1. ¿Imaynapin hukniray Diospa promesankuna runakunaqmanta?

JEHOVÁ DIOSQA ‘cheqaq’ Diosmi (Deu. 32:4). Huchayoq kasqankuraykun runakunaqa mana confianapaq hinachu, Diosmi ichaqa ‘mana llullakunchu’ (Heb. 6:18; leey Números 23:19). Runakunaq allinninpaq imakunachus ruway munasqantaqa hunt’anpunin. Kamananpaq imakunachus ruway munasqanqa ‘ahinapunin karqan’, chhaynapin soqta p’unchay qhepataqa ‘Dios rikurqan llapa ruwasqankuna ancha allin kasqanta’ (Gén. 1:6, 7, 30, 31).

2. ¿Iman Diospa samanan p’unchay, imaraykun chay p’unchayta sapaqcharqan?

² Kamasqankunata qhawasqan qhepamanmi Jehová Dios willarqan qanchis kaq p’unchay qallarisqanta. Chaykunaqa manan 24 horakunayoq p’unchaychu karqan, aswanpas unay tiempon, chaypiqa manan imatapas Diosqa kay pachapi kamarqanchu (Gén. 2:2). Chay p’unchayqa manaraqmi tukukunraqchu (Heb. 4:9, 10). Bibliaqa manan willanchu hayk’aqchus qallarisqanta, ichaqa Evata kamasqan qhepamanmi qallarinman karqan, chaymantaqa soqta waranqa wata hinañan pasarqon. Diosmi munarqan huk paraisopi runakuna kay pachapi wiñaypaq tiyanankuta, chaymi hunt’akunqa Waranqa Wata Jesucristo Kamachikamuqtin (Gén. 1:27, 28; Apo. 20:6). ¿Kanqapunichu chhayna sumaq kawsay? Arí, ‘Diosmi qanchiskaq p’unchayta samincharqan sapaqcharqanpas’. Chaywanmi yachanchis imaña kaqtinpas Diospa samanan p’unchay tukupuqtin munaynin hunt’akunanta (Gén. 2:3).

3. a) ¿Ima sasachakuymi karqan samana p’unchay qallarishaqtin? b) ¿Imaynatan Jehová Dios rikuchirqan pay contra sayariqkuna chinkachiy munasqanta?

 ³ Chay samana p’unchay qallariqtinmi sasachakuy qallarirqan. Huk angelmi Dios contra sayarirqan, paymi Satanás. Evata q’otuspan Kamaqnin contra sayarichirqan (1 Tim. 2:14). Paytaqmi qosanta urmachillarqantaq chay mana allin ruwasqanman (Gén. 3:1-6). Jehová Diospa cheqaq rimaq kasqanta iskayachikushaqtinpas, payqa manan jurarqanraqchu yuyaykusqanta hunt’ananpaq. Aswanpas imaynata chay sasachakuy allichananmantan willarqan, Satanastan nirqan: “Qantawan warmitawanmi cheqninachisqaykichis, mirayniykitawanpas paypa miraynintawanpas, mirayninmi umaykipi t’ustusunki, qantaq talonninpi kaninki”, nispa. Chaytan entiendekunan tiempopi entiendechirqan (Gén. 3:15; Apo. 12:9).

4, 5. ¿Imatan Abraham mayninpi ruwarqan?

⁴ Chay tiempokunapiqa manapaschá juranankuraqchu karqan imapas cheqaq kasqanta sut’inchanankupaq. Diosta munakuq ch’uya kaqkunaqa sut’itan imatapas ninku paykunapurataq confianakunku chaymi mana jurankuchu. Ichaqa manañan chhaynachu runa huchaman urmasqanmantapacha. Tiempowanqa runakunan q’otukuq llullakuq kapurqanku, chaymi imapas sut’i kasqanta rikuchinankupaq juranankuraq karqan.

⁵ Abrahammi chayta ruwarqan kinsa kutipi (Gén. 21:22-24; 24:2-4, 9). Hukninmi karqan rey Elamta yanapaqninkunatawan atipasqanmanta kutimuqtin. Biblian willan Salem, Sodoma llaqtakunamanta reykuna Abrahamta chaskiq lloqsisqankuta. Ancha hatun Diospa sacerdoten Salem rey Melquisedecmi Abrahamta bendecirqan Jehová Diostataq hatuncharqan atipachisqanmanta (Gén. 14:17-20). Sodoma reytaq imaymanata Abrahamman qoyta munarqan enemigonkunata atipasqanmanta, hinan kutichirqan: “Hanaq pachata kay pachatawan kamaq Ancha hatun Señor Diosmanmi rimarirqani [“jurani”, NM], huk q’aytutapas usut’a watutapas, imaykitapas mana chaskikunaypaq, paqtan niwaq: Ñoqan Abramtaqa qhapaqyachini, nispa”, nispa (Gén. 14:21-23).

6. a) ¿Imatan Abrahammanta yachanchis? b) ¿Imapin allinninchispaq Abrahampa kasukusqan?

⁶ Jehová Diosqa promesankunapi confiananchispaqmi juramentokunata ruwarqan, khaynatan qallariq: “Ñoqa Apu Señor Diosmi sutiyrayku jurani”, nispa (Eze. 17:16). Bibliapiqa tawa chunka más Jehová Diospa jurasqankunan rikhurin, yaqapaschá aswan reqsisqaqa Abrahamman jurasqan. Watakunaq pasasqanpin askha promesakunata ruwarqan, chaykunan rikuchirqan churin Isaacmanta Prometesqa Miray rikhurimunanta (Gén. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Ichaqa Jehová Diosmi kamachirqan munakusqan churinta sacrificiopi haywananpaq. Abrahamqa usqhayllan kasukurqan, hinan wañuchinanña kashaqtin huk ángel tatichirqan. Chaymi Diosqa jurarqan: “Kayta ruwasqaykiraykun, manataq sapan churiykita qoytapas hark’awasqaykiraykun ñoqaqa sutiypi jurani anchatapuni  qanta saminchanaypaq. Anchatapunin mirayniykita askhayachisaq hanaq pacha ch’askakunata hina, lamar-qocha patapi aqota hina. Mirayniykin awqaykikunata atipanqa, simiyta kasukusqaykiraykun kay llapan ayllukunapaqpas samincha kanqaku”, nispa (Gén. 22:1-3, 9-12, 15-18).

7, 8. a) ¿Imaraykun Abrahamman Dios huk juramentota ruwarqan? b) ¿Imaynatan Diospa jurasqan ‘wak ovejankunaq’ allinninpaq kanqa?

⁷ ¿Imaraykun Abrahamman Dios jurarqan promesankuna hunt’ananta? Cristowan kuska kamachikamuqkunaq iñiyninta kallpachananpaqmi, paykunan kanku Prometesqa ‘Miraypa’ iskay kaq t’aqan (leey Hebreos 6:13-18; Gál. 3:29). Apóstol Pabloq willasqan hina, ‘Diosqa prometekusqantan juramentowan cheqaqcharqan [...]. Chay hinaqa, iskaymi manapuni cambiakuqqa: Diospa prometekusqan, jurasqanpiwan, chaykunamantaqa manan Diosqa llullakunchu. Ahinapi [...] ñawpaqenchispi churasqa suyakuyman hap’ipaykukunanchispaq’.

⁸ Chay juramentoqa manan akllasqa cristianokunaq allinnillanpaqchu. Jehová Diosmi jurarqan Abrahampa ‘miraynin’ hawa ‘llapa ayllukuna’ bendecisqa kanankuta (Gén. 22:17, 18). Chaykunamantan kashanku Cristoq ‘wak ovejankuna’, paykunan kay pachapi wiñaypaq kawsanankupaq suyakuyniyoq kanku (Juan 10:16). Hanaq pachapaqña otaq kay pachapi kawsanapaqña suyakuyninchis chaypas, allintan ‘hap’ipakunanchis’ chay suyakuyninchisman Diospa kamachikuyninkunata kasukuspa (leey Hebreos 6:11, 12).

9. ¿Imatan Dios jurarqan Abrahampa miraynin Egipto nacionpi kamachi kashaqtinku?

⁹ Qhepa tiempomanmi Jehová Diosqa chay promesamanta hukmanta jurallarqantaq, chaytan ruwarqan Moisesta Abrahampa mirayninwan rimananpaq kachaspa, chay kutipaqqa Egipto nacionpin kamachi kasharqanku (Éxo. 6:6-8). Diosmi nirqan: ‘Israelta akllakushaspaymi [...] rimarirqani [“jurarqani”, NM]: Egiptomantan horqosqaykichis, qankunapaq akllasqay hallp’amanmi pusasqaykichis. Chay suyupiqa lechewan miel misk’iwanmi askhallaña kan’, nispa (Eze. 20:5, 6).

10. ¿Imatan Israel llaqtaman Dios prometerqan Egiptomanta kacharichisqan qhepaman?

 ¹⁰ Egiptomanta israelitakunata kacharichisqan qhepamanmi Diosqa huk juramentota ruwallarqantaq, nirqanmi: “Kasuwaspaykichis rimanakusqaytapas hunt’ankichis chayqa, qankunan llapa llaqtakunamanta aswan chaniyoq llaqtay kankichis, ñoqaqmi lliw kay pachantinqa. Qankunan kamachinay [“kamachiq”, NM] sacerdotekuna kankichis, ñoqapaq t’aqasqa llaqta”, nispa (Éxo. 19:5, 6). ¡Ancha kusikunapaqmi chayqa karqan! Kasukuqtinkuqa paykunamantan askha kankuman karqan runakunata bendicinanpaq Diospa akllasqan kamachikuq sacerdotekuna. Qhepamanmi chay kutipi paykunarayku ruwasqanmanta Jehová Dios nirqan: ‘Qanwanmi rimanakapurqani’, nispa (Eze. 16:8).

11. ¿Imatan israelitakuna ruwarqanku akllasqa llaqta kanankupaq Dios rimanakuqtin?

¹¹ Diosqa manan israelitakunataqa obligarqanchu kasukunankupaqqa, imachus munachisqanta chaskikunankupaqpas. Paykunamantan nirqanku: “Diospa tukuy kamachikusqantan ruwasaqku” nispa (Éxo. 19:8). Kinsa p’unchay qhepamanmi Jehová Dios nirqan akllasqa llaqta kaspanku imachus ruwananku kasqanta. Ñawpaqtaqa uyarirqankun Chunka Kamachikuykuna qosqanta, chaymantataq Moiseswan huk kamachikuykunata qorqan (Éxo. 20:22–23:33). ¿Imatan ruwarqanku? ‘Llaqtantinmi huk-nisqalla rimarirqanku: ¡Señor Diospa llapa kamachikusqantan hunt’asaqku!’ nispa (Éxo. 24:3). Qhepamanmi Moisesqa chay kamachikuykunata qelqarqan ‘Rimanakuy Qelqapi’ hinan llaqtaq ñawpanpi leerqan hukmanta uyarinankupaq. Chaymi llaqtaqa kinsa kutipi prometellarqantaq: “Diospa tukuy imaymana kamachikusqantan hunt’asaqku, kasukusaqku”, nispa (Éxo. 24:4, 7, 8).

12. ¿Imatan Jehová Dios llaqtanpas ruwarqanku Rimanakusqanku Simiwan?

¹² Jehová Diosqa Rimanakusqan Simiman hina ruwananpaqmi yupaychanankupaq karpata ruwachirqan sacerdotekunatapas churarqan, chhaynapi huchayoq runakuna payman asuykunankupaq. Israelitakunan ichaqa Diosman qokusqankuta qonqapurqanku. Ruwasqankuwanmi ‘Ch’uya Diosninkuta phiñachirqanku’ sonqontapas nanachirqanku (Sal. 78:41). Sinaí orqopi Moisés kamachikuykunata chaskishaqtinmi, saqerparinanpaq yuyaykuspa israelitakunaqa paciencianku tukupuqtin manaña Diospi iñisharqankuchu. Chayraykun qori torillota ruwaspa nirqanku: “¡Israel, kaymi diosniykiqa, Egipto suyumanta pusamuqniyki!” nispa (Éxo. 32:1, 4). Hinan nirqanku: “Señor Diospaq fiestata ruwasunchis”, nispa. K’umuykukuspataq sacrificiokunatapas haywarqanku. Chayta rikuspan Dios Moisesman nirqan: “Usqhayllan t’aqakunku kamachisqay purinanku ñanmanta”, nispa (Éxo. 32:5, 6, 8). Chaymantapachan israelitakunaqa prometesqankuta p’akiyta qallarirqanku (Núm. 30:2).

13. ¿Imatan Jehová Dios Davidman jurarqan, imaynatan chay tupan prometesqa miraywan?

¹³ David rey kashaqtinmi Jehová Diosqa iskay juramentotawan ruwarqan kasukuq serviqninkunata bendecinanpaq. Ñawpaqtaqa Davidmanmi jurarqan kamachikuynin wiñaypaq kananta (Sal. 89:35, 36; 132:11, 12). Chaywanmi nisharqan Prometesqa Miray  paymanta rikhurimunanta, chayraykun “Davidpa Churin” nispa reqsikunan karqan (Mat. 1:1; 21:9). Davidqa huch’uyaykukuspan “Señor”, nispa nirqan qhepaman hamunan mirayninta, payqa yacharqanmi “Cristo” paymantaqa aswan hatun kananta (Mat. 22:42-44).

14. ¿Imatan Jehová Dios jurarqan Prometesqa Mirayman, imaynapin chay allinninchispaq?

¹⁴ Chaymantapas Jehová Diosmi Davidta yuyaycharqan qhepaman hamuq reyqa uma sacerdote kananta willananpaq. Israel nacionpiqa reywan sacerdotewanqa sapaqmi karqanku. Sacerdotekunaqa Leví ayllumantan karqanku, reykunataq Judá ayllumanta. Davidmi nirqan: “Diosmi Señorniyta nirqan: ‘Paña ladoypi tiyaykuy, awqaykikunata chaki sarunaykiman churanaykama’, nispa. Señor Diosmi jurarqan: ‘Qanmi Melquisedec hina sacerdote kanki, wiñaypaqmi sacerdote kanki, nispa, jurasqantaqa manan p’akinqachu’”, nispa (Sal. 110:1, 4). Chay Prometesqa Mirayqa ñan hanaq pachapi kamachikushanña. Hinaspapas runakunaq uma sacerdotenñan, chaymi Diosman kutirikuq runakunata yanapashan Dioswan allinpi kanankupaq (leey Hebreos 7:21, 25, 26).

15, 16. a) ¿Ima iskay nacionkunamantan Biblia riman, mayqentan Dios bendecishan? b) ¿Imatan Jesús qatikuqninkunata nirqan?

¹⁵ Jesucristota mana chaskisqankuraykun israelitakunaqa Diospa mana allin qhawarisqan kapurqanku, hinan manaña ‘kamachiq sacerdotekuna’ kanankupaqchu karqanku. Jesusmi judío umallikunata nirqan: “Diospa qhapaqsuyunqa qankunamanta qechusqan kanqa, paypa munayninman hina ruwaqkunamantaq qonqa”, nispa (Mat. 21:43). Chay mosoq llaqtan paqarirqan 33 wata Pentecostés fiestapi, pachak iskay chunka hina discipulokunaman santo espíritu uraykamuqtin, chayqa Jerusalenpin karqan. Llapankutan reqsikurqan ‘Diospa cheqaq Israel llaqtan’ nisqawan, chaymantaq pachantin nacionkunamanta askha runakuna hukllachakurqanku (Gál. 6:16).

¹⁶ Kay mosoq nacionqa Diosta kasukusqanraykun askhata rurushallan, paykunaqa juraymanta kamachikuytan kasukunku. Ñawpa Israel nacionmi ichaqa mana chhaynatachu ruwarqan. Jesuspa tiemponpiqa askha runakunan mana hunt’anankupaq juraqku otaq mana imallamantapas juraqku (Mat. 23:16-22). Jesusmi ichaqa qatikuqninkunata yachachirqan: “Amapunin jurankichu. [...] Aswanpas rimayniykichisqa kachun: Arí nisqaqa, arí nisqallapuni, manan nisqapas, manan nisqallapuni, chaykunamanta huk-hina niyqa saqraq yuyaychasqanmi”, nispa (Mat. 5:34, 37).

17. ¿Ima tapuykunatan hamuq estudiopi yachasun?

¹⁷ Chhaynaqa, ¿manachu jurana? ¿Ima ninantaq arí nisqa arí nisqallapuni kasqan? Chaykunamantan qatimuq estudiopi yachasun. Diospa Siminpi yuyaymanasqanchismi yanapawasun kasukuq kananchispaq. Chaymi payqa jurasqanman hina wiñaypaq bendeciwasun.