Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Maka a Bhita Nau o Ahatu

Maka a Bhita Nau o Ahatu

Maka a Bhita Nau o Ahatu

“Kioso ki ngi mona o ima ia iibha iene mu bhanga ku ahatu, ki ngi mesena ku kula phala ku kala ué ngi muhatu.” —ZAHRA, UALA NI 15 DIA MIVU, a mu tange mu kadivulu GEO, mu dimi dia França.

O IZUELU ia kilumba kiki, iala ku mbandu ia kadilu, ilondekesa o ima ia iibha iene mu bhita na-iu o ahatu—ku mundu uoso, o usuéia ni ku kamba ku a bhana valolo. Di longe o kidi kiki:

Ku a zemba. Mu ixi ia Ásia, o jitata a uabhela dingi o an’a mala, an’a ahatu ndenge. Ku muvu ua 2011 o jurnale ia ONU iambe kuma 134 a mazunda ku mundu uoso, bhenge-bhenge an’a ahatu a mu fuá bhu pholo ia athu, ni kua selula, ni ujibhangânga ua tuana, ni ku kamba o ku a suua.

Ulongelu. Ku mundu uoso, saí ahatu adiakimi ni ilumba, a di longo ngó bhofele mu ji xikola.

Ku jijidika ku zeka ni muhatu. Kuene mazunda a iiadi ni samanu ndenge, a ahatu ene mu a jijidika ku mala mâ ku zeka kumoxi, mu jixi muenio-mo kuene athu amba kuila ki kituxi.

Sauidi. Saí jixi, mu ithangana iiadi, muhatu uemita ufuá, mba ufuá mu kithangana kia ku vuala mukonda dia ku kamba dotolo phala ku mu kuatekesa.

O ima ia ahatu. Sumbala o ahatu a kuna kiavulu dingi o idima ku mundu, maji né kiki, mu jixi javulu, o ahatu kala ni kijingu kia a tokala phala ku kala ni ima iâ, mba ku lundula o idima iâ mba o mábhia mâ.

Mukonda diahi o ahatu ene mu a katula o kijingu kia a tokala? Saí madiembu a kaiela o ilongesu ia jingeleja ni ijila i suínisa o ku talesa hadi ku ahatu. Saí kadivulu ka França, ka tange ia lungu ni mufundixi mukua India, a mu ixana Chandra Rami Chopra, muéne uambe: “O jingeleja joso jala ni kitumu kála kiki: “O jingeleja jene mu suínisa o ukexilu ua ku kamba ku bhana valolo ku ahatu.”

Eie u xikina o milongi íii? O kuila o Bibidia ki i bhana valolo ku ahatu kala kia londekesa o madivulu a jingeleja? Saí athu a banza kuila saí jivelusu ja Bibidia ji suínisa o ukexilu iú. Maji kiebhi Nzambi ia Bibidia, kia mona o ahatu? Sumbala, saí athu ejiia o maka enhá, maji o ku di longa ihi i zuela o Bibidia ia lungu ni maka enhá, kua-nda tu kuatekesa ku sanga o itambuijilu.

[Foto Muxinda ua tokala ku bandu 3]

© G.M.B. Akash/Jifoto ja Panos