Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Bu Mawu Tue Nɛ O Ná E Si Womi Ɔmɛ A He Se

Bu Mawu Tue Nɛ O Ná E Si Womi Ɔmɛ A He Se

“Akɛnɛ nɔ ko be nɛ pe lɛ Mawu ɔ heje ɔ, e ngɔ lɛ nitsɛ e biɛ kɛ kã kita.”—HEB. 6:13.

1. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa munyu ngɛ ekpa ngɛ adesahi nɛ a yi mluku ɔ a munyu he?

YEHOWA ji “Mawu anɔkualetsɛ.” (La 31:5) Akɛnɛ adesahi yi mluku heje ɔ, pi be tsuaa be nɛ waa kɛ wa hɛ ma nyɛ maa fɔ a nɔ, se ‘Mawu lɛɛ e yi lakpa.’ (Heb. 6:18; kane 4 Mose 23:19.) E tsuɔ níhi nɛ e to e yi mi kaa e maa pee konɛ adesahi nɛ a ná he se ɔ he ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Mawu de kaa e maa pee ngɛ ní bɔmi ligbi tsuaa ní bɔmi ligbi sisije ɔ, e pee. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ ní bɔmi ligbi ekpane ɔ nyagbe ɔ, “Mawu na nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e pee ɔ, nɛ a mwɔ e hɛ saminya.”—1 Mose 1:6, 7, 30, 31.

2. Mɛni ji Mawu he jɔɔmi ligbi ɔ, nɛ mɛni heje nɛ e pee jamɛ a ligbi ɔ klɔuklɔu ɔ?

2 Benɛ Yehowa Mawu kpale hyɛ níhi tsuo nɛ e bɔ ɔ, e tu ligbi kpaagone ɔ, nɛ ji be kɛkɛɛ nɛ e kɛ ngɛ e he jɔɔe nɛ e bɔɛ nɔ́ ko ngɛ zugba a nɔ hu ɔ he munyu. Ligbi nɛ ɔ pi ligbi nɛ hɛɛ ngmlɛfia 24. (1 Mose 2:2) Mawu he jɔɔmi ligbi ɔ bɛ nyagbe lolo. (Heb. 4:9, 10) Baiblo ɔ tsɔɔ we be tutuutu nɛ jamɛ a ligbi ɔ je sisi. E je sisi be bɔɔ se benɛ a bɔ Adam yo Hawa maa pee jeha 6,000 nɛ be ɔ. Hwɔɔ se ɔ, Yesu Kristo Jeha Akpe Nɔ Yemi nɛ ma ha nɛ yi mi tomi nɛ Mawu kɛ bɔ zugba a kaa e pee paradeiso kɛ ya neneene konɛ adesahi nɛ a ye mluku nɛ a hi nɔ ɔ maa ba mi. (1 Mose 1:27, 28; Kpoj. 20:6) Anɛ o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa o ma ná jɔɔmi nɛ ɔ nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ eko lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, o ma nyɛ ma ná eko! Ejakaa Mawu “gbaa ligbi nɛ ji kpaago ɔ, nɛ e pee lɛ ligbi klɔuklɔu.” Enɛ ɔ haa wɔ nɔ mi mami kaa bɔ tsuaa bɔ nɛ ji ɔ, benɛ Mawu he jɔɔmi ligbi ɔ ke e baa nyagbe ɔ, Mawu yi mi tomi ɔ hu maa ba mi.—1 Mose 2:3.

3. (a) Mɛni haomi ba benɛ Mawu he jɔɔmi ligbi ɔ je sisi ɔ? (b) Kɛ Yehowa tsɔɔ bɔnɛ e ma plɛ kɛ tsu haomi nɛ ɔ he ní ha kɛɛ?

3 Se benɛ Mawu he jɔɔmi ligbi ɔ je sisi ɔ, haomi ko ba. Satan nɛ ji Mawu bɔfo ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ɔ pee e he mawu, nɛ e suɔ kaa nihi nɛ a ja lɛ. Lɛ ji kekleekle nɔ nɛ ye lakpa. E sisi Hawa nɛ Hawa gbo Yehowa nɔ tue. (1 Tim. 2:14) Hawa hu ha nɛ e huno ɔ ba piɛɛ e he kɛ tsɔ Yehowa hɛ mi atua. (1 Mose 3:1-6) Enɛ ɔ ji atua tsɔmi nɛ mi wa pe atuahi tsuo nɛ a tsɔ hyɛ. E ngɛ mi kaa Satan po Yehowa nya kaa e ji lakpatsɛ kpanaku mohu lɛɛ, se Yehowa susuu we kaa e he hia nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi kaa e yi mi tomi ɔ maa ba mi. Mohu ɔ, e tsɔɔ bɔnɛ e ma plɛ kɛ tsu atua nɛ a tsɔ kɛ si lɛ ɔ he ní ha, nɛ pee se loko nihi maa nu sisi. E de ke: ‘Ma ha ninyɛ maa hi mo Satan kɛ yo ɔ nyɛ kpɛti, nɛ ma pee o nina kɛ lɛ hu e nina he nyɛli. Si womi Nina a maa fia o yi nɔ́, nɛ mo hu o maa kɔ e nane se ja.’—1 Mose 3:15; Kpoj. 12:9.

KITAHI NƐ A KƐ MAA NƆ́ KO NƆ MI KAA E NGƐ MI

4, 5. Be komɛ ɔ, mɛni Abraham peeɔ kɛ maa sanehi a nɔ mi?

4 Benɛ Mawu bɔ Adam kɛ Hawa a, eko ɔ, e he hia we nɛ nɔ ko nɛ kã kita kɛ ma nɔ́ ko nɔ mi loko a maa le kaa nɔ́ ɔ ngɛ mi. E he hia we nɛ bɔ níhi nɛ a ye mluku nɛ a suɔ Mawu nɛ a kaseɔ lɛ ɔ nɛ a kã kita; be tsuaa be ɔ, a tuɔ anɔkuale, nɛ a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ a sibi mi. Se benɛ adesahi pee yayami nɛ a yi mluku hu ɔ, níhi tsake. Nyagbe ɔ, benɛ lakpa yemi kɛ nɔ sisimi pɔhe ngɛ adesahi a kpɛti ɔ, e he ba hia nɛ a kã kita kɛ ma níhi nɛ a he hia a, a nɔ mi kaa a ji anɔkuale.

5 Ke e hí kulaa a, Abraham kã kita si etɛ kɛ ma sanehi a nɔ mi. (1 Mose 21:22-24; 24:2-4, 9) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e ya ye Edom matsɛ ɔ kɛ nihi nɛ a piɛɛ Elam matsɛ ɔ he ɔ a nɔ kunimi nɛ e ma a, Abraham kã kita. Salem matsɛ ɔ kɛ Sodom matsɛ ɔ ba kpee Abraham. Melkizedek nɛ ji Salem matsɛ ɔ ji “Mawu Hiɔwe No ɔ we osɔfo” hulɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e jɔɔ Abraham nɛ e je Mawu yi kaa e ha nɛ Abraham ya ye e he nyɛɛli ɔmɛ a nɔ kunimi. (1 Mose 14:17-20) Lɔɔ se ɔ, benɛ Sodom matsɛ ɔ ngɛ hlae maa ke Abraham ní ngɛ matsɛ ɔ webi ɔmɛ nɛ Abraham ya kpɔ ngɛ ta buli nɛ a ba tua mɛ ɔ a dɛ mi heje ɔ, Abraham kã kita nɛ e de ke: ‘I wo ye nine nɔ kɛ kã Mawu Hiɔwe No ɔ, nɔ nɛ pee hiɔwe kɛ zugba a kita kaa i be o nɔ́ ko nɔ́ ko ngɔe, kpa jio, tokota nya fimi nɔ́ jio; konɛ o ko ba de hwɔɔ se ko ke, “Imi lɛ i pee Abram niatsɛ.”’—1 Mose 14:21-23.

SI NƐ YEHOWA WO ABRAHAM NƐ E KÃ KITA KƐ MA NƆ MI

6. (a) Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ Abraham pee kɛ ha wɔ? (b) Kɛ wa ma plɛ kɛ ná tue bumi nɛ Abraham pee ɔ he se ha kɛɛ?

6 Bɔnɛ pee nɛ adesa yayami peeli nɛ a ná nɔ mi mami kaa Yehowa Mawu si womihi maa ba mi heje ɔ, Yehowa hu kãa kita kɛ maa sanehi a nɔ mi. E tuɔ munyu komɛ kaa, “Nyɔmtsɛ Yehowa ke, ‘I ngɛ ye he kita kae.’” (Eze. 17:16) Baiblo ɔ tsɔɔ si fɔfɔɛ slɔɔtoslɔɔtohi nɛ a hiɛ pe 40 a mi nɛ Yehowa Mawu kã kita ngɛ. Eko ɔ, kita nɛ Mawu kã Abraham ɔ ji nɔ́ nɛ nihi le wawɛɛ. Yehowa kɛ Abraham so somihi fuu jeha babauu, nɛ ke a hyɛ ɔ, kulaa tsɔɔ kaa si womi Nina a maa je Abraham kɛ e bi Isak a weku ɔ mi. (1 Mose 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Lɔɔ se ɔ, Yehowa ka Abraham nɛ e de lɛ ke e kɛ e bi nɛ e suɔ lɛ saminya a nɛ sã afɔle ha lɛ. Abraham tui tsle kulaa, e bu Yehowa tue nɛ benɛ e maa gbe e bi ɔ konɛ e kɛ lɛ nɛ sã afɔle ɔ, Mawu bɔfo ko tsi e nya. Kɛkɛ nɛ Mawu kã kita nɛ e de ke: ‘Imi Yehowa, i ngɛ ye he kita kae kaa akɛnɛ o bu mi tue, nɛ o bi kake too ɔ he nɔ́ dɔɛ mo kaa o kɛ lɛ ma ha mi heje ɔ, imi hu ma gbaa mo, nɛ ma ha o nina maa hiɛ babauu kaa dodoehi ngɛ hiɔwe, loo wo nya zia. O nina maa ye a he nyɛli a nɔ. Kɛ gu o nina a nɔ ɔ, je ma amɛ tsuo ma ná jɔɔmi, ejakaa o bu mi tue.’—1 Mose 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Mɛni heje nɛ Mawu kã Abraham kita a? (b) Mɛni blɔ nɔ Yesu “to kpa” amɛ maa gu kɛ ná si nɛ Mawu wo nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi ɔ he se?

7 Mɛni heje nɛ Mawu kã Abraham kita kaa e si womi ɔmɛ maa ba mi ɔ? E pee jã konɛ e kɛ ma nɔ mi ha nihi nɛ a maa piɛɛ Kristo he kɛ ye matsɛ, nɛ a ji “nina” a fã nɛ ji enyɔ ɔ, konɛ e kɛ wo a hemi kɛ yemi mi he wami. (Kane Hebribi 6:13-18; Gal. 3:29) Kaa bɔnɛ bɔfo Paulo tsɔɔ nya a, Yehowa ‘kã kita kɛ ma e si womi ɔ nɔ mi konɛ kɛ gu nɔ́ enyɔ nɛ a tsakee we gblegbleegble nɛ ji, e si womi kɛ kita nɛ Mawu nɛ be nyɛe maa ye lakpa a kã kɛ ma nɔ mi ɔ nɔ ɔ, wɔ nihi nɛ wa ba sa we ngɛ Mawu ngɔ ɔ, wa ma nyɛ ma ná he wami womi nɛ mi wa konɛ waa pɛtɛ nɔ́ nɛ wa ngɔ wa hɛ ngɔ fɔ nɔ ɔ he nɛ wa.’

E be kɛe nɛ Abraham maa na kaa Yehowa si womi ɔmɛ ba mi

8 Pi Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ pɛ nɛ a náa kita nɛ Mawu kã Abraham ɔ he se. Yehowa kã Abraham kita ke, kɛ gu Abraham “nina” a nɔ ɔ, ‘je ma amɛ tsuo ma ná jɔɔmi.’ (1 Mose 22:18) Nihi nɛ a piɛɛ nihi nɛ a ma ná jɔɔmi nɛ ɔ he ɔ ji Kristo “to kpa” amɛ nɛ a peeɔ tue bumi nɛ a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a ma ná neneene wami ngɛ paradeiso mi ngɛ zugba a nɔ ɔ. (Yoh. 10:16) Ke o hɛ kɛ nɔ fɔmi ji o maa ya hiɔwe jio, o maa hi zugba a nɔ jio ɔ, moo ‘pɛtɛ he’ wawɛɛ kɛ gu Mawu tue nɛ o maa bu daa a nɔ.—Kane Hebribi 6:11, 12.

KITA KPAHI NƐ MAWU KÃ

9. Mɛni kita Mawu kã Abraham nina a benɛ a ngɛ nyɔguɛ yee ngɛ Egipt ɔ?

9 Jeha lafa komɛ a se ɔ, Yehowa kã kita ekohu kɛ ma si nɛ e wo Abraham ɔ nɔ mi be mi nɛ e tsɔ Mose konɛ e kɛ Abraham nina a nɛ a ngɛ nyɔguɛ yee ngɛ Egipt ɔ nɛ ya tu munyu ɔ. (2 Mose 6:6-8) Benɛ Mawu ngɛ kita nɛ e kã Abraham ɔ he munyu tue ɔ, e de ke: ‘Benɛ i hla Israel ma a, i kã mɛ kita ke ma je mɛ kɛ je Egipt zugba a nɔ, nɛ ma kpaka mɛ kɛ ya zugba ko nɛ i hla ha mɛ, zugba kpakpa nɛ baa ní saminya nɛ e ngɛ fɛu pe kulaa nɔ.’—Eze. 20:5, 6.

10. Mɛni si Mawu wo Israelbi ɔmɛ benɛ e kpɔ mɛ kɛ je Egipt ɔ?

10 Lɔɔ se ɔ, benɛ a kpɔ Israelbi ɔmɛ kɛ je Egipt ɔ, Yehowa wo mɛ si nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi ke: ‘Ke nyɛ maa bu ye gbi tue, nɛ nyɛ maa ye ye si womi ɔ nɔ ɔ, lɛɛ nyɛ maa pee imi nitsɛ ye ma titli pe ma amɛ kulaa; ejakaa je ɔ tsuo ye nɔ́ ji mɛ. Se nyɛɛ lɛɛ nyɛ maa pee osɔfohi a matsɛ yemi kɛ ma klɔuklɔu kɛ ha mi.’ (2 Mose 19:5, 6) Moo hyɛ he blɔ ngua nitsɛnitsɛ nɛ Mawu ha Israelbi ɔmɛ! Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke Israel ma a bu Mawu tue ɔ, Mawu kɛ ni kakaakahi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ ma nyɛ ma tsu ní kaa matsɛmɛ nɛ a yeɔ osɔfo konɛ adesa kpahi nɛ a ná he se. Pee se ɔ, Yehowa tsɔɔ nɔ́ nɛ e pee kɛ ha Israel ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ nɛ e de ke: ‘I kã mo kita, nɛ i kɛ mo so.’—Eze. 16:8.

11. Mɛni Israelbi ɔmɛ de benɛ Mawu kɛ fɔ a hɛ mi kaa e suɔ nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi e kɛ mɛ a kpɛti ɔ?

11 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yehowa ha we nɛ Israelbi ɔmɛ nɛ a kã kita kaa a maa bu lɛ tue, nɛ jã kɛ̃ nɛ e fi we Israelbi ɔmɛ a nɔ konɛ a ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi e kɛ mɛ a kpɛti. Mohu ɔ, mɛ nitsɛmɛ a je a tsui mi nɛ a de ke: ‘Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Yehowa de ɔ, wa maa pee.’ (2 Mose 19:8) Ligbi etɛ se ɔ, Yehowa Mawu ha nɛ Israel ma a le nɔ́ nɛ e ngɛ hlae kaa a pee. Kekleekle ɔ, a nu Kita Nyɔngma amɛ, nɛ lɔɔ se ɔ, Mose tsɔɔ mɛ kita kpahi nɛ a ngma ngɛ 2 Mose 20:22 kɛ ya si 2 Mose 23:33 ɔ. Mɛni Israelbi ɔmɛ de? ‘Ma a tsuo nya sɔ kɛ de ke, “Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Yehowa de wɔ ke waa pee ɔ, wa maa pee.”’ (2 Mose 24:3) Kɛkɛ nɛ Mose ngma mlaa amɛ ngɛ “somi womi” ɔ mi nɛ e wo e gbi nɔ kɛ kane konɛ ma a tsuo nɛ a nu ekohu. Lɔɔ se ɔ, Israel ma a de si etɛne ke: ‘Wa maa bu Yehowa tue; nɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e fã wɔ ke waa pee ɔ, wa maa pee.’—2 Mose 24:4, 7, 8.

12. Kɛ Yehowa pee e ní ha kɛɛ ngɛ somi nɛ e kɛ e ma nɛ e hla a so ɔ he, nɛ kɛ Israelbi ɔmɛ hu pee a ní ngɛ somi ɔ he ha kɛɛ?

12 Amlɔ nɔuu nɛ Yehowa bɔni nɔ́ nɛ e wo Israelbi ɔmɛ si kaa e maa pee ha mɛ ngɛ Mlaa somi ɔ mi ɔ he nítsumi. E ha nɛ a pee bo tsu nɛ́ a ja lɛ ngɛ mi, nɛ akɛnɛ adesahi yi mluku heje ɔ, e to osɔfohi hu konɛ a ye bua mɛ nɛ a nyɛ nɛ a su e he. Se Israelbi ɔmɛ lɛɛ, a hɛ je a he nɔ nɛ a jɔɔ kɛ ha Mawu ɔ nɔ amlɔ nɔuu, nɛ “a wo Israel nɔ klɔuklɔu ɔ mi mi la.” (La 78:41) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Mose hɛdɔ nɛ e ngɛ blɔ tsɔɔmi kpahi ngɔe kɛ ngɛ Yehowa ngɔ jee ngɛ Sinai Yoku ɔ nɔ ɔ, Israelbi ɔmɛ ná we tsui nɛ hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ ba si nɛ a susu kaa Mose kua mɛ. Enɛ ɔ he ɔ, a kɛ sika tsu pee na bi amaga nɛ a de ma a ke: “Israel, O Mawu ɔ nɛ je mo kɛ je Egipt zugba a nɔ ɔ, lɛ ji nɛ ɔ nɛ.” (2 Mose 32:1, 4) Kɛkɛ nɛ a ye gbijlɔ nɛ a wo lɛ biɛ ke ‘Yehowa nyami ligbi,’ nɛ a kpla si kɛ ha amaga nɛ a pee ɔ nɛ a sã afɔle kɛ ha lɛ. Benɛ Yehowa na nɔ́ nɛ ɔ, e de Mose ke: “Blɔ nɛ i fa mɛ ke a nyɛɛ nɔ ɔ, a gba kɛ je he momo.” (2 Mose 32:5, 6, 8) Aywilɛho sane ji kaa kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ma a, Israelbi ɔmɛ kã Mawu kita kpahi se a yi nɔ.—4 Mose 30:2.

KITA KPAHI ENYƆ

13. Mɛni sihi Mawu wo Matsɛ David nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi, nɛ mɛni blɔ nɔ enɛ ɔ kɔɔ si womi Nina a he ngɛ?

13 Benɛ Matsɛ David ngɛ tsɛ yee ɔ, Yehowa wo lɛ si ngɛ níhi enyɔ a he nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi konɛ nihi tsuo nɛ a maa bu Yehowa tue ɔ nɛ a ná he se. Kekleekle ɔ, e kã David kita kaa David matsɛ yemi ɔ maa hi si kɛ ya neneene. (La 89:35, 36; 132:11, 12) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a ma tsɛ si womi Nina a ke: “David Bi” ɔ. (Mat. 1:1; 21:9) David ba e he si nɛ e tsɛ e bi nɛ ma ba ye e se hwɔɔ se ɔ ke e “Nyɔmtsɛ,” ejakaa Kristo nɔ kuɔ pe lɛ.—Mat. 22:42-44.

14. Mɛni si Yehowa wo kɛ kɔ si womi Nina a he nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi, nɛ kɛ wa plɛɔ kɛ náa he se kɛɛ?

14 Enyɔne ɔ, Yehowa ha nɛ David gba kɛ fɔ si kaa Matsɛ nɛ ngɛ slɔɔto nɛ ɔ ma sɔmɔ kaa adesahi a we Osɔfo Nɔkɔtɔma hulɔ. Ngɛ Israel ɔ, e slo nihi nɛ a yeɔ matsɛ ngɛ nihi nɛ a yeɔ osɔfo ɔ a he kulaa. Nihi nɛ a je Levi weku ɔ mi ji nihi nɛ a yeɔ osɔfo, nɛ nihi nɛ a je Yuda weku ɔ mi ji nihi nɛ a yeɔ matsɛ. Se David gba kɛ kɔ nɔmlɔ ngua nɛ ma ba ye e se hwɔɔ se ɔ he ke: ‘Yehowa de ye Nyɔmtsɛ ɔ ke, “Hii si ngɛ ye hiɔ nɔ kɛ yaa si be nɛ ma ngɔ o he nyɛli ɔmɛ kɛ pee nɔ́ nɛ o kɛ o nane maa nɔ.” Yehowa kã kita nɛ ɔ, nɛ e be e nya se kpalee, “Osɔfo ji mo kɛ yaa neneene kaa Melkizedek pɛ.”’ (La 110:1, 4) Gbami nɛ ɔ ba mi, ejakaa amlɔ nɛ ɔ, Yesu Kristo nɛ ji si womi Nina a ngɛ tsɛ yee ngɛ hiɔwe. Jehanɛ se hu ɔ, e ngɛ sɔmɔe kaa adesahi a we Osɔfo Nɔkɔtɔma, nɛ e ngɛ nihi nɛ a tsake a tsui ɔ ye buae konɛ a ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Mawu a kpɛti.—Kane Hebribi 7:21, 25, 26.

MAWU ISRAEL EHE Ɔ

15, 16. (a) Mɛni Israel ma enyɔ he munyu a tu ngɛ Baiblo ɔ mi, nɛ a kpɛti te nɛ lɛ Mawu ngɛ lɛ jɔe mwɔnɛ ɔ? (b) Mɛni mlaa nɛ Yesu wo e se nyɛɛli ɔmɛ kɛ kɔ kita kami he?

15 Akɛnɛ Israel ma a kua Yesu Kristo heje ɔ, nyagbe ɔ, a kɛ Mawu a kpɛti puɛ, nɛ he blɔ nɛ a ko ná kaa a maa pee ‘matsɛmɛ nɛ a yeɔ osɔfo’ ɔ bɔ mɛ. Yesu de Yudabi ɔmɛ a hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ ke: “A ma kpɔ Mawu matsɛ yemi ɔ ngɛ nyɛ dɛ, nɛ a kɛ ma ha ma jeli a ma ko nɛ maa wo yiblii bɔnɛ sa.” (Mat. 21:43) A to jamɛ a ma a sisi ngɛ Pentekoste 33 M.B. benɛ a plɛ Mawu mumi ɔ kɛ pue Yesu kaseli maa pee 120 nɛ a bua a he nya ngɛ Yerusalem ɔ a nɔ ɔ. A ba le nimli nɛ ɔmɛ kaa ‘Mawu Israel.’ E kɛ we kulaa nɛ nihi akpehi abɔ nɛ a je je ma kpahi a mi ba piɛɛ a he.—Gal. 6:16.

16 Se Mawu mumi mi Israel ma ehe ɔ lɛɛ e pee we e ní kaa helo nya Israelbi ɔmɛ, mumi mi Israel ma ehe ɔ ya nɔ nɛ e ngɛ yiblii kpakpa woe kɛ gu tue bumi nɛ e tsa nɔ ngɛ pee ha Mawu ɔ nɔ. Mlaa amɛ a kpɛti kake nɛ mumi mi Israelbi ɔmɛ yeɔ nɔ ji nɔ́ nɛ kɔɔ kita kami he ɔ. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, nihi yi kitahi nɛ a kãa a nɔ, aloo a kãa kitahi kɛ maa lakpa munyuhi aloo níhi nɛ a he hia we a nɔ mi. (Mat. 23:16-22) Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: ‘Nyɛ ko kã kita kulaa. Nyɛ ha nyɛ Ee nɛ pee Ee, nɛ nyɛ Dɛbi nɛ pee Dɛbi kɛkɛ. Ke nɔ́ kpa ko piɛɛ he ɔ lɛɛ Abosiami dɛ mi nɛ e je.’—Mat. 5:34, 37.

Yehowa si womihi baa mi be tsuaa be

17. Mɛni sane bimihi a he nɛ wa ma susu ngɛ munyu nɛ a maa kase kɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi?

17 Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa wa be nyɛe ma kã kita kulaa lo? Nɛ sane bimi nɛ he hia wawɛɛ ji kaa ke a ke wa ha nɛ wa Ee nɛ pee Ee ɔ, mɛni lɔɔ tsɔɔ? Wa ma susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he ngɛ munyu nɛ a maa kase kɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi. Be mi nɛ wa yaa nɔ nɛ wa susuɔ Mawu Munyu ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ lɔɔ nɛ wo wɔ he wami nɛ́ waa ya nɔ nɛ waa bu Yehowa tue. Kɛkɛ ɔ, lɛ hu e bua maa jɔ nɛ e maa jɔɔ wɔ kɛ ya neneene kaa bɔnɛ e wo si nɛ e kã kita kɛ ma nɔ mi ɔ.