1. Switshembiso leswi endliwaka hi Yehovha swi hambana njhani ni leswi endliwaka hi vanhu?

YEHOVHA i “Xikwembu xa ntiyiso.” (Ps. 31:5) Leswi vanhu va nga hetisekangiki, a hi nge swi tshembi minkarhi hinkwayo leswi va swi vulaka, kambe a “swi . . . kotekiki leswaku Xikwembu xi hemba.” (Hev. 6:18; hlaya Tinhlayo 23:19.) Minkarhi hinkwayo leswi xi tshembisaka leswaku xi ta swi endlela vanhu xa swi endla. Hi xikombiso, hinkwaswo leswi Xikwembu xi vuleke leswaku xi ta swi endla eku sunguleni ka nguva yin’wana ni yin’wana ya ku tumbuluxa “swi [ve] tano.” Hikwalaho, loko ku hela siku ra vutsevu ra ku tumbuluxa, “Xikwembu xi vona hinkwaswo leswi xi swi endleke, kutani waswivo, a swi ri swinene ngopfu.”—Gen. 1:6, 7, 30, 31.

2. I yini siku ra Xikwembu ro wisa, naswona ha yini xi ri ‘hlawulekisile’?

² Endzhaku ka loko Yehovha Xikwembu a vule leswaku swilo hinkwaswo leswi a swi tumbuluxeke a swi ri swinene, u tivise hi ku sungula ka siku ra vunkombo—ku nga ri siku ra tiawara ta 24, kambe ku nga nkarhi wo leha lowu a wiseke eku tumbuluxeni ka swilo laha misaveni. (Gen. 2:2) Siku ra ku wisa ra Xikwembu ra ha ya emahlweni. (Hev. 4:9, 10) Bibele a yi boxi leswaku ri sungule rini. Kambe hi tiva leswaku ri sungule endzhaku ka ku vumbiwa ka Evha, nsati wa Adamu, kwalomu ka malembe ya 6 000 lama hundzeke. Ku nga ri khale ku ta sungula Mfumo wa Yesu Kreste wa Gidi ra Malembe, naswona hi nkarhi wolowo Xikwembu xi ta hetisisa xikongomelo xa xona hi misava leswaku yi va paradeyisi laha vanhu lava hetisekeke va nga ta hanya hilaha ku nga heriki. (Gen. 1:27, 28; Nhlav. 20:6) U nga tiyiseka leswaku u ta va ni vumundzuku byolebyo lebyi tsakisaka! “Xikwembu xi katekisa siku ra vunkombo ni ku ri hlawulekisa.” Lexi a ku ri xitiyisekiso xa leswaku ku nga khathariseki leswaku ku humelela yini, Xikwembu a xi ta tiyiseka leswaku xikongomelo xa xona xi ta hetiseka eku heleni ka siku ra xona ro wisa.—Gen. 2:3.

3. (a) Ku humelele yini endzhaku ka ku sungula ka siku ra Xikwembu ro wisa? (b) Yehovha u vule leswaku u ta xi tlhantlha njhani xiphiqo lexi?

 ³ Hambiswiritano, endzhaku ka loko ku sungule siku ra Xikwembu ro wisa, swivumbiwa swin’wana swa xona swi xi xandzukerile. Sathana, loyi a a ri n’wana wa Xikwembu la nga ntsumi, u ringete ku endla leswaku vanhu van’wana va gandzela yena ematshan’weni ya Xikwembu. U vule mavunwa yo sungula a tlhela a kanganyisa Evha leswaku a nga yingisi Yehovha. (1 Tim. 2:14) Evha na yena u endle leswaku nuna wa yena a n’wi joyina eka ku xandzuka koloko. (Gen. 3:1-6) Ku xandzuka loku a ku ri nchumu wo biha swinene lowu tshameke wu humelela, kambe hambileswi Sathana a a hehla Yehovha hileswaku a nga vuli ntiyiso, Yehovha u vone swi nga bohi leswaku a endla xihlambanyo ku kombisa leswaku xikongomelo xa yena hi misava xi ta hetiseka. Ku ri na sweswo, Xikwembu xi endle xitshembiso lexi a xi ta twisisiwa endzhaku ka nkarhi, xi vula ntsena ndlela leyi a xi ta xi tlhantlha ha yona xiphiqo lexi, xi ku: “Ndzi ta veka vulala exikarhi ka wena [Sathana] ni wansati ni le xikarhi ka mbewu ya wena ni mbewu ya yena. [Mbewu leyi tshembisiweke] yi ta ku pfotlosa nhloko kutani wena u ta yi luma xirhendze.”—Gen. 3:15; Nhlav. 12:9.

4, 5. Hi yihi ndlela ya le nawini yo endla xitshembiso leyi Abrahama a yi tirhiseke?

⁴ Eku sunguleni ka matimu ya vanhu, kumbexana a swi nga bohi ku hlambanya leswaku mhaka yo karhi i ntiyiso. Swivumbiwa leswi hetisekeke leswi rhandzaka Xikwembu swi tlhela swi xi tekelela a swi boheki ku endla xihlambanyo; minkarhi hinkwayo swi vulavula ntiyiso naswona swi tshembana hi ku helela. Kambe swilo swi cincile loko mpatswa wo sungula wu dyohile kutani wu va lowu nga hetisekangiki. Eku heteleleni, loko vanhu se va tolovele ku hemba ni ku kanganyisa, swi sungule ku boha leswaku va hlambanya tanihi ndlela ya le nawini yo tshembisa leswaku mhaka yo karhi ya nkoka i ntiyiso.

⁵ Abrahama u endle swihlambanyo kanharhu. (Gen. 21:22-24; 24:2-4, 9) Hi xikombiso, u endle xihlambanyo loko a vuya eku hluleni ka hosi ya le Elami ni tihosi hinkwato leti a ti tirhisana na yona. Hosi ya le Salema ni ya le Sodoma ti tile ti ta hlangana na Abrahama. Melkisedeke hosi ya le Salema, a a ri “muprista wa Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla.” Hikwalaho, u katekise Abrahama a tlhela a dzunisa Xikwembu hileswi xi endleke leswaku Abrahama a hlula valala va yena. (Gen. 14:17-20) Kutani, loko hosi ya le Sodoma yi lave ku hakela Abrahama hileswi a a ponise vanhu va yona eka mavuthu lawa a ma va hlaserile, Abrahama u hlambanyile a ku: “Ndzi tlakusa voko ra mina ndzi hlambanya eka Yehovha Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, Muendli wa tilo ni misava, leswaku ku sukela eka harhana ku ya eka ngoti ya phaxani, e-e, a ndzi nge teki nchumu eka leswi swi nga swa wena, leswaku u nga vuli u ku, ‘Hi mina ndzi fuwiseke Abrama.’”—Gen. 14:21-23.

6. (a) Abrahama u hi vekele xikombiso xihi? (b) Hi ta vuyeriwa njhani eka leswi Abrahama a swi endleke?

⁶ Yehovha Xikwembu na yena u endle swihlambanyo leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va ta tiyiseka hi switshembiso swa yena, a tirhisa marito yo fana ni lama nge, “‘Loko ntsena ndza ha hanya,’ ku vula Yehovha, Hosi leyi Lawulaka.” (Ezek. 17:16) Bibele yi hi byela hi minkarhi yo tlula 40 laha Yehovha Xikwembu a endleke swihlambanyo. Xikombiso lexi tivekaka ngopfu i xa xihlambanyo lexi Xikwembu xi xi endleke eka Abrahama. Ku ringana malembe yo tala, Yehovha u endle switshembiso swa ntwanano swo hlayanyana na Abrahama leswi loko swi hlanganile swi kombisaka leswaku Mbewu leyi tshembisiweke a yi ta huma eka Abrahama, hi n’wana wa yena Isaka. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Endzhaku ka sweswo, Yehovha u ringe Abrahama hi ndzingo lowukulu, a n’wi lerisa leswaku a nyikela hi n’wana wa yena la rhandzekaka.  Handle ko hlwela, Abrahama u yingisile naswona a a ri kusuhi ni ku endla xitlhavelo hi Isaka loko ntsumi ya Xikwembu yi n’wi tshikisa. Kutani Xikwembu xi hlambanye xi ku: “Ndzi hlambanya hi mina . . . leswaku hikwalaho ka leswi u endleke leswi naswona u nga alangiki ni n’wana wa wena loyi a nga swakwe, hakunene ndzi ta ku katekisa ndzi tlhela ndzi andzisa mbewu ya wena ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle; mbewu ya wena yi ta lawula nyangwa ya valala va yona. Tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra mina.”—Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Ha yini Xikwembu xi endle xihlambanyo eka Abrahama? (b) “Tinyimpfu tin’wana” ta Yesu ti ta vuyeriwa njhani eka xitshembiso lexi hlambanyiweke xa Xikwembu?

⁷ Ha yini Xikwembu xi endle xihlambanyo eka Abrahama xa leswaku switshembiso swa xona swi ta hetiseka? A xi lava ku tiyisekisa lava a va ta va vadyandzhaka-kulobye na Kreste, lava vumbaka swirho leswin’wana swa “mbewu” leyi tshembisiweke, ni ku tiyisa ripfumelo ra vona. (Hlaya Vaheveru 6:13-18; Gal. 3:29) Hilaha muapostola Pawulo a hlamuseleke hakona, Yehovha u “nghenelele hi xihlambanyo, leswaku, hi swilo swimbirhi leswi nga hundzukiki [xitshembiso xa yena ni xihlambanyo xa yena] leswi ha swona swi nga kotekiki leswaku Xikwembu xi hemba, hina . . . hi kuma xikhutazo xa matimba xo khomelela eka ntshembo lowu vekiweke emahlweni ka hina.”

⁸ A hi Vakreste lava totiweke ntsena lava vuyeriwaka eka xihlambanyo lexi Xikwembu xi xi endleke eka Abrahama. Yehovha u hlambanyile leswaku vanhu va “tinxaka hinkwato ta misava [va] ta tikatekisa” hi ku tirhisa “mbewu” ya Abrahama. (Gen. 22:18) Vanhu volavo lava katekisiweke va katsa ni “tinyimpfu tin’wana” leti yingisaka ta Kreste, lava nga ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi. (Yoh. 10:16) Ku nga khathariseki leswaku u ni ntshembo wo hanya etilweni kumbe laha misaveni, “khomelela” eka wona hi ku ya emahlweni u yingisa Xikwembu.—Hlaya Vaheveru 6:11, 12.

9. Hi xihi xihlambanyo lexi Xikwembu xi xi endleke eka vatukulu va Abrahama lava a va ri evuhlongeni aEgipta?

⁹ Endzhaku ka madzana ya malembe, Yehovha u tlhele a endla xihlambanyo lexi fambisanaka ni switshembiso leswi boxiweke laha henhla loko a rhumela Muxe leswaku a ya vulavula ni vatukulu va Abrahama, lava a va ri evuhlongeni aEgipta. (Eks. 6:6-8) Loko Xikwembu xi vulavula hi nkarhi wolowo, xi te: “Esikwini leri ndzi hlawuleke Israyele ha rona, . . . ndzi tlakuse voko ra mina ndzi va hlambanyela ku va humesa etikweni ra Egipta ndzi va yisa etikweni leri ndzi ri kambeleke leswaku  ri va ra rona, leri ri khulukaka ntswamba ni vulombe.”—Ezek. 20:5, 6.

10. Hi xihi xitshembiso lexi Xikwembu xi xi endleke eka Vaisrayele endzhaku ko va kutsula aEgipta?

¹⁰ Kutani, endzhaku ka ku kutsuriwa ka Vaisrayele aEgipta, Yehovha u endle xitshembiso xin’wana lexi hlambanyiweke eka vona a ku: “Loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina, kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, hikuva misava hinkwayo i ya mina. N’wina mi ta va mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.” (Eks. 19:5, 6) Xikwembu a xi nyika Vaisrayele lunghelo ro hlawuleka hi nkarhi wolowo! Sweswo a swi vula leswaku loko vo yingisa, vanhu va tiko rolero a va ta va ni ntshembo wa ku tirhisiwa hi Xikwembu tanihi mfumo wa vaprista leswaku va katekisa vanhu hinkwavo. Endzhakunyana, loko Yehovha a hlamusela leswi a swi endleleke Vaisrayele hi nkarhi wolowo, u te: “Ndzi [vule] marito yo hlambanya eka wena, ndzi endla ntwanano na wena.”—Ezek. 16:8.

11. Vaisrayele va endle yini loko Xikwembu xi va tshembisa ku va endla tiko ro hlawuleka?

¹¹ Hi nkarhi wolowo, Yehovha a nga sindzisanga Vaisrayele ku endla xihlambanyo xa leswaku va ta n’wi yingisa; naswona Xikwembu a xi sindzisanga Vaisrayele ku nghena eka vuxaka lebyi byo hlawuleka. Ku ri na sweswo, va vule hi ku tirhandzela va ku: “Hinkwaswo leswi Yehovha a swi vuleke hi tiyimisele ku swi endla.” (Eks. 19:8) Endzhaku ka masiku manharhu, Yehovha Xikwembu u byele Vaisrayele leswi a a swi langutele eka vona tanihi tiko ra yena leri a ri hlawuleke. Xo sungula, va nyikiwe Milawu ya Khume, endzhaku Muxe a va byela swileriso leswi engetelekeke leswi kumekaka eka Eksoda 20:22 ku ya eka Eksoda 23:33. Vaisrayele va te yini? “Vanhu hinkwavo va [hlamule] hi rito rin’we va ku: ‘Marito hinkwawo lawa Yehovha a ma vuleke hi tiyimiserile ku ma endla.’” (Eks. 24:3) Kutani Muxe u tsale milawu ehansi eka “buku ya ntwanano” kutani a yi hlayela ehenhla leswaku tiko hinkwaro ri ta tlhela ri yi twa. Endzhaku ka sweswo, vanhu va hlambanyile ra vunharhu va ku: “Hinkwaswo leswi Yehovha a swi vuleke hi tiyimiserile ku swi endla ni ku yingisa.”—Eks. 24:4, 7, 8.

12. Yehovha u endle yini endzhaku ka loko a endle xitshembiso xo endla Vaisrayele tiko ra yena ro hlawuleka, naswona va endle yini endzhaku ka loko va endle xitshembiso eka Xikwembu?

¹² Yehovha u nambe a sungula ku endla leswi a swi tshembiseke eka ntwanano wa Nawu, hi ku hlela leswaku ku va ni ntsonga wa vugandzeri ni vaprista lava a va ta endla leswaku swi koteka leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va va ni vuxaka na yena. Kambe Vaisrayele va hatle va rivala ku tinyiketela ka vona eka Xikwembu kutani va “twisa ni Mukwetsimi wa Israyele ku vava.” (Ps. 78:41) Hi xikombiso, loko Muxe a ha kuma swiletelo leswi engetelekeke eNtshaveni ya Sinayi, Vaisrayele va hele mbilu kutani va sungula ku heleriwa hi ripfumelo eka Xikwembu, va anakanya leswaku Muxe u va tshikile. Hikwalaho va endle xifaniso xa rhole ra nsuku kutani va byela vanhu va ku: “Oho Israyele, hi lexi Xikwembu xa wena, lexi ku rhangeleke xi ku humesa etikweni ra Egipta.” (Eks. 32:1, 4) Endzhaku ka sweswo va endle leswi va swi vitaneke “nkhuvo wa Yehovha,” kutani va nkhinsamela xifaniso lexi endliweke hi vanhu va tlhela va xi endlela magandzelo. Loko Yehovha a vona sweswo u byele Muxe a ku: “Va hambuke hi ku hatlisa endleleni leyi ndzi va leriseke leswaku va famba ha yona.” (Eks. 32:5, 6, 8) Khombo ra kona, ku sukela hi nkarhi wolowo ku ya emahlweni Vaisrayele a va ri ni ndhuma yo endla swihlambanyo eka Xikwembu kambe va nga swi hetisisi.—Tinhl. 30:2.

13. I xitshembiso xihi lexi hlambanyiweke lexi Xikwembu xi xi endleke eka Hosi Davhida, naswona xi fambisana njhani ni Mbewu leyi tshembisiweke?

¹³ Hi nkarhi wa ku fuma ka Hosi Davhida, Yehovha u endle switshembiso swimbirhi leswi hlambanyiweke leswaku ku vuyeriwa vanhu hinkwavo lava n’wi yingisaka. Xo sungula,  u hlambanyele Davhida a n’wi byela leswaku xiluvelo xa yena a xi ta tshama hilaha ku nga heriki. (Ps. 89:35, 36; 132:11, 12) Leswi a swi vula leswaku Mbewu leyi tshembisiweke a yi ta vitaniwa “N’wana wa Davhida.” (Mat. 1:1; 21:9) Hi ku titsongahata, Davhida u vitane Mbewu leyi tshembisiweke tanihi “Hosi” ya yena hikuva Kreste a a tlakukile eka yena.—Mat. 22:42-44.

14. I xitshembiso xihi lexi hlambanyiweke lexi Yehovha a xi endleke malunghana ni Mbewu leyi tshembisiweke, naswona hi vuyeriwa njhani eka xona?

¹⁴ Xa vumbirhi, Yehovha u huhutele Davhida ku profeta leswaku Hosi leyi yo hlawuleka a yi ta tlhela yi va Muprista Lonkulu wa vanhu. EIsrayele vuhosi ni vuprista a swi hambanile swinene. Vaprista a va huma erixakeni ra Levhi kasi tihosi a ti huma erixakeni ra Yuda. Hi nkarhi wolowo, a swi nga koteki leswaku munhu a va hosi a tlhela a va muprista, kambe Davhida u profetile malunghana ni Hosi yoleyo yi taka a ku: “Rito ra Yehovha eka Hosi ya mina ri ri: ‘Tshama evokweni ra mina ra xinene ku fikela loko ndzi veka valala va wena va va vunavelo bya milenge ya wena.’ Yehovha u hlambanyile (naswona a nge tisoli): ‘U muprista hilaha ku nga riki na makumu hi ku ya hi mukhuva wa Melkisedeke!’” (Ps. 110:1, 4) Hilaha Davhida a profeteke hakona, Yesu Kreste, Mbewu leyi tshembisiweke wa fuma sweswi etilweni. Nakambe, i Muprista Lonkulu wa vanhu loyi a pfunaka vanhu lava hundzukeke leswaku va va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu.—Hlaya Vaheveru 7:21, 25, 26.

15, 16. (a) I mintlawa yihi yimbirhi ya Vaisrayele leyi ku vulavuriwaka ha yona eBibeleni, naswona hi wihi lowu katekisiwaka hi Xikwembu namuntlha? (b) Hi xihi xileriso lexi Yesu a xi nyikeke valandzeri va yena malunghana ni ku endla swihlambanyo?

¹⁵ Leswi tiko ra Israyele ri fularheleke Yesu Kreste, Xikwembu xi hetelele xi ri fularherile naswona ri lahlekeriwe hi ntshembo wa ku va “mfumo wa vaprista.” Yesu u byele varhangeri va vukhongeri bya Vayuda a ku: “Mfumo wa Xikwembu wu ta tekiwa eka n’wina wu nyikiwa tiko leri humesaka mihandzu ya wona.” (Mat. 21:43) Tiko rolero lerintshwa ri velekiwe hi Pentekosta ya 33 C.E. loko moya wa Xikwembu wu chululeriwa ehenhla ka vadyondzisiwa va Yesu va kwalomu ka 120 lava a va hlengeletane eYerusalema. Tiko rolero ri tiviwe tanihi “Israyele wa Xikwembu” naswona swi nga si ya kule, vanhu va magidi ma nga ri mangani lava humaka ematikweni man’wana na vona va ve xiphemu xa tiko rolero.—Gal. 6:16.

¹⁶ Ku hambana na Israyele wa nyama, tiko lerintshwa ra moya ra Xikwembu ri ya emahlweni ri tswala mihandzu hi ku hambeta ri yingisa Xikwembu. Xin’wana xa swileriso leswi swirho swa tiko leri swi faneleke swi xi yingisa xi khumba ku endla swihlambanyo. Loko Yesu a ha ri laha misaveni, vanhu a va endla swihlambanyo hi swilo leswi a swi nga ri ntiyiso naswona a va endla swihlambanyo hi swilo leswi a swi nga ri swa nkoka. (Mat. 23:16-22) Yesu u dyondzise valandzeri va yena a ku: “Mi nga tshuki mi hlambanya nikatsongo . . . Kambe ntsena Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e; hikuva leswi tlulaka leswi swi huma eka lowo homboloka.”—Mat. 5:34, 37.

17. I swivutiso swihi leswi nga ta hlamuriwa exihlokweni lexi dyondziwaka lexi landzelaka?

¹⁷ Xana leswi swi vula leswaku minkarhi hinkwayo swi hoxile ku endla swihlambanyo? Xa nkoka ngopfu, swi vula yini ku endla leswaku Ina wa hina a va Ina? Swivutiso leswi swi ta hlamuriwa exihlokweni lexi dyondziwaka lexi landzelaka. Loko hi ya emahlweni hi anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu, onge hi nga susumeteleka ku tshama hi ri karhi hi yingisa Yehovha. Kutani yena u ta hi katekisa hilaha ku nga heriki hilaha a hlambanyeke ku endla hakona.