Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Nebã raada taab yam zĩig zãnga

Nebã raada taab yam zĩig zãnga

Nebã raada taab yam zĩig zãnga

“Tõnd mi n deega tʋʋmd goosneema wã nengẽ. La d sã n tʋm n sa, tõe n maana kiis a yiib bɩ a tãab tɩ b yaool n yao. Sẽn nan pa kaoose, goosneema wã tʋm-tʋmd a ye n bool tõndo, n yeel tɩ d sã n na n kõt yẽ ligdi, a tõe kɩtame tɩ b yaood tõnd tao-tao.”—A JOHN. *

BŨMB ning sẽn paam ra-kãnga wã buud zoe n paama yãmb bɩ? Tõe tɩ yãmb nengẽ wã pa yɩ woto zãng ye. La sãmbg sẽn ka be, rẽ nams-y lame.

Siglg a ye (Transparency International) n yiisd sebr yʋʋmd fãa n wilgd ninsaal yam daabã b sẽn boond ne farend tɩ koripsiõ wã sẽn paam pãng tẽns nins pʋsẽ wã. Yʋʋmd 2009 soabã, siglgã neb wilgame tɩ ninsaal yam daabã piuugame, n yeel woto: “Yaa vẽeneg tɩ dũniyã babg baa a ye pa põs ninsaal yam daabã ye.” Yʋʋm a yiib poore, b wilgame t’a yaa zu-loɛɛg sẽn be tẽns 183 pʋsẽ.

Wakat ninga, ninsaal yam daabã wata ne yel-beedo. Wala makre, zʋrnall a ye (Time) yeelame tɩ yaa “ninsaal yam daabã ne ro-metbã sẽn pa tʋm sõma wã” n yɩ sabaab tɩ tẽn-digimdg ning sẽn zĩnd Haiti yʋʋmd 2010 soabã kʋ neb wʋsgã. Sebrã paasa woto: “Kẽer pa tũ ẽnzeniyɛɛr-dãmbã sagls sõma, tɩ sãnda pʋd n pa tũ ye. Sẽn paase, b raa goosneema wã neb nins sẽn get meebã yellã.”

Rẽ yĩnga ninsaal yam daabã tõe n saame bɩ? Yɩl n leok sok-kãngã, rẽndame tɩ d bãng bũmb ning sẽn wa ne zu-loe-kãnga wã. Sõsg ning sẽn pʋgdã na n goma rẽ yelle.

[Tẽngr note]

^ sull 2 Pa a yʋʋrã meng la woto ye.

[Foto seb-neng a 3]

“Ninsaal yam daab yaa ned sẽn na n yao ligdi, n paam tɩ ned sẽn tar naam maan bũmb a sẽn pa segd ne n kõ-a. Sẽn maand-b woto wã wẽgda neb nins sẽn tʋmd ne pʋ-peelmã.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL