Inyiso Chuny Machalo Nade?
Inyiso Chuny Machalo Nade?
“Ng’wono mar Ruoth Yesu Kristo obed kod chuny ma unyiso.”—FILE. 25, New World Translation.
BE INYALO DWOKO?
Ang’o momiyo dwarore wapar ahinya kuom chuny ma wanyiso?
Gin paro koda kido mage maok onego wabedgo, to wanyalo timo mano e yo mane?
Ang’o mwanyalo timo mondo wanyis chuny mar gero jomoko e kanyakla?
1. En geno mane ma Paulo ne nigo kane ondiko ne Jokristo wetene?
KANE jaote Paulo ndiko ne Jokristo wetene, nowacho nyadinwoya kaka en gi geno ni Nyasaye koda Kristo ne dhi yie gi chuny ma kanyaklago ne nyiso. Kuom ranyisi, nondiko ne kanyakla mar Jo Galatia niya: “Ng’wono mar Ruodhwa Yesu Kristo obed gi chuny ma unyiso owetewa. Amina.” (Gal. 6:18, NW) Kane Paulo owacho ni “chuny ma unyiso,” mano tiende ang’o?
2, 3. (a) Seche moko kane Paulo tiyo gi wach ni “chuny,” notemo wuoyo e wi ang’o? (b) Gin penjo mage mwanyalo penjore kuom chuny mwanyiso?
2 Wach ma Paulo notiyogo kae ni “chuny” kaluwore gi weche molworo ndikoni, wuoyo kuom tekono mamiyo wawacho kata watimo gik moko e yo moro. Ng’ato achiel nyalo bedo mamuol, madewo jomoko, ma iye ok wang’ piyo, ma jachiwo kata maweyo ne jomoko kethogi. Muma wacho ni ber bedo gi “chuny modimbore, mokuwe” kendo bedo gi ‘chuny mang’ich.’ (1 Pet. 3:4; Nge. 17:27) To komachielo, ng’ato nyalo bedo jajaro, mohero mwandu, ma iye wang’ piyo, kata ng’at mohero timo gik moko maok odew pach jomoko. To moloyo duto, nitie bende jogo manyiso chuny marach, matamore luwo chik, kendo mang’anyo.
3 Omiyo kane Paulo owacho ni “Ruoth obed kod chuny ma unyiso,” ne ojiwo owetene mondo onyis chuny mowinjore gi dwaro mar Nyasaye koda kido kaka mar Kristo. (2 Tim. 4:22, NW; som Jo Kolosai 3:9-12.) Ndalowagi, ber ka wapenjore ng’ato ka ng’ato niya: ‘Anyiso chuny machalo nade? Ere kaka anyalo medo nyiso chuny mamoro Nyasaye e okang’ malach? Be anyalo medo jiwo chuny maber manie kanyakla? ’ Kuom ranyisi, e puoth sunflower, moro ka moro kuom maua marienygo konyo e medo ber mar puodhono duto. Be wachalo gi achiel kuom “maupego” mamedo ber mar kanyakla? En adier ni onego watim kinda mondo watim kamano. Koro weuru wane ane gima wanyalo timo mondo wanyis chuny mamoro Nyasaye.
TANG’ NE CHUNY MAR PINY
4. “Chuny mar piny” ma Muma wuoyo kuome en ang’o?
4 Muma wachonwa kama: “Ne ok wayudo chuny mar piny, to chuny moa kuom Nyasaye.” (1 Kor. 2:12) “Chuny mar piny” en ang’o? En chuny ma bende iwuoyo kuome e Jo Efeso 2:2, mawacho niya: “Ma yande nuwuothoe ka uluwo tim jachik pinyni, ruodh teko mar kind polo, ma en chuny ma tiyo koro kuom jogo ma dagi.” Omiyo, “teko mar kind polo” miwuoyo kuome kae, en chuny mar pinyni, kata paro monya, kendo molworowa mana kaka muya masie. En chuny mayudore kamoro amora. Chunyno janenore ahinya ndalogi e paro ma ji mathoth nigo ni, ‘An ng’ato ok chika,’ kata ni ‘Mano ratiro mari manyaka ikedne.’ Gin e “jogo ma dagi” luwo chik kendo manie bwo teko Satan.
5. En chuny mane marach ma jomoko nonyiso e piny Israel machon?
5 Chuny ma kamago nochakore chon. E kinde Musa, Kora nong’anyo ne jogo ma Nyasaye noketo mondo ota oganda Jo-Israel. Ahinya wuon nogeto Harun kod yawuote, ma noyudo omi migawo mar tiyo kaka jodolo. Nyalo bedo ni ne ong’iyo ketho maggi. Kata nyalo bedo ni notemo ng’ur ni Musa yiero mana wedene ema omiyo migepe makende. Kata bed ni ang’o ma ne chando Kora, gima nenore maler en ni Kora nochako neno gik moko kaluwore gi pach dhano kendo konyiso e yor achaya joma Jehova noyierogo niya: “Uhedhoru un . . . marang’o uting’oru malo ni chokruok mar Jehova? ” (Kwan 16:3) Kamano e kaka, Dathan gi Abiram bende nong’ur ne Musa, ka giwachone niya: “Iketri jaduong’ kuomwa bende.” Kane oluonggi mondo gibi e nyim Musa, ne ging’ayone wach ka gidwoke kama: “Ok wanabi kuno.” (Kwan 16:12-14) Jehova nonyiso ayanga ni ok nomor gi chuny ma ne ginyisono. Omiyo ne onego joma ne ong’anyogo duto.—Kwan 16:28-35.
6. Ere kaka chwo moko e kinde Jokristo mokwongo nonyiso chuny marach ei kanyakla, to ang’o manyalo bedo ni ne chandogi?
6 Chwo moko e kinde Jokristo mokwongo bende nochako ‘chayo loch,’ ei kanyakla. (Juda 8) Nyaka bed ni chwogi ne ok mor gi migepe mane omigi, kendo ne gitemo ywayo jomoko mondo oriwgi lwedo e kwedo joma ne Nyasaye omiyo migepe kendo mane timo duto ma ginyalo e chopo migepego e yo maber.—Som 3 Johana 9, 10.
7. En chuny mane madwarore ni mondo watang’ kik wabedgo ei kanyakla?
7 Kuom adier chuny machalo kamano ok onego obedi ei kanyakla. Mano emomiyo dwarore wabed motang’ kuom wachni. Jodong-kanyakla me kindegi, nyalo both mana kaka jodongo machon e kinde Musa gi jaote Johana bende ne both. Jodongo nyalo both ma tim gima hinyo ngimawa. Kapo ni mano otimore, mano nyalo bedo gimarach ka ng’ato ang’ata ei kanyakla ochako timo gik moko ka japiny, koramo ni nyaka “miye ratiro mare” kata ni onego “kaw okang’ ne owadwa moro”! Jehova nyalo yiero mar weyo maok odewo both moko matindo tindo. Be wan bende wanyalo timo kamano? Jokristo moko mosedonjo e richo madongo, ok yie mondo jodongo moko mag kanyakla okonygi nikech nitie ketho ma gineno kuom jodongogo mamiyo giparo ni jodongogo ok oromo miyogi kony. Omiyo gitamore romo gi jodong-kanyakla e komiti moyier mondo okonygi. Joma kamago chalo gi jatuwo matamore mondo laktar moro kik thiedhe mana nikech nitie gimoro maok ohero kuom laktarno.
8. Gin ndiko mage manyalo konyowa mondo wasik gi paro mowinjore kuom jogo matayo kanyakla?
8 Mondo kik wabed gi chuny machalo kamano, onego wapar ni Muma wuoyo kuom Yesu kaka Jal ma nigi “sulue abiriyo e luete korachwich.” Ei ndikono, “sulue” ochung’ne jodongo mowal gi roho, kendo weche mag ndikono pod inyalo tigo kuom jodongo mamoko duto manie kanyakla. Yesu nyalo chiko “sulue” manie lwetego e yo moro amora moneno ni ber. (Fwe. 1:16, 20) Omiyo, Yesu ma en Wi kanyakla mar Jokristo, ong’eyo gik moko duto ma timore kuom Jodongo. Kapo ni en adier ni dwarore orie achiel kuom jodong-kanyakla, Jal ma nigi ‘wang’ marieny kaka ligek mach’ biro neno ni otim mano e kindene owuon kendo e yo ma en ema odwaro. (Fwe. 1:14) Kapok okaw okang’, we wadhiuru nyime nyiso luor ne jogo moyier gi roho maler, nimar Paulo nondiko kama: “Winjuru jotendu, kendo migiuru duong’; nikech girito chunyu ma ok giyue, kaka jo ma biro dwoko wach kuom tich ma gisetiyonu. To tichgi mondo gitim gi mor, ok ka gijurgo, nimar mano ok dikonyu.”—Hib. 13:17.
9. (a) En tem mane ma Jakristo nyalo yudo sama imiye siem moro marieye? (b) En yo mane maber mar rwako siem moro marieyowa?
9 Chuny ma Jakristo nyiso bende nyalo nenore ayanga seche ma orieye gi puonj kata seche mogole e migepe mag kanyakla. Owadwa moro ma rawera ne jodongo omiyo siem marieye nikech nohero tugo tuke mag vidio manyiso timbe gero. Kata kamano, ok norwako siemno e yo maber kendo mano nomiyo ogole e migawo mar jakony tich e kanyakla, nikech koro ne ok owinjore bedo e migawono kaluwore gi Ndiko. (Zab. 11:5; 1 Tim. 3:8-10) Bang’e, owadwano nochako landone jomoko ni ok oyie gi paro ma jodongogo ne ong’ado. Nondiko kata barupe nyadinwoya ne ofis kowuoyo marach e wi jodongo, kendo notemo semo jomoko e kanyakla mondo bende ondik ne ofis ka giriwe lwedo. Kata kamano, adiera en niya, ka watamore yie kethowa, waketho kuwe mar kanyakla mangima, kendo mano ok kony ng’ato ang’ata. Sama imiyowa siem marieyowa, ber ahinya mondo wakaw thuolono wang’e ni nyawowa ni kanye kendo warwak siem marieyowano e yor bolruok.—Som Yuagruok 3:28, 29.
10. (a) Ler ane gima wanyalo puonjore kuom tiend bedo gi chuny maber kata marach kaluwore gi Jakobo 3:16-18. (b) Gin gweth mage mwayudo sama watiyo gi “rieko moa e polo malo”?
10 Jakobo 3:16-18 nyalo konyowa ng’eyo kabe wanyiso chuny marach kata chuny maber ei kanyakla. Owacho niya: “Nikech ka ma ich lit gi piem nitie e ka ma koko gi tim kethruok duto nitie. To rieko moa e polo malo, mokwongo oler, kendo okelo kuwe, obet mamuol, oikore winjo wach, opong’ gi ng’wono kod nyak maber, ok odew wang’ ji, ok ogang wach. Jo ma kelo kuwe ichwoyonigi nyak mar wach makare e kuwe.” Sama watiyo gi “rieko moa e polo malo,” wabiro bedo gi kido mabeyo kaka mag Nyasaye, to mano biro miyo chuny maber obedi e kind owete ei kanyakla.
BED GI CHUNY MAR NYISO LUOR EI KANYAKLA
11. (a) Siko ka wan gi paro makare biro konyowa kwedo chuny machalo nade? (b) Ang’o ma wapuonjore kuom ranyisi ma Daudi noketo?
11 Onego wang’e maber ni Jehova omiyo jodongo migawo mar ‘rito kueth Nyasaye.’ (Tich 20:28; 1 Pet. 5:2) Omiyo, gima ber monego watim kinde duto, en chiwo luor ne chenro ma Nyasaye oketo, bed ni wan jodong-kanyakla kata ooyo. Siko gi paro makare biro konyowa mondo kik wach yudo migepe ochand chunywa mokalo tong’, kata kik wane migepe kaka gik mamiyo wabedo gi duong’ moloyo e wi owetewa. Kane Ruoth Saulo ochako bedo gi paro marach koparo ni Daudi dwaro maye kom ruoth, “wang’ Saulo nobedo marach kod Daudi nyaka a ndalono.” (1 Sam. 18:9) Ruoth nonyago chuny marach kendo nodwaro kata mana nego Daudi. Moloyo bedo kaka Saulo ma ne neno migawo kaka gima miye obedo gi duong’ e wi jomoko, ber mondo wabed kaka Daudi. Kata bed ni ne otimne gik maricho e okang’ machalo nade, kinde duto Daudi nonyiso luor ne jogo ma Nyasaye omiyo thuolo mar tayo joge.—Som 1 Samuel 26:23.
12. Wanyalo timo ang’o mondo warit winjruok maber mantie e kanyakla?
12 To nikech waduto wan gi paro mopogore opogore, seche moko chwanyruok nyalo bedoe ei kanyakla—kata mana e kind jodong-kanyakla. Muma miyowa puonj manyalo konyowa kuom wachni niya: “Ng’ato ka ng’ato mondo omi owadgi duong’ moloyo en owuon,” kendo ni “Kik upar ni un jo mariek.” (Rumi 12:10, 16) Kar ramo chuth ni paro mwachiwo ema ni kare, ber mondo wang’e ni nitie yore mamoko bende mabeyo minyalo los godo wach moro. Ka watimo kinda mondo wang’e paro ma jomoko bende nigo, to wanyalo konyo ahinya e rito winjruok manie kanyakla.—Fili. 4:5.
13. Onego wabed gi chuny mane sama wachiwo paro, to Muma miyowa ranyisi mane kuom wachni?
13 Be mano nyiso ni ok en gima ber chiwo paro moro kuom gima waneno ni onego otimie lokruok moro ei kanyakla? Ooyo. E kinde Jokristo mokwongo, ne nitie wach moro ma ne kelonegi ywaruok maduong’. Owete “noyiero Paulo gi Barnaba, gi jo moko kuomgi, mondo oidh odhi Jerusalem ir joote gi jodongo kuom wachni.” (Tich 15:2) Onge kiawa ni moro ka moro kuom owetego ne nigi paro mopogore e wi wachno, koda kaka ne giparo ni onego olose. Kata kamano, kane moro ka moro kuom owetego osechiwo pache, ma roho maler otayogi e ng’ado paro mogik, owetego ne ok odhi nyime bedo gi ywaruok kendo e wi wachno. Bang’e kane barua moting’o paro mong’adi ochopo e kanyakla duto, “ne gimor kuom hoch mar baruano,” kendo kanyaklago “nogurore matek e yie.” (Tich 15:31; 16:4, 5) Kamano bende, bang’ ka wasechiwo paro ne jodongo e wi wach moro machando chunywa, onego wawe wachno e lwetgi mondo omi gikwa Nyasaye okonygi loso wachno.
NYIS CHUNY MABER E WINJRUOK MANIE KINDI GI JOMOKO
14. Ng’ato ka ng’ato nyalo nyiso nade chuny maber sama otudore gi jomoko?
14 Sama watudore gi jomoko, wan gi thuolo mang’eny ahinya mag nyiso chuny maber. Ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo timo maber ka wanyiso chuny mar weyo ne jomoko kethogi sama gichwanyowa. Wach Nyasaye wachonwa niya: “Ng’wonreuru, kendo weyoreuru richo ng’ato gi ng’ato, ka ng’ato ni gi wach kod wadgi. Kaka Ruoth noweyonu richou, un bende onego utim kamano.” (Kol. 3:13) Wach motigo ni “ka ng’ato ni gi wach kod wadgi,” nyiso ni nyalo bedo ni nitie gimomiyo ng’ato iye nyalo wang’ gi nyawadgi. Kata kamano, ok onego wawe gik matindo tindo ma jomoko timo mondo ochand chunywa ahinya, kendo ketho kuwe manie kanyakla. Ber mondo watem luwo ranyisi mar Jehova mar weyone ng’atno kethone, kendo dhi nyime kanyachiel ka watiyo ne Nyasaye.
15. (a) Ranyisi mar Ayub nyalo puonjowa ang’o kuom wach weyone jomoko kethogi? (b) Ere kaka lamo nyalo konyowa nyiso chuny maber?
15 Kuom wach weyo ne jomoko kethogi, wanyalo puonjre kuom ranyisi mar Ayub. Chwo moko adek, ma nonego obed ni hoye, nowacho mana weche machwowo chunye ahinya. Kata kamano, Ayub noweyonegi kethogi. Ang’o ma nokonye timo mano? “Nokwayo ni osiepene.” (Ayub 16:2; 42:10) Kwayone jomoko e lamo nyalo miyo wabed gi paro maber kuomgi. Kwayo ne Jokristo wetewa, konyowa nyiso chuny kaka mar Kristo. (Joh. 13:34, 35) Mopogore gi lemo ne owete, onego wakwa Nyasaye mondo omiwa rohone maler. (Luka 11:13) Roho mar Nyasaye biro konyowa nyiso kido mag Jokristo madier seche ma watudore gi jomoko.—Som Jo Galatia 5:22, 23.
NYIS CHUNY MAGERO JOMOKO E RIWRUOK MAR OGANDA NYASAYE
16, 17. Kaluwore gi ‘chuny monego wanyis’ ang’o ma wang’ado mar timo ng’ato ka ng’ato?
16 Sama ng’ato ka ng’ato kuomwa timo matek mondo onyis chuny maber, kanyakla duto yudo gweth. Nyalo bedo ni sulani osekonyi ng’ado ni ibiro medo nyiso chuny maber e kanyakla kendo medo gero jomoko. Ka en kamano, to yie iwe mondo Wach Nyasaye okonyi timo lokruok. (Hib. 4:12) Paulo ma ne dwaro ahinya mondo oket ranyisi maber e kanyakla, nowacho niya: “Ok ane wach moro maketho, to mano ok oketa kare. Ruoth e jang’adna bura.”—1 Kor. 4:4.
17 Waduto wanyalo jiwore mondo ng’ato ka ng’ato onyis chuny maber e kanyakla. Wanyalo timo mano kuom luwo kido mabeyo mag Nyasaye, maok wabed joma ramo ni paro mwachiwo kende e paro maber, kata bedo gi paro ni wan kendwa ema wawinjore yudo migepe momedore. Kuom bedo gi chuny moikore weyo ne jomoko kethogi, kendo bedo gi paro makare e wi jomoko, wabiro bedo gi kuwe e kindwa gi Jokristo wetewa. (Fili. 4:8) Sama watimo magi duto, wanyalo bedo gadier chuth ni Jehova kod Yesu biro bedo mamor ‘kuom chuny ma wanyiso.’—File. 25, NW.
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha e ite mar 14]
Paro matut kuom migawo ma Yesu nigo biro miyo watim nade sama imiyowa siem moro?
