Ki Moya O Cwañi O Mu Bonisa?

“Haike sishemo sa Mulena Jesu Kreste si be ni moya o mu bonisa.”—FIL. 25.

KANA MWA KONA KU ALABA?

Ki kabakalañi ha lu swanela ku nahana ka za moya o lu bonisa?

Ki mibonelo ifi ye lu bata ku ambuka, mi lu kona ku i ambuka cwañi?

Lu kona ku ezañi kuli lu bonise moya o munde mwa puteho?

1. Paulusi naa kuta-kutezi ku bulelañi mwa mañolo a naa ñolezi liputeho?

MWA mañolo a naa ñolezi Bakreste ba mwa linako za baapositola, muapositola Paulusi naa bulezi hañata kuli naa sepile kuli Mulimu ni Kreste ne ba ka tabela moya o ne u boniswa ki liputeho. Ka mutala, naa ñolezi puteho ya Magalata kuli: “Sishemo sa Mulenaa luna Jesu Kreste si be ni moya o mu bonisa, mizwale. Amen.” (Magal. 6:18) Paulusi naa talusañi ha naa bulezi kuli “moya o mu bonisa”?

2, 3. (a) Paulusi naa talusañi ha naa itusisanga linzwi la “moya” fokuñwi? (b) Lu swanela ku ipuza lipuzo mañi ka za moya o lu bonisa?

² Paulusi naa itusisize linzwi la “moya” ili ku talusa mubonelo kamba munahanelo wa luna. Moya wo ki ona o tahisa kuli lu bulele kamba ku eza nto ye ñwi. Mutu yo muñwi u kona ku ba ni moya o kona ku tahisa kuli a be ya bunolo, ya tokomela, ya sishemo, ya fana, kamba ya swalela. Bibele i bulela kuli ki ko kunde ku ba ni “moya wa muombela ni o bunolo,” ni ku ba ni “kutwisiso” ili ku talusa kuli lu swanela ku sikulula maikuto a luna. (1 Pit. 3:4; Liprov. 17:27) Mutu yo muñwi u kona ku ba ni mukwa wa ku bulelanga lika ze sitatalisa ba bañwi kamba mukwa wa ku lata hahulu masheleñi. Mutu yo u kona ku sitatala kapili kamba ku sa tabela kuli mutu yo muñwi a mu bulelele za ku eza. Batu ba bañwi ba na ni mukwa o ba tahisezanga ku nahananga lika ze maswe kamba ku kwenuhela Mulimu.

³ Kamukwaocwalo, Paulusi ha naa bulezi kuli “sishemo sa Mulena Jesu Kreste si be ni moya o mu bonisa,” naa susueza mizwale ba hae kuli ba likanyise Kreste ni kuli ba be ni mukwa o tabisa Mulimu. (Mafil. 4:23; mu bale Makolose 3:9-12.) Ki ko kunde ku ipuza kuli: ‘Ki moya o cwañi o ni bonisa? Ni kona ku ba cwañi ni moya o munde kuli ni tabise Mulimu? Ni kona ku susueza cwañi ba bañwi mwa puteho kuli ba be ni moya wa tabela  Mulimu?’ Ka mutala, mwa simu ya lipalisa, ku benya kwa palisa ni palisa ku tahisa kuli simu i bonahale hande. Kana ni luna lwa swana sina mapalisa ao? Kana lwa tusa kuli mwa puteho ya luna ku be ni moya o munde? Lu swanela ku lika ka taata ku eza cwalo. Ha lu nyakisiseñi mo lu kona ku boniseza moya o tabisa Mulimu.

MU AMBUKE MOYA WA LIFASI

4. “Moya wa lifasi” ki nto mañi?

⁴ Bibele i lu bulelela kuli: “Luna ha lu si ka amuhela moya wa lifasi, kono lu amuhezi moya o zwa ku Mulimu.” (1 Makor. 2:12) “Moya wa lifasi” ki nto mañi? Ki moya o swana o bulezwi kwa liñolo la Maefese 2:2, le li bulela kuli: “Mu zamaile ku likana ni mukwa wa lifasi le, ka ku lumelelana ni mubusi wa moya o zamaisa batu, ona moya o sebeza cwale kwa bana ba ba sa utwi.” Kamukwaocwalo, “moya wa lifasi” ki mubonelo o ba na ni ona batu mwa lifasi. Sina feela moya o fuka, moya wa lifasi u fumaneha mwa lifasi kaufela. Ka mutala, batu ba bañata kacenu ba bulelanga kuli, ‘Ha ku na mutu ya swanela ku ni bulelela ze ni swanela ku eza!’ kamba, ‘Ni na ni tukelo ya ku eza ze ni tokwa kaufela!’ Batu bao ki “bana ba ba sa utwi” ba lifasi la Satani.

5. Ki moya mañi o maswe o ne ba bonisize ba bañwi mwa Isilaele?

⁵ Batu se ba bile ni moya o cwalo ka nako ye telele. Mwa miteñi ya Mushe, Kora naa kwenuhezi be ne ba filwe maata a ku zamaisa mwa Isilaele. Kora sihulu naa kwenuhezi Aruni ni bana ba hae be ne ba li baprisita. Mwendi Kora naa lemuhile bufokoli bwa bona. Kamba mwendi naa nahanile kuli Mushe naa ba file buikalabelo bo bu ipitezi bakeñisa kuli ne li bahabo yena. Ku si na taba ni mubonelo wa naa na ni ona Kora, ha lu kakanyi kuli Kora naa tuhezi ku nga lika mwa li ngela Jehova. Kora naa shwauzi baana be ne ba ketilwe ki Jehova ka ku bulela kuli: “Mu na ni muipo hahulu.” Kora hape naa buzize kuli: “Kiñi se mu ipahamisize fahalimwaa kopano ya Muñaa Bupilo?” (Num. 16:3) Ka nzila ye swana, Datani ni Abirami ne ba bilaezi ka za Mushe mi ne ba mu bulelezi kuli naa lika ku ba busa. Mushe ha naa kupile kuli ba kopane ni yena, ne ba alabile kuli: “Ha lu na ku kambama.” (Num. 16:12-14) Jehova naa si ka tabiswa ki moya wa bona wa bukwenuheli, mi naa bulaile bakwenuheli bao kaufela.—Num. 16:28-35.

6. Batu ba bañwi ba mwa linako za baapositola ne ba bonisize cwañi moya o maswe, mi mwendi ne ba nahanañi?

⁶ Batu ba bañwi hape mwa linako za baapositola ne ba kalile ku “nyaziseza zamaiso.” Ne ba shwauzi be ne ba filwe maata mwa puteho ka ku ba bulela maswe. (Juda 8) Baana bao mwendi ne ba nahana kuli ne ba swanela ku fiwa matohonolo a mañata mwa puteho. Mi ne ba likile ku susueza ba bañwi kuli ba shwaule ba ba filwe maata ki Mulimu ili be ne ba lika ka taata ku sebeleza puteho.—Mu bale 3 Joani 9, 10.

7. Ki moya o cwañi o lu swanela ku ambuka?

⁷ Moya o cwalo ha u swaneli ku ba teñi mwa puteho, kamukwaocwalo kaufelaa luna lu swanela ku tokomela kuli lu si ke lwa kalisa ku ba ni moya wo. Sina baana-bahulu ba mwa miteñi ya Mushe ni ba mwa linako za muapositola Joani ba ne ba si ka petahala, baana-bahulu ba mwa liputeho ni bona ha ba si ka petahala. Baana-bahulu ba kana ba eza mafosisa a lu ama ka butu. Haiba nto yeo i ezahala ku luna, ha lu swaneli ku likanyisa mubonelo wa batu ba lifasi ka ku bulela kuli, “Ni tokwa kuli lika li eziwe ka swanelo!” kamba ku bulela kuli “Muzwale yo ni yena u swanela ku eziwa se siñwi”! Lu swanela ku hupula kuli Jehova wa kona ku sa iseza pilu kwa mafosisa a mañwi e ba kona ku eza baana-bahulu. Kana ni luna lwa kona ku likanyisa Jehova? Batu ba bañwi ba ba ezize libi ze tuna ha ba tabelangi nto ye ñwi ka za baana-bahulu ba ba filwe ku talima taba ya bona. Kamukwaocwalo, ba hananga ku ya kwa baana-bahulu ha ba bizizwe. Ba swana sina mukuli ya hana kalafo ye kona ku folisa butuku bwa  hae kabakala kuli ku na ni nto ye ñwi ya sa tabeli ka za dokota ya mu fa kalafo yeo.

8. Ki mañolo mañi a kona ku lu tusa ku ba ni mubonelo o munde ka za baana-bahulu mwa puteho?

⁸ Lwa kona ku pima moya o cwalo haiba lu hupula kuli Jesu u “na ni linaleli ze supile mwa lizoho la hae la bulyo.” “Linaleli” li yemela baana-bahulu ba ba tozizwe kono hape ze bulelwa ka za baana-bahulu bao li kona ku talusa baana-bahulu ba mwa puteho. Jesu wa kona ku eza lika kaufela za lata kwa “linaleli” ze mwa lizoho la hae la bulyo. (Sin. 1:16, 20) Ka ku ba toho ya puteho, Jesu wa ziba luli ze ezahala mwahalaa baana-bahulu. Jesu u na ni ‘meeto a swana sina malimi a mulilo’ mi wa bona lika kaufela. Kamukwaocwalo haiba muuna-muhulu u tokwa ku hakululwa, Jesu u ka bona teñi kuli muuna-muhulu yo wa fiwa kelezo ka nako ye swanela ni ka nzila ye swanela. (Sin. 1:14) Lu swanela ku kuteka baana-bahulu ba ba mwa lizoho la Jesu la “bulyo” ku fitela Jesu a nga muhato. Paulusi naa ñozi kuli: “Mu utwe ba ba etelela mwahalaa mina mi mu ipeye kwatasaa bona, kakuli ba tonela mioyo ya mina sina ba ba ka ikalabela za yona; kuli ba eze cwalo ka tabo mi isi ka ku tonga, kakuli seo si ka mi tahiseza butata.”—Maheb. 13:17.

9. (a) Ki moya mañi wa kona ku bonisa Mukreste ha fiwa kelezo? (b) Ki nto mañi ya butokwa ye lu swanela ku eza ha lu fiwa kelezo?

⁹ Baana-bahulu ha ba hakulula mutu yo muñwi kamba ku mu amuha matohonolo a hae, mutu yo wa kona ku bonisa haiba mubonelo wa hae ki o munde kamba ki o maswe. Muzwale yo muñwi wa mukulwani naa hakuluzwi ka sishemo ki baana-bahulu bakeñisa kuli naa buha mafilimu a lipapali za mifilifili. Ka bumai naa si ka amuhela kelezo yeo, mi bakeñisa kuli naa sa lateleli ze  i bulela Bibele ze ba swanela ku eza likombwa za puteho, naa tuhelisizwe ku ba sikombwa sa puteho. (Samu 11:5; 1 Tim. 3:8-10) Hamulaho wa fo, muzwale yo a kalisa ku bulelela ba bañwi kuli naa si ka lumelelana ni katulo ye ne ba ezize baana-bahulu. Mane a ñolela mañolo a mañata kwa ofisi ya mutai ni ku bulela lika ze maswe ka za baana-bahulu bao. Hape naa likile ku kukueza ba bañwi mwa puteho kuli ni bona ba ñolele kwa ofisi ya mutai. Kono niti kikuli haiba lu fa mabaka a ku ikemela ili ku yemela likezo za luna ze maswe, lu tahisa kuli mwa puteho ku si ke kwa ba ni kozo, mi ku eza cwalo ha ku na ku lu tusa. Ha lu hakululwa, lu nge kelezo yeo kuli ki kolo ya ku ziba bufokoli bwa luna mi lu swanela ku amuhela kelezo yeo lu sa kanani.—Mu bale Malilo 3:28, 29.

10. (a) Liñolo la Jakobo 3:16-18 li lu lutañi ka za mubonelo o lukile ni mubonelo o si ka luka? (b) Ku ka ezahalañi haiba lu eza lika ka ku lumelelana ni butali bwa lu fa Mulimu?

¹⁰ Liñolo la Jakobo 3:16-18 li lu luta mubonelo o lukile wa swanela ku bonisa mutu mwa puteho ni mubonelo o si ka luka wa sa swaneli ku bonisa mutu mwa puteho. Liñolo leo li li: “Kaufela fo ku na ni muna ni likomano, ki fona fo ku ka ba ni mifilifili ni nto kaufela ye maswe. Kono butali bo bu zwa kwahalimu pili ki bo bu kenile, kihona bu ba ni kozo, ha bu ñañeleli mihupulo, bu lata ku utwa, bu tezi muhau ni miselo ye minde, ha bu na sishweka, ha bu na buipi. Hape, peu ya muselo wa ku luka i calelwa mwa kozo mwahalaa ba ba batiseza ba bañwi kozo.” Haiba lu eza lika ka ku lumelelana ni butali bwa lu fa Mulimu, lu ka likanyisa tulemeno twa hae. Ka ku eza cwalo lu ka susuezana kuli lu be ni mubonelo o lukile mi mwa puteho ku ka ba ni kozo.

MU BONISE LIKUTE MWA PUTEHO

11. (a) Ki nto mañi ye lu ka ambuka ku eza haiba lu na ni mubonelo o lukile? (b) Lu itutañi kwa mutala wa Davida?

¹¹ Lu swanela ku hupula kuli Jehova ki yena ya bata kuli baana-bahulu ba “lise puteho ya Mulimu.” (Lik. 20:28; 1 Pit. 5:2) Lu swanela ku kuteka mwa ezeza lika Mulimu, ibe kuli lu baana-bahulu kamba kutokwa. Haiba lu na ni mubonelo o munde, ha lu na ku isa hahulu pilu kwa ku bata ku ba ni maata kamba buikalabelo. Mulena Saule ha naa kalile ku nahana kuli mwendi Davida naa ka ba mulena mwa sibaka sa kuli yena a be mulena, Saule a “talima Davida ka liito le li maswe.” (1 Sam. 18:9) Mulena Saule naa na ni mubonelo o maswe mi mane naa batile ku bulaya Davida. Mwa sibaka sa ku ba sina Saule ni ku bilaela hahulu za kuli lu fiwe maata, lu swanela ku ba sina Davida. Nihaike kuli Davida naa si ka eziwa hande mwa miinelo ye miñata, naa zwezipili ku kuteka ba ne ba filwe maata ki Mulimu.—Mu bale 1 Samuele 26:23.

12. Lu kona ku ezañi kuli mwa puteho ku zwelepili ku ba ni swalisano?

¹² Bakeñisa kuli lu na ni mihupulo ye shutana ni ya ba bañwi, fokuñwi lwa kona ku shelana. Nto ye cwalo ya kona ku ezahala nihaiba mwahalaa baana-bahulu. Bibele i lu bonisa moya o lu swanela ku ba ni ona ha i bulela kuli: “Mwa ku fanana likute mu be ba pili” mi “mu si ke mwa ipona butali mwa meeto a mina.” (Maro. 12:10, 16) Manzwi ao a bonisa kuli mwa sibaka sa ku ñañelela kuli mubonelo wa luna ki ona o lukile, lu swanela ku lumela kuli hañata ku banga ni mibonelo ye miñwi ye lukile. Haiba lu eza mo lu konela kaufela ku utwisisa mo ba nahanela ba bañwi, lu ka tusa kuli mwa puteho ku zwelepili ku ba ni swalisano.—Mafil. 4:5.

13. Lu swanela ku ezañi ha se lu bulezi mubonelo wa luna, mi ki mitala mañi ya mwa Bibele ye lu bonisa ze lu swanela ku eza?

¹³ Kana fo ku talusa kuli ku fosahezi ku bulela mubonelo wa luna haiba lu nahana kuli nto ye ñwi mwa puteho i fosahezi? Kutokwa. Mwa linako za baapositola, batu ba bañata mwa puteho ne ba palezwi ku lumelelana fa taba ye ñwi. Mizwale ne ba ketile “Paulusi, Barnabasi, ni ba bañwi ba ku bona, kuli ba yo buza za taba yeo kwa  baapositola ni baana-bahulu mwa Jerusalema.” (Lik. 15:2) Niti kikuli yo muñwi ni yo muñwi wa mizwale bao naa na ni mubonelo wa hae ka za taba yeo. Kono yo muñwi ni yo muñwi ha sa bulezi mubonelo wa hae ni hamulaho wa ku eza katulo ka tuso ya moya o kenile, mizwale bao ne ba si ka zwelapili ku ñañelela fa mibonelo ya bona. Liputeho ha se li amuhezi liñolo le ne li talusa za katulo ye ne ezizwe, za “nyakalala kabakala susuezo ye ne li mwateñi” mi za “tiiswa mwa tumelo.” (Lik. 15:31; 16:4, 5) Ni kacenu, hamulaho wa ku ambola ni baana-bahulu ka za nto ye ñwi ye lu bilaeza, lu swanela ku sepa kuli baana-bahulu ba ka nyakisisa pilaelo ya luna ka tokomelo ni ku bona haiba ku na ni ze tokwa ku ezwa.

MU BONISE MOYA O MUNDE KU BA BAÑWI

14. Ki nzila ifi ye lu kona ku bonisa ka yona moya o munde ku ba bañwi?

¹⁴ Ha lu nze lu sebelisana ni ba bañwi, ku banga ni linako ze ñata fo lu kona ku boniseza moya o munde. Ka mutala, kaufela luna lu ka eza hande hahulu ku swalelanga ba bañwi ha ba lu foseza. Linzwi la Mulimu li lu bulelela kuli: “Mu zwelepili ku tuhelelana ni ku swalelana ka pilu kaufela mutu ni kwa na ni libaka la ku tongoka yo muñwi. Sina Jehova ha mi swalezi ka pilu kaufela, ni mina mu lukela ku eza cwalo.” (Makolo. 3:13) Pulelo ye li “mutu ni kwa na ni libaka la ku tongoka” i bonisa kuli ka nako ye ñwi lwa kona ku ba ni mabaka a ku nyemiswa ki batu ba bañwi. Ha lu swaneli ku tuhelela mifokolo ya mutu yo muñwi ku lu nyemisa. Ku eza cwalo ku kona ku tahisa kuli mwa puteho ku si ke kwa ba ni kozo. Kono lu swanela ku likanyisa Jehova ka ku itatela ku swalela mizwale ba luna ni ku zwelapili ku sebeleza Mulimu ni bona.

15. (a) Lu kona ku itutañi ku Jobo ka za ku swalela? (b) Tapelo i kona ku lu tusa cwañi ku bonisa moya o munde?

¹⁵ Lwa kona ku likanyisa mutala wa Jobo wa ku swalela. Baana ba balaalu be ne ba swanela ku omba-omba Jobo, ne ba bulezi lika ze maswe ku yena. Ku si na taba ni ze ne ba bulezi baana bao, Jobo naa ba swalezi. Ki nto mañi ye ne tusize Jobo ku eza cwalo? Naa “lapelezi balikani ba hae.” (Jobo 16:2; 42:10) Ha lu lapelela ba bañwi, lwa kona ku kala ku cinca mo lu ba bonela. Ha lu lapelela mizwale ni likaizeli ba luna kaufela, ku ka ba bunolo ku ikutwa mwa naa ikutwezi Jesu ka za bona. (Joa. 13:34, 35) Hape lu swanela ku lapela ku Mulimu kuli a lu fe moya wa hae o kenile. (Luka 11:13) Moya wa Mulimu u ka lu tusa ku bonisa tulemeno twa Sikreste ha lu nze lu sebelisana ni ba bañwi.—Mu bale Magalata 5:22, 23.

MOYA O MUNDE U TUSA PUTEHO KAUFELA

16, 17. Ki moya o cwañi o mu bata ku bonisa?

¹⁶ Mañi ni mañi wa luna ha eza mwa konela kaufela ku zwelapili ku bonisa moya o munde, puteho kaufela i ka fumana tuso. Mwendi taba ye i mi tusize kuli mu ikatulele ku cinca mubonelo wa mina ni ku ba ni moya wa ku susueza ba bañwi. Haiba ku cwalo, mu tuhelele linzwi la Mulimu kuli li mi tuse ku eza licinceho. (Maheb. 4:12) Paulusi, ya naa bata ku tomela liputeho mutala o munde naa bulezi kuli: “Ha ni lemuhi nto ni ye kana ye fosahalile ku na. Niteñi ha ni balelwi ku ba ya lukile ka seo, kono ya ni atula ki Jehova.”—1 Makor.4:4.

¹⁷ Kaufelaa luna lwa kona ku susuezana ni ku zwelapili ku bonisa moya o munde mwa puteho. Lu kona ku eza cwalo ka ku likanyisa tulemeno twa Mulimu ni ku sa ñañelela fa mibonelo ya luna ni ku sa nahana kuli lu swanela ku fiwa buikalabelo bo buñata. Haiba lu swalela ba bañwi kapili ni ku ba ni mubonelo o munde ka za bona, lu ka zwelapili ku pilisana mwa kozo ni mizwale ni likaizeli ba luna. (Mafil. 4:8) Lwa kona ku ba ni buikolwiso bwa kuli haiba lu eza cwalo, moya o lu bonisa u ka tabisa Jehova ni Jesu.—Fil. 25.

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Ku nahanisisa za peta Jesu ku kona ku ama cwañi mo lu ngela kelezo ye lu fiwa?