Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Liwiye igaburi, kamanihali san luriban usa le?

Liwiye igaburi, kamanihali san luriban usa le?

“Seriwitu wani kónpeni tun aban áfisi to lani urúei, ani anihein dan mosu wagurabahan biama o ǘrüwa-hati lubá hafayeiruniwa. Gama lumoun, málügili lúmagiñe aba lagúarun aban hádangiñe ha nadagimeinbaña ñein nun luéigiñe gágamuru, aba lariñagun luagu gayara lan ladügün lun furese lan hafayeiruniwa ánhawa agiribudagüda lídangiñe seinsu ligía lun.” (HUAN) *

SÚFURIHADÜN san somu dan ladüga múaran hamá gabafutiña? Háfuga masuseredungili aban katei libe le abahüdawagúbei lidan lagumeseha arütíkulu le hun, gama lumoun, chóurutimati áfaga humaali lan resultóu le lanügübei luriban igaburi le.

Según tafuranguagüdüni aban dugumedu to gíriboun Índice de la Percepción de la Corrupción lidan irumu 2011, tadügün Transparencia Internacional, * libe-agei fulasu luma ageiraü lídangiñe 183 le ídanbei ladügǘwa égüsamini lúmagiñe 0 (hanarimeti múaran hamá) darí 10 (úaraguatiña saragu) ibihatiña ménosu luéi 5 puntu. Lidan irumu 2009, ariñagati óundaruni le, arufuda lumuti lan ariñahani le híchugubei luagu kamaniti lan turóbuli le lidan sun fulasu ubouagu: “Furanguti luagu anihein lan liwiye igaburi lidan sun fulasu ubouagu”.

Lidan burí amu katei, gayarati gani lan liwiye igaburi aban luriban resultóu. Aban hénpulu, ariñagatu garüdia to gíriboun Time luagu ladüga lan “liwiye igaburi luma mekeeni” hóunwegunbei saragu gürigia lidan óunwenbu hárabaganali le asuseredubei Haití lidan irumu 2010. Ariñagatu giñe garüdia to: “Máluahan hamuti hibe-agei gürigia hídehan inhenierugu ha sásaamu lun gayara lan hábunagun muna to lautu saragu fuló; agañeiharügü hamutiña gürigia ha nadagimeibaña luma urúei, ha arihubaña lau lábunawaguniwa keisi lubudubu”.

Lagumuchúba funa san lau turóbuli le? Lun lounabún álügüdahani le, mégeitiwa gunfuranda wamani ka lan anügübaliña gürigia óusera lau liwiye igaburi. Wakutihabei lidan le aban arütíkulu.

^ par. 2 Sánsiwaali iri.

^ par. 4 “Lun gayara lan tariñaguni Índice de la Percepción de la Corrupción átiritimañein lan lanarime liwiye igaburi lidan burí ageiraü, akutihóuati según igaburi le arihúbei lidan burí fulasu le ñein lubéi hawadigimarida gürigia lun urúei.” (Transparencia Internacional.)

“Ka liwiyebei igaburi? Layusuruni gürigia ubafu le ichugúbei lun wuriba lun libihin buiti lúniwagua. Adügati liwiye igaburi damichi houn gürigia ha dipenibaña luagu lúaragun somu gürigia gabafuti, lun hawinwandun, habihini le hemegeirubei luma lun gunda hamá.” (TRANSPARENCIA INTERNACIONAL)