1, 2. ¿Toni timomachtitij ika uejueyi nechikolmej tein kipiaj akin kichiuaj kemej Cristo?

ITECH miak xiujmej, itaixpantijkauan Jiova mosentilianij itech uejueyi nechikolmej, kemej tein uejkaua eyi tonal uan ueyi nechikol kampa monechikouaj akin kayomej itech tataman uejueyi altepemej. Timiakej, xa miakpaya timosentilianij itech nejin uejueyi nechikolmej itech miak xiujmej.

² Tel miak xiujmej achto, ixolal Dios no mosentiliaya itech uejueyi nechikolmej. Axkan timomachtitij keniuj uejueyi nechikolmej tein kipiakej itekitikauan Dios, akin ininka motajtoua itech Biblia, tamati kemej tein tikpiaj itech totonaluan. Uan no timomachtiskej keniuj semi techpaleuia komo nochipa timosentiliaj itech nejin uejueyi nechikolmej (Sal. 44:1; Rom. 15:4).

3. 1) ¿Toni panok itech yekinika ueyi nechikol tein kipiak ixolal Jiova? 2) ¿Keniuj mosentiliayaj israelitas?

³ Yekinika ueyi nechikol tein ika tajtoua Biblia, mochiuak tepetsintaj Sinaí, keman nochin israelitas kiselijkej itanauatiluan Jiova. Nejon tonal semi motelneki itech taueyichiualis tein chipauak. Ijkuak, Jiova kinnextilij israelitas ichikaualis uan kinmakak iTanauatil. Nejon tonal amo keman kielkauaskiaj (Éx. 19:2-9, 16-19; xikonixtajtolti Éxodo 20:18 uan Deuteronomio 4:9, 10). Itech nejon tonal, ininkuali uikalis iuan Jiova mopatak. Amo uejkauak keman panok nejon ueyi nechikol, Jiova kiixtalij se taman tein ika kisentiliskia ixolal: kinauatij Moisés maj kichijchiuani ome trompetas ika plata, tein ika kinnauatiskiaj ‘nochin’ maj mosentilikan ‘ikalakyampa takenkal kampa monechikouayaj’ (Núm. 10:1-4). ¡Tel yolpakiskiaj akin amo kikauayaj Dios ijkuak mosentiliskiaj!

4, 5. ¿Keyej semi motelnekiaj uejueyi nechikolmej tein Moisés uan Josué kichiujkej?

 ⁴ Keman israelitas nentinemiaj taluakyan ajsitoyaya 40 xiujmej, Moisés kinsentilij iikniuan israelitas porin mochiuaskia se teisa tein motelnekia itech ininnemilis nejon yankuik xolal. Ajsitoyaya tonal keman kalakiskiaj itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas, yejua ika, monekia kinelnamiktis nochi tein Jiova kichiujka ininka uan tein kichiuaskiaok (Deut. 29:1-15; 30:15-20; 31:30).

⁵ Xa itech nejon ueyi nechikol, Moisés kiniluij ke monekia mosentiliskej uan ijkon momachtiskiaj itanauatiluan Dios. Chijchikometika xiuit keman iluichiuayaj itech Sakakaltsitsin, takamej uan siuamej uan akin uejka kayot tein chanchiujtoya Israel, monekia mosentiliskej kampa Jiova kiixtaliskia. ¿Keyej? Biblia kijtoua: “Porin moneki nantakakiskej uan nanmomachtiskej, porin moneki nankimoujkatokaskej Jiova, nanmoDios, uan ika nejmachkayot nankichiuaskej tajtolmej tein moajsij itech nejin tanauatil” (xikonixtajtolti Deuteronomio 31:1, 10-12). Ika nejin, moyekita ke Jiova kinekia maj ixolal mosentiliani uan ijkon momachtiskiaj iTajtol uan itanejnekilis. Satepan ke moaxkatilijkej Tal tein Dios motenkaujka kinmakas, Josué kinsentilij nochin israelitas. Itech nejon tonalmej, altepemej tein amo kiueyichiuayaj Dios kinyoualouayajok, yejua ika kimatia ke israelitas monekia moyolchikauaskej uan ijkon amo kikauaskiaj Jiova, uan yejuan motenkaujkej kitekitiliskej (Jos. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24).

6, 7. ¿Keyej uejueyi nechikolmej tein kipianij itaixpantijkauan Jiova itech totonaluan semi motelnekij?

⁶ Itech totonaluan, itekitikauan Dios no kichiuanij uejueyi nechikolmej tein semi motelnekij, porin itech moteixmatiltiani seki taman tein mopata itech inechikol Dios oso keniuj moajsikamati seki tajkuilolmej (Prov. 4:18). Satepan ke panok yekinika ueyi neteuilis itech nochi taltikpak, Momachtianij ika Biblia kipiakej yekinika ueyi nechikol itech altepet Cedar Point (Ohio, Estados Unidos) itech xiuit 1919. Mosentilijkej 7,000 taltikpakneminij, uan ijkuak moijtoj ke itekitikauan Dios moneki mochikauaskej tanojnotsaskej itech nochi taltikpak. Itech xiuit 1922, mochiuak okse ueyi nechikol itech nejon altepet tein uejkauak chiknaui tonal kampa Joseph F. Rutherford kitemakak se tanojnots tein tayolchikauak maj okachi motanojnotsa, kiniluij: “Ximochiuakan yekmelauj itaixpantijkauan toTajtsin uan amo xikauakan. Xiksentokakan xitanojnotsakan hasta maj Babilonia senkis ixpoliui. Uejka xikteixmatiltikan nejin tajtol uan maj miakej kikakikan. Noyampa xitanojnotsakan. Itech nochi taltikpak moneki kimatiskej ke Jiova, yejuatsin Dios, uan Jesucristo yejua Tekiuaj akin okachi ueyi ke oksekin tekiuanij, uan toTekotsin akin okachi ueyi ke oksekin tekomej. Nejin tonal amo keman moelkauas. ¡Xikitakan, Tekiuaj taixyekantok! Namejuan nankiteixmatiltiaj. Yejua ika, xikteixmatiltikan, xikteixmatiltikan, xikteixmatiltikan Tekiuaj uan itekiuajyo”. Nochin akin ompa moajsiaj uan oksekin itekitikauan Dios itech nochi taltikpak, kiselijkej nejon tayoleualis ika miak yolpakilis.

⁷ Itech altepet Columbus (Ohio), xiuit 1931, Momachtianij ika Biblia ika miak yolpakilis kiselijkej tokayit itaixpantijkauan Jiova. Itech altepet Washington, xiuit 1935, tokniuj Rutherford kimelauak akonimej pouij itech “uel miak tagayot” akin moajsij “iixpantsinko ne tayekankatrono uan iixpantsinko Yejuatsin ten tamati keme ichkatsin”, kemej kinextia amaix Apocalipsis (Apoc. 7:9-17). Itech xiuit 1942 keman mochiujtoya ojpatika neteuilis itech nochi taltikpak, Nathan H. Knorr kitemakak se kualtsin tanojnots tein motokaytij: “Paz... ¿será duradera?” (“Yolseuilis... ¿uejkauas?”), kampa kimelauak akoni kiixnextia “chichiltik okuilin” tein ika tajtoua Apocalipsis capítulo 17. No kinextij ke satepan ke tamiskia neteuilis monekia okachi se tanojnotsas.

8, 9. ¿Keyej semi moelnamiki tein panok itech seki uejueyi nechikolmej?

⁸ Itech ueyi nechikol tein motokaytij “Naciones Alegres” (“Altepemej Yolpakij”), tein mochiuak itech xiuit 1946 itech altepet Cleveland (Ohio), tokniuj Knorr kitemakak tanojnots “Los  problemas de la reconstrucción y expansión” (“Ouijkayomej itech yankuikakalchiualis uan nepataualis”) tein semi kiuelkakkej. Semej tein ompa takaktoya ika tajtoua yolpakilis tein moitaya ijkuak kikakkej tanojnots, yejua kijkuiloj: “Nimoajsia kampa tokniuj Knorr kitemakatoya tanojnots, uan keman kimelaujtoya keniuj moueyitalijtoya tanojnotsalis uan ika tajtouaya tekit tein ika mopatauaskia kali Betel uan kampa kichijchiuayaj amaixmej itech altepet Brooklyn, nochin tein ompa takaktoyaj peujkej momataxkalouaj ika miak yolpakilis. Maski uejka tiyetoyaj uan amo moitaya ininixko tein ompa moajsiaj, tikmachiliayaj ke semi yolpakiaj”. Itech altepet Nueva York, xiuit 1950, mochiuak se ueyi nechikol kampa mosentilijkej okseki uejueyi altepemej. Akin ompa moajsiaj tel yolpakkej porin kiselijkej amaix Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas, yekinika amaix tein kijkuilojkej ika tajtolmej tein axkan motekitiltia, kampa ixnesia itokay Dios kampa kinamiki yetos itech iTajtoltsin (Jer. 16:21).

⁹ No ijkon, semi moelnamikij uejueyi nechikolmej kampa Jiova kinsentilij itekitikauan tein amo kikaujkej, maski kinteltajyouiltijkej oso kintatsakuiltijkej itech inintanojnotsalis. Kemej neskayot, itech ueyi altepet Alemania, Adolf Hitler motenkaujka kinixpolos itaixpantijkauan Jiova. Sayoj ke, itech xiuit 1955 mochiuak se ueyi nechikol itech altepet Nuremberg kampa 107,000 itaixpantijkauan Jiova mosentilijkej kampa mosentiliayaj Adolf Hitler uan akin kitojtokayaj. ¡Tel miakej chokayaj porin yolpakiaj! Itech ueyi altepet Polonia, itech xiuit 1989, mochiujkej eyi uejueyi nechikolmej tein motokaytijkej “Devoción Piadosa” (“Taueyichiualis tein tikmakaj Dios”). Mosentilijkaj 166,518 taltikpakneminij uan miakej akin ompa moajsiaj ualeuayaj itech Unión Soviética uan Checoslovaquia uan okseki uejueyi altepemej tein pouij Europa del Este. Miakej amo keman kiitstoyaj maj mosentilikan 15 oso 20 itekitikauan Dios itech sayoj se nechikol. Itech xiuit 1993 itech altepet Kiev (Ucrania), mochiuak se Ueyi Nechikol kampa monechikojkej akin kayomej itech tataman uejueyi altepemej tein motokaytij “Enseñanza Divina” (“Itamachtilis Dios”). Xiontanemili itech yolpakilis tein kimachilijkej keman kinitakej 7,402 itaixpantijkauan Jiova akin moauijkej, ¡se taman tein amo keman ijkon panotoya! (Is. 60:22; Ageo 2:7.)

10. ¿Katiyejua uejueyi nechikolmej semi tikonelnamiki, uan keyej?

¹⁰ Xa semi tikonelnamiki semej uejueyi nechikolmej tein uejkauaj eyi tonal, oso kampa monechikouaj akin kayomej itech tataman uejueyi altepemej. ¿Tikonelnamiki yekinika ueyi nechikol tein tionyajki, oso ueyi nechikol ijkuak tionmoauij? ¡Amo keman xikonelkaua tein panok itech nejon uejueyi nechikolmej! (Sal. 42:4.)

11. ¿Katiyejua iluimej Jiova kinnauatij israelitas maj kichiuanij xijxiujtika?

¹¹ Jiova kinnauatij israelitas maj mosentilianij Jerusalén xijxiujtika uan ompa kichiuaskiaj eyi iluimej: tein moixmatik kemej iluit keman kikuayaj Pantsin tein amo Kixokoltiayaj, keman peuayaj kitekiaj tatet (tein moixmatik satepan kemej Pentecostés) uan tein kichiuayaj itech Sakakaltsitsin. Tanauatil kiixtaliaya nejin: “Expa xiuit mosentiliskej  nochin takamej iixpan toTajtsin akin melauak, Jiova” (Éx. 23:14-17). Miakej takamej kiajsikamatiaj ke nejin iluimej semi motelnekiaj itech inintaueyichiualis, uan yejua ika yayaj iniuan nochin ininchankauan (1 Sam. 1:1-7; Luc. 2:41, 42).

12, 13. ¿Toni monekia kichiuaskej miakej kalyetouanij israelitas uan ijkon ueliskiaj yaskej iluimej tein mochiuayaj xijxiujtika?

¹² Xikonnemili toni monekia kichiuaskej kalyetouanij israelitas uan ijkon ueliskiaj yaskej. Kemej neskayot, José uan María kisayaj Nazaret uan monekia nejnemiskej kemej 100 kilómetros hasta Jerusalén. ¿Kanachi tikonnemilia ke tionuejkauaskia komo tionnejnemiskia iniuan mokoneuan akin nojnelmej? Keman tikixtajtoltiaj ijkuak Jesús yajki Jerusalén keman katka nojnel, tikitaj ke kalyetouanij uan oksekin tein iniuan moixmatiaj xa senyayaj. Xa amo momattoyaj nejnemiskej senoloch, kichijchiuaskej miak tapalol uan kitemoskej kani kochiskej kampa amo semi ixmatiaj. Sayoj ke, amo omeyolouayaj maj teisa tein amo kuali panoskia, porin telpoch Jesús, akin kipiaya 12 xiujmej, kikaujkej maj yani iniuan oksekin. Nejon iluimej amo kielkauaskiaj, okachiok akin telpochmej uan ichpochmej (Luc. 2:44-46).

¹³ Miakej israelitas monekik yaskej itech okseki altepemej noyampa taltikpak. Yejua ika, miakej akin mosentiliayaj itech iluimej ualeuayaj itech tataman xolalmej. Itech Pentecostés tein mochiuak itech xiuit 33 itech totonaluan, taneltokanij judíos uan oksekin akin no kiselijkaj inintaneltokalis, kayomej itech altepemej Italia, Libia, Creta, Asia Menor uan Mesopotamia, ajsikej Jerusalén (Hech. 2:5-11; 20:16).

14. ¿Keniuj kintelpaleuiaya israelitas ijkuak yayaj iluimej tein mochiuayaj xijxiujtika?

¹⁴ Israelitas akin amo kikauayaj Jiova, kiitayaj ke tein okachi motelnekia ijkuak yayaj Jerusalén, katka kiueyichiuaskej Jiova iniuan tel miakej taltikpakneminij akin no kitasojtayaj. ¿Keniuj momachiliayaj? Uelis tiknemiliskej keniuj, komo tikitaj tein Jiova kinauatijka ixolal ke monekia kichiuaskej itech iluit tein kichiuayaj itech Sakakaltsitsin: “Moneki tiyolpakis ijkuak tiyetos itech iluit, tejua uan motelpoch uan moichpoch uan takat uan siuat akin motakeualuan, uan levita uan akin uejka kayot uan akin amo kipia itatuan uan akin amo nemiok inamik, akin moajsij mokalijtik. Chikome tonal tikiluichiuilis Jiova moDios kampa Jiova kiixpejpenas, porin Jiova moDios mitstiochiuas itech nochi tein tikchiuas uan itech nochi tein tikchiuas ika momay, uan amo tikmachilis okse taman ta sayoj tiyolpakis” (Deut. 16:14, 15; xikonixtajtolti Mateo 5:3).

15, 16. ¿Toni tikonchiuani tein mitsonpaleuiani xionyoui uejueyi nechikolmej? ¿Uan keyej tel kuali tein tikonchiuak?

¹⁵ Tiitekitikauan Dios itech nejin tonalmej uelis timomachtiskej miak ika uejueyi nechikolmej tein mochiujkej ne uejkauj. Semi melauak ke motelpatakya kemej mochiuayaj, sayoj ke kisentoka tein okachi motelneki. Itech tonalmej tein ika tajtoua Biblia monekia mochikauaskej uan ijkon ueliskiaj yaskej, uan no ijkon techpanoua axkan; sayoj ke tikmatij ke semi techpaleuis komo amo timopolouiliaj. Nejin semi motelneki itech totaueyichiualis. Techpaleuiaj maj tikselikan taixmatilis uan taajsikamatilis tein semi techpaleuis maj tiksentokakan tikpiakan tokuali uikalis iuan Jiova. Techpaleuia maj tikchiuakan itech tonemilis tein timomachtiaj, maj amo timotemolikan kuejmolmej uan techolinia maj tikixtalikan tiktayekanaltiskej itech tonemilis tein techyolpaktis uan amo tein techtekipachos (Sal. 122:1-4).

¹⁶ Akin youij uejueyi nechikolmej kinextiaj ueyi yolpakilis. Keman panok se ueyi nechikol tein mochiuak itech xiuit 1946, moijtoj: “Semi techyolpaktij tikinitaskej tel miakej itaixpantijkauan Jiova akin senyetoyaj, uan okachiok techyolpaktij tikinkakiskej tel miakej tatsotsonanij uan akin ompa takaktoyaj, akin ika yolpakilis kiueyichiuayaj Jiova ika nekuikatilmej”. Uan no moijtoj ke miakej kichiujkej tataman tekit itech ueyi nechikol porin kinekiaj kinpaleuiskej ininikniuan ika yolpakilis. ¿No tikonmachiliani  nejon yolpakilis itech ueyi nechikol tein uejkaua eyi tonal oso ueyi nechikol kampa monechikouaj akin kayomej itech tataman uejueyi altepemej? (Sal. 110:3; Is. 42:10-12.)

17. ¿Toni mopatani itech uejueyi nechikolmej itech totonaluan?

¹⁷ Seki taman mopatakya ijkon kemej mochiuayaj uejueyi nechikolmej. Kemej neskayot, sekin itekitikauan Dios kielnamikij ke uejkauayaj chikueyi tonal. Seki tamachtilismej motemakayaj kualkan, tiotak, oso tayouak. Uan no ixyetoya kisaskej tanojnotsalis. Seki tanojnotsmej peuayaj chiknaui hora kualkan, uan miakpa, ueyi nechikol tamia hasta chiknaui hora youak. Tokniuan akin tapaleuiayaj tel tekitiaj, porin kintamakayaj nochin akin monechikouayaj, kichijchiuayaj almasal, nepantajyot uan tiotakyot. Axkan, uejueyi nechikolmej amo semi uejkauajok uan nochin kiuikaj tein kimajseuaskej, nejon tapaleuia maj amo akin mopolouili tamachtilis tein motemaka.

18, 19. ¿Toni taman tein motemaka itech ueyi nechikol okachi mitsonyolpaktia, uan keyej?

¹⁸ Onkak miak taman tein mochiua itech uejueyi nechikolmej tein nochipa tikchiaj tikitaskej oso tikakiskej. Tamachtilis tein motemaka keman moneki, tein techpaleuia maj tikajsikamatikan tein achtook moijtojka mochiuas uan tamachtilis tein ualeua itech Biblia, amo sayoj tikseliaj ika tanojnotsmej, ta no ika amaixmej tein tikseliaj itech uejueyi nechikolmej (Mat. 24:45). Nejon amaixmej techpaleuiaj maj ika tikinmachtikan taltikpakneminij maj kitasojtakan tein melauak. Tamouisolmej itech uejueyi nechikolmej, kinpaleuiaj telpochmej uan akin xiuejkej maj kiitakan toni kitayekanaltijtokej itech ininnemilis, uan toni uelis kinpaleuis maj kiixtopeuakan tein onkak nikan taltikpak. Uan tanojnots tein kinmakaj akin moauiaj techpaleuia maj tikitakan toni okachi tayekantok itech tonemilis uan techyolpaktia tikitaskej ke oksekin taltikpakneminij motemaktiaj iuan Jiova.

¹⁹ Uejueyi nechikolmej tein uejkaujya mochiuaj, yejua se taman tein ika tikueyichiuaj Jiova. Techpaleuiaj maj tiyolpakikan uan maj amo tikauakan Jiova keman tikpiaskej ouijkayomej uan techyolchikaua maj okachi tiktekitilikan. Techpaleuia maj tikinpiakan oksekin totasojikniuan uan maj tikitakan ke se ueyi tatiochiualis tipouiskej iniuan itekitikauan Jiova itech nochi taltikpak. Uan no, uejueyi nechikolmej semi motelnekij porin Jiova ika techtatiochiuia uan techyekpia. Ika nejin, tikyekmatij ke tinochin tikchiuaskej tein monekis uan amo timopolouiliskej nemachtil tein motemaka itech uejueyi nechikolmej tein semi techpaleuiaj (Prov. 10:22).