal xa li petsʼe. Ta tsʼakal une, li Sarae pʼaj li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunel xchiʼuk li jun kerem taje. Te jkʼeloj kʼuyelan kʼunib ta mantal xchiʼuk ta skoj ti toj ep kabtele muʼyuk xa bu laj kakʼ venta». ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jechuk xkʼot ta jtojolaltik taje?
14, 15. ¿Kʼusi chkoltaatik li yajtsʼaklom Cristo ti nupunemik xa sventa mu xpʼajik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele?
14 Li kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu xijpʼaj li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele, jaʼ ti jnopbetik lek skʼoplal li kʼusi chichʼ alel kʼalal chijnupunutike. Li Jesuse xi laj yale: «Li bochʼotic laj xa spas ta jun li Diose, muʼyuc bochʼo xuʼ ta svocʼ» (Mat. 19:6). Mu me xanop jsetʼuk ti jaʼ mas tsots skʼoplal li kʼusitik abainoj ta tsobobbail ti jaʼ mu sta li avajnile. Mi nopolik noʼox chavikta stuk avajnil sventa jaʼ chapas li kʼusi mu masuk tsots skʼoplal li ta tsobobbaile, kʼelo me aba: yikʼal li ta anupunele xuʼ van oy jtosuk avokolik, ti xuʼ xa pʼajik-o ta preva xchiʼuk ti xuʼ xa tsʼujik ta tsatsal mulile.
15 Mi jaʼ molot ta tsobobbaile, stalel onoʼox ti chavul avoʼonton ta stojolal li chijetike. Xi la stsʼiba li jtakbol Pedroe: «Chabiic me li xchijtac Dios ti acʼbil aventainique. Mu me ta sujeluc xapasic; yutsiluc me avoʼnton xapasic jech chac cʼu chaʼal tscʼan li Diose. Mu me jaʼuc ta scoj ti xpichʼet avoʼntonic yuʼun taqʼuine. Scotoluc avoʼnton xapasic li avabtelique» (1 Ped. 5:2). Jaʼ yuʼun chaʼa, skʼan me xakʼel li tsobobbail ti akʼbil aventaine. Maʼuk noʼox tskʼan ti jaʼuk lekil jkʼelchijote, skʼan jaʼuk lekil malalilot xtok, yuʼun mi mu jechuke xibal me sba xcham ta viʼnal ta mantal avuʼun li avajnil mi jaʼ noʼox chamakʼlin ta mantal li chijetike. Li Daniel ti laj xa kalbetik skʼoplale xi to chale: «Mu me stakʼ ti jaʼ xa noʼox batem ta koʼontontik ta skʼelel li kʼusi jbainojtik ta tsobobbail ti jaʼ xa muʼyuk ta jkʼel li kutsʼ kalaltike».
16, 17. 1) ¿Kʼusi skʼan spasik li yajtsʼaklom Cristo ti nupunemik xa sventa xakʼik ta ilel ti mu jsetʼuk lek chilik mi oy buchʼu chloʼlabat sjolik li ta yabtelike? 2) Alo junuk vun ti yichʼoj lokʼesel sventa xichikʼ koltael li yajtsʼaklom Cristo sventa mu xpʼajik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele.
16 Li revista ¡Despertad! xchiʼuk Li Jkʼel osil ta toyole, te yichʼoj tal epal tojobtaseletik ti jtunelik ta sventa li yajtsʼaklom Cristo ti nupunemik xa sventa mu xpʼajik li ta sloʼlael chiʼilil ta nupunele. Li ta revista La Atalaya 15 yuʼun septiembre ta 2006 xi laj yale: «Kʼelo me aba ta avabtel o ta buyuk noʼox, yuʼun xuʼ me jaʼ te xlik ti xnop xavaʼi abaik tajeke. Jech kʼuchaʼal liʼe, ti mi jal tajek ora cha-abtej xchiʼuk jun krixchano ti maʼuk achiʼil ta vinikal o ta antsile xuʼ me jaʼ te xa tsʼuj-o ta mulil. Mi nupunemote, skʼan me xavakʼ ta ilel ta akʼopojel ta atalelal ti muʼyuk lek chavaʼi jsetʼuk mi oy buchʼu tsloʼlabot ajole. Yuʼun li voʼote avichʼoj ta mukʼ Dios, jaʼ yuʼun muʼyuk me chaloʼlabe sjol ta sventa ti kʼuyelan chalap akʼuʼ o ti kʼuyelan chameltsan aba ti mu toj lekuk ta kʼelele [...]. Mi te avakʼoj ta avabtel slokʼol anup achiʼil xchiʼuk li anichʼnabtake, jaʼ me tsvulesbot ta ajol xchiʼuk li yantik li kʼusi mas tsots skʼoplal chavaʼie. Jpʼeluk-o me avoʼonton ti mu jsetʼuk lek chavil mi oy buchʼu tsloʼlabot ajole».
17 Li ta revista ¡Despertad! ta avril ta 2009 ti bu chal: «¿Qué implica realmente la fidelidad conyugal?» xie, te laj yal jun pʼijubtasel ta sventa ti buchʼu naka noʼox tsnop ti chchiʼin xa ta vayel junuk krixchano ti maʼuk xchiʼil ta nupunele, jaʼ me mas kʼun xuʼ stsʼuj ta sventa li sloʼlael xchiʼil ta nupunele (Sant. 1:14, 15). Lek me ti jmoj xchanik bakʼintik li revista li yajtsʼaklom Cristo ti buchʼutik nupunemik xae. Li nupunele jaʼ me jun matanal ti jaʼ yakʼoj stuk li Jeovae. Ti kʼuyelan lek xuʼ xakʼik ta ilel ti jaʼ jun matanal li nupunele, jaʼ ti xchʼakbeik yorail sventa jmoj xloʼilajik ta sventa li snupunelike (Gén. 2:21-24).
18, 19. 1) ¿Kʼusi vokolil tstaik li buchʼutik tsmukulsati xchiʼilik ta nupunele? 2) ¿Kʼusi lek chkʼot ta jtojoltik mi tukʼ koʼontontik ta stojolal li jnup jchiʼiltike?
18 Mi oy junuk velta tal ta ajol li sloʼlael jolile, jaʼ nopo li kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li mulivajel xchiʼuk li sloʼlael chiʼilil ta nupunele (Prov. 7:22, 23; Gál. 6:7). Li buchʼutik chpʼajik ta mulivajele, tsaʼ smulik ta stojolal Jeova, tsyayijesbe yoʼonton li xchiʼilik ta nupunele xchiʼuk chilbajin sba stukik (kʼelo Malaquías 2:13, 14). Ta yan xtoke, nopo li sbaliltak ti sak noʼox li jtalelaltike. Mi jech chapase, maʼuk noʼox chakuxi ta sbatel osil, yuʼun xuʼ xa muyubaj li avie xchiʼuk xuʼ sak ajol avoʼonton xtok (kʼelo Proverbios 3:1, 2).
19 Jun jtsʼibajom yuʼun salmoe xi kʼejin ta stojolal Jeovae: «Toj jun yoʼnton li bochʼotic jaʼ chchʼunic li amantaltaque; muʼyuc bu tsbosi yacanic ta be» (Sal. 119:165). Li ta jkʼakʼaliltike, tsots skʼoplal ti yajtsʼaklomtak Cristoe akʼo skʼanik li kʼusi melele xchiʼuk ti xchʼunik li mantal liʼe: «Qʼuelo me abaic lec ta sventa li cʼusitic chapasique. Mu me jechucoxuc jech chac cʼu chaʼal li bochʼo bolique, jaʼuc jechoxuc jech chac cʼu chaʼal li bochʼo bijique» (Efes. 5:15, 16). Li ta Balumil liʼ kuxulutike nojem ta spetsʼtak Satanás ti pasbil sventa tstsʼuj li melel yajtuneltak Jeovae. Pe li Jeovae yakʼojbutik lekil chabiel sventa tspojutik. Ta melel, oy kuʼuntik li kʼusitik chtun sventa «chcuch [kuʼuntik]» xchiʼuk sventa jmakbetik «yabtejeb li pucuj ti tsanajtic sniʼ tsjip tal ta [jtojoltike]» (Efes. 6:11, 16).
[Tsʼib ta yok vun]
^ par. 13 Jelbil li biiletike.
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 26]
Li saʼel kʼulejale xuʼ slajesutik ta mantal. Mu me xavakʼ ti jech xkʼot ta atojolale
[Lokʼol ta pajina 29]
Mi ta jloʼlatik jolil o lek xkaʼitik loʼlabel joltike xuʼ me xijtsʼuj li ta petsʼ ta sventa li sloʼlael chiʼilil ta nupunele
