Kpebe Mbuọtidem Mmọ

“Ata Eti An̄wan”

RUTH ke ọtọn̄ọ edọn̄ eyịbi barley emi enye atan̄de mfịn. Eyo ọtọn̄ọ ndikụt do ke Bethlehem, ndien ediwak mbonutom ẹtọtọn̄ọ isan̄ unyọn̄. Ofụri ekikak utom emi enye anamde tọn̄ọ usenubọk obụn̄ enye kpukpru esịp, edi emi inamke enye etre utom. Enye ke ọtọn̄ọ edọn̄ ada ekpri ibio eto eyịbi barley. Edi mfịn ọfọn usen akan kpukpru usen.

Ndi n̄kpọ ọtọn̄ọ ndifọn ebeakpa emi? Enye ikenyịmeke ndiyak Naomi eka ebe esie ikpat kiet, edi ama ọn̄wọn̄ọ ndisan̄a ye enye n̄ka ebiet eke enye akaka nnyụn̄ nda Jehovah Abasi esie nte Abasi imọ. Ebeakpa iba emi ẹto Moab ẹmen isan̄ ẹdisịm Bethlehem. Ibịghike Ruth eyen Moab ọmọn̄ edikụt ke Ibet emi Jehovah ọkọnọde ikọt esie ọfọn ye mme ubuene ye isenowo. * Enen̄ede enem enye ndikụt nte ndusụk ikọt Jehovah emi ẹkekpepde ẹnyụn̄ ẹnịmde Ibet emi ẹmade Abasi, ẹnyụn̄ ẹfọnde ido etieti.

Kiet ke otu owo emi edi Boaz. Enye edi akwaowo emi enyenede n̄kpọ, ndien in̄wan̄ esie ke Ruth esisan̄a atan̄ nyọhọ-nsụhọ. Boaz ada enye nte eyen esie. Ruth atuak inua imam ke ini Boaz otorode enye ke ndise mban̄a Naomi ye ke ndikebiere ndidi ndidịbe ke idak mba ata Abasi, Jehovah, nyom ubọhọ.—Ruth 2:11-13.

Anaedi Ruth ama esikere nte n̄kpọ editiede ye imọ ke ini iso. M̀mê imọ idinam didie ise iban̄a idem ye eka ebe imọ sia idide ubuene ye esenowo emi mînyeneke ebe mînyụn̄ inyeneke eyen. M̀mê imọ idisụk isan̄a ntem itan̄ nyọhọ-nsụhọ ke in̄wan̄ owo. Anie edise imọ enyịn ke imọ ima isọn̄? An̄wan̄a owo edieke enye ekerede n̄kpọ ntem. Nsọn̄ọn̄kpọ ererimbot emi onyụn̄ anam ediwak ẹkere n̄kpọ ntem. Edieke ikụtde nte mbuọtidem  akan̄wamde Ruth ke utọ ini emi, iyekeme ndikpebe enye.

Anie ye Anie Ẹsidu ke Ubon?

Ruth eyịbi barley ama onyụn̄ atan̄ mmọ ọdọn̄ ke n̄kpọ. Se enye atan̄de ọyọhọ akpan̄kpan̄ emi edide n̄kpọ nte kilogram 14. Anaedi Ruth owobi barley emi ọdọn̄ ke ọfọn̄ emen obiom ọnyọn̄ ufọk ke ini eyo ọtọn̄ọde ndifụk owo idem.—Ruth 2:17.

Esịt enem eka ebe esie ndikụt enye obiomde ata ediwak barley ọnyọn̄ edi ufọk. Ruth emen n̄ko nyọhọ-nsụhọ udia emi Boaz ọkọnọde mbonutom ẹdia ke in̄wan̄ edidia ye eka ebe esie. Naomi obụp enye ete: “Akatan̄ nsụhọ ke m̀mọ̀n̄ mfịn, okonyụn̄ anam utom ke m̀mọ̀n̄? Osụk ọfọfọn ọnọ owo emi ọkọnọde fi ntịn̄enyịn.” (Ruth 2:19) Naomi esitịn̄ enyịn ese n̄kpọ; enye ndikụt Ruth obiomde utọ ediwak barley oro ọnyọn̄ edi ama anam enye ọfiọk ke odu owo emi ọfọnde ido ye enye.

Mmọ mbiba ẹtọn̄ọ nneme. Ruth etịn̄ ọnọ enye nte Boaz ọkọfọnde ido ye imọ. Esịt enem Naomi tutu enye ọbọrọ ete: “Jehovah, emi mîtreke ndiwụt mme odu-uwem ye mme akpan̄kpa ima-mfọnido, akpakam ọdiọn̄ enye.” (Ruth 2:19, 20) Naomi ọfiọk ke Jehovah anam Boaz ọfọn ido ntre, sia enye esinam mme asan̄autom esie ẹtat ubọk. Enye onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ndidiọn̄ mmọ ke mfọnido mmọ. *—Mme N̄ke 19:17.

Naomi ọdọhọ Ruth anam se Boaz ọkọdọhọde onyụn̄ aka iso asan̄a ye nditọiban eken ke ufọk esie atan̄ nyọhọ-nsụhọ ke in̄wan̄ esie mbak mme ekpen̄e ukpen̄e idinam enye n̄kpọ. Ruth anam kpa ntre, onyụn̄ aka iso “odụn̄ ye eka ebe esie.” (Ruth 2:22, 23) Emi owụt n̄wọrọnda edu Ruth—oro edi, ima-nsọn̄ọnda. Uwụtn̄kpọ esie ekeme ndinam ibụp idem nnyịn n̄ko m̀mê imenen̄ede ima mbonubon nnyịn, isọn̄ọ ida ye mmọ ke ini afanikọn̄, inyụn̄ in̄wam mmọ. Jehovah esikụt utọ ima-nsọn̄ọnda oro.

Ndi odu eke ọkpọdọhọde ke Naomi ye Ruth ikọyọhọke ubon sia erenowo ndomokiet mîkodụhe ke ufọk mmọ? Ndusụk owo ẹkere ke owo mînyeneke ebe, n̄wan, nditọ ye owo ntre, ke owo ikemeke ndikot mmọ ubon. Edi mbụk Naomi ye Ruth eti nnyịn ke ikọt Jehovah ẹkeme ndikop inem ubon. Ndi esịt enem fi aban̄a ubon fo? Jesus ọkọdọhọ ke mme Christian oro mînyeneke owo ẹyenyene owo ke esop Abasi.—Mark 10:29, 30.

“Enye Edi Kiet ke Otu Mme Andifak Nnyịn”

Ruth ama aka iso atan̄ nyọhọ-nsụhọ ke in̄wan̄ Boaz toto ke ini ukpen̄e barley ke April tutu esịm ini ukpen̄e wheat ke June. Nte mme usen ẹsụk ẹbede, etie nte Naomi ama esikere aban̄a se enye akpanamde ọnọ n̄wan eyen esie emi. Naomi ama etịm ọfiọk ke imọ ikemeke ndinọ Ruth ebe en̄wen ke ini mmọ ẹkedude ke Moab. (Ruth 1:11-13) Edi idahaemi enye ikereke n̄kpọ ntre aba. Enye asan̄a ebịne Ruth ọkọdọhọ ete: “Eyen mi, nte n̄kpoyomke ebiet nduọkodudu nnọ fi?” (Ruth 3:1) Ekedi ido ke eyo oro mme ete ye eka ndiyom ebe m̀mê n̄wan nnọ nditọ mmọ, ndien Ruth edidi ata eyen Naomi idahaemi. Enye okoyom Ruth enyene “ebiet nduọkodudu,” oro edi, enyene ebe emi edikpemede enye. Edi nso ke Naomi akpanam?

Ke ata akpa ini emi Ruth asiakde Boaz  enyịn̄, Naomi ama ọdọhọ ete: “Owo emi edi iman nnyịn. Enye edi kiet ke otu mme andifak nnyịn.” (Ruth 2:20) Nso ke ikọ esie ọkọwọrọ? Ibet oro Abasi ọkọnọde nditọ Israel ama anam ata eti ndutịm ọnọ mme ubuene ye mbon oro mînyeneke owo. Edieke ebe owo akpade ke ini enye mîmanke kan̄a eyen, n̄kpọ emi ama esibiak enye sia owo mîditịghi aba enyịn̄ ebe esie ke ini iso. Edi Ibet Abasi ama owụk eyeneka ebe esie ndidọ enye man enye akpaman eyen emi edikerede enyịn̄ idian ebe esie inyụn̄ ise iban̄a inyene esie. *—Deuteronomy 25:5-7.

Naomi ama etịn̄ se enye oyomde Ruth anam. Anaedi Ruth ama atat enyịn atat utọn̄ okop kpukpru se eka ebe esie etịn̄de. Ndusụk Ibet oro Abasi ọkọnọde idụt Israel ye nte mmọ ẹkedude uwem okosụk etie Ruth esen esen. Kpa ye oro, enye ama enen̄ede okpono Naomi onyụn̄ akpan̄ utọn̄ ọnọ enye. Ekeme ndidi se Naomi ọkọdọhọde enye anam eketie esen esen mîdịghe anam owo bụt, edi Ruth ama osụk enyịme ndinam. Ruth ama ọbọrọ ete: “Nyanam kpukpru se afo ọdọhọde mi.”—Ruth 3:5.

Ndusụk ini isimemke n̄kparawa ye n̄kaiferi ndinam se n̄kani owo ẹtịn̄de. Mmọ ẹkeme ndikere ke ikpọ owo emi itịmke ifiọk se mmimọ isobode. Edi mbụk Ruth emi ekpep nnyịn nte ke esinen̄ede ọfọn ndikpan̄ utọn̄ nnọ ikpọ owo sia  mmọ ẹnyene ọniọn̄ ẹnyụn̄ ẹyom n̄kpọ ọfọn nnyịn. Bet kan̄a ise, nso ke Naomi eketeme Ruth, ndien ndi ndinam item oro ama ọfọn ye Ruth?

Ruth Aka Ọtọ Udịghi Barley

Mbubreyo usen oro, Ruth emen isan̄ aka ọtọ udịghi barley emi ẹkesikade ẹkesak barley. Ẹkewak ndisak barley ke enyọn̄ obot emi ofụm esisọn̄de uwemeyo ye mbubreyo. Mbonutom ẹkesida udọk ẹkịm barley ẹtop ke ofụm man ofụm ofụri ikpọk barley osion̄o ọduọn̄ọ ke n̄kan̄ kiet ndien idem barley osụhọ.

Ruth akama enyịn ese n̄kpọ nte utom oyomde ndikụre mbubreyo usen oro. Boaz ke ese nte ẹsakde barley esie ẹbon ke ebok ke ebok. Ke enye ama akadia udia ama, enye osụhọde ana ekpere ebok barley kiet. Etie nte ẹkesinam ntem ini oro man mme inọ ididi idiyịp barley owo. Ruth okụt ebiet emi Boaz akade akana okoneyo oro. Ini ekem ndien Ruth ndinam se Naomi eketemede enye.

Ruth asan̄a ekpere itie emi Boaz anade, esịt ke ebre enye nte ekọmọ. Enye ọdiọn̄ọ ke idap emen ete oro. Kpa nte Naomi okonyụn̄ etemede, Ruth aka okofụhọde enye ukot osụhọde ana do ebet ini emi Boaz edidemerede. Edi eketie enye nte ete emi idisọpke idemede. Ke ufọt okoneyo, Boaz ọwọn̄ọde nna. Enye adaha ada ete idụri ọfọn̄ ifụk ukot ke ntak etuep. Nso ke enye okụt? “Sese! n̄wan anade ekpere enye ukot!”—Ruth 3:8.

Boaz obụp ete: “Afo edi anie?” Ndien Ruth ọbọrọ ke nnyek nnyek uyo ete: “Ami ndi Ruth ofụn an̄wan fo, tat isọn̄ọfọn̄ fo fụk ofụn an̄wan fo, koro afo edide andifak.” (Ruth 3:9) Ndusụk mme akabade ikọ eyomfịn ẹdọhọ ke nte enye akanamde n̄kpọ onyụn̄ etịn̄de ikọ owụt ke enye okoyom ima ye Boaz. Mmọ ẹfre n̄kpọ iba ke ndikere n̄kpọ ntem. Akpa kan̄a, Ruth akanam se ẹkesinamde ke eyo oro, emi mîtịmke in̄wan̄a nnyịn mfịn. Ndien ikpọfọnke ndikere ke sia mme owo ẹbiarade ntem mfịn ke ẹkesibiara ntre ini oro. Ọyọhọ iba, se Boaz ọkọbọrọde Ruth owụt ke Ruth ekedi ata eti an̄wan.

Sụn̄sụn̄ ibọrọ Boaz ọsọn̄ọ Ruth idem. Enye ọdọhọ ete: “Eyen mi, Jehovah akpakam ọdiọn̄ fi. Afo omowụt ima-mfọnido ke emi akan nte okowụtde ke akpa, ke emi mûtieneke n̄kparawa, edide ubuene onyụn̄ edide imọ.” (Ruth 3:10) Ima-mfọnido emi Ruth “okowụtde ke akpa” ekedi enye ndikenyịme nditiene Naomi nnyọn̄ ndi Israel nnyụn̄ nse mban̄a enye. Ndien ima-mfọnido en̄wen edi emi. Boaz ama ọdiọn̄ọ ke ediye n̄kaiferi nte Ruth akpama ndidọ akparawa, edide ubuene m̀mê imọ. Edi utu ke oro, Ruth okoyom ndifọn ido ye Naomi ye Elimelech ebe Naomi emi ama akakpa, man ẹka iso ẹti enyịn̄ esie ke obio mmọ. Imokụt ndien ntak emi eti edu ediye an̄wan emi okotụkde Boaz.

Boaz aka iso ọdọhọ ete: “Eyen mi, kûfehe ndịk. Nyanam kpukpru se afo ọdọhọde nnam nnọ fi, koro kpukpru owo ke inuaotop mbio obio nnyịn ẹdiọn̄ọ ke afo edi ata eti an̄wan.” (Ruth 3:11) Esịt ama enem enye nte Ruth ekenyịmede ndidọ enye; ndien anaedi ikakpaha enye idem nte ẹkeyomde enye edi andifak. Edi Boaz ekedi owo Abasi, ikonyụn̄ iyomke ndinam se inemde enye. Enye ama ọdọhọ Ruth ke andifak efen odu emi ekperede mmọ akan imọ. Ntre Boaz ayaka ọkọdọhọ owo oro emen Ruth ọdọ.

Boaz ọdọhọ Ruth osụhọde ana tutu eyo esiere man enye akpabak adaha ada ọnyọn̄. Enye ikoyomke mme owo ẹkere ke enyene se enye m̀mê eyenan̄wan oro  anamde. Ruth ama osụhọde ana ke ukot Boaz, edi idahaemi esịt edina enye sụn̄ sia Boaz ama enyịme ndinam eben̄e esie. Ekem ke ini eyo mîtarake kan̄a, Boaz odomo ofụri udomo barley itiokiet ọdọn̄ enye ke ọfọn̄. Ndien enye emen ọnyọn̄ Bethlehem.

Anaedi ama enen̄ede enem Ruth nditi nte Boaz ọkọdọhọde ke kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ke imọ idi “ata eti an̄wan”! Ndien imọdiọn̄ọ ke enye ndikoyom ndifiọk Jehovah nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie akanam enye edi eti an̄wan. Enye ama ama Naomi ye orụk esie, enyịme nditiene nnam n̄kpọ nte mmọ kpa ye oro emi eketiede enye esen esen. Edieke itiede nte Ruth, nnyịn iyenen̄ede ikpono mme owo. Edieke inamde emi, Abasi ayabat nnyịn nte nti owo.

Ruth Enyene Ebiet Nduọkodudu

Ke ini Ruth esịmde ufọk, Naomi obụp enye ete: “Eyen mi, afo edi anie?” Ekeme ndidi Naomi iketịmke ikụt Ruth iso sia eyo mîkatarake ima. Onyụn̄ ekeme ndidi Naomi okoyom ndifiọk m̀mê Boaz ama enyịme ndimen Ruth ndọ. Ruth ndien emen kpukpru se iketịbede etịn̄ ọnọ eka ebe esie. Enye n̄ko ọnọ eka ebe esie barley oro Boaz ọkọnọde mmọ. *—Ruth 3:16, 17.

Naomi ama enyene ifiọk etieti. Ntre enye ọdọhọ Ruth okûka ukutan̄ nyọhọ-nsụhọ ke ndan̄nsiere, ke Boaz ‘ididuọkke  odudu tutu n̄kpọ emi esịm utịt mfịn.’—Ruth 3:18.

Se Naomi eketịn̄de aban̄a Boaz ama onyụn̄ etịbe. Boaz ọwọrọ aka inuaotop, emi mbiowo obio ẹsisopde idem, ekebet tutu owo emi ekperede mmọ akan asan̄a ebe. Do ke Boaz ọdọhọ enye ke iso mme ntiense ete afak Ruth. Edi ete emi ọdọhọ ke imọ idifakke mbak idibiat udeme imọ. Ini oro ndien ke Boaz ọdọhọ ke imọ imọn̄ ifak Naomi, idep in̄wan̄ Elimelech ebe Naomi emi ama akakpa, inyụn̄ idọ Ruth, n̄wan Mahlon eyen Elimelech emi ama akakpa n̄ko. Boaz ọdọhọ ke iyom ‘ndinam enyịn̄ akpan̄kpa osụk odu ke udeme esie.’ (Ruth 4:1-10) Imokụt mi ke Boaz edi ata owo Abasi emi amade ndikere mban̄a mbon en̄wen.

Boaz emen Ruth ọdọ. Ekem “Jehovah anam [Ruth] oyomo ndien enye aman eyeneren.” Iban Bethlehem ẹma ẹkọm Naomi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke Ruth ọfọn ye enye akan nditọ irenowo itiaba. Eyen Ruth emi ekedi ete ete Edidem David. (Ruth 4:11-22) David emi ekedi ete ete Jesus Christ.—Matthew 1:1. *

Abasi ama enen̄ede ọdiọn̄ Ruth onyụn̄ ọdiọn̄ Naomi emi ekemende eyen Ruth akama nte eyen esie. Se iketịbede inọ iban iba emi eti nnyịn nte ke Jehovah Abasi esikụt kpukpru mbon oro ẹkpade utom man ẹnyene se ikọtufọk mmọ ẹdiade ẹnyụn̄ ẹtienede ikọt Abasi ẹtuak ibuot ẹnọ enye. Enye isitreke-tre ndidiọn̄ utọ mbon emi kpa nte enye ọkọdiọn̄de Ruth.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise ke page 19]

Ruth ama esikpa utom man ese aban̄a idemesie ye Naomi

[Ndise ke page 21]

Ruth ye Naomi ẹma ẹn̄wam ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ kiet eken idem

[Ndise ke page 23]

Ruth akaka ebịne Boaz ye eti esịt

[Ndise ke page 24]

Jehovah ama ọdiọn̄ Ruth onyụn̄ anam enye edi eka ete Messiah