1. “Ongudu inene” oi na eteelelo litunhula lilipi?

DILADILA koinima iwa aishe oyo ngeno epangelo enaenghono li li momake omupangeli omunalukeno nomuyuki tali ka ningila ovapangelwa valo moule womido eyovi. “Ongudu inene” ya nyengana okuvalwa oyo tai ka xupa ‘poudjuu munene,’ oo tau ka xulifa po ounyuni ou woukolokoshi, otai ka tyapula oinima oyo iwa. — Eh. 7:9, 14, yelekanifa no-NW.

2. Ovanhu ova mona oilanduliko ilipi momukokomoko womido 6 000 da pita?

² Momukokomoko womido 6 000 wondjokonona yovanhu, ovanhu ova kendabala okulipangela, naasho osha etifa oluhodi nokumona oixuna kuhapu. Ombibeli oya kala ya xunganeka ya ti: “Omunhu ta pangelele omukwao omupya.” (Omuud. 8:9) Mbela oshike tu wete tashi ningwa po kunena? Kakele koita nounashibofa, ope na vali omaupyakadi ngaashi, ondjala, omikifi, okunyonaunwa kwomudingonoko, okulunduluka kwonghalo yomhepo nosho yo ikwao ihapu. Ovakwanepangelo ova londwela kutya ngeenge itatu ningi omalunduluko manene nokweefa po okunyona edu, oilanduliko otai ka kala inyikifa oluhodi.

3. Oshike tashi ka ningwa po koshi yEpangelo lOmido Eyovi?

³ Ohamba yopaMessias Jesus Kristus nosho yo ovo tava ka pangela pamwe nayo 144 000, otava ka xulifa po mokweendela ko kwefimbo oinima ii aishe oyo ya ningilwa ovanhu nosho yo eduumbo lavo. Momukokomoko wEpangelo lOmido Eyovi, eudaneko laJehova tali kumu omutima otali ka wanifwa po, olo tali ti: “Ame ohandi shiti omaulu mape nedu lipe. Inya yonale itai ka dimbulukiwa vali, nongaashi kape na ou te i diladila momutima waye.” (Jes. 65:17) Oiningwanima itunhula ilipi twa teelela i ka ningwe monakwiiwa? Ombibeli otai tu kwafele tu  ude ko kutya oiningwanima oyo itunhula oilipi, nonande ka i “wetike” natango. — 2 Kor. 4:18.

4. Ovanhu vahapu kunena ova taalela eenghalo dilipi di na sha nomaumbo?

⁴ Mbela olyelye ina hala okukala e na eumbo laye mwene, onhele omo ye noukwaneumbo waye tava kala mo ve udite va amenwa? Ndele oshidjuu mounyuni wonena okumona onhele yokukala. Ovanhu vahapu ove li moilando omo mu yadi neenghono. Vamwe ove li momalukanda moumbashu. Novanhu va tya ngaho kave na apa tava hange omaumbo.

5, 6. (a) Jesaja 65:21 naMika 4:4, otava ka wanifwa po ngahelipi? (b) Otu na okuninga shike opo tu ka mone omanangeko noupuna a tya ngaho?

⁵ Eshi Ouhamba tau ka pangela kombada yedu, keshe umwe ota ka kala e na eumbo laye, molwaashi Jesaja okwa xunganeka a ti: “Otava ka dika omaumbo ndee tava kala mo, ndele tava twike oikokola yomiviinyu, ndee tava li oiimati yayo.” (Jes. 65:21) Ashike eteelelo olo halo alike ve na. Kunena, ovanhu vamwe ove na omaumbo avo vene, navamwe ove na nokuli manene. Ndele ohava kala ve na omalipulo alushe kutya otava ka dula tuu okwaafuta ile kutya pamwe otaa ka teywa keembudi. Eshi Ouhamba tau ka pangela, kape na oo ta ka kala e na omalipulo a tya ngaho. Omuprofeti Mika okwa ti: “Otava ka kala omutumba, keshe umwe, momudile womuviinyu waye nowomukwiyu waye, ndele kape na ou te va tilifa.” — Mika 4:4.

⁶ Oshike tu na okuninga ngeenge otwa hala oku ka kala koshi yepangelo lOuhamba? Oshoshili kutya atusheni otwa hala omaumbo ashike katu na okuninga eenghendabala tu likongele omaumbo paife mokulya eendjo dihapu neenghono. Ndele otashi ka kala pandunge okukala nonghedi yokukalamwenyo oyo tai ulike kutya ohatu yandje elitulemo keudaneko laJehova. Jesus okwa popya shi na sha naye mwene a ti: “Eembadje odi na omakwena, needila dokeulu odi na oihadi, ndelenee Omona wOmunhu ke na apa ta wilike omutwe waye.” (Luk. 9:58) Jesus okwa li ta dulu okutunga ile okulilandela eumbo la denga mbada li dule la keshe umwe. Ndele mbela omolwashike ina ningila ngaho? Jesus okwa li a hala okuhenuka keshe osho tashi dulu oku mu imba a pitife Ouhamba komesho. Mbela itatu dulu okulandula oshihopaenenwa shaye nokukaleka eisho letu paunafangwa, sha hala kutya, tu kale twa manguluka ko kohole yomaliko nokokukala tu na oshisho sha pitilila? — Mat. 6:33, 34.

7. Jehova okwa li a tula po ekwatafano lilipi pokati kovanhu noinamwenyo?

⁷ Eshi Jehova a li a hovela okushita oinima kombada yedu, ovanhu ovo a shita xuuninwa. Jehova okwa li a lombwela omulongi onghulungu, Jesus, shi na sha nelalakano laye lokondadalunde a ti: “Tu meni ovanhu oshifeka shetu, ve tu fe, ndee nava pangele oinamwenyo yomefuta needila dokeulu noimuna nedu alishe noinamwenyo aishe tai linyenge kombada yedu.” (Gen. 1:26) Kalunga okwa li a lombwela Adam naEva va file oshisho oinamwenyo noi kale mepangelo lavo. Ovanhu aveshe xuuninwa ova li tava ka kala neenghonopangelo da tya ngaho.

8. Oifitukuti oi na omaukwatya a tya ngahelipi?

⁸ Mbela otashi shiiva ngoo shili oinamwenyo aishe i kale mepangelo lovanhu nokukala ve na ombili nayo? Ovanhu vahapu ove hole oinamwenyo yomeumbo ngaashi eembwa noumbishi. Ndele mbela ongahelipi shi na sha noifitukuti? Ovanongononi ovo va kala poifitukuti noku i konakona ova mona kutya oifitukuti aishe oyo hai nyamifa oi na omaliudo.  Otu shii kutya oifitukuti ohai kala ya tila ile i handuke ngeenge tai tilifwa, ndele mbela ohai dulu ngoo okuulika ohole? Ovanongononi ova ti kutya ngeenge oifitukuti oyo hai nyamifa tai tekula ounimwena vayo, ohai ulike ohole inene.

9. Otwa teelela pa ka ningwe omalunduluko elipi shi na sha noinamwenyo?

⁹ Katu na okukala twa kumwa eshi hatu lesha mOmbibeli kutya otapa ka kala ombili pokati kovanhu noinamwenyo. (Lesha Jesaja 11:6-9; 65:25.) Omolwashike? Dimbuluka kutya eshi Nao noukwaneumbo waye va dja monguluwato konima yEyelu, Jehova okwa li e va lombwela a ti: ‘Oinamwenyo aishe yedu nai mu tile nokuhaluka.’ Okudja opo oifitukuti ihapu ohai faduka po ovanhu opo i liamene. (Gen. 9:2, 3) Ndele Jehova ota dulu okukufa po outile oo nehaluko, opo pokati kovanhu noinamwenyo pa kale ombili ngaashi sha li pehovelo. (Hos. 2:18) Olo itali ka kala tuu efimbo litunhula kukeshe oo ta ka kala kombada yedu!

10. Oshike hashi ningifa ovanhu va lile?

¹⁰ Eshi Salomo a li a mona “ehepeko alishe tali ningwa koshi yetango,” okwa li a popya a nyika oluhodi ta ti: “Tala, opa li omahodi ovahepekwa, ndelenee vo ve he na nande omuhekeleki.” (Omuud. 4:1) Onghalo kunena oya faafana naayo yopefimbo laSalomo ile i dule po nokuli. Olyelye womufye ina lila omolwomatomheno onhumba? Oshoshili kutya omafimbo amwe otashi dulika tu lile kehafo. Ndele luhapu ohatu lili molwaashi tu udite oudjuu komutima.

11. Ehokololo lilipi mOmbibeli la kuma unene omutima woye?

¹¹ Diladila komahokololo mahapu taa kumu omutima oo twa lesha mOmbibeli e na sha novanhu ovo va li va lila. Sara okwa fya eshi a li e na omido 127, “ndele abraham e uya keefya daSara noku mu lila.” (Gen. 23:1, 2) Eshi Naomi a li a lekela ovafiyekadi vavali voitenya, “ova yelula ondaka yavo ndee tava lili” opo nee “va yelula ondaka yavo ndee tava lili vali.” (Rut 1:9, 14) Eshi Hiskia a li ta vele notashi ulike kutya okwa li e li pokufya, okwa li a ilikana kuKalunga nokwa li a “lila unene,” naasho osha li sha kuma Jehova. (2 Eeh. 20:1-5) Ehokololo li na sha nomuyapostoli Petrus te lidimbike Jesus ohali tu kumu yo atusheni. Eshi Petrus a uda ekondobolo la kwena “okwa ya pondje, ndele okwa lila unene.” — Mat. 26:75.

12. Epangelo lOuhamba otali ka etela ngahelipi ovanhu epepelelo lashili?

¹² Ovanhu ova pumbwa ehekeleko nepepelelo molwaashi ope na oinima ihapu inyikifa oluhodi oyo hai va hange. Pefimbo lEpangelo lOmido Eyovi, ‘Kalunga ota ka feta po omahodi momesho avo, nefyo itali kala po vali ile oluhodi ile okulila ile ouyahame itau kala po vali.’ (Eh. 21:4) Oshi hafifa okushiiva kutya oluhodi, okulila nosho yo ouyahame itau ka kala po vali, ndele oshi hafifa yo neenghono eshi Kalunga a udaneka kutya ota ka xulifa po omutondi wovanhu munenenene, efyo. Mbela osho otashi ka ningwa ngahelipi?

13. Efyo ola kuma ovanhu ngahelipi okudja eshi Adam a nyona?

¹³ Okudja eshi Adam naEva va nyona, efyo ola kala tali pangele ovanhu la fa ohamba. Efyo oli li omutondi oo pehe na ou ta dulu oku mu finda, oku mu ya onhapo nokwa etifa oluhodi linene. (Rom. 5:12, 14) Ovanhu omamiliyona ohava kala va tila okufya nomolwaasho ve li “moupika woumbada wefyo mokukalamwenyo kwavo akushe.” — Heb. 2:15.

14. Oshike tashi ka ningwa po ngeenge efyo ola xulifwa po?

¹⁴ Ombibeli oya popya kutya ‘omutondi wahauxuuninwa  oo ta ka hanaunwa po oye efyo.’ (1 Kor. 15:26) Osho otashi ka etifa oidjemo yopavali. “Ongudu inene,” oyo i na omwenyo paife otai ka dula okuxupa poudjuu munene nokuya mounyuni mupe notai ka kala nomwenyo fiyo alushe. Ovanhu omabiliyona ovo va fya otava ka alulilwa momwenyo. Diladila kutya “ongudu inene” otai ka kala ya hafa shi fike peni eshi tai ka hambelela ovanyumunwa. Okukonakona noukeka omahokololo Ombibeli e na sha novanhu ovo va li va nyumunwa, otaku tu kwafele tu ude ko kutya enyumuko otali ka kuma ngahelipi ovanhu. — Lesha Markus 5:38-42; Lukas 7:11-17.

15. Mbela oto ke linyenga ngahelipi eshi to ka mona omuholike woye a nyumunwa?

¹⁵ Diladila komautumbulilo ngaashi, ‘ova kwatwa kehaluko linene’ nosho yo “ova hambelela Kalunga.” Ngeno opo wa li poiningwanima oyo, ngeno otashi dulika naave we linyenga monghedi ya faafana. Nopehe na omalimbililo, otashi ke tu hafifa neenghono noku tu kumwifa okumona ovaholike vetu va alulilwa momwenyo. Jesus okwa ti: “Efimbo tali uya, opo aveshe ava va kala meembila otava udu ondaka yaye. Ndee tava [holoka] mo.” (Joh. 5:28, 29) Kape na umwe womufye a mona nale osho tashi ningwa; otashi ka kala shimwe shomoinima inenenene oyo “i he wetike” natango.

16. (a) Omolwashike tu na okupopya nehafo kombinga yomanangeko noupuna oo ehe wetike natango? (b) Paulus okwa li a popya shike opo a twe omukumo Ovakriste vokuKorinto?

¹⁶ Ovanhu ovo tava kanyatele oudiinini wavo kuJehova momafimbo aa madjuu, ove na eteelelo litunhula li na sha nonakwiiwa. Nonande omanangeko  noupuna makumwifi kae wetike natango, okukala ve na eteelelo la twa li na sha nonakwiiwa otashi ke va kwafela va yandje elitulemo koinima oyo ya fimanenena nokuhenuka okupiyaanekwa koinima yomounyuni ou oyo tai monika ya fa iwa. (Luk. 21:34; 1 Tim. 6:17-19) Natu popyeni nehafo kombinga yeteelelo letu likumwifi pefimbo lekonakono loukwaneumbo, ngeenge hatu kundafana novaitaveli vakwetu nosho yo ngeenge hatu kundafana novakonakonimbibeli nonovanhu ovo va ulika ohokwe. Osho otashi ke tu kwafela tu kale neteelelo la twa. Omuyapostoli Paulus osho a li a ninga ngaho opo a ladipike Ovakriste vakwao. Eendjovo daye oda li de va kwafela va diladile kombinga yoinima oyo tai ka ningwa pexulilo lEpangelo lOmido Eyovi laKristus. Kendabala u ude ko eityo leendjovo daPaulus odo di li mo 1 Ovakorinto 15:24, 25, 28. — Lesha.

17, 18. (a) Omonghedi ilipi Jehova a li ‘omunaashishe moinima aishe’ pehovelo londjokonona yovanhu? (b) Jesus ota ka ninga shike opo a etulule ombili noukumwe?

¹⁷ Kape na outumbulilo tau dulu okuulika kutya onghalamwenyo otai ka kala ya tya ngahelipi pexulilo lepangelo lomido eyovi u dule eendjovo odo tadi ti kutya ‘Kalunga opo a kale omunaashishe moinima aishe’. Mbela osho osha hala kutya shike? Diladila kefimbo loshikunino shaEden eshi Adam naEva va li ovanhu va wanenena nova li oshitukulwa shoukwaneumbo waJehova womeshito alishe unambili. Jehova, Omunamapangelo aeshe, okwa li ta pangele eshito laye alishe sha yukilila, kutya nee ovaengeli ile ovanhu. Ova li hava popi naJehova odikilila, have mu longele nokwa li he va nangeke noupuna. Jehova okwa li ‘omunaashishe moinima aishe.’

¹⁸ Ekwatafano olo liwa ola li la nyonwa po eshi Satana a li a nwefa mo ovanhu va tukululile Jehova oshibofa. Ndele okudja 1914, Ouhamba wopaMessias owa kala tau katuka eenghatu tadi twikile opo u etulule ombili noukumwe wa tya ngaho. (Ef. 1:9, 10) Pefimbo lEpangelo lOmido Eyovi, omanangeko noupuna makumwifi oo ‘ehe wetike’ paife otae ke uya shili. Opo nee “exulilo” tali uya, sha hala kutya, exulilo lEpangelo lOmido Eyovi laKristus. Konima yaasho oshike tashi ka ningwa po? Nonande Jesus okwa pewa “eenghono adishe meulu nokombada yedu,” ina hala okukufa po ondodo yaJehova. Ombibeli oya ti kutya ota ka ‘yandja ouhamba kuKalunga Xe’ nelininipiko. Ota ka longifa ondodo neenghono daye de likalekelwa ‘mokufimaneka Kalunga.’ — Mat. 28:18; Fil. 2:9-11.

19, 20. (a) Ongahelipi ovapangelwa vOuhamba tava ka ulika kutya ova tambula ko ounamapangelo waJehova ile hasho? (b) Ohatu ka hafela omanangeko noupuna makumwifi elipi monakwiiwa?

¹⁹ Ovapangelwa vOuhamba vokombada yedu otava ka twalwa mewaneneno. Otava ka landula oshihopaenenwa shaJesus nokutambula ko ounamapangelo waJehova nelininipiko nonehalo liwa. Otava ka pita meyeleko laxuuninwa ngeenge ova ulike kutya ova hala Jehova a kale omupangeli wavo. (Eh. 20:7-10) Konima yaasho, ovanashibofa aveshe, kutya nee ovaengeli ile ovanhu, otava ka hanaunwa po filufilu. Olo itali ka kala tuu efimbo lihafifa! Oukwaneumbo womeshito alishe otau ka tanga Jehova nehafo, na Jehova ota ka kala ‘omunaashishe moinima aishe.’ — Lesha Epsalme 99:1-3.

²⁰ Mbela omanangeko noupuna makumwifi oo taa ka etwa kOuhamba mafiku otae ku linyengifa ngoo u yandje elitulemo nou ninge eenghendabala u longe ehalo laKalunga? Mbela oto henuka ngoo uha piyaanekwe keteelelo nokehekeleko loipupulu olo tali yandjwa kounyuni waSatana? Owa pameka ngoo etokolotoko loye lokuyambidida ounamapangelo waJehova? Eenghatu doye nadi ulike kutya owa hala okuninga ngaho fiyo alushe. Opo nee oto ka kala u na oufembanghenda woku ka hafele ombili nehepuluko fiyo alushe, ndele hapefimbo ashike lomido eyovi.