Londezgani Cipulikano Cawo

“Mwanakazi wa Nkharo Yiwemi”

RUTE wakagwada pafupi na balere uyo wakawunjika na muhanya. Kukaŵa pafupi kufipa, ndipo ŵanchito ŵanandi ŵakamba kufumapo pa malo ghakupwanthira. Rute wakwenera kuti wakavuka comene cifukwa wakagwira nchito zuŵa lose. Ndipouli, wakalutilira kugwira nchito, wakatora kacikhuni nakwamba kupwantha balere. Nangauli mulimo ukaŵa wakuvuska, kweni Rute vinthu vikamwendera makora pa zuŵa ili kuluska umo wakaghanaghaniranga.

Kasi fundo iyi yikung’anamura kuti vinthu vikamba kumwendera makora Rute? Kumbukani kuti Rute wakajibatika kwa Naomi uyo wakaŵa nyinavyara. Wakalapa kuti wakhalenge na Naomi ndipo Yehova Ciuta wa Naomi, waŵenge Ciuta wake. Ŵanakazi ŵacitima aŵa ŵakafika ku Betelehemu kufuma ku caru ca Moabu. Ku malo agha Rute wakasambira kuti dango la Yehova likupa mwaŵi ŵakavu na ŵalendo pa umo ŵangasangira wovwiri. a Rute wakawona kuti ŵanthu ŵanji ŵa Yehova awo ŵakapulikiranga Dango ili, ŵakaŵa na nkharo yiwemi ndiposo lusungu kulongora kuti ŵakatemwanga malango gha Yehova. Ici cikamukhwaska comene.

Yumoza wa ŵanthu aŵa wakaŵa Bowazi, munthu musambazi uyoso wakaŵa na minda iyo Rute wakavulurangako. Bowazi wakawonanga Rute nga ni mwana wake. Rute wakwenera kuti wakakondwanga comene mu mtima para wakumbuka mazgu ghalusungu agho Bowazi wakamulumba nagho cifukwa ca kupwelelera mucekuru Naomi, kweniso kupenja civikiliro kwa Yehova, Ciuta waunenesko.—Ruth 2:11-13.

Ndipouli, Rute wakwenera kuti wakaghanaghanirangaso umoyo wake wa munthazi. Pakuti wakaŵa mukavu kweniso mulendo mu caru ici, wambura mwanalume na mwana, kasi wakatenge wajipwelelerenge wuli pamoza na Naomi mu vilimika vyakunthazi? Kasi dango la vulura likaŵa lakukwana? Ndipo ninjani uyo wakatenge wamupwelelerenge para wacekura? Nchakupulikikwa usange wakasuzgikanga comene maghanoghano cifukwa ca mafumbo ghanthena agha. Lero napo, cifukwa ca masuzgo gha vyacuma, ŵanandi ŵakulimbana na vyenjezgo vyakuyana waka. Apo tikusambira umo cipulikano  cikawovwilira Rute kutonda masuzgo agha, tisangenge vinandi ivyo tingatolerako.

Kasi Mbumba Yikuŵa Wuli?

Apo Rute wakamalizganga kupwantha balere uyo wakavulura, wakasanga kuti wavulura balere wakukwana pafupifupi mweso wa efa (22 L). Ndipo uzito wake panji ukaŵa makilogiramu 14. Wakwenera kuti wakakaka cibwayira na kuluta naco ku Betelehemu kukati kwamba kufipa.—Ruth 2:17.

Naomi wakakondwa wati wawona mkamwana wake wakutemweka, nakuti panji wakazizwa kuwona cikatundu ca balere ico Rute wakathwika. Rute wakayeghakoso cakurya cakukhala ico Bowazi wakapa ŵanchito ŵake, ndipo wose ŵakalyera lumoza. Naomi wakafumba kuti: “Kasi wavulurankhu muhanya uno? Wanguyakateŵetankhu? Watumbikike mweneuyo wangukupwelerera.” (Ruth 2:19) Naomi wakanweka kupulika vinandi kwa Rute, ndipo katundu uyo Rute wakayegha wakalongora kuti munthu yunji wakaciwona cokoro cisungwana ici ndipo wakacicitira lusungu.

Ŵaŵiri aŵa ŵakamba kudumbiskana. Ndipo Rute wakaphalira Naomi vya lusungu ulo Bowazi wakamucitira. Mwakukondwa, Naomi wakati: ‘Watumbikike na Yehova, mweneuyo walije kulekezga lusungu lwake kwa ŵamoyo na kwa ŵakufwa.’ (Ruth 2:19, 20) Naomi wakawona kuti lusungu ulo Bowazi wakalongora lukafuma kwa Yehova, uyo wakukhuŵilizga ŵateŵeti ŵake kuti ŵaŵenge ŵanangwa. Ndipo wakuŵalayizga kuti para ŵacita nthena waŵatumbikenge. b—Zintharika 19:17.

Naomi wakamuciska Rute kuti wazomere pempho la Bowazi lakuti walutilire kuvulura mu minda yake pafupi na ŵateŵetikazi ŵamumbumba yake kuti ŵanchito ŵa mu minda yinyake ŵaleke kumusuzga. Rute wakapulikira ulongozgi uwu. Wakalutilira kukhala na Naomi “nyinavyara.” (Ruth 2:22, 23) Pa mazgu agha tikuwonaposo mukhaliro ukuru comene wa Rute. Mukhaliro uwu nchitemwa cambura upusikizgi. Ivyo Rute wakacita vingatikhuŵilizga kuti tijifumbenge usange tikucindika ubwezi wamumbumba, kupwelelera ŵakutemweka ŵithu mwambura upusikizgi na kuŵapa wovwiri wakwenelera. Yehova wakuwona citemwa cithu cambura upusikizgi.

Kasi Naomi na Rute yikaŵa mbumba yayi? Vikuwoneka kuti mu madera ghanyake mbumba yikuŵa “yakukwana” para pali vigaŵa vyose nga ni mfumu, muwoli, mwana munyamata, msungwana, asekuru, abuya na ŵanji. Kweni Naomi na Rute ŵakutikumbuska kuti ŵateŵeti ŵa Yehova awo ŵali mu mbumba zicoko ŵangajura mitima yawo na kucita ivyo ŵangafiska kuti ŵalongore citemwa na lusungu. Kasi mukukondwa na mbumba iyo mulimo? Yesu wakakumbuska ŵalondezgi ŵake kuti mpingo Wacikhristu ungaŵa nga ni mbumba nanga nkhu awo ŵalije mbumba.—Mariko 10:29, 30.

‘Njumoza wa Ŵabali Ŵithu’

Rute wakalutilira kuvulura mu minda ya Bowazi kufuma waka mu Epulero, nyengo yakuvuna balere mpaka Juni, nyengo yakuvuna tirigu. Nyengo yikati yajumphapo, Naomi wakwenera kuti wakamba kughanaghanira comene ivyo wangacitira mkamwana wake wakutemweka. Pa nyengo iyo ŵakaŵa ku Moabu, Naomi wakati palije ico wangacita kuti wamusangire mwanalume munyake Rute. (Ruth 1:11-13) Kweni panyengo iyi, wakamba kughanaghana mu nthowa yinyake. Naomi wakaphalira Rute kuti: “Wa mwana wane, kasi ndileke kukupenjera nyumba, kuti kuŵenge kuwemi kwa iwe?” (Ruth 3:1) Mwakuyana na mdauko wakale, ŵapapi ŵakapenjeranga ŵana ŵawo munthu wakutorana nayo. Naomi wakazgoka mupapi wa Rute. Ntheura Naomi wakakhumbanga kumusangira “nyumba” kung’anamura kuti civikiliro ico mfumu wangapeleka. Kweni kasi Naomi wakate wacitenge wuli ici?

Pa nyengo yakwamba apo Rute wakazunura Bowazi Naomi wakati: “Munthu uyu ndi munyithu,  yumoza wa ŵabali ŵithu.” (Ruth 2:20) Kasi mazgu agha ghakang’anamurangaci? Dango ilo Ciuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli, likapangaso mwaŵi mbumba izo zikasuzgikanga cifukwa ca ukavu panji para soka laŵawira. Mwanakazi uyo ni cokoro ndipo walije mwana, wakakwenyeleranga comene cifukwa ca kufipira mtima zina la mfumu wake kuti panji mtundu wawo ungazakamara. Ndipouli, Dango likazomerezganga mubali wa mwanalume kutora cokoro mwakuti wababe ŵana kuti zina la uyo wali kufwa lilutilire kweniso kuti wapwelelere vyuma vya mbumba. c—Duteronome 25:5-7.

Naomi wakalongosora ivyo wakanozga kweniso umo vingendera. Mungaghanaghanira umo Rute wakakhwaskikira apo wakategherezganga a nyinavyara ŵakuyowoya. Nangauli Dango la Ŵaisrayeli pamoza na mitheto yake yinandi vikwenera kuti vikaŵa vyacilendo kwa Rute, kweni mwanchindi wakategherezga cilicose ico Naomi wakayowoya. Mutepanji ivyo Naomi wakayowoyanga, Rute wakaviwonanga kuti vikaŵa vyambura mahara kweniso vyakukhozga soni, ndipouli wakapulikira. Mwakuzika Rute wakati: “Vyose ivyo mwanena nditindicite.”—Ruth 3:5.

Nyengo zinyake cikuŵa cakusuzga kuti ŵawukirano ŵategherezge ulongozgi wa ŵanthu ŵalara awo ŵakumanya vinandi. Cikuŵa cipusu kughanaghana kuti ŵalara ŵangaghamanya makora yayi masuzgo agho ŵawukirano ŵakusangana nagho. Ivyo Rute wakacita vikutikumbuska kuti kupulikira ivyo ŵalara ŵakutiphalira nkhwacandulo comene. Cifukwa ŵakulongora kuti ŵakutitemwa kweniso kutikhumbira viwemi. Kasi ulongozgi wa Naomi ukaŵa wakuti wuli? Kasi Rute wakatumbikika nadi cifukwa ca kupulikira ulongozgi uwu?

 Rute pa Malo Ghakupwanthira

Mise ghake zuŵa lenelili, Rute wakaluta ku malo ghakupwanthira. Malo agha ghakaŵa ghakuthambalara ndiposo ghanonono comene ndipo ŵalimi ŵakapwanthirangapo na kuwuluska mbuto zawo. Kanandi malo agha ghakaŵanga mu mphepete mwa phiri panji pa malo ghakukwera, apo mphepo yikaŵanga yikuru ku mise. Pakupeta, ŵakaŵanga na vyakuwuluskira ivyo ŵakanjizganga kusi kwa mbuto, nakuwuluskira mcanya. Mbuto zikawiranga pasi peneapo mwelero ukaputanga.

Kumise apo mulimo ukaŵa pafupi kumara, Rute wakaŵa maso kuti wacite vinthu mwamahara. Bowazi wakalaŵiliranga apo ŵanchito ŵakawuruskanga ndipo ŵakawunjika mulu ukuru. Wakati warya na kukhuta wakagona kumphepete kwa mulu wa balere. Aka kakwenera kuti kakaŵa kaluso ako panji kakawovwiranga kuti ŵankhungu waleke kwiba balere. Rute wakamuwona Bowazi apo wakagonanga pasi usiku. Nyengo yikakwana kuti Rute wacite ivyo Naomi wakamuphalira.

Rute wakalutanga kwa Bowazi pacokopacoko, mtima mucanya. Wakamanya kuti Bowazi wali mu tulo twakufwa nato. Ntheura, nga umo Naomi wakamuphalilira, wakabenekura ku malundi gha Bowazi na kugona musi, wakakhala waka cete nyengo yitaliko. Rute wakwenera kuti wakawonanga nga wakucedwapo waka. Paumaliro, ca pakati pa usiku, Bowazi wakamba kusunkhunyika. Cifukwa cakuzizima wakamba kujinyolora na cilato cakuti wajidikiskeso. Kweni wakamanya kuti ku malundi kwake kuli munthu. Pa nkhani iyi Baibolo likuti: “Wonani, mwanakazi wali gone, [ku] malundi ghake!”—Ruth 3:8.

Bowazi wakafumba kuti: “Kasi iwe ndiwe njani?” Mutepanji Rute wakazgora mwawofiwofi kuti: “Ndine Ruth, muteŵetikazi winu; mudikiskeni muteŵetikazi winu na cidiko cinu, pakuti imwe ndimwe munyithu mwenemwene.” (Ruth 3:9) Ŵanthu ŵanji ŵakughanaghana kuti ivyo Rute wakayowoya na kucita vikulongora kuti wakakhumbanga kuti Bowazi wagone nayo. Kweni ŵakusulako fundo ziŵiri zambura kusuzga. Yakwamba, Rute wakacita mwakuyana na mitheto ya pa nyengo iyo, ndipo yinandi mwa mitheto iyi tingayipulikiska yayi pasono. Ntheura, kungaŵa kupuvya kuyaniska ivyo Rute wakacita na nkharo zaunyankhasi za mazuŵa ghano. Yaciŵiri, ivyo Bowazi wakazgora vikulongora kuti Rute wakabuda yayi pa ivyo wakacita ndipo vikaŵa vyakwenelera.

Bowazi wakayowoya mwakuzika, ndipo tikukayika yayi kuti Rute wakakhozgeka na mazgu agha. Iyo wakati: “Utumbikike na Yehova, mwana wane; pakuti uwemi wako uwu wacita sono paumaliro waluska wa pakudanga, cifukwa cakuti ntha ukalondora ŵapungwe, ŵakavu panji ŵasambazi.” (Ruth 3:10) ‘Uwemi wa pakudanga,’ nchitemwa ico Rute wakalongora pakulondezga Naomi mpaka ku Israyeli na kumupwelelera. ‘Uwemi wa paumaliro,’ ni ivyo wakacita panyengo iyi. Bowazi wakawona kuti Rute mphanyi wakapenja mwanalume pakati pa ŵanyamata, ŵasambazi panji ŵakavu. M’malo mwake, wakakhumbanga kucitira uwemi Naomi kweniso kuti zina la mfumu wake uyo wakaŵa kuti wafwa lileke kuluwika mu cikaya cakwawo. Mphake kuti Bowazi wakakhorwa na mwanakazi uyu cifukwa wakaŵa wambura kukhumba vyake pera.

Bowazi wakalutizga kuti: “Sono, mwana wane, ungopanga, tindikucitire cose ico ukukhumba, cifukwa wose ŵanyithu ŵa muzi ŵamanya kuti iwe ndiwe mwanakazi wa nkharo yiwemi.” (Ruth 3:11) Bowazi wakakondwa comene kuŵa na mwaŵi wakutora Rute kuŵa muwoli wake. Ndipo mutepanji wakazizikika viŵi yayi apo wakapika mwaŵi wakuti wamuhare. Ndipouli, Bowazi wakaŵa murunji, ndipo wakacita vinthu munthowa yakuti wajikondweske waka yekha yayi. Ntheura Bowazi wakaphalira Rute kuti pakaŵa munthu munyake uyo wakaŵa mubali wapafupi comene wa mbumba ya Naomi kuluska iyo. Munthu uyu ndiyo wakeneranga kupika dankha mwaŵi.

Bowazi wakapempha Rute kuti wagone na kupumura mpaka kumatandakuca na kuwelera kunyumba kwake kwambura munthu waliyose kumanya. Wakakhumbanga kuti wavikilire lumbiri lwake kweniso lwa Rute pakuti ŵanji mphanyi ŵakaghanaghana kuti ŵakacita cinthu cinyake ciheni. Rute wakagonaso musi mwa malundi  gha Bowazi, panji pa nyengo iyi maghanoghano ghakaŵa mu malo cifukwa Bowazi wakamuzgora mwalusungu. Ntheura, apo kukaŵa kucali kamdima, Bowazi wakamupa cawanangwa ca balere ndipo Rute wakawelera ku nyumba.

Rute wakwenera kuti wakakhozgekanga comene para wakughanaghanira mazgu agho Bowazi wakayowoya apo wakati Rute wakamanyikwanga na ŵanthu kuŵa “mwanakazi wa nkharo yiwemi.” Cifukwa cakuti Rute wakaŵikapo mtima kuti wamanye Yehova na kumuteŵetera vikwenera kuti vikamovwira kuti waŵe na lumbiri lwantheura. Rute wakalongoraso lusungu lukuru kwa Naomi na ŵanthu ŵakwake. Ndipo wakaŵa wakunozgeka kutolera mitheto iyo yikaŵa yacilendo kwa iyo. Usange tingaŵa na cipulikano nga ni Rute, ticindikenge comene ŵanthu, vyakucita na mitheto yawo. Ndipo para tacita nthena, nase tingaŵa na lumbiri luwemi.

Malo gha Cipumulo kwa Rute

Rute wakati wafika ku nyumba, Naomi wakamufumba kuti: “Kasi ndiwe njani mwana wane?” (NW) Naomi wakafumba fumbo ili cifukwa kukaŵa usiku, kweniso wakakhumbanga kumanya usange Rute wakaŵa kuti wacali wandasange munthu wakuti watorane nayo. Mwaluŵiro, Rute wakaphalira a nyinavyara vyose ivyo vikacitika pakati pa iyo na Bowazi. Rute wakapelekaso cawanangwa ca balere ico Bowazi wakamupa kuti wakapeleke kwa Naomi. d—Ruth 3:16, 17.

Mwavinjeru Naomi wakaciska Rute kuti wakhale phee panyumba zuŵa ili kwambura  kuluta ku minda kuti wakavulure. Wakamusimikizgira Rute kuti: “Mwanalume ntha tiwakhale waka cete wasuke wamalizge mulandu uwu muhanya uno.”—Ruth 3:18.

Naomi wakaneneskanga. Bowazi wakaluta pa cipata ca msumba, apo ŵalara ŵa msumba ŵakwenera kuti ŵakakumananga, ndipo wakalindilira mpaka apo mwanalume uyo wakaŵa mubali wapafupi wakajumphira. Panthazi pa ŵakaboni, Bowazi wakapeleka mwaŵi kwa mwanalume uyu kuti watore Rute. Kweni mwanalume uyu wakakana, wakati para wangacita nthena wangatimbanizga ciharo cake. Pamasinda, Bowazi wakayowoya pamaso pa wumba kuti iyo ndiyo waŵenge mwenembumba. Wakati wagurenge munda wa mfumu wa Naomi, Elimeleki, na kutora Rute cokoro ca Maloni mwana wa Elimeleki. Bowazi wakayowoya kuti para wacita nthena wawuskenge “zina la wakufwa, [kuti] lileke kuluwika mukati mwa ŵanaŵanyake.” (Ruth 4:1-10) Bowazi wakaŵa nadi murunji kweniso wambura kujighanaghanira yekha.

Bowazi wakamutora Rute. Kufuma apa Baibolo likuti: “Yehova wakamupa kuzuwuka, wakababa mwana mwanalume.” Ndipo ŵanakazi ŵa ku Betelehemu ŵakamutumbika Naomi na kumulumba Rute cifukwa cakovwira Naomi kuluska ŵana ŵanalume ŵankhondi na ŵaŵiri. Baibolo likuti mwana uyo Rute wakababa wakazakaŵa sekuru wa Themba Davide. (Ruth 4:11-22) Pamasinda Davide nayo wakazakaŵa sekuru wa Yesu Khristu.—Mateyu 1:1. e

Rute wakatumbikika nadi ndipo Naomi nayo wakatumbikika cifukwa wakawovwira kulera mwana nga ni para wakababa ndiyo. Umoyo wa ŵanakazi ŵaŵiri aŵa ukutikumbuska kuti Yehova Ciuta wakuwona wose awo mwakujiyuyura ŵakuzomera kusuzgika na cilato cakuti ŵapwelelere ŵamumbumba yawo kweniso awo ŵakumuteŵetera mwakugomezgeka lumoza na ŵakusoleka ŵake. Wakulekapo yayi kutumbika ŵanthu ŵakugomezgeka awo ŵali na lumbiri luwemi kwa iyo nga umo wakacitira Rute.

[Mazgu ghamusi]

[Cithuzithuzi pa peji 19]

[Cithuzithuzi pa peji 19]

Rute wakalimbikiranga nchito kuti wajipwelelere iyo kweniso Naomi

[Cithuzithuzi pa peji 21]

Rute na Naomi ŵakawovwirananga na kukhozgana

[Cithuzithuzi pa peji 23]

Rute wakaŵa na vilato viwemi apo wakakhumbanga Bowazi

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Yehova wakamutumbika Rute cifukwa wakaŵa buya wa Mesiya