1. ¿Ti nayajtëëwëdëp pënaty jeky kujk Dios mëduunëdë?

TUˈUGË nmëguˈukˈäjtëm diˈib jeky kujk tmëduunë Jyobaa ets të twinguwäˈägë kanäk pëkyë amay jotmay, dyajtëëy: “¿Jatsëdaa nety nˈakjukyˈaty ko myinët ja kutëgoˈoyën?”. Mayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jeky kujk Dios mëduunë, nanduˈun të nyayajtëwëdë. Niˈamukë njëjpˈijxëm ets jyäˈtët ja tiempë mä Jyobaa dyajjëmbitäˈäny “tëgekyë ak jemy” ets dyajjëgaˈagäˈäny tukëˈëyë ayoˈon jotmay diˈib tyam nwinguwäˈkëm (Diˈibʉ Jat. 21:5). Tyam nbëjkëmë kuentë ko tëjkˈagëˈëybyëm yˈijnë mä jyëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtënë mä Satanás yˈaneˈemy, per näˈäty tsiptakp nmaˈkxtujkëm.

2. ¿Tijaty yajtëˈëwënë yaˈˈatsoojëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo?

² Biiblyë jyënaˈany ko tsojkëp nmëdäjtëmë maˈkxtujkën. Parë mbäät nˈijxëm wiˈix yˈadëy tijatyë Dios wyandakypy, tsojkëp nmëdäjtëm mëk ja mëbëjkën etsë maˈkxtujkën, duˈun extëm ja Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp jukyˈäjttë (käjpxë Ebreeʉsʉty 6:11, 12). Nˈokwinmäˈäyëmë yˈijxpajtënë Jyobaa, yëˈë ojtsxyëp tëëyëp dyajkutëgoyë axëkjäˈäy, per yˈawijxypy ets ttukjäˈtët ja tiempë (Rom. 9:20-24). ¿Tiko myaˈkxtuky? ¿Wiˈixë Jesus ojts myaˈkxtuky extëmë Tyeety, ets wiˈix mbäät ndukˈoyˈäjtëm ko nanduˈun nmaˈkxtujkëm? Extëm yaˈˈatsoojëmbityë tyäˈädë yajtëˈëwën, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëdäjtëmë mëbëjkën etsë maˈkxtujkën, oy nwinmäˈäyëm ko Jyobaa yajejkypy tijaty të twandaˈaky.

3, 4. 1) ¿Tiko Jyobaa myaˈkxtuky axtë tyambäät? 2) ¿Ti Jyobaa tyuun ko Adán mëdë Eva kyamëdoodë?

³ Nipën duˈun tkamëdatyë kutujkënë extëmë Jyobaa, per tam tiko myaˈkxtuky. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp jekyë tiempë nyaxët parë yˈoyët ja jotmay diˈib  tsondak jam Edén. Ets kom nyijäˈäwëp yajxon wiˈixë anklëstëjk etsë naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë ets wiˈix tijaty ttundë, ta ttuny tijaty extëm mbäät ndukˈoyˈäjtëm (Eb. 4:13).

⁴ Jyobaa ojts ttuknibëjtäägë etsë Adán mëdë Eva tyëëm yˈääts dyajwindukëdë Naxwinyëdë. Per ko Adán kyamëdooy, mët ko Eva wyinˈëˈënë Satanás, Jyobaa kyaj wyinmääytyëgäjtsy. Myëmaˈkxtujkë naxwinyëdë jäˈäy ets ojts ttukniwitsë wiˈix mbäät yˈadëy diˈibë nety të ttuknibëjtäägë, duˈun parë jäˈäy ets parë tyäˈädë Naxwinyëdë (Is. 55:11). Parë yˈadëwët diˈibë Jyobaa tyuknibëjtakë ets yaˈixët ko yëˈë myëdäjtypyë madakën parë yˈanaˈamët, ta kanäk mil jëmëjt myaˈkxtuky ets yˈawixy parë yajkuytyunët kanäk pëky diˈib yëˈë tsyejpy.

5. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko Jyobaa myaˈkxtuky?

⁵ Ja tuk pëky tiko Jyobaa yˈawixy maˈkxtujkën myëët, yëˈë parë mas nimayë jäˈäy tpäättëdë jukyˈäjtënë winë xëëbë. Tyam, kanäk pëky diˈib tyuumpy parë dyajtsoˈogäˈänyë “tëgoy [myayjyaˈay]” (Diˈibʉ Jat. 7:9, 14; 14:6). Mët yëˈëgyëjxm ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, ta Jyobaa tˈanëëmë jäˈäy parë tnijawëdët tijaty nyiˈanaˈamëp ets ti tyunaampy ja Kyutujkën. Ja “oybyë ayuk” parë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë ko yajnimaytyaˈaky ja Diosë Kyutujkën (Mat. 24:14). Pënatyë Jyobaa myëjwoopy, ta tyëkë mä kyäjpn diˈib myëdäjtypy abëtsemy nyaxwinyëdë diˈib tsyojktëp ja tëyˈäjtën (Fwank 6:44-47). Jyobaa yëˈë diˈib pyudëjkëbë tyäˈädë jäˈäy parë mbäät tkupëky. Nan të twinˈixyë naxwinyëdë jäˈäy diˈib yaˈˈanaˈamaampy tsäjpotm. Ko tyëkëdët anaˈambë, ta tpudëkëyäˈändë naxwinyëdë jäˈäy diˈib mëdoodëp parë jyëmbittët wäˈätsjäˈäy ets jyukyˈattët winë xëë. Pääty, oyë Jyobaa maˈkxtujkën myëët tˈawixy parë jyäˈtëdë tyäˈädë tiempë, yëˈë mëk tyuny parë yˈadëwët tijaty të twandaˈaky.

6. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈijxë maˈkxtujkën ko Noé jyukyˈajty? 2) ¿Wiˈix tyamë Jyobaa dyaˈixyëtyë myaˈkxtujkën?

⁶ Jyobaa maˈkxtujkp oy jantsy axëëk yajnayjawëtyë axëkjäˈäy. Duˈun nyayjäˈäwë mä kyaminyëm ja Ayoˈonduu. Mä tadë tiempë të netyë Naxwinyëdë tyuktuky mëdë jäˈäy diˈib axëëk ijt tsënääytyëp ets nyaytsyiik nyaygyoxëdë, Jyobaa “tsayut nyayjäˈäwë mä kyorasoon” mët ko jantsy axëëk jyukyˈattë ja naxwinyëdë jäˈäy (Gén. 6:2-8). Kyaj nety tnaˈixäˈäny ets duˈun yˈitët winë xëë, pääty ojts ttuknibëjtäägë dyajminäˈäny ja Ayoˈonduu. Per mientrësë “Dios jyaˈˈawijxëdë maˈxtujkën mëët” ojts ttuknibëjtäägë parë tsyoˈogëdë Noé mëdë fyamilyë (1 Peed. 3:20). Ko ja tiempë ttukjäjty, ta tˈanmääyë Noé ko dyajminäˈänyë Ayoˈonduu ets ojts ttukˈaneˈemy parë tkojët tuˈugë arkë (Gén. 6:14-22). Noé nan “kyäjxwäˈx” ja kutëgoˈoyën diˈibë nety wingoomp (2 Peed. 2:5). Jesus ojts jyënaˈany ko tyäˈädë tiempë duˈun yˈixˈatäˈäny extëm ja tiempë mä Noé jyukyˈajty. Etsë Jyobaa të ttukniwijtsënë näˈä jyëjpkëxäˈänyë tyäˈädë axëëkpë jukyˈäjtën, per nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy tkanijawë “ja xëë es ja oorë” (Mat. 24:36). Diˈib tyam të nyajtuknipëjkëm, yëˈë ets ndukˈawäˈänëmë jäˈäy ets nˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät tsyoˈoktë.

7. ¿Nëgoo Jyobaa yˈokwëˈëmënë parë tkuytyunët tijaty të twandaˈaky? Oknimaytyäˈäk.

⁷ Per ko Jyobaa myaˈkxtuky, kyaj yëˈë tˈandijy ko nëgoobë tiempë dyajnaxy. Ninäˈä mbäät ngawinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj xytyuˈunëmë kuentë o kyaj xykyuentˈäjtëm. Per mbäät duˈun nwinmäˈäyëm ko niˈigyë nmëjjäˈäyënë o ko nˈayoˈojëm mä tyäˈädë jukyˈäjtën. Mbäät nˈëxtëkëwäˈkëm o nwinmäˈäyëm ko Dios nëgoo tˈokˈyajjajknë tiempë parë yˈadëwët tijaty wyandakypy (Eb. 10:36). Xëmë mbäät njamyajtsëm ko Jyobaa tam tiko myaˈkxtuky, ets ko tiempë diˈib akwëˈëmp, yëˈë yajtuumpy  parë tpudëkë pënaty mëduunëp (2 Peed. 2:3; 3:9). Minë net nanduˈun nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus ojts myaˈkxtuky extëmë Tyeety.

8. ¿Mäjatyë Jesus ojts dyaˈixyëtyë maˈkxtujkën?

⁸ Jesus kanäk mil jëmëjt kujk ttukxondaˈaky ko ttuny diˈibë Dios tsyejpy. Ko Satanás kyujuundaky, ta Jyobaa ttuknibëjtakë parë tkaxäˈänyë tyuˈukˈUˈunk yä Naxwiiny diˈib jäˈtëp Mesías. Nˈokwinmäˈäyëm nuˈunë Jesus kanäk mil jëmëjt myaˈkxtujky ets tˈawijxy axtë ko jyajtyë tiempë (käjpxë Galasyʉ 4:4). Per kyaj jeˈeyë yˈawijxy këˈëˈamëgity, yëˈë tyuun ja tuunk diˈibë netyë Tyeety të tyuknipëkyëty. Ets ko myiiny Naxwiiny nyijäˈäwëbë nety ko Satanás yaˈoogäˈänyëty extëmë nety yajnaskäjpxë (Gén. 3:15; Mat. 16:21). Maˈkxtujkën myëët tmëmadaktääy ja ayoˈon mët ko nyijäˈäwëbë nety ko duˈunë Dios ttseky ets yˈoogët. Jesus kyaj twinmääy ti yëˈë këˈëm tyukˈoyˈatëp, yujy tudaˈaky yˈijty ets kyupëjk ja ayoˈon oyë netyë Dios yˈUˈunkˈatyëty. Yëˈë tuˈugë oybyë ijxpajtën ko ninäˈä tkamëdëgooyë Dios. Pääty, oy ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtën (Eb. 5:8, 9).

9, 10. 1) ¿Tijatyë Jesus tyuun mientrës maˈkxtujkën myëët tˈawijxy näˈä Tyeety tijaty ttunäˈäny? 2) ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën?

⁹ Ko Jesus jyukypyejky, ta ojts tˈaxäjë kutujkën jam tsäjpotm ets Naxwiiny (Mat. 28:18). Ets xëmë dyajtunyë tyäˈädë kutujkën parë Dios dyaˈˈadëwët diˈibë të ttuknibëjtäägë ets näˈä të ttukniwitsë. Mëjwiin kajaa Jesus jyantsy myaˈkxtujky Tyeety pyëˈääy axtë mä jëmëjt 1914, ko tpëjtaky ja myëtsip “extëmë [tyeky] pyatkëyë” (Sal. 110:1, 2; Eb. 10:12, 13). Tim tsojk tyëkëyaˈany tuumbë parë dyajjëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtënë mä Satanás yˈaneˈemy, per mientrës, myëmaˈkxtujkypyë jäˈäy parë ttukniwoy “ja nëë diˈibë yajkypy ja jikyˈäjtën” (Diˈibʉ Jat. 7:17).

¹⁰ Jesusë yˈijxpajtën yëˈë xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät nˈijxëm ja oorë diˈibë Jyobaa të ttukniwitsë. Jyantsy tyunaampy nety ti Tyeety tim amdoojëp, per awijx axtë ko jyajtyë tiempë näˈä ja Tyeety ttukniwijtsë. Nanduˈun ëtsäjtëm, tsojkëp nmaˈkxtujkëm mientrës nˈawijxëm näˈä jyaˈty ja kutëgoˈoyën parë kyaj nwinwäˈknäjxëmë Dios ets kyaj nˈanuˈkxëm. Per ¿wiˈix mbäät nmëdäjtëmë maˈkxtujkën?

11. 1) ¿Wiˈix nyaymyënëjkxyëtyë mëbëjkën etsë maˈkxtujkën? 2) ¿Tiko mbäät mëk nyaˈijtëmë mëbëjkën?

¹¹ Oyë naxwinyëdë jäˈäy pyokyjyaˈayëty, ¿mbäät myaˈkxtuky ets kyaj yˈanuˈkxët? Mbäät, pes mä Jesus kyaminyëm Naxwiiny, ojts myadäˈäktë duˈun ja kugajpxyëty etsë wiinkpë Dios mëduumbëty. ¿Tiko? Yëˈko myëdäjttë ja mëbëjkën diˈib pudëjkëdë parë myaˈkxtuktët (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 5:10, 11). Koxyëp amumduˈukjot tkamëbëjktë wiˈixë Jyobaa yˈanmääyëdë, ¿ojtsxyëp tˈawixtë maˈkxtujkën myëët wiˈix yˈadëy ja wandakën? Kyajxyëp. Näˈäty, ojts twinguwäˈägëdë mëjwiimbë amay jotmay, per ojts tmëmadäˈäktë mët ko myëbëjktë ko Dios tyunaampy extëm tyukwandakëdë (Eb. 11:13, 35-40). Ta kanäk pëky tiko mbäät mëk nyaˈijtëm ja mëbëjkën mët ko Jesus yëˈë diˈib “yajkaˈpxypy ja nmëbëjkënˈäjtëm” (Eb. 12:2). Yëˈë ojts dyaˈˈadëy tijaty ojts yajnaskäjpxë ets xypyudëjkëm parë mas oy njaygyujkëm tijatyë Dios tyuknibëjtakëp.

12. ¿Ti mbäät nduˈunëmë parë mëk nyaˈijtëmë mëbëjkën?

¹² ¿Ti mbäät nduˈunëm parë mëk nyaˈijtëmë mëbëjkën etsë net nmëdäjtëmë maˈkxtujkën? Jëjpˈam ets nbanëjkxëmë käjpxwijën diˈibë Dios yajkypy. Extëm nˈokpëjtakëm, okwinmay tiko mbäät jëjpˈam xypyëjtaˈagyë Diosë tyuunk mä mjukyˈäjtën.  ¿Mbäät xytyunyë mëjää parë xymyëmëdowët extëm jyënaˈanyë Matewʉ 6:33? Mbäät yëˈë tˈandijy ko niˈigyë xyajtunëdë mdiempë mä Diosë tyuunk o xyajtëgatsët wanatyë mjukyˈäjtën. Kyaj xyjyaˈaytyëgoyët wiˈixë Jyobaa xykyunuˈkxëm ko njotmoˈoyëmë tyuunk. Waˈan të xymyoˈoyëm tuˈugë jäˈäy diˈib nyaˈëxpëjkëm o të xymyoˈoyëm “yëˈë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë” (käjpxë Filipʉs 4:7). Pääty, pën winmäˈäyëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nbanëjkxëm tijatyë Jyobaa xytyukˈanaˈamëm, ta mas niˈigyë nyajtsobatëm ko yëˈë myaˈkxtuky (Sal. 34:8).

13. Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën wiˈix mbäät niˈigyë nmëdäjtëmë mëbëjkën etsë maˈkxtujkën.

¹³ ¿Wiˈix mbäädë mëbëjkën xypyudëjkëm parë nmëdäjtëmë maˈkxtujkën? Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. Ko tuˈugë kamduumbë yˈity wyindëy ja kyojy pyëjtaˈaky, ta mas seguurë nyiˈibäˈäny jatëgok. Per nyijäˈäwëp ko tsojkëp myaˈkxtukët axtë koonëm dyajmukët ja pyëjtaˈaky parë jatëgok nyiˈibët, per kyaj yëˈë yaˈëxtëkëwaˈagyëty. Mbäät mas kajaa ja kyam tyuˈu tpëjtaˈaky, pes nyijäˈäwëp ko widëwäämp ja kyojy pyëjtaˈaky. Nanduˈun jyaty mëdë Diosë kyäjpxwijën, tëgok tëgok nbaduˈunëm ets nˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm, ta mas niˈigyë kyëktëkë ja mëbëjkën mä Jyobaa, ets nˈawijxëm maˈkxtujkën myëët ja kunuˈkxën diˈib miimp (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 5:7, 8).

14, 15. ¿Wiˈix mbäät nwinmäˈäyëm ko naxwinyëdë jäˈäy tpäätyë ayoˈon?

¹⁴ Parë nmëdäjtëmë maˈkxtujkën, tsojkëp nˈijxëmë naxwinyëdë jäˈäy ets wiˈix nyaˈijx nyajpatëm extëmë Jyobaa tˈixy. Extëm nˈokpëjtakëm, Dios kanäk mil jëmëjt kujk tˈixy wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy yˈayoy, per kyaj yaˈëxtëkëwaˈagyëty parë ttunët diˈib oy. Kyajx ja tyuˈukˈUˈunk parë “dyajkutëgoyaˈany diˈibë ja mëjkuˈugopk tyiimpy” ets dyajjëgaˈagäˈäny ja ayoˈon diˈibë Satanás  myoobyë naxwinyëdë jäˈäy (1 Fwank 3:8). Tim tsojkë Dios dyajjëjptëgoyaˈany winë xëë winë tiempë tukëˈëyë ayoˈon jotmay. Pääty kyaj mbäät nasˈijxëm etsë axëkˈäjtën diˈib jaˈäjtp naxwiiny xyaˈëxtëkëwäˈkëm. Tsojkëp nmaˈkxtujkëm ets kyaj nwinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj tsojk tijaty ttuny. Pes yëˈë të tpëjtaˈaky tuˈugë xëë näˈä dyajjëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtën ets kyaj yˈanaxäˈäny (Is. 46:13; Nah. 1:9).

¹⁵ Mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp, mbäät nwinguwäˈkëmë amay jotmayë mëjwiin kajaabë mä yaˈijxmatsëdë mëbëjkën. Ko axëëgë jäˈäy xytyuˈunëm o ko njiikyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm tpäädët ti ayoˈon, kyaj yˈoyëty njotˈambëjkëm, niˈigyë mbäät amumduˈukjot ndukˈijxpajtëmë Jyobaa. Mbäät xytsyiptakxëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm, per nˈokjamyajtsëm ti Jesusë tyuun extëm yajnimaytyaˈaky mä Matewʉ 26:39 (käjpx).

16. Mientrës nˈawijxëm ja kutëgoˈoyën, ¿ti tsojkëp njëjpkudijëm?

¹⁶ Ko tuˈugë jäˈäy kyaj tmëbëky ko wingon yˈity ja kutëgoˈoyën, mbäädë net ttukniwinmayë tijaty pën kyaj tyuny jyatyëty tijatyë Jyobaa të twandaˈaky. Mbäät wyinmay: “¿Ti yëˈëtsë net Jyobaa nˈawixëp näˈä tˈoktuny tijaty të twandaˈaky?”. Ko duˈun wyinmayët, mbäät tsyiptakxëty ets myaˈkxtukët. Mbäädë net mëj nyayajnaxäˈänëdët mä tyäˈädë jukyˈäjtën, ttukˈijxpajnët ja meeny sentääbë ets kyaj jëjpˈam tnekypyëjtäˈägët ja Diosë tyuunk. O mbäät ttukniwinmayë nyëjkxäˈäny mä unibersidad parë jotkujkë xyëë tiempë dyajnaxët. Per diˈib duˈun winmaapy, yëˈë nety yaˈijxëp ko kyaj tmëdatyë mëbëjkën. Nˈokjamyajtsëm ko Pablo xyˈanmäˈäyëm ets nbanëjkxëm yˈijxpajtënë “ja diˈibë myëduundëp ja Dios mëdë maˈxtujkën” diˈib ojts tˈaxäjëdë tijatyë Jyobaa tukwandakëdë (Eb. 6:12). Jyobaa të ttukniwijtsënë näˈä dyajjëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtënë, ets ja meerë myinäˈäny (Hab. 2:3). Mientrës nˈawijxëm, kyaj mbäät jeˈeyë nyajkajpxyˈamoˈonëm mä nduˈunëmë Jyobaa tyuunk, tsojkëbë duˈun nnayaˈijtëm wijy ets njotmoˈoyëm ja tuunk mä ngäjpxwäˈkxëm ja oybyë ayuk, diˈib agujk jotkujk xyajnayjawëyäˈänëm axtë mä tyäˈädë tiempë tsip nimëjääbë (Luk. 21:36).

17, 18. 1) ¿Ti mbäät tyam nyaˈijxëm myentrës nmaˈkxtujkëm? 2) ¿Wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm ko tyam nmaˈkxtujkëm?

¹⁷ Niˈamukë nmëdunäˈänëmë Jyobaa winë xëë winë tiempë, oy näämnëm nˈixyˈäjtëm ets oy tëëyëp. Diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë nmadakëm axtë ko jyäˈtët ja nitsokën, yëˈë maˈkxtujkën oy nuˈun ja tiempë yˈaktëgoyˈatët. Jyobaa yëˈë tyam xymyoˈoyëmë tiempë parë ndukˈijxëm ko nmëbëjkëm amumduˈukjot tijaty tyuknibëjtakëp ets ko axtë nguˈayowëyäˈänëmë xyëë (1 Peed. 4:13, 14). Dios nan yëˈë tyam xytyukniˈˈijxëm wiˈix nmëdäjtëm ja maˈkxtujkën diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë nmadakëm ko nety myiny ja kutëgoˈoyën (1 Peed. 5:10).

¹⁸ Jesus të tˈaxäjë tukëˈëyë kutujkën duˈun jam tsäjpotm ets duˈun yä Naxwiiny, ets nitii mbäät kyaˈˈawäˈktukyëty parë xypyudëjkëm per net pën ëtsäjtëm kyaj nmastutëm (Fwank 10:28, 29). Pääty, kyaj ntsëˈk njäˈäwëm ti miin këdakp ets ni oˈk tëgoˈoyën. Pënaty maˈkxtujkën myëët madaktëp axtë ko yˈooktë o axtë ko jyäˈtët ja kutëgoˈoyën, yëˈë diˈib nitsoˈogandëp. Pääty, nˈoknaygyuentˈäjtëm ets kyaj nnaytyukwinˈëˈënëmë naxwinyëdë jäˈäy ets ni nganasˈijxëm parë dyajxaamët ja mëbëjkën diˈib nmëdäjtëm mä Jyobaa. Ets myentrësë Dios myaˈkxtuky, nˈokˈyajkëktëjkëmë mëbëjkën ets nˈokˈyajtuˈunëm yajxonë tiempë (Mat. 24:13; käjpxë 2 Peedrʉ 3:17, 18).