“Ẹyebọ Utịp Utom Mbufo”

EDIDEM ASA ada udịmekọn̄ esie usụn̄ osụhọde obot Judah aka esụk. Ke enye ama ekesịm ebiet emi atarade, enye atuak ada. Se enye adade okụt akpa enye idem. Akwa udịmekọn̄ mbon Ethiopia ẹnam nna ke esụk! Anaedi mmọ ẹyọhọ owo miliọn kiet. Edi udịmekọn̄ Asa etie nte mbahade iba udịmekọn̄ Ethiopia.

Asa enyene ekọn̄ ndin̄wana. Nso idi akpa n̄kpọ emi enye anamde? Ndi enye ọnọ ikpọ owoekọn̄ esie ewụhọ? Ndi enye esịn udọn̄ ọnọ mbonekọn̄ esie? Mîdịghe ndi enye ọnọ leta ẹsọk mbonufọk esie? Idịghe se enye anamde edi oro. Enye akam ọbọn̄ akam ke ini enye osobode afan̄ikọn̄ emi.

Ẹyak ise kan̄a utọ owo emi Asa ekedide mbemiso inemede iban̄a akam emi enye ọkọbọn̄de ye se iketịbede ke ini ekọn̄ oro. Ntak emi enye akanamde n̄kpọ nte enye akanamde? Ndi Asa ama enyene eti ntak ndinịm ke Abasi ayan̄wam imọ? Nso ke mbụk Asa emi ekpep nnyịn aban̄a nte Jehovah esidiọn̄de mme asan̄autom Esie?

MBỤK ASA

Ke isua 20 oro ẹketienede ke ẹma ẹkebahade obio ubọn̄ Israel ke itie iba, Judah ama ọduọ enyịne ke ukpono ndem. Ke ini Asa ọkọtọn̄ọde ukara ke 977 M.E.N., idem ikpọ owo ukara ẹma ẹsikpono abasi mbun̄wụm Canaan. Edi mbụk Bible emi aban̄ade ukara Asa ọdọhọ ke enye ama “anam se ifọnde ye se inende ke enyịn Jehovah Abasi esie.” Asa ama “osion̄o mme esen itieuwa ye mme edikon̄ ebiet efep onyụn̄ obom mme adaha utuakibuot onyụn̄ okpok mme eto utuakibuot ọduọn̄ọ.” (2 Chron. 14:2, 3) Asa ama ebịn n̄ko “iren akpara temple” osion̄o ke obio ubọn̄ Judah ke ntak emi mmọ ẹkedan̄de ye ekemmọ irenowo ke enyịn̄ ido ukpono. Idịghe n̄kukụre se Asa akanamde edi emi. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mme owo ete “ẹyom Jehovah Abasi mme ete ete mmọ ẹnyụn̄ ẹnịm ibet ye mme ewụhọ esie.”—1 Ndi. 15:12, 13; 2 Chron. 14:4.

Jehovah ama okop inemesịt ke nte Asa ekesịnde ifịk ke utuakibuot akpanikọ, ntre enye ama anam Asa enyene emem ke ediwak isua. Ntem edidem ama ọdọhọ ete: “Nnyịn [imoyom] Jehovah Abasi nnyịn. Nnyịn imoyom enye, ndien enye ọmọnọ nnyịn nduọkodudu akanade okụk.” Mbon Judah ẹma ẹda ini emem oro ẹsịn ọkọ ẹkanade obio mmọ. Bible ọdọhọ ke “mmọ [ẹma] ẹbọp ẹnyụn̄ ẹkụt unen.”—2 Chron. 14:1, 6, 7.

KE AN̄WAEKỌN̄

Ke ini ikerede iban̄a orụk owo emi Asa ekedide, idem ikpaha nnyịn ndikop ke enye ọkọbọn̄ akam ke ini n̄wakn̄kan udịmekọn̄ oro ẹsiakde ke Bible ẹkedide ekọn̄ ye enye. Asa ama ọfiọk ke Abasi esidiọn̄ mbon emi ẹbuọtde idem ye Enye. Edidem emi ekeben̄e Jehovah ete an̄wam imọ. Asa ama ọfiọk ke edieke imọ iberide edem ke Abasi, Enye onyụn̄ adade ye imọ, ke imọ iyakan mme asua imọ, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹwak ẹnyụn̄ ẹkop odudu adan̄a didie. Asa ama ọfiọk ke ekọn̄ emi ekeme ndinam ẹsuene enyịn̄ Jehovah, ntre enye ama ekpe Jehovah ubọk ete an̄wam mmimọ ke ntak enyịn̄ esie. Edidem oro ọkọdọhọ ete: “N̄wam nnyịn, O Jehovah Abasi nnyịn, koro nnyịn iberide edem ke afo, inyụn̄ idade enyịn̄ fo idi ndin̄wana ye otuowo emi. O Jehovah, afo edi Abasi nnyịn. Kûyak owo ọsọn̄ odudu akan fi.” (2 Chron. 14:11) Etie nte n̄kpọ eke enye ọkọdọhọde ete: ‘Jehovah, mbon Ethiopia  emi ẹdi ndin̄wana ekọn̄ ye afo. Mbọk kûyak mme owo ẹkan mbon emi ẹkerede enyịn̄ ẹdian fi sia emi ọkpọwọrọ ndisuene enyịn̄ fo.’ Ntem “Jehovah [ama] akan mbon Ethiopia ke iso Asa ye ke iso Judah, ndien mbon Ethiopia ẹfen̄e.”—2 Chron. 14:12.

N̄kpọsọn̄ owo ẹda ẹkọn̄ ẹbịne ikọt Jehovah mfịn. Nnyịn ididaha ata n̄kpọekọn̄ in̄wana ye mmọ. Edi imenịm ke Jehovah ayanam mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ẹkan ke ekọn̄ emi mmọ ẹdade enyịn̄ esie ẹn̄wana. Ekeme ndidi in̄wana man ibiọn̄ọ edu nnam-se-mmade, ikan mmeme nnyịn, m̀mê man ibiọn̄ọ mme n̄kpọ emi ẹkemede ndibiat ubon nnyịn. Akam Asa ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke nnyịn isobo ke uwem. Jehovah akan̄wam Asa akan ke ekọn̄ oro. Emi owụt se kpukpru mbon emi ẹberide edem ke Abasi ẹdoride enyịn ndinyene. Idụhe owo ndomokiet emi enyenede odudu nte Jehovah.

ẸSỊN UDỌN ẸNỌ ASA ẸNYỤN̄ ẸDỤRI ENYE UTỌN̄

Azariah ama aka okosobo ye Asa ke usụn̄ ke ini enye ọkọnyọn̄de ekọn̄. Prọfet emi ama esịn udọn̄ ọnọ Asa onyụn̄ odụri enye utọn̄ ete: “O Asa ye ofụri Judah ye Benjamin, mbufo ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ mi! Jehovah odu ye mbufo adan̄a nte mbufo ẹdude ye enye; ndien edieke mbufo ẹyomde enye, enye ayayak mbufo ẹkụt enye, edi edieke mbufo ẹkpọn̄de enye, enye ọyọkpọn̄ mbufo. . . . Ẹnyene uko ẹkûnyụn̄ ẹyak ubọk emem mbufo, koro mbufo ẹyebọ utịp utom mbufo.”—2 Chron. 15:1, 2, 7.

Ikọ emi ekeme ndisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Enye owụt ke Jehovah oyodu ye nnyịn adan̄a nte inamde n̄kpọ esie ke ofụri esịt. Enye oyokop eseme nnyịn ini ekededi emi isemede ikot enye. Azariah ọkọdọhọ Asa ‘enyene uko.’ Esiyom owo enen̄ede enyene uko man ekeme ndinam se inende, edi imọfiọk ke Jehovah ayan̄wam nnyịn.

Asa ama enyene ọkpọsọn̄ n̄kpọ en̄wen ndinam, ndidorode Maacah eka ete esie mfep ke itie “ọbọn̄ an̄wan” ke ntak emi enye akanamde “oburobụt mbiet ọnọ eto utuakibuot.” Asa ama odorode enye efep onyụn̄ ọfọp mbiet oro. (1 Ndi. 15:13) Jehovah ama ọdiọn̄ Asa ke ndinyene uko nnam emi. Ana nnyịn n̄ko inen̄ede isọn̄ọ iyịre ye Jehovah ye ndinen edumbet esie, inamke n̄kpọ m̀mê mbonufọk nnyịn ẹsọn̄ọ ẹda ye Abasi m̀mê isọn̄ọke ida. Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn edieke inamde ntre.

Kiet ke otu edidiọn̄ emi Asa ekenyenede ekedi ndikụt nte ediwak mbon mfiakedem ke obio ubọn̄ edem edere Israel ẹkịbede ẹdi Judah ke ntak emi mmọ ẹkekụtde ke Jehovah odu ye enye. Mmọ ẹma ẹma edisana utuakibuot tutu mmọ ẹnyịme ndikpọn̄ ufọk mmọ n̄ka n̄kodụn̄ ye ikọt Jehovah. Asa ye ofụri Judah ẹma ‘ẹdụk ediomi ndiyom Jehovah ke ofụri esịt mmọ ye ke ofụri ukpọn̄ mmọ.’ Nso ikedi utịp? Abasi ama “ayak mmọ ẹkụt enye; ndien Jehovah ọnọ mmọ nduọkodudu akanade okụk.” (2 Chron. 15:9-15) Esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ini mbon emi ẹmade edinen ido ẹdide ẹditiene ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah.

Edi prọfet Azariah ama odụri Asa utọn̄ n̄ko. Enye ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹkpọn̄de [Jehovah] enye ọyọkpọn̄ mbufo.” Nsa-o utọ n̄kpọ emi nditịbe nnọ nnyịn, koro ọkpọdiọk etieti! (2 Pet. 2:20-22) Bible itịn̄ke ntak emi Jehovah ọkọdọn̄de ẹkenọ Asa utọ item emi, edi enye ikanamke item emi.

 “AFO AMANAM NDISỊME”

Ke ọyọhọ isua ukara Asa 36, Edidem Baasha emi akakarade Israel ama ọtọn̄ọ ekọn̄ ye Judah. Enye ama anam ọkọ Ramah etetịm ọsọn̄. Ramah okodu ke adan̄a Israel ye Judah ndien to do sịm Jerusalem edi kilomita itiaita. Etie nte enye akanam emi mbak ikọt esie ẹdiwọn̄ọde ẹbịne Asa ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah. Utu ke Asa ndinam nte enye akanamde ke ini mbon Ethiopia ẹkedide ekọn̄ ye enye, enye ọkọdọhọ owo an̄wam imọ. Asa ama ọnọ n̄kpọ ẹsọk edidem Syria, ete enye aka akan̄wana ye obio ubọn̄ edem edere Israel. Baasha ama etre ndibọp Ramah ke ini mbon Syria ẹkekade ẹken̄wana ye enye.—2 Chron. 16:1-5.

Jehovah ikamaha se Asa akanamde oro, ntre enye ama ọdọn̄ prọfet Hanani eketịn̄ ikọ ye enye. Asa ama ọfiọk se Abasi akanamde mbon Ethiopia, ntre akpakana enye ọfiọk ke “enyịn Jehovah [asasan̄a] akanade ofụri isọn̄ man enye owụt odudu esie ke ufọn mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye ke ofụri esịt.” Ekeme ndidi mme owo ẹkenọ enye idiọk item, mîdịghe edi ke enye ekekere ke udịmekọn̄ Baasha idịghe n̄kpọ ndomokiet, ke imọ imekeme ndin̄wana ekọn̄ enye oro ke idem imọ. Nnyịn ifiọkke se ikedide ntak, se ifiọkde edi ke Asa ọkọbuọt idem ye owo utu ke ndibuọt ye Jehovah. Hanani ọkọdọhọ enye ete: “Afo amanam ndisịme ke n̄kpọ emi, koro ọtọn̄ọde ke emi ẹyeda ekọn̄ ẹtiene fi.”—2 Chron. 16:7-9.

Asa ama ayat esịt etieti ye prọfet Hanani ke ini enye okokopde ikọ emi onyụn̄ esịn enye ke ufọk ebuka. (2 Chron. 16:10) Okûkam edi Asa ekekere ke owo ndomokiet inyeneke unen ndisua nnọ imọ ke emi ima ikanam akpanikọ inọ Abasi ke ediwak isua? Okûdi usọn̄ mîkayakke enye ekere n̄kpọ ọfọn? Bible itịn̄ke inọ nnyịn.

Asa ama ọdọn̄ọ etieti ke ọyọhọ isua ubọn̄ esie 39; udọn̄ọ akanam enye ke ikpat. Bible ọdọhọ ke “idem ke ini udọn̄ọ esie oro [ke] enye ikoyomke Jehovah edi okoyom mme ọkọkudọn̄ọ.” Etie nte Asa ikekpereke Abasi aba nte enye ekesikperede. Onyụn̄ etie nte Asa okosụk etie ntem tutu enye akpa ke ọyọhọ isua ubọn̄ esie 41.—2 Chron. 16:12-14.

Etie nte Jehovah akakam eti nti ido Asa ye ifịk emi enye ekesịnde ke edisana utuakibuot utu ke nditi mme idiọkn̄kpọ esie. Enye iketreke ndituak ibuot nnọ Jehovah. (1 Ndi. 15:14) Ke ikerede iban̄a emi, nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto mbụk Asa? Mbụk emi eti nnyịn ke akpana isitie ikere nte Jehovah akan̄wamde nnyịn ke ini edem, koro nditi nte enye akan̄wamde nnyịn ekeme ndinam iben̄e enye an̄wam nnyịn ke ini ifiakde isobo mfịna. Edi ikpanaha ikere ke imokpon ibe se ẹkpedade N̄wed Abasi ẹnọ item ke ntak emi ima ikanam akpanikọ inọ Abasi ke ediwak isua. Jehovah edisụk isasua inọ nnyịn edieke inamde idiọkn̄kpọ, inamke n̄kpọ m̀mê inam n̄kpọ esie ibịghi adan̄a didie. Ana isụhọde idem ibọ nsuannọ emi man enye ekeme ndinyene ufọn nnọ nnyịn. Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi ke Ete nnyịn eke heaven oyodu ye nnyịn adan̄a nte nnyịn idude ye enye. Enyịn Jehovah asasan̄a akanade ofụri isọn̄ oyom mbon emi ẹnamde akpanikọ ẹnọ enye. Enye esidiọn̄ mmọ ke ndida odudu esie n̄n̄wam mmọ. Se Jehovah akanamde ọnọ Asa edi oro, enye ekeme ndinam oro nnọ nnyịn n̄ko.

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 9]

Jehovah esidiọn̄ mme anam-akpanikọ asan̄autom esie emi ẹn̄wanade ekọn̄ eke spirit

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 10]

Uko edin̄wam nnyịn inam se inende ke enyịn Jehovah