Yehowa Kevukisaka Bansadi na Yandi ya Kyese
Yehowa Kevukisaka Bansadi na Yandi ya Kyese
‘Beno vukisa bantu yonso: babakala, bankento, bana ti banzenza na beno.’—KUL. 31:12.
INKI MVUTU NGE TAPESA?
Sambu na nki beto lenda tuba nde balukutakanu ya nene kevandaka mambu ya mfunu na disolo ya bansadi ya Yehowa?
Inki bibansa bantu mingi ya Izraele vandaka kusala sambu na kukwenda na bankinsi yina vandaka kusalama na Yeruzalemi?
Sambu na nki nge fwete vanda na bilumbu yonso ya lukutakanu?
1, 2. Inki mambu beto tatadila na yina metala balukutakanu ya nene?
TUKA bamvula mingi, Bambangi ya Yehowa kesalaka balukutakanu ya bansi mingi mpi ya distrike. Mingi na kati na beto kekwendaka na balukutakanu yai ya kyese mpi ziku tuka bamvula mingi.
2 Mafunda ya bamvula meluta, bansadi ya Nzambi vandaka kusala mpi balukutakanu ya santu. Beto tatadila mwa balukutakanu yango, yina Masonuku ketubila mpi mambu yina mefwanana ti balukutakanu ya bansadi ya Nzambi ya bilumbu na beto. Beto tatadila mpi mambote yina beto kebakaka ntangu beto kekwendaka na balukutakanu yango.—Nk. 44:2; Roma 15:4.
BALUKUTAKANU YA MFUNU NA NTANGU YA NTAMA MPI NA BILUMBU NA BETO
3. (a) Inki salamaka na lukutakanu ya ntete ya bansadi ya Yehowa yina Biblia ketubila? (b) Inki mutindu bo vandaka kubingisa bantu ya Izraele sambu na kuvukana?
3 Lukutakanu yina salamaka na nsi ya Ngumba ya Sinai, vandaka lukutakanu ya ntete mpi ya nene yina bansadi ya Nzambi salaka sambu na kubaka malongi ya kimpeve. Yo vandaka mpenza dyambu ya mfunu na disolo ya lusambu ya kyeleka. Na dibaku yango, yina ntembe kele ve nde bayina kuvandaka pana vilaka ve ata fyoti, Yehowa monisilaka bantu ya Izraele ngolo na yandi ntangu yandi pesaka bo Bansiku na yandi. (Kub. 19:2-9, 16-19; tanga Kubasika 20:18; Kulonga 4:9, 10.) Dyambu yina sobaka bangwisana ya Nzambi ti bantu ya Israele. Ntangu fyoti na nima, Yehowa monisaka mutindu yandi tavukisaka bansadi na yandi. Yandi zabisaka Moize na kusala bampungi zole ya arza, yina bo tasadilaka sambu na kubinga “bantu yonso ya Israele” sambu na kukutana ‘na munoko ya nzo ya ntenta.’ (Kut. 10:1-4) Yindula kyese yina vandaka na balukutakanu yango!
4, 5. Sambu na nki balukutakanu yina Moize mpi Yozue sadisaka vandaka mfunu mingi?
4 Na nsuka ya nzyetelo ya bamvula 40 na ntoto ya zelo na zelo, na ntangu mosi ya mpasi sambu na dikanda yina ya mpa, Moize vukisaka bantu ya Izraele. Bo vandaka penepene ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Yo vandaka ntangu ya mbote mpenza sambu nde, Moize kuyibusa bo mambu yonso yina Yehowa sadilaka bo mpi yina yandi zolaka kusadila bo na nima.—Kul. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Mbala yankaka, kaka na lukutakanu yango, Moize tubilaka ngidika yina bantu ya Izraele fwete vukanaka mbala na mbala sambu na kulongama na Nzambi. Na nsuka ya bamvula nsambwadi, na nsungi ya Nkinsi ya Bisasa, babakala, bankento, bana mpi banzenza yina vandaka kuzinga na Izraele vandaka kuvukana na kisika yina Yehowa ponaka sambu ‘konso muntu kuwa mpi kulonguka kuzitisa Yehowa ti kulanda mbote-mbote bansiku na yandi.’ (Tanga Kulonga 31:1, 10-12.) Beto kebakisa nde, tuka na luyantiku ya disolo ya bansadi ya Nzambi, yo vandaka pwelele nde bo vandaka kuvukana mbala na mbala sambu na kulonguka Ndinga ya Yehowa mpi balukanu na yandi. Ntangu bantu ya Izraele manisaka kubotula Ntoto ya Lusilu, bantu ya makanda vandaka kaka na nzyunga na bo; yo yina Yozue vukisaka bantu yonso ya Izraele sambu na kusyamisa bo na kubikala ya kwikama na Yehowa. Na nima, bantu yonso silaka nde bo tasadila Nzambi.—Yoz. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Sambu na nki beto lenda tuba nde balukutakanu ya nene ya bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto kele mambu ya mfunu?
6 Bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto mesalaka mpi balukutakanu ya nene yina menataka bansoba ya nene na mambu ya kimpeve to na mutindu ya kubakisa Masonuku. (Bing. 4:18) Lukutakanu ya ntete mpi ya nene yina Balongoki ya Biblia salaka na nima ya Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba, salamaka na 1919 na Cedar Point na mbanza Ohio, na États-Unis. Lukutakanu yango vukisaka bantu 7 000, mpi yo yantikisaka kampanye ya kisalu ya kusamuna na ntoto ya mvimba. Na 1922, na lukutakanu mosi yina salamaka na nsungi ya bilumbu uvwa kaka na mbanza yina mosi, Joseph F. Rutherford syamisaka bawi yina vandaka kuwidikila yandi na dikebi yonso nde: “Beno vanda bambangi ya kwikama mpi ya kyeleka sambu na Mfumu. Beno landa kusamuna bisika yonso tii ntangu Babilone ya Nene tafwa. Beno zabisa nsangu na bisika yonso. Nsi-ntoto fwete zaba nde Yehowa kele Nzambi mpi nde Yezu Kristu kele Ntotila ya bantotila mpi Mfumu ya bamfumu. Yai kele kilumbu yina meluta bilumbu yonso. Beno tala, Ntotila keyala! Beno bantu kezabisa nsangu na yandi. Yo yina beno samuna, beno samuna, beno samuna, Ntotila ti kimfumu na yandi.” Bawi yonso, ata mpi bansadi ya Nzambi ya nsi-ntoto ya mvimba yantikaka kusamuna na kikesa yonso.
7 Na 1931, lukutakanu mosi ya nene salamaka na Colombie, na mbanza Ohio, mpi Balongoki ya Biblia ndimaka na kyese yonso zina ya Bambangi ya Yehowa. Na nima, na 1935, na Washington, Mpangi Rutherford tendulaka pwelele ‘kibuka ya nene’ yina mukanda ya Kusonga ketuba nde, bo “me telama na ntwala ya kiti ya kimfumu [mpi] na ntwala ya Mwana-dimeme.” (Kus. 7:9-17) Na 1942, ntangu Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba vandaka kusalama, Nathan H. Knorr salaka diskure mosi ya tiya ya vandaka ti ntu-dyambu “Ngemba—Keti yo Tasala Ntangu Mingi?” Na diskure yango, yandi tendulaka ‘mbisi ya mfinda ya mbwaki ngolo’ yina Kusonga 17 ketubila mpi monisaka nde kisalu ya kusamuna talanda kusalama tii na nima ya mvita.
8, 9. Sambu na nki balukutakanu yankaka simbaka mpenza ntima ya bawi?
8 Na lukutakanu ya nene yina salamaka na 1946 na Cleveland, na mbanza Ohio, ya kuvandaka na ntu-dyambu “Makanda ya Kyese,” Mpangi Knorr salaka diskure mosi ya vandaka na ntu-dyambu “Mambu ya Metala Kutunga mpi Kukumisa Nene.” Mpangi-bakala mosi yina vandaka na lukutakanu yango tubilaka kyese yina bawi vandaka ti yo na bangogo yai: “Mono zwaka dibaku ya kuvanda na nima ya Mpangi Knorr na estrade na nkokila yina, mpi ntangu yandi vandaka kutubila kisalu mpi na nima monisaka ngidika ya kukumisa nene banzo ya Betele ya Brooklyn mpi imprimerie, bawi yonso bulaka maboko ngolo mpenza. Ata yo vandaka mpasi na kumona bilungi ya bawi tuka na estrade, beto lendaka kubakisa kukonda mpasi kyese yina bo vandaka ti yo.” Na lukutakanu ya nene ya bansi mingi yina salamaka na New York na 1950, bawi vandaka na kyese ya kubaka Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, kitini ya ntete ya Biblia na Kingelesi ya bilumbu yai yina vutulaka zina ya Nzambi na bisika na yo na Biblia.—Yer. 16:21.
9 Balukutakanu ya nene ya bansadi ya kwikama ya Yehowa yina salamaka na nima ya mbangika mpi na bansi yina bamfumu ya leta buyisaka kisalu ya kusamuna, simbaka mpenza ntima ya bawi. Adolf Hitler silaka nde yandi tafwa Bambangi ya Yehowa ya Allemagne, kansi Bambangi 107 000 salaka lukutakanu mosi ya nene na 1955, na mbanza Nuremberg kisika Hitler mpi basoda na yandi vandaka kusala balukutakanu na bo. Bampangi mingi yina vandaka na lukutakanu yango basisaka mansanga ya kyese! Na kati ya bampangi 166 518, yina vandaka na lukutakanu ya nene ya bilumbu tatu yina salamaka na Pologne na 1989, ya kuvandaka ti ntu-dyambu “Kukangama na Nzambi,” bampangi mingi katukaka na ex-Union soviétique mpi na Tchécoslovaquie, mpi na bansi yankaka ya Eropa ya Esti. Sambu na bankaka, yo vandaka mbala ya ntete na kuvukana ti bansadi ya Nzambi kuluta 15 to 20. Mpi yindula kyese yina bampangi vandaka ti yo na lukutakanu ya bansi mingi yina salamaka na 1993, na mbanza Kiev, na Ukraine ya kuvandaka ti ntu-dyambu “Malongi ya Nzambi,” mpi bantu 7 402 bakaka mbotika; ntalu ya kuluta nene ya bantu yina mebakaka mbotika na disolo ya Bambangi ya Yehowa.—Yez. 60:22; Agai 2:7.
10. Inki balukutakanu nge keyibukaka mingi mpi sambu na nki?
10 Mbala yankaka kele ti balukutakanu ya distrike to ya bansi mingi yina nge kevilaka ve. Keti nge keyibuka dyaka lukutakanu ya ntete ya distrike yina nge kwendaka to mbala yankaka yina nge bakaka mbotika? Yo vandaka dyambu ya mfunu sambu na nge. Kuvila yo ve ata fyoti!—Nk. 42:5.
MABAKU YA KEPESAKA KYESE
11. Inki ngidika Nzambi bakaka sambu nde bantu ya Izraele kusala bankisi mbala na mbala?
11 Yehowa lombaka nde bantu ya Izraele kuvukana mbala na mbala na Yeruzalemi sambu na kusala bankinsi tatu yina vandaka kusalama konso mvula—Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire, Nkinsi ya Bamposo (yina bo kumaka kubinga Pantekoti) mpi Nkinsi ya Bisasa. Sambu na bankinsi yai, Nzambi tubaka nde: ‘Mbala tatu na mvula, babakala yonso fweti kwisaka kusamba Mfumu ya kieleka, Yehowa.’ (Kub. 23:14-17) Sambu bamfumu mingi ya mabuta bakisaka mfunu ya bankinsi yai, bo vandaka kukwenda ti mabuta na bo ya mvimba.—1 Sam. 1:1-7; Luka 2:41, 42.
12, 13. Kukwenda na bankinsi yina vandaka kusalama konso mvula vandaka kulomba nki sambu na bantu mingi ya Izraele?
12 Yindula mambu yina dibuta ya Izraele vandaka kulungisa sambu na kusala nzyetelo yina. Mu mbandu, Yozefi mpi Maria vandaka kusala nzyetelo ya bakilometre 100 katuka na Nazareti tii na Yeruzalemi. Nge keyindula nde yo zolaka kulomba nge bilumbu ikwa kana nge ketambula ti bana-fyoti? Disolo ya ketubila nzyetelo yina Yezu salaka na Yeruzalemi ntangu yandi vandaka leke kemonisa nde, mbala yankaka bampangi mpi banduku vandaka kusala banzyetelo na kimvuka. Ntembe kele ve nde, bo vandaka kukutana ti bampasi mingi sambu na kusala nzyetelo, kulamba madya na kimvuka mpi kuyidika bisika ya mbote ya kulala na babwala yina bo zabaka bantu ve. Ata mpidina, bigonsa vandaka ve sambu bibuti ya Yezu pesaka yandi kimpwanza, ata yandi vandaka na bamvula 12. Yindula mambu ya kitoko yina bo lendaka kuvila ve ata fyoti, mingi-mingi baleke!—Luka 2:44-46.
13 Ntangu bantu ya Izraele kumaka kuzinga na bansi yankaka, bantu yina vandaka kukwisa na bankinsi yango vandaka kukatuka na bansi mingi. Na Pantekoti ya mvu 33 T.B., Bayuda mpi baprozelite yina kwisaka na Yeruzalemi katukaka na bansi mingi, mu mbandu Italie, Libye, Kreta, Asie Mineure, mpi Mezopotamia sambu na kukwisa na Yeruzalemi.—Bis. 2:5-11; 20:16.
14. Inki mambote bantu ya Izraele vandaka kubaka mutindu bo vandaka kukwenda na bankinsi yina vandaka kusalama konso mvula?
14 Sambu na bantu ya Izraele ya kwikama, dyambu ya kuluta mfunu na yina metala bankinsi yina vandaka kusambila Yehowa kumosi ti mafunda ya bansadi yankaka yina kezolaka yandi. Bantu yina vandaka kukwenda na balukutakanu yango vandaka kubaka nki balusakumunu? Beto lenda baka mvutu na mambu yina Yehowa zabisaka bo sambu na Nkinsi ya Bisasa: ‘Beno vanda na kiese, beno yonso ti bana na beno ti bampika na beno ti bantu ya dikanda ya Levi, banzenza, bana-nsyona mpi mifwidi ya bankento. Beno tasalaka nkinsi ya bilumbu nsambwadi na kisika yina Yehowa tapona, sambu na kukumisa Yehowa Nzambi na beno. Beno tavanda na kiese mpenza sambu Yehowa Nzambi na beno tasakumuna beno na bima ya bilanga, yandi tapesa beno bima mingi.’—Kul. 16:14, 15; tanga Matayo 5:3.
SAMBU NA NKI BETO FWETE SEPELA NA BALUKUTAKANU YA NENE YA BILUMBU NA BETO?
15, 16. Inki bibansa nge kesalaka sambu na kukwenda na balukutakanu ya nene, mpi sambu na nki bikesa yina kele mfunu?
15 Bankinsi yina ya ntama kele mbandu ya mbote sambu na bansadi ya Nzambi ya bubu yai! Ata mambu mingi mesobaka, mambu ya mfunu ya balukutakanu yina mesobaka ve. Na ntangu ya ntama, bantu yina vandaka kukwenda na balukutakanu yango vandaka kusala bibansa. Bubu yai mpi bamingi kesalaka kiteso mosi. Ata mpidina, bikesa na bo kenatilaka bo mambote mingi. Balukutakanu yango vandaka mabaku ya mfunu ya mambu ya kimpeve mpi tii bubu yai yo kele kaka mfunu. Beto kebakaka malongi mpi bantendula yina kele mfunu sambu na kulanda kuvanda na bangwisana ya mbote ti Nzambi. Balukutakanu ya nene kepusaka beto na kusadila mambu yina beto kelonguka, yo kesadisaka beto na kutina bampasi, mpi yo kesyamisaka beto na kubuya mambu yina keyangisaka beto kansi na kutula dikebi na mambu yina kepesaka beto kyese.—Nk. 122:1-4.
16 Kyese kele dyambu yina kemonanaka mingi na bantu yina kevandaka na balukutakanu ya nene. Rapore ya lukutakanu mosi ya nene yina salamaka na 1946 monisaka nde: “Yo vandaka kyese na kumona mafunda ya Bambangi mevanda na bisika ya mbote, mpi yo vandaka kyese mingi dyaka na kuwidikila bantu yina vandaka kubula miziki mpi bawi keyimba bankunga kitoko ya Kimfumu sambu na kukumisa Yehowa.” Rapore yango yikaka nde: “Na kati ya bampangi yina vandaka kusala na Departema ya Kisalu ya Luzolo ya Mbote, bankaka na kati na bo katukaka na bansi yankaka sambu na kukwisa kutwadisa badepartema yonso, kaka sambu bo vandaka na kyese ya kusadila bampangi na bo bambangi.” Keti nge mpi kemonaka kyese yango na balukutakanu ya distrike to ya bansi mingi?—Nk. 110:3; Yez. 42:10-12.
17. Inki bansoba mesalamaka na mutindu ya kuyidika balukutakanu ya nene na bilumbu na beto?
17 Mambu yankaka mesobaka na mutindu ya kuyidika balukutakanu ya nene. Mu mbandu, bansadi ya Nzambi yankaka keyibuka dyaka ntangu yina balukutakanu ya nene vandaka kusalama na nsungi ya bilumbu nana! Yo vandaka kusalama na suka, na nima ya midi, mpi na nkokila. Kuvandaka mpi ti ntangu yina bo vandaka kubasika na kisalu ya bilanga. Bitini yankaka ya lukutakanu vandaka kuyantika na 9h00, mpi mbala mingi kuvandaka ti bitini yankaka yina vandaka kusalama tii na 21h00. Bampangi ya luzolo ya mbote vandaka kusala bisalu ya ngolo sambu na kulamba madya ya suka, ya midi mpi ya nkokila sambu na bawi. Bubu yai, balukutakanu ya nene kesalamaka dyaka ve na nsungi ya bilumbu mingi; mpi sambu mabuta ti bampangi kelambaka bo mosi madya, yo kesadisaka bo na kulanda mbote-mbote manaka ya kimpeve.
18, 19. Inki mambu nge kevingilaka na balukutakanu ya nene, mpi sambu na nki?
18 Kele ti mambu mingi yina kevandaka ntangu yonso na manaka na beto ya balukutakanu, ya beto kevingilaka na kyese yonso. Mu mbandu beto kebakaka ‘madya na ntangu ya mbote’ na nzila ya badiskure mpi mikanda ya mpa yina kebasikaka na balukutakanu mpi yo kesadisaka beto na kubakisa mbote-mbote bambikudulu mpi malongi ya Biblia. (Mat. 24:45) Mbala mingi mikanda yina ya mpa kesadisaka bantu ya masonga na kubakisa bakyeleka ya Biblia. Badrame ya mesimbama na malongi ya Biblia kesyamisaka beto yonso, baleki mpi bambuta na kutadila bikuma yina kepusaka beto na kusadila Yehowa mpi kutina bupusi ya mabanza ya nsi-ntoto yai ya mbi. Diskure ya mbotika kepesaka beto yonso dibaku ya kutadila dyaka mambu yina beto ketulaka na kisika ya ntete na luzingu na beto mpi kuwa kyese ya kumona bampangi yina kekudipesaka na Yehowa na kubakaka mbotika.
19 Ya kyeleka, balukutakanu kevandaka mambu ya mfunu na lusambu ya kyeleka mpi yo kesadisaka bansadi ya Yehowa ya kyese na kusadila yandi na mutindu yina mefwana na bantangu yai ya mpasi. Balukutakanu yai kepesaka beto kikesa na kimpeve, yo kepesaka beto mabaku ya kukutana ti banduku ya mpa, yo kesadisaka beto na kusepela na kimvuka ya bampangi ya nsi-ntoto ya mvimba, mpi yo kele nzila yina Yehowa kesadilaka sambu na kusakumuna mpi kusadisa bansadi na yandi. Bika nde konso muntu na kati na beto kudibongisa sambu na kuvanda na bilumbu yonso ya lukutakanu ya nene mpi kubakila yo mambote.—Bing. 10:22.
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Lukutakanu ya bansi mingi yina salamaka na 1950, na New York
[Kifwanisu ya kele na lutiti 32]
Mozambique
[Bifwanisu ya kele na lutiti 32]
Corée du sud
