Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nzisi Wɔ Ɛleka Biala

Nzisi Wɔ Ɛleka Biala

“Yɛ kɔmpɛlɛ ne yɛ arane mgbanyima mɔɔ wɔ yɛ ɛkɛ ne la gyima. Ɔyɛ a ɔwɔ kɛ yɛkendɛ siane nwiɔ anzɛɛ siane nsa kolaa na bɛadua yɛ kakɛ. Noko, kenlensa ye ala, arane gyimayɛvo ko vɛlɛle me wɔ fonu zo. Ɔhanle kɛ saa yɛbamaa ye yɛ ezukoa ne bie a, anrɛɛ ɔbamaa bɛadua yɛ kakɛ ndɛndɛ.”—JOHN. *

BƐSISI wɔ ɛlɛ ɔ? Bie a ɔnle kɛ mɔɔ yɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ anwuma ɛke la, noko ɔmanle ɛnwunle amaneɛ.

Eku bie mɔɔ bu nzisi mɔɔ ɛlɛkɔ zo anwo mgbonda la (Transparency International) ne, * bule mgbonda wɔ ɛvolɛ 2011 ne anu kɛ, “wɔ maanle nee azɛlɛsinli 183 mɔɔ bɛyɛle neɛnleanu wɔ ɛkɛ la anu, bɛnwunle kɛ bɛ nuhua dɔɔnwo ne ala ɛva bɛ nwo ɛwula nzisililɛ nu kpalɛ.” Ɛnee eku ne ɛlumua ɛbɔ amaneɛ wɔ ɛvolɛ nwiɔ mɔɔ ɛpɛ nu la wɔ 2009 ne anu kɛ nzisi wɔ ɛleka biala. Ɔhanle kɛ: “Ɔda ali wienyi kɛ ewiade ɛleka biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ amaneɛ mɔɔ nzisi maa bɛnwu ye la bie ɛtɛdwule a.”

“Nzisi a le tumi mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ adenle ɛtane zo bɛfa bɛnyia bɛ nwo la. Ɔmaa awie biala mɔɔ ye ɛbɛlabɔlɛ, ye gyima nee ye anyelielɛ gyi nɔhalɛ mɔɔ tumivolɛma bɛali azo la di nyane.”​—TRANSPARENCY INTERNATIONAL

Ɔdwu mekɛ ne bie a mɔɔ vi nzisi nu ba la kola yɛ esiane kpole. Kɛ neazo la, Time magazine ne bɔle amaneɛ kɛ “nzisi nee bɛ nye mɔɔ bɛbule bɛguale ninyɛne zo la” boka nwolɛ bie a menli dɔɔnwo wule wɔ Haiti azɛlɛkpusulɛ kpole ne anu wɔ ɛvolɛ 2010 ne anu a. Ɔvale ɔdoale zo kɛ: “Kɛmɔ suazilɛ mgbanyima fa ezukoa mɔɔ bɛnyia la anu dɔɔnwo wula arane mgbanyima asa abo la ati, nuhua ekyi bie ala a bɛfa bɛsi azua ne a.”

Asoo yɛbahola yɛadu nzisi bo bɔkɔɔ? Amaa yɛabua kpuyia zɔhane la, ɔhyia kɛ yɛnwu ninyɛne mɔɔ fa nzisi ba la. Yɛbazuzu ɛhye mɔ anwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu.

^ ɛden. 2 Tɛ ye duma kpalɛ ɔ.

^ ɛden. 4 “Eku ne nea nzisi mɔɔ kɔ zo wɔ gyima ngakyile mɔɔ bɛyɛ ye wɔ maanle ne anu la azo a bu ye mgbonda ne a.”​—Transparency International.