Bomenetša—Bo Atile Gakaaka’ng?
“Khamphani ya rena e thuša molaodi yo mongwe wa mmušo ka ditirelo tše itšego. Gantši re swanelwa ke go leta dikgwedi tše pedi goba tše tharo gore re hwetše ditefo tša ditirelo tšeo. Lega go le bjalo, morago bjale ke hweditše mogala o tšwago go mošomi yo mongwe wa mmušo. O ile a ithaopela go dira gore re hwetše ditefo tšeo ka pela—ge e ba re ka mo fa e nngwe ya tšheletše yeo bjalo ka letsogo-le-kobong.”—JOHN. *
NA O kile wa ba mohlaselwa wa bomenetša? Mohlomongwe e be e se bja mohuta wo o hlalositšwego ka mo godimo, eupša ga go pelaelo gore o ka ba o ile wa kgongwa ke ditlamorago tša bomenetša.
Go ya ka Corruption Perceptions Index ya 2011 ya mokgatlo wa Transparency International (TI), * “bontši bja dinaga le ditikologo tše 183 tšeo di lekotšwego di hweditšwe di le maemong a ka tlase ga hlano tekanyong e thomago ka lefeela (bomenetša bjo bo phagamego kudu) go fihla ka lesome (go hloka bomenetša).” Nywageng e mebedi pele ga moo, mokgatlo wa TI o bontšhitše gore pego ya wona ya ngwaga le ngwaga ya 2009 e ile ya pepentšha taba ya go ata ga bomenetša, ka gore: “Go molaleng gore ga go na karolo le ge e le efe lefaseng yeo e sa kgongwego ke ditlamorago tša bomenetša.”
“Bomenetša ke go dirišwa gampe ga matla ao batho ba a filwego bakeng sa go ikhola. Bo gobatša motho yo mongwe le yo mongwe yoo bophelo bja gagwe, tsela ya gagwe ya go iphediša goba lethabo la gagwe di ithekgilego ka potego ya batho bao ba lego maemong a bolaodi.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL
Mabakeng a mangwe, ditlamorago tša bomenetša di ka baka tshenyo. Ka mohlala, makasine wa Time o begile gore “bomenetša le go se šetše” bonyenyane di be di ikarabela ka tekanyo e itšego bakeng sa go hwa ga batho ba bantši tšhišinyegong e kgolo ya lefase ya kua Haiti ka 2010. Makasine wo o okeditše ka gore: “Meago gantši e agwa ntle le go hwetša dipolane tše tšwago go baentšineare e bile bao go thwego ke balekodi ba mmušo ba fiwa letsogo-le-kobong kudu.”
Na go na le tharollo ya sa ruri ya bothata bja bomenetša? Gore re arabe potšišo yeo, re swanetše go kwešiša dibaki tše dikgolo tša bomenetša. Re tla hlahloba dibaki tše sehlogong se se latelago.
